Қасым хан - Қазақстан тарихында

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР
Кіріспе 1
Қолданылған әдебиеттер: 9

Кіріспе
Негізгі бөлім.

Қасым ханның даңқы артуы.
Қасым ханның шекараны кеңейтуі.
Қасым ханның Қазақстан тарихында.
Қорытынды.
Қолданылған әдебиеттер.

Кіріспе

Менің тақырыбым актуалды! Өйткені Қасым ханның қызметі қазақ тарихында
өте зор себебі:
Қасым хан шекараны кеңейту үшін өте көп шара қолданды.
Қазақ халқының жеке ел болып қалыптасуына үлкен ықпал етті.

Қасым қазақ хандығының негізін қалағандардың бірі. Жәнібек ханның
үшінші ұлы болатын. Ол 1445-1446 жылдар шамасында дүниеге келген, соған
қарап жастық шағын Қазақ ретінде қазіргі Жетісу, яғни Моғолыстан жерінде
өткізді деп пайымдауға болады.
15 ғасырдың соңғы үштен бірі мен 16 ғасырдың басында Қасым Қазақ
хандығының қоғамдық–саяси өмірінде ең орталық тұлғаға айналды. Жеңімпаз
қолбасы, үлкен ұлыстың беделді сұлтаны, кейінен қазақ ханы, реформатор –
билеуші, - міне, туған ел тарихының өтпелі кезеңінде Қасым маңдайында
тағдыр атқаруға жазған тарихи ролдер ауқымы осындай болатын. Көрші елдерде
шекаралар жиі өзгеріп, билк басына бір әулеттер келіп, бірі кетіп, өзара
соғыстар ондаған жылдар бойына жалғасып жатқан аласапыран заманда негізгі
жаңа қаланған қазақтың жас мемлекетінің болашағын тиянақты етіп, аңыз
аңдыған жаудың бетін қайтарып, ел іргесін бекіту қажет еді.
Қасым хан даңқы артуының қысқаша мазмұны мынадай.
Кішінің үлкенге бағынуы сияқты қалыптасқан дәстүрді берік ұстаған
нағыз дала перзенті ретінде Қасым сұлтанда, кешегі өз әкесі сияқты,
бастапқыда Бұрындық ханның ықпалында болып, соған бағынды, - Мырза Хайдар
Дулаттың осылай деп жазғанына сілтеме жазғанбыз. Шынында да, Қасым сұлтаның
есімі деректемелерде Мұхамед Шайбанидің 15 ғасырдың 70-80-ші жылдары
арлығындағы қазақ билеушілерімен соғысы кезінде алғаш рет атлып, ол туралы
Дешті Қыпшақтың атақты сұлтаны, даңқты бахадүрі, Бұрындық хан атты
әскерінің қолбасшысы делінеді. Ежелден белгілі: ел мақтаған ер жігіттің
соңынан билік те ере жүреді. 16 ғасырдың басына қарай Қасым сұлтанның
беделі көтеріліп еді, жеке билігі де арта түсті. Қасым сұлтанның күшейіп
көтерілуі кезеңін бауыры Әділ сұлтанның өлімімен (1503ж) байланыстыратын
Мырза Хайдар Дулат Жәнібек ханның үшінші ұлының мәртебесі арту себептері
жайында ештеңе айтпайды. Ондай мәліметті біз Махмұд Ибн Уәлидің Бахар әл -
асрар кітабынан табамыз; ол Шайбани ханның 1504 жылғы көктемнің басында
Әндіжанға жасаған жорығын сутеттей келе:
Осы кезде Қасым хан маңғыттардың көмек, қолдауымен Қыпшақ даласымен
өзіне қараттып, Ташкент пен Түркістан шекарасына шабуыл жасау мүмкіндігіне
ие болды, - деп жазады.
Қасым ұлысына шибандықтар шабуыл жасаған хижраның 915 жылы (1509-
1510) Мырза Хайдар Дулаттың айтуынша, оның қолындағы биліктің зорлығына,
Бұрындық ханды ешкім елеп – ескіріп жатпағанына қарамастан, ол әлі хандық
лауазымды иелене қоймаған болатын. Хандық лауазымды ол Бұрындық хан
Самарқанға кеткеннен кейін, сол 1511жылдың күзінде алды.Сол кезден бастап,
деп жазды. Тарихи Рашиди авторы, Қасым хан бүкіл Шығыс Дешті Қыпшаққа
билік жүргізді, оның атақ даңқының зор болғаны сондай. Жошы ханнан кейін
Қасым ханнан асқан құдіретті хан бұл хұртта болып көрген емес.
Қасым Дешті Қыпшаққа белгілі батыр да еді, ұрыс кезінде небір жаужүрек
жігіттерден оқ бойы озық тұратын, соңына ерген әскері ол үшін отқа да, суға
да түсетін айтулы көсем, шын мәнінде соғыс құпиясын жақсы меңгерген
қолбасшы еді. Оның қаншама шайқасқа қатысқанын санап шығу мүмкін емес.
Зубдат әл- асар (Шежірелер қаймағы) авторының айтуынша , оны бір
шайқаста қарсыластары аттан ұшырып түсіргенде, Қасымның жасы алпыстан асқан
болатын, жаяу қалған ханды ұрыс үстінде ешкім түстеп танымады да, ол аман
қалды.Елгезек нөкерлері (бұл жерде - жасақтар) шалт қимылдап, хан лып етіп
атқа қайта мінеді.Қазақ басышысы жаудан беті қайтпаған жауынгер болатын.
Қасым ұлысына шибандықтар шабуыл жасаған хижранның 915 жылы (1509 –
1510) Мырза Хайдар Дулаттың айтуынша,″Оның қолындағы биліктің зорлығына,
Бұрындық ханды ешкім елеп –ескеріп жатпағанына қарамастан, ол әлі хандық
лауазымды иелене қоймаған болатын″. Хандық лауазымды ол Бұрындық хан
Самарханға кеткеннен кейін, сол 1511 жылдың күзінде алды.
Сол кезден бастап, деп жазады ″Тарихи рашиди″ авторы, ″Қасым хан бүкіл
Шығыс Дешті Қыпшаққа билік жүргізді, оның атақ – даңқының зор болғаны
сондай, Жошы ханнан кейін Қасымнан асқан құдіретті хан бұл жұртта болып
көрген емес″.
Қасым Дешті Қыпшаққа белгілі батыр да еді, ұрыс кезінде небір жаужүрек
жігіттерден оқ бойы озық тұратын, соңына ерген әскері олүшін отқа да, суға
да түсетін айтулы көсем, шын мәнінде соғыс құпиясын жақсы меңгерген
қолбасы еді. Оның қаншама шайқасқа қатысқанын санап шығу мүмкін емес.
″Зубдат әл – асар″ (″Шежірелер қаймағы″) авторының айтуынша, оны бір
шайқаста қарсыластары аттан ұшырып түсіргенде, Қасымның жасы алпыстан асқан
болатын, жаяу қалған ханды ұрыс үстінде ешкім түстеп танымады да, ол аман
қалды. Елгезек нөкерлері ( бұл жерде – жасақтар) шалт қимылдап, хан лып
етіп атқа қайта мінеді. Қазақ басшысы жаудан беті қайтпаған жауынгер
болатын.
Жорықта жау бетінде, шайқаста найза ұшында жүретін қазақ жерінің
басшысы Қасым туыстық байланысты қастерлеп,берік ұстанған жайсаң да ер
мінезді адам еді. Оған XVI ғасырдың басындағы ортаазиалық тарихшылар – Шади
,Бинай, "Нусрат – наманың "белгісіз авторы баяндаған мына бір факті де
дәлел бола алады.
Жорықта жау бетінде, шайқаста найза ұшында жүретін қазақ ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.