Мемлекеттік рәміздер. Қасиетті көк байрақ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Мемлекеттік рәміздер 2
Мемлекеттік ту 3
Мемлекеттік Елтаңба 6
Мемлекеттік әнұран 7
Пайдаланған әдебиеттер: 9

Мемлекеттік рәміздер

Жұмыр жердің тыныс-тіршілігін жіті бағып, оның бар асылы мен жасығын
тарих таразысына салып, зерделеген ұлы көш алға басып барады.
Осы ұлы көш куә болған біздің халқымызға жиырмасыншы ғасыр сыйлаған
ғаламат оқиға - мемлекеттік тәуелсіздік идеясының жеңуі екені даусыз.
Ал тәуелсіздік дегеніміз ең алдымен рухани тылсым. Бәрінен бұрын
адамның жан-дүниесі, рухы мен ар-ұжданы азаттық тілейді. Өз табиғатына тән
тіршілік кешкісі келеді.
Мемлекеттік рәміздер де белгілі бір елдің өзіндік өмір салтын, бүкіл
болмыс ерекшелігін, айрықша арман-аңсарын, басқалармен байланыс мұратын
білдіретін белгі. Былайша айтқанда, тәуелсіздік деген қасиетті ұғым мәдени
нышандар тілімен де сөйлей алады. Мұны оның мемлекеттік Туы, Елтаңбасы мен
Әнұранына байланысты әңгімеден де айқын аңғаруға болады. Сонымен, рәміздік
үрдіс соқпағын сонау ықылым замандардан, адам баласының жарық дүниеге
шығып, тіршілік көшіне ілескен, содан қоғамдасып ғұмыр кешуге көшкен
тұсындағы көне тарих қатпарларынан іздеген жөн.
Айта кететін бір жай, рәміздердің мемлекеттік нышандарға айналуының да
өз тарихы бар. Бірте-бірте елдік нышандар дәстүрі дамып, орныға түсті.
Қазір әлемнің қай түкпірінде болсын, тәуелсіз елдің басты нышаны оның
мемлекеттік Әнұранымен бірге мемлекеттік Туы мен мемлекеттік Елтаңбасы
болып табылады. Олардың сипаттамасы заң жолымен, әдетте Конституцияда
бекітіледі. Осылай Қазақстан Республикасы Жоғары Кеңесінің сессиясында 1992
жылғы 4 маусымда қабылданған мемлекеттік нышандарымыздың төл тарихының
бастауы да тым әріде жатыр.
Қазір кең қолданылып жүрген ,,герб,, деген термин немістің ,,ербо,,
деген сөзінен шыққан екен. Ал дәл осы ұғымды өз тіліміздегі ,,таңба,, деген
сөз анық жеткізеді. Ол осыдан бірнеше ғасыр бұрын көне Түркі қағанатында
дүниеге келген. Білімпаз Махмұт Қашқари өзінің әлемге әйгілі сөздігінде
,,таңба,, сөзіне ,,ел билеушілердің ерекше белгілері,, деген мағына
береді.Ел билеушілерінің есімдері жазылған немесе рулық таңбалары
түсірілген мөрлер де аз кездеспейді.
Төл рәміздеріміз төңірегінде толғанғанда көнеден жеткен ұрандарға да
соға кеткен жөн. Жалпы ,,ұран,, сөзі ертеден-ақ қыздыру, жиналу, қайрат
беру мағыналарында қолданса керек. Рух көтеру, ел басын қосу қажет болғанда
барша жұрт қасиет тұтатын аруақты көсем, атақты батыр, беделді би бабаның
атын атап, ұран салған.
Мемлекеттік нышандар қатарында аталатын әнұран табиғатында да осындай
халық жүрегіне жол табар жылылық, әр азамат ардақ тұтар өзгеше ұлттық нақыш
жатуға тиіс. Әрине, жігерге жігер қосар өршіл рух та қажет. Құрманғазы
бабамыздың керемет күйлерін жер шарының қай түкпірінде жүріп тыңдасаң да,
ешбір басқа халықтың ән-әуенімен шатыстыру мүмкін емес. Оның үстіне бойыңа
бір өзгеше күш беріп, қанаттандыратын қасиеті тағы бар.

Мемлекеттік ту

1992 жылдың 4 маусымы ел тарихындағы ерекше мәртебелі күн болып
тарихта қалары ақиқат. Тәуелсіздік жолындағы күрес жайын жылнамалаған жас
ғалым бұл күнге соқпай кетуі мүмкін емес. Бұл жолы да елдігіміз сынға
түсіп, ертеңіміз үшін жан алысқан парламенттегі қызу шайқасқа куә болдық.
Жаңа елдік нышандарымыз екі күннен кейін Абай атындағы опера және балет
театрының зәулім ғимаратында салтанатты түрде жер-жаһанға жария етілді.
Тұңғыш Президентіміз Н.Ә.Назарбаев ту шашағын сүйіп тұрып: ,,Мазмұнына
өрнегі жарасқан тәуелсіздіктің қасиетті туы мәңгі желбіресін, күніміз мәңгі
сөнбесін!,,-деп тебіренді. Енді сол рәміздеріміздің сипатына көңіл бөлейік:
Қасиетті көк байрақ ... Алаштың алғы тарихынан аз-кем хабары бар адамның қай-
қайсысының көзіне бірден жылы ұшырайтыны сөзсіз. Әлемдегі ең беделді
анықтамалық басылымдардың бірі саналатын Вейсбердің сөздігінде ту жөнінде;
,,әдетте тік бұрышты болып келетін бір түсті немесе түрлі түсті матаның бір
бөлігі, ұлттың, оның бірлігінің символы ретінде пайдаланылады,, деген
жолдар бар. Олай болса, мемлекеттік тудың негізгі элементі оның түсі
екендігі де дау тудырмаса керек. Ғалымдардың пайымдауынша әр бояу өзінше
мағына берген. Ең көп таралған деректер бойынша, мысалы, қызыл ту ерлік
таныту, күрес, қауіп төндіру, бас көтеру және шу шығару деген үғымдарды
береді. Ал ақ ту - бейбіт ниет, жауға қарсыласпай берілу, қара ту - қайғы,
жоқтау және қарсылық білдіру белгісі деп саналады. Түстердің діни
мағыналары да бар. Сонымен бірге әр халықтың, әр ұлттың жанына жақын,
айрықша қастерлейтін өз бояуы, өз түсі де болады. Осыған орай ұлттық бояу
деген ұғым кең тараған.
Осының бәрін ескерер болсақ, мемлекеттік тәуелсіздігіміздің қасиетті
белгісі ретінде көтерген қыран қанатты көкшулан туымыздың негізгі түсін
таңдау қаншалықты күрделі болғандығын аңғару қиын болмас. Ақырында көпшілік
қалауы ашық аспан түстес зеңгір көк бояуға түсті. Оның болмыс- бітімі, реңк-
зері, нышандық мән-мағынасы халықтық сипатымен, тарихи тамырластығымен және
жалпы адамзаттық ізгілік ниетіне үндестігімен дараланып тұрғанына назар
аудару керек.
Зеңгір көк түс адам баласы түйсініп қабылдап, қолданып жүрген
бояулардың ең бір реңділері қатарына жатады. Зеңгір көк түс- аспанның, ауа
мен құрлықтың белгісіне баланады. Бұл түсті кие тұту дәстүрі халқымыздың
көне тарихынан белгілі.
Тағы бір назар аударатын бір жай-Мемлекеттік туымыздың шымқай бір
түстілігі. Ол халқымыздың мәдени-этникалық бір тектілігін, мемлекеттік
тұтастық идеясын білдіреді. Байрақ бетіндегі әр түрлі нышандар бұрыннан бар
үрдіс. Туымыздағы нұр шұғылалы алтын күн бейнесі, қыран көңіл халқымыздың
асыл арманын арқалаған дала бүркіті мен рухани болмысымыздың жарқын бір
көрінісі болып табылатын ұлттық өрнек-үйлесім тапқан. Туымыздағы күн
бейнесі-тіршілік көзі. Кұн көшпенділер өркениетіне тән дүниетанымның
темірқазығы іспеттес. Көгілдір аспан аясында мәңгілік сапар шеккен ұлы Күн
бейнесі көшпелі үшін нағыз өмір символы.
Табиғаттың төл баласына айналған көшпелілер ұрпағы үшін қанатты қыран-
дала бүркітінің де орны бөлек. Оның Елтаңба мен Туда бейнеленуі де ерекше
құбылыс. Нышандық мәніне келетін болсақ, бүркіт бейнесі өкімет билігін паш
етіп, көрегендік пен кеңдікті білдіреді. Сонымен бірге жолына көлденең
тұрған жауына қайрат көрсете алатын құс. Төл туымызды даралап тұрған тағы
бір белгі- оның сабына таяу тік тартылған ұлттық өрнекті жолақ. Онда
,,Қошқар мүйіз,, деп аталатын өрнек ойылған.Нұрға малынған күн оның аясында
еркін қанат қаққан дала қыраны және қазақы оюдан жасалған тік жолақ тудың
шымқай зерен көк түсіне, оның бәрі алтынмен айшықталып,көз жауын алып
тұр.Ш.О.Ниязбеков ұсынған жоба міне осындай.

Мемлекеттік Елтаңба

Енді Мемлекеттік Елтаңбаға зер салайық. Елтаңбадағы ай мүйізді, алтын
қанатты ғажайып пырақтар қорғап, қияға көтерген қазақтың қара шаңырағының
бейнесін өз үйлесін тапқан. Таңбалық нышандар, әдетте, тайпаның, рудың
бүтін ел құрамындағы халықтардың қасиет тұтқан наным-сенімдерімен астасып
жатқан киелі белгілерден тұрады.Елтаңба толық шеңберге сыйып тұр. Шеңберін
ішіндегі негізгі нышан белгі, Елтаңба идеясының ең басты жүгін арқалап
тұрған, шаңырақ. Шынайы шеберлікпен шендестірілген түндігі аспан
күмбезіндегі асыл шырақ-күн бейнесін елестетсе, уықтары- одан тарап жатқан
алтын сәулелердей әдемі әсер қалдырады. Елтаңбадағы шаңырақ бейнесі
бірліктің, бақуат тірліктің белгісіндей.Елтаңбадағы композициясын құрап
тұрған құранды бөлек- ай мүйізді, алтын қанатты қос пырақ бейнесі. Жылқы
ойыңды айтпай ұғатын талғампаз, кірпияз жануар.Қыран қанатты, ай мүйізді
таңғажайып пырақтар туралы идеяға өзек болар мегзеулер қазба жұмыстары
жүргізілген көне ескерткіштерде де бар.Елтаңбадағы енді бір назар аударатын
белгілер маңдайдағы бес бұрышты жұлдыз бен елдің аты. Тәуелсіз
мемлекеттіміздің құшағы бес құрлыққа бірдей ашық, әлемдік өркениет көшіне
өз болмыс-бітімізді сақтай отырып, ілеспек ниетіміз бар дегенге мегзейтін
бес бұрышты жұлдыз бізге бұрыннан таныс. Бес бұрыш формасы Күлтегін
ескерткішінде де қолданылған. Елтаңбаның негізгі бояуы- алтын түстес. Оған
зеңгір көк нүрдың қосылуы мемлекеттік нышанды айрықша әрлендіріп,
бедерлендіріп тұр.

Мемлекеттік әнұран

Ал, енді Әнұранның тарихына келсек әуен нақыштарынан қазақтың досқа
ашық құшағы, дархан мінезі мен ер көңілі сезіліп, айдын көл, асқар тауға
жан берген салқар самалының лебі еседі. Әнұраннан халқымыздың ұлттық
мінезі, асыл аңсары тәңірлік тілмен төгіліп жатуы қандай ғажап. Ән мен күй
көшпелілердің табиғатпен тілдесу құралы десек те болады. Олардың
түсінігінде бүкіл табиғат ән салады. Сайын дала да, саумал көл де, тәкапар
тау да ән салады.
Әрине, Әнұран жеке адам тіршілігінен гөрі, бүкіл бір қауымның өмір
салтына, мемлекеттік іс-қимылына көбірек қатысты. Ертеде ол да байрақ тулар
тәрізді - ,,бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығарып,,, топтасып тастүйін
қимылдауға мегзейтін айғақ-нышан ретінде қалыптасқан. Қытайлар әнұранды –
мемлекет өлеңі, десе арабтар оған отан өлеңі, отан әні деген мағына береді.
Маңдай жарқырап келген дүлдүл ақынымыз Ж.Нәжімеденов пен Н. Назарбаевтың
жазған өлеңі болды. Ол екі шумақтан, бір қайырмадан тұрады. Бойтұмар жырда
халқымыздың еркіндікке құштар көңілі, тамыры терең болмысы, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.