Ақпаратты нарықтағы ЖКА Бөлімшесінің АЖО-нын талдау
Мазмұны
КІРІСПЕ 2
1. Қазіргі кездегі мәселені талқылау 5
1.1 Ақпаратты нарықтағы ЖКА Бөлімшесінің АЖО-нын талдау 5
1.2 ЖКА Бөлімшесінің АЖО функционалды құрлымын сипаттау 8
1.3 Есептің қойылымы 12
2. Ақпаратты қамтаманы құру 13
2.1 Қолданушы талаптарын талдау 13
2.2 МББЖ талдау негізі 14
2.3 Мәліметтер базасын құру 20
2.3 Кесте құрылымын сипаттау 24
3. Програмалық қамтаманы құру 27
3.1 Программалық қамтаманың құрлымы 27
4 ЕҢБЕК ҚОРҒАУ 40
4.1 Өндірістегі қауіпті және зиянды факторларды талдау 40
4.2 Өндірістік санитария 41
4.3 Компьютерлік класты желдету 43
4.4 Компьютерлік кластағы жасанды жарықтандыру 44
4.4.1 Дірілмен шудың деңгейіне қойылатын талаптар 46
4.5 Компьютерлік кластағы дыбысты сіңіру 48
4.6 Электр қауіпсіздігі және электрмагниттік өрістен қорғану 49
4.7 Өрт қауіпсіздігі 51
5. Экономикалық бөлім 53
5.1 Экономикалық тиімділіктің бағасын есептеу 53
5.1.1 АОЖ өңдеуге және енгізуге керетін шығындар 53
5.1.2 Еңбек ақыны есептеу 53
5.1.3 Техникалық құралдар кешенін сатып алуға кеткен шығындар 55
5.2.4 Бағдарламаны жазуға және түзетуге кеткен шығынды есептеу 55
5.2.5 Шығындардың экономикасын есептеу 56
5.2.6 Енгізуден бұрын жұмсалған шығындарды есептеу. 56
5.2.7 Жүйені енгізгеннен кейінгі шығындар 56
5.2.8 Жылдық экономикалық тиімділікті есептеу 57
Қолданылған әдебиет тізімі 58
Қосымша А 60
КІРІСПЕ
Соңғы жылдарда халық шарушылығында жергілікті ақпаратты өңдеуді
қарастырылған кезде үлестірілген басқару жүйелер тұжырымдамасы туындап
отыр.
Дербес профессионалды ЭЕМ базасында ойланған ойды ұсыну үшін әр
басқару деңгейде және әр пәндік облыста автоматтандырылған жұмыс орнын құру
қажет.
Автоматтандырылған жұмыс орнын талдаған кезде мамандар олардың
жұмысына тікелей орналасқан және жұмыстарын автоматтандыруға арналған
професионалдық бағытталған кіші есептеу жүйе ретінде ғана анықтайды.
Әрбір басқару обьекті үшін олардың сәйкес функционалдық тағайындалуын
автоматтандырылған жұмыс орны қарастыру қажет.
Бірақ АЖО құру принципі жалпылама, жүйелі, икемді, тұрақты, тиімді
болу керек.
Жүйелілік принципте АЖО құрылымы анықталған функцианалды тағайындалған
жүйе ретінде қарастырылады.
Ал икемді принцип жүйенің бейімделуіне барлық ішкі-жүйе модулінің
қайта құрылыуына және олардың стандартты элементі болып табылады.
Тұрақты принципте АЖО жүйесі сыртқы және ішкі факторға тәуелсіз
негізгі функция атқару қажет. Демек бұл ақаулар бөлек бөлшектерді жеңіл
орнату қажет, ал жүйенің жұмыс істеу қаблеттілігі тез қалпына келіуін
қамтамасыз ету керек
АЖО тиімділігі жоғарғыда келтірілген принциптердің интегралды
көрсеткіш деңгейін қалай іске асқанын көрсетеді.
АЖО-ды функциалдау адам және машина арасындағы ақпаратты дұрыс
үлестірілген жағдайда ғана сандық тиімділік берілуі мүмкін. Сонда ғана АЖО-
ның еңбек өнімділігі және басқару тиімділігі өседі.
Енді АЖО-ның болашақтағы дамуын және күйін дербес ЭЕМ-да қарастырамыз,
сосын АЖО программалық қамтамасыз етуін және техникалық сұрақтарға
тоқталамыз. Барлық дербес ЭЕМ-да құрылғысы жүйелік магистрал арқылы
байланысқан. Бірақ ВЕҚ-нан ақпарат ЖЕҚ-на жазылып сосын процессорға
қатынайды.
Мысалы АЖО базасында мамандарды дайындауда ұйымдық формада дербес ЭЕМ-
ны қолдану өте тиімді.
АЖО келесі талаптарға сәйкес болу керек:
• маманның ақпараттық және есептік қажеттілікке қанағаттануы
• қолданушының сұранысқа тез жауап алуы
• қолданушының кәсіптік сұранысқа және дайындық деңгейге бейімделуі
• АЖО-да жұмыс істеу тәсілін меңгеру қарапайымдылығы және женіл қарым-
қатынас жасау, сенімді және қарапайым қызмет көрсетуі
• қолданушының тез үйрену мүмкіндігі
• есептеуіш желі құрамында жұмыс істеу мұмкіндігі.
Автоматтанған жүйеге қойылатын талаптар:
Коммуникациялық қасиеттері:
1) деректердің қабылдауыш-жөнелткіш құралдарымен немесе
басқа жүйелермен бағдарламалық үйлесімділігі;
2) жүйелердің әрекеттестігін қолдайтын бағдарламалық
жасаудың деректер пішінінің үйлесімділігі;
3) бағдарламалық жасауды қолдайтын лингвистикалық құралдың
үйлесімділігі.
Жол көлік апаты бөлімшесінің функционал есебіне сәйкестігі:
1) ақпаратты өңдеу және жинау, құжаттарды сақтаумен байланысты керекті
функционал есебін құрау;
2) көрністі, тақырыпты және ұжымдық құжаттар құрау;
3) өңдеудің, іздеудің, сұрыптаудың негізгі түрлері және құжаттар мен
деректердің қолданушымен шығару пішіні, сонымен қатар олармен
байланысты құрам;
4) жұмысшылар туралы мәлімет құрау, деректерді өңдеу және жинау
әрекеттері, деректердің актуалдығы, деректерді сұрыптау және
шығару;
5) түскен деректерді оперативті өңдеу.
Адаптивтілігі:
1) негізгі есептерді орындауға қажет бағдарламалық жасауды деректердің
құрамы мен құрлымына, құжаттардың шығу пішіні мен сөздіктеріне
баптау мүмкіншілігі.
Пайдалану сипаттамасы:
1) жұмыстың орындылығы – пайдалану процесі кезінде
жүйенің жаңылысуының саны;
2) бағдарламалық орта мен ақпаратты бұзудан және уақытсыз
қатынаудан қорғау.
3) шапшаңдылық - операцияны орындау уақыты.
Бағасы:
1) бағдарламаның;
2) жүйе қолданушыны оқыту;
3) жүйенің жұмысын қамтамасыз ететін керекті бағдарламалық және
техникалық құралдарды алу;
4) жүйені пайдалану.
Жүйенің сервистік қызмет көрсетуі:
1) жұмыс процесінде көмек;
2) қиын операцияның көлемі мен санын азайту;
3) деректерді жайлы және эстетикалы пішінінде экранға шығару;
4) жүйе персоналына немесе қолданушыға эмоционалдық әсер ету;
5) бағдарламалық жасау мен жұмысты құжатпен қолдау.
Жабдықтауышты қолдау:
1) құру шартты және жүйені енгізу;
2) жүйені енгізетін кәсіпорынның құқығы;
3) жүйе құрудың ілгері дамуының бағыты мен жоспары;
4) бағдарламалық өнімнің келесі нұсқасын алу шарттары;
5) осы бағдарламалық өнімнің иесі болатын кәсіпорын болу керек.
1. Қазіргі кездегі мәселені талқылау
1.1 Ақпаратты нарықтағы ЖКА Бөлімшесінің АЖО-нын талдау
Жыл өткен сайын елімізде автокөлік саны көбейіп келеді. Әрине көлік
саны көбейген сайын сонымен қатар жол көлік апаты көбейіп келеді. Мұндай
тығырықтан кінәлі жүргізушіні алып шығатын негізгі құжат жүргізушінің
сақтандыру полисы. Осындай жағдайда негізгі күш сақтандыру компаниядағы
ЖКА Бөлімшесінің инспекторларына түсетіні айдан анық. Әрине осындай
жерлерге автоматтандырылған жұмыс орны (АЖО) өте қажет. АЖО –ның кең
көлемдегі схемасы келесі суретте көрсетілген.
1-сурет. Автоматтандырылған жұмыс орнының схемасы.
Жалпы программалық қамтама жаңа программаны қосуды, құруды қамтамасыз
етеді. Бұған операциялық жүйе, программалау жүйелері және қызмет көрсету
программалары кіреді.
АЖО-ның кәсіптік бағдары программалық қамтаманың функционалдық
бөлігімен анықталады. Дәл осы жерде нақты маманға бағдар қойылып,
белгіленген пәндік саладағы есептің шешімі қамтамасыз етіледі.
Функционалдық программаық қамтаманы құру барысында адам-машина ара-
қатынасын ұйымдастыру мәселелеріне өте үлкен мән беріледі. Қолданушы өз
жұмысын сезінгенде пайдалы жұмыспен айналыскан кезде ғана ЭЕМ-мен жұмыс
істеу қызықты әрі жағымды болады. Қарсы жағдайда жағымсыз әсер алады.
Енді АЖО-нын құруды екі түрін қарастырамыз.
1). функционалдық, ол типті функционалды автоматттандыруды
қарастырады. Қолданған нақты шарттарына функционалдық ПҚ қалай
бейімделетінін көреміз.
АЖО үшін база болып келетін әр түрлі мамандықтарға іскер ақпарат
өңдеумен байланысқан және басқару шешімдерін қабылдайтын программалық орта
белгілейміз. Ең бірінші техникалық персоналдар жұмыстарын автоматтандыратын
программалық құрылғы пайда болды. Бұларға мысал келтіретін болсақ мәтіндік
редакторлар(процессорлар). Олар ақпаратты жылдам енгізуге, өңдеуге және
өздері қателерді іздеп табуға, мәтінді баспаға шығаруға көмектеседі.
Мәтіндік редакторды қолданғанда белгілі дәрежеде машинисткалардың жұмыс
өнімділігін артырады.
Қазіргі кезде өзінің мүмкіндігіне әрі мәтіндік редакторлар, әрі
кестелер, графикалық редактор кіретін интегралдық пакеттер құруға тенденция
байқалады. Бірдей операция жасайтын әр түрлі программаның көп болуы —
мәліметтерді өңдеуге, құруға негізделген үш ақпараттан тұрады: сандық,
графикалық, мәтіндік.
Ақпаратты сақтау үшін көбінесе МББЖ–сі жиі қолданады. Өйткені барлық
мәліметтер типін бір бүтінге жинақтайды. Қазіргі кезде басқа ақпараттың
екі түрі қарқынды дамуда: дыбыстық және видеоақпараттық. Олардың әуелде
өздерінің редакторлары құрылған және алдынғы уақытта осы ақпарат түрлері
мәліметтер базасынан ажырамас бір бөлігі болуына күмән жоқ. Әйтседе кейінгі
ФПҚ (функционалдық программалық құрылғы) әр түрлі мамандық жұмыскерлердің
талаптарына жауап береді. Бірақ кейде бір нәрсе жетіспей тұрады. Сондықтан
осындай ПҚ-ның негізгі артықшылығына оны өзгерісімен толықтыру
мүмкіндіктері болып табылады.
АЖО-ның жаңа программалық құрылымын жасауға келетін болсақ, олар екі түрлі
бағытпен жасалады: жаңа мамандыққа жаңа программалық құрылғы құру және бар
маманға программалық құрылғыны мамандандыру. Осы шақта професионалдық АЖО-
ын құруға ауысу тенденциясы байқалады. Ол келесі түрде көрсетілген:
• шешілетін есепті тіркеу
• басқа қызметкерлермен араласу
• кәсіптік дағдыны тіркеу
• тек қана функционалды программалық қамтаманы құру ғана емес, сонымен
қатар арнайы техникалық құралдарды да( тышқан, желі, автоматты түрде
телефон номерін теру.
Жүйе құралатын объектілік шарттарды талдау.
Автоматты жүйені енгізудің тиімділік жоспары, берілген
объектілік шарттар үшін шешуші болады:
1) құрылып жатқан жүйенің өзіндік деректер базасы түрінде
берілген бөлімінің бар болуы немесе болмауы;
2) қолдану мүмкіндігін қолданушыға қамтамасыз ететін
сыртқы сандық көздеріндегі автоматты режимде қызмет
көрсететін күйі қалып қатынау;
3) қаржылық және қосымша бағдарламалық құрал мен
техниканың материалдық мүмкіншілігі, сонымен қатар
құрастыру мен іске қосу жұмыстарын жүргізу;
4) жүйені енгізетін және автоматтау мақсатын
ұйымдастыратын есептердің артықшылығы;
5) автоматтау объектісінің ерекшелігі, функционалды - ұйымдастыру
құрылымы, бөлімшені орналастыру, құжаттық ағындарды техникалық өңдеу
практикасы;
6) жұмысшылардың жүйе персоналының функциясын орындауға дайындығы.
1.2 ЖКА Бөлімшесінің АЖО функционалды құрлымын сипаттау
Қазіргі жағдайда сақтандыру — бұл өмірдің әртүрлі салаларында барынша
жиі болатын жағдайлардың теріс әсерінен заңды тұлғалар мен азаматтардың
мүдделерін қорғау әдістерінің бірі.
Адамдар жиі өрттерден, су тасқыны, сел және осылар сияқты т.б.
жағдайлар нәтижесінде өздерінің қозғалмайтын және қозғалатын мүліктерінен
айырылу мүмкіндігінен сақтануды қалайды. Кәсіпкерліктің дамуы тиісінше
тәуекелдердің өсе түсуіне әкелді, олар іскерліктегі әріптестердің сенімсіз
болып шығуы, нарықтағы бағалар (құндылықтар) кенет өзгеріп кетуіне шарт
бойынша әріптестердің банкротқа ұшырауына байланысты болуы мүмкін шығындар
болады. Өз кезегінде бұл сақтаңдырудың дамуына қосымша түрткі болды. Уақыт
ағымында мұндай қажеттілік азаймайды, керісінше азаматтар мүліктік жағдайы
жақсаруының және кәсіпкерлік дамуының салдарынан сақтандырудағы кажеттілік
одан әрі өсе түседі.
Сақтандыруды салаларға бөлу сақтандырудың әртүрлі объектілерімен
байланысты. Сақтандырудың барлық түрлерін екі сомаға бөлу қарастырылған,
олар:
— өмірді сақтандыру;
— жалпы сақтандыру;
Аталған сақтандыру саласының біріншісі заңмен қорғалатын игіліктердің
арасындағы ең жоғарғы құндылық болып табылатын азаматтар өміріне қатысты
болып келеді. Өмірді сақтандыру саласы бірқатар болмай қоймайтын
объективтік сипаты бар өмірлік жағдайларда сақтандырылған (пайда алушы)
тұлғаға ақша төленуін қарастырады.
Бұл тұлғаның қартайған шағында мүліктік мүдделерін кешенді қамтамасыз
етуге, адамды жерлеуге шығындарды өтеуге с.с. мүмкіншілік береді. Осы
себептен өмірді сақтандыру өмірді азаматтық құқықтық тәсілдермен қорғаудың
бір жолы болып келетінін айтуға болады.
Ерікті нысанда сақтандыру өмірді сақтандыру саласына өз кезегінде
кластарды енгізеді. Ерікті өмірді сақтандыруда екі класс қарастырылған,
олар: 1) өмірді сақтандыру; 2) аннуитетті сақтандыру. Жалпы сақтандыру
белгілі бір сақтандыру жағдайларының келіп түсуінде заңды және жеке
тұлғалардың аймақтық бұзылған құқықтары мен қызығушылықтарын орнын төлеуді
қамтамасыз етуде дәстүрлі жолда болып келеді. Қазіргі кезде жалпы
сақтандыруды кластарға бөлу кеңейтілген тізімді қамтиды, оған шолу жасасақ
қазіргі кезеңде азаматтық-құқықтық қатынастар субъектілерінің құқықтарын
қамтамасыз етуде сақтандырудың мәні бұрынғыға қарағанда салыстырымсыз
жоғары болып келеді деген пікірде орнығуымыз мүмкін.
Жалпы сақтандырудың кластарына төмендегілер жатады:
1) сәтсіз оқиғадан және аурулардан сақтандыру;
2) медициналық сақтандыру;
3) автомобиль көлігін сақтандыру;
4) темір жол көлігін сақтандыру;
5) әуе көлігін сақтандыру;
6) су көлігін сақтандыру;
7) жүктерді сақтандыру;
8) көлік пен жүктерді сақтандыруды қоспағанда, мүлікті сақтандыру;
9) кәсіпкерлік тәуекелді сақтандыру;
10) автомобиль көлігі иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін
сақтандыру;
11) темір жол көлігі иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін
сақтандыру;
12) әуе көлігі иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін
сақтандыру;
13) су көлігі иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру;
14) тасымалдаушының азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру;
15) шарт бойынша азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру;
16) зиян келтіргені үшін азаматтық-құқықтық жауапкершілігін
сақтандыру;
Жалпы сақтандыруға көлікті сақтандыруды жатқызады, ол көлік құралын
иеленуге, пайдалануға, оған билік етуге байланысты адамдардың мүліктік
мүдделеріне оның зақымдануы немесе жойылуы, соның ішінде айдап немесе ұрлап
әкетілуі салдарынан келтірілген зиянды ішінара немесе толық өтемі
мөлшерінде сақтандыру төлемдерін жүзеге асыру көзделетін сақтандыру
түрлерінің жиынтығы болып табылады. Осы дипломдық жобада негізгі
қарастырылып отырған обьект ЖАҚ Союза Водителей РК сақтандыру компаниясы.
Осы обьектінің функционалдық құрлымы келесі суретте көрсетілген.
1.2-сурет Сақтандыру компаниясының функционалды құрылымы
ЖКА Бөлімшесіндегі инспекторлардың негізгі атқаратын қызметі:
• сақтанушының сақтау көлемін уақытында және толығымен төлеу
• автотехникалық сараптама жолдама беру
• жол көлік апатын тіркеу
• жол апаты бойынша акт жасау
• жапа шеккен жүргізушімен кінәлі жүргізушінің жеке құжаттарын және
сақтандыру полистарын тексеру.
Автотехникалық сараптаманың атқаратын қызметі:
• шығынды анықтау
Автотехникалық комиссардың тіркеу бөліміндегі комиссардың қызметі:
• жол көлік апатын неден болған себебін анықтау және соған байланысты акт
толтыру.
• апат қауыптілігын анақтау
Сақтандыру агентігіндегі агенттің қызметі:
• сақтанушымен келісім шартқа отыру ісін атқарады
• сақтанушыны сақтандыру ережелерімен таныстырады
Сақтандырушылардың міндеттері:
— сақтанушымен келісім шартқа отырып, сақтандыру төлемін бергеннен
кейін сақтандыру полисын беруге;
— үш күн мерзім ішінде сақтандыру оқиғасы түскеннен кейін акт жасауға;
— бүлінген заттың құнын, бүліну дәрежесін, себебін анықтау үшін
сараптама шақыруға, барлық қажетті құжаттарды жиналғаннан кейін жеті
банк күн ішінде сақтандыру төлемін төлеуге міндетті.
Сақтандыру ережелері сақтандырушымен сақтандырудың әр түрі үшін бөлек
дайындалады және сақтандырудың тиісті түрін жүргізуі үшін лицензияны
(рұқсатты) беру құқығы өкілетті мемлекеттік органымен келісуге жатқызылады.
Шартта қарастырылмаған жағдайларға байланысты даулар пайда болса, онда
басшылыққа сақтандыру ережелеріндегі жағдайлар алынуы тиіс.
Сақтандыру ережелері мыналарды қарастыруы керек:
1) сақтандыру объектілерінің тізімін;
2) сақтандыру сомаларын анықтаудың тәртібін;
3) сақтандыру тәуекелдерді;
4) сақтандыру жағдайларының қатарынан алып тастаулар және сақтандыруға
шек қоюлар;
5) сақтандыру шарты қолданылуының мерзімі мен орнын;
6) сақтандыру шартын жасаудың тәртібін;
7) тараптардың құқықтары мен міндеттерін;
8) сақтандыру жағдайы орын алғандағы сақтанушы жасауы тиіс
әрекеттерді;
9) сақтандыру жағдайының орын алғанын анықтайтын құжаттар тізімін;
10) сақтандыру төлемдерін жасаудың жағдайлары мен тәртібін;
11) сақтандыру төлемі немесе сақтандыру төлемінен бас тарту жөнінде
шешім қабылдау мерзімін;
12) сақтандыру шарты жағдайларының тоқтатылуын;
13) дауларды шешудің тәртібін;
14) сақтандыру тарифтерін және оларды экономикалық негіздеу;
15) ерекше жағдайлар.
Сақтандыру ережелеріндегі жағдайларды сақтандырудың нормаларына жатқызуға
болады деп айта аламыз.
1.3 Есептің қойылымы
Біз автоматтаудың бағдарламалы-техникалық құралдарын, экономика-
математикалық әдіс пен басқару жүйесін қолданып, мәліметтерді жинау
процесіндегі көп операцияларды орындаудан босататын, түрлендіру, ақпаратты
қолдау және беру (жіберу) деп түсінеміз. Автоматтаудың мақсаты өнімділікті
және жұмыстың тиімділігін асыру, ақпараттық өнім мен қызмет көрсетудің
сапасын жақсарту, көп қайталатын қиын жұмыстарды жеңілдету (алып тастау)
болып табылады.
Адамның басқа салаларындағы ақпараттық әрекеттер сияқты, автоматтаудың
негізгі артықшылықтары:
1) ақпаратты өңдеу кезінде кездесетін, көп қайталанатын жұмыстарды
болдырмау және жеңілдету;
2) өңдеу процесін және деректерді түрлендіруді жылдамдатады;
3) есепке алу деректердің турасын жоғарлатады;
4) жоғары ұйымдастырылған деректер құрылымы мен оларды
басқару жүйесін қолдану арқылы ұйымдастыруды кеңейтіп
немесе жан-жақты ақпараттық қорды қолданады;
Жасалған шолу бойынша, келесі есептің қойылуы туындайды:
1) инспектордың жұмыс орнын автоматтау жүйесінің ақпаратты
бағдарламаны жасап құру;
2) алгоритмдер құру және оларды бағдарламалық жүзеге асыру;
3) еңбекті қорғаудан талдау жасау;
4) автоматтандырылған жұмыс орнының экономикалық бөлімнің тиімділігін
есептеу.
ЖКА Бөлімшесіндегі инспекторлардың негізгі атқаратын қызметі:
• Сақтанушының сақтау көлемін уақатысында және толығымен төлеу
• Автотехникалық экспертизаға жолдама беру
• Жол көлік апатын тіркеу
• Жол апаты бойынша акт жасау
• Жапа шеккен жүргізушімен кінәлі жүргізушінің жеке құжаттарын және
сақтандыру полистарын тексеру
2. Ақпаратты қамтаманы құру
2.1 Қолданушы талаптарын талдау
Ыңғайлы да қолайлы жұмыс істеуді қамтамасыз ету үшін жүйеде арнайы
талаптар қарастырылуы қажет.
Бағдарлама жасау сферасынан ешқандай білімі жоқ және оператор
деңгейінде компьютер жұмысымен сырттай таныс адамға автоматтандырылған жүйе
бағытталуы қажет. Осыған байланысты ыңғайлы да қолайлы жұмыс істеуді
қамтамасыз ету үшін, жүйеде келесі талаптар қаралуы қажет:
1) Пайдалану кезінде жүйе басқа бағдарламалық құралдармен
байланысуы қажет, яғни дербес пайдалануы қамтамасыз
етілуі қажет.
2) Қолданушыға келесі іс-әрекетке бағдар беретін жүйе
жұмысында көмекші құралдар қолданылуы керек.
3) Автоматтандырылған жүйеде жұмыс істеу үшін бағдарламалау
бойынша арнайы білімге деген талаптар болмауы керек. Қолданушы
компьютерді қосуды, клавиатурамен жұмыс істеуді және кейбір іс-
әрекеттерді, мысалға: дискетаны орнату, ақпаратты көшіру және т.б.
операцияларды білуі жеткілікті.
4) Жүйе өзінің функционалдық тағайындалуына толығымен
сәйкес болуы керек.
5) Бейнеленген ақпарат толығымен диалогтық жүйеде
құрылымдалған болуы қажет және ол ақпаратты адамның
қабылдау мен деректерді өңдеу мүкіншілігімен байланысты
болуы керек.
6) Автоматты жүйе қазіргі заманға сәйкес бағдарламалық құралдарды
қолдануы қажет.
7) Жүйе есептеуіш ресурстарды үлкен емес, үнемді конфигурациялы
аппарат жасауында функционалдығын жоғалтпай қолдануы керек.
8) Қолданушылардың кейбір бөлімдерді қайта орындау мүмкіндігі болуы
керек.
9) Автоматты жүйеде визуалдық және бағдарламалық бақылау, қолданушының
әрекеттеріне, әрекеттің қатесі болған жағдайда автоматты жүйеге
қайта қатынасу, қате әрекетті диагностикалау, экранға қатені түзеу
туралы бағыт бағдар беру керек.
10) Деректерге рұқсатсыз қатынаудың шектелуі қамтамасыз
етілуі керек.
11) Жүйенің жұмысы сақтаудың сенімділігін және құртылған
жағдайда қалпына келтіру мақсатымен қосалқы көшіру
мен деректердің архивін құруын қамтамасыз ету керек.
12) Бейнелеу мен түсініктеме жүйе бір типті формалды
грамматика түрінде құрылуы керек, бейне терминалдық
экранда ақпараттың рационалды орналасуы,
терминологиясы қолданушыға түсінікті, хабар қысқа
болуы керек.
2.2 МББЖ талдау негізі
Инспекторлардың құжаттар дайындау барысында үлкен көлемді
мәліметтермен жұмыс істеуге тура келеді. Бұндай жұмысты жеңілдету үшін
арнайы құрылған мәліметтер базасын басқару жүйесі (МББЖ) бар. Мысалы:
DBASE, RBASE, ORACLE, ACCESS, VISUAL BASIC. Мәліметтер базасын басқару
жүйесі үлкен көлемді ақпаратты сақтауға және қажетті мәліметтерді кез-
келген уақытта алуға болады.
VISUAL BASIC қазіргі уаққыта программалаудың ең танымал тілдірінің
бірі болып саналады. Q BASIC – тің ең күшті мүмкіндіктерін, оның ең
негізгі алгоритмдік құрылымдарын және жаңаша ақпараттық – технологиялық
амалды – MS Office немесе Internet Explorer сияқты ресурстарды бірлесіп
пайдалану идеологиясын бойына жинақтаған, ол кәсіби программис үшін де,
жаңадан үйренушіге де бірдей тартымды.
VISUAL BASIC–тің арқасында, соңғы кезде ойыншық саналған Бейсик тілі
программалау тілдерінің ең қарапайымы және ең күштісі болды. VISUAL BASIC
қысқа мерзімде Windows-қа кәсіби деңгейлі интерфейсі бар қолданбалар
жасауға мүмкіндік береді, бұл жағдай кәсіби программистердің оны
пайдалануын жиілетіп, оның позициясын құрастырушылар бәсекесінде күшейте
түседі.
VISUAL BASIC программалауда алқашқы қадамдар жасап жүргендер үшін
ерекше тартымды. Бірнеше түйінді сөз үйреніп, Windows-та жұмыс істеу
дағдылары болса жетілікті. Қолданбаның сыртқы көрінісін жасау үшін, Paint
сияқты дайын объектілерді экранның қажетті орнына жай ғана тасымалдап
отыруға болады.
VISUAL BASIC программалау жүйесі Windows–тың барлық офистік
қолданбаларына енгізілген, бұл жағдай ақпараттық технологияға ойшыл,
шығармашылық тұрғыдан қарауға мүмкіндік береді. VB Ортаға кіру үшін келесі
камандалар орындалады: Пуск Программы Microsoft Visual Studio 6.0
Microsoft Visual Basic 6.0. VB жұмыс столының экраны келесі сурет .1
көрсетілген. Экранның жоғарғы бөлігінде File, Edit, View, Project, Format,
Debug, Run, Query, Diagram,Tools, Add-Ins, Window, Help командаларымен (
негізгі меню ) басты меню көрсетілген. Төменгі жағында стандартты панель
инструменті орналасқан. Ал сол жағында панель инструменті басқару
обьектісімен орналасқан. Экранның ортасында үлкен бос форма Form1.
тақырыбымен ашылған. Оң жақта терезе жобасы ( Project1) және терезе қасиеті
(Properties) орналасқан.
Сурет -1. VISUAL BASIC экранының сыртқы көрінісі
Visual Basic негізгі менюындағы камандаларға қысқаша тоқтала кетейік.
File менюіндегі командалар:
New Project – жаңа жобаны құру;
Open Project – жобаны ашу;
Add Project – жобаны қосу;
Remove Project – жобаны жою;
Save Project - жоба файлын сақтау;
Save Project As - жоба файлын басқа атпен сақтау ;
Save Form – форма файлын сақтау;
Save Form As - форма файлын басқа атпен сақтау;
Save Selection – таңдаманы сақтау;
Save Change Script - өзгертілген скриптіні сақтау;
Print – файлды таспаға шығару;
Print Setup – принтер орнатудағы диалогтық терезені шақыру;
Make Project.exe – орындаушы модуль жобасын EXE файл түрінде құру;
Make Project Group – топтық жобаны құру;
Edit менюінде форманың мазмұнын және программаның мәтінін редакциялауға,
форманың басқару элементтерін түзетуге арналған командалар орналасқан:
Can’t Undo – соңғы әрекетті болдырмау;
Can’t Redo - соңғы әрекетті қалпына келтіру;
Cut – кесу;
Copy – көшіру;
Paste - қою;
Paste Link – сызықты қою;
Remove - жою;
Delete - құрту;
Delete Table From Database – кестеден мәліметтер базасын жою;
Select All – барлығын ерекшелеу;
Select All Columns – барлық бағананы ерекшелеу;
Table – кесте;
Find - іздеу;
Find Next – келесіні іздеу;
Replace - ауыстыру;
Indent - жылжыту;
Outdent – жылжытуды болдырмау;
Insert File – файлды қою;
List PropertiesMethod - қасиетәдіс тізімі;
List Constants – констант тізімі;
Quick Info – жедел ақпарат;
Parameters Info - ақпарат параметрі;
Complete Word – толық сөз;
GoTo Row – қатарға көшу;
Bookmarks – бетбелгі.
View менюі әртүрлі программалық қоршам терезелерінен экран бетіне
шығуға және көшіруге арналған:
Code – кодтарды көру
Object - объектіні көру;
Definition - шақырылған процедурадағы кодтардың орнын тез ауыстыруға
қолданады.
Object Browser - объектілерді түзету ;
Immediate Window – терезелерді жөндеу;
Locals Window - жергілікті терезе;
Watch Window – терезені іздестіру;
Call Stack – көпшілікті шақыру;
Project Explorer - жобаны бағаттаушы;
Properties Window- терезе қасиетін көру;
Form Layout Window – терезе формасын құру;
Properties Pages – қасиеттер терезесі;
Table – кесте;
Zoom – ашу;
Show Panes – терезе мазмұнын көрсету;
Toolbox – инструмент қорабы;
Data View Window – мәліметтерді қарау терезесі;
Color Palette – түрлі-түсті палитра;
Toolbars – инструменттер сызығышы;
Visual Component Manager – визуальді компонент әкімшілігі.
Run менюі программаны орандау үшін қызмет етеді:
Start – программаны орындауға жібереді;
Start With Full Compile - барлық файл жобаларын алдын – ала
компеляцаялаумен программаны орындауға жібереді;
Break – программа орындалуын үзу;
End - программа орындалуын үзу, егер нәтиже дұрыс болмаған жағдайда;
Restart – программа жұмысын үзудегі жаңалау;
Query менюі сұранысты құру және өңдеу үшін қызмет жасайды.
Diagram диаграмма құру үшін қызмет жасайды.
Tools менюі қосымша құрылғы құрушыға қатнас құрады:
Add Procedure- процедураны қосу;
Procedure Attributes- процедура атрибутын редакциялау;
Menu Editor - қолданушы менюін шақырады;
Options – құрастырушы ортада баптау параметрлерін диалогтық экранға
шығарады;
Publish
Source Safe
Add-In менюі құрастырушы ортаны кеңейтеді. Оған стандартты командалар
кіреді :
Visual Data Manager – интерактивті мәліметтер жұмысы үшін утилиттер;
Add-In Manager - қосымша құрылғы құрушыны қосу.
Экранның жоғарғы жағына орналасқан батырма инструментерін
талдау(оңнан солға қарай):
Add Standart EXE Project - добавить стандартты жобаны талдау,
Add Form - форманы қосу,
Menu Editor - меню редакторы,
Open Project – жобаны ашу,
Save Project Group – топтық жобаны сақтау,
Cut - кесу,
Copy – көшу,
Paste - қою,
Find - іздеу,
Can’t Undo – соңғы әрекетті болдырмау,
Can’t Redo - соңғы әрекетті қалпына келтіру,
Start - старт (орындауға жіберу),
Break – орындауды үзу,
End - соңы (орындауды болдырмау),
Project Explorer – жобаны бағыттаушы,
Properties Window – терезе қасиеті,
Form Layout Window – форма терезесін құру,
Object Browser - объектіні түзетуші,
ToolBox – инструменттер,
Data View Window – мәліметтер терезесін қарау,
Visual Component Window – визуальды компоненттер терезесі.
Экранның сол жағына орналасқан басқару элементтерін талдау (солдан
оңға қарай және жоғарыдан төмен):
Pointer – элементтерді таңдауға арналған көрсеткіш;
PictureBox – сурет терезесі (элемент-контейнер), формаға сурет қою
үшін қолданады;
Label – жазу, өзгертілмейтін мәтінді қортындылау үшін пайдаланылады;
TextBox – текст, қолданушы өзгертуге болатын өріс мәнін негіздеуге
және басқада мәтіндік хаттамаларға арналған;
Frame – жақтау (элемент-контейнер), бірнеше басқару элементтерін
біріктіруге арналған;
CommandButton – командалық батырма, операцияны активизациялау үшін
қолданылады;
CheckBox – жалау, басқа параметрлерді орнату үшін қолданылады;
OptionButton – қосқыш, бірнеше варианттар ішінен бір вариант таңдау
үшін қолданылады;
ComboBox – аралас тізім, мәтіндік терезені қарапайым тізіммен
біріктіреді;
ListBox – тізім, таңдалған қолданушының тізбе мәнін қояды ;
HscrollBar – горизанталь сызықшаны айналдыру;
VscrollBar – вертикаль сызықшаны айналдыру;
Timer – таймер, белгілі бір уақыт арасында қандайда бір әрекетті
орындауға арналған;
DriveListBox – құрылғы тізімі, барлық қатынауы бар дискілердің және
құрылғылардың тізімін бейнелеу;
DirListBox – каталог тізімі, каталогты бейнелеу үшін;
FileListBox – файл тізімі, файлды таңдау үшін;
Shape – фигура:
Line – сызық, сызықты бейнелеу үшін;
Image – бейне, суреттерді бейнелеу үшін;
Data – мәліметтер, мәліметтер базасымен байланыс құру үшін;
OLE – объект OLE;
DBList – мәлімет базасындығы мәліметтер тізімі;
DBCombo – мәлімет базасындығы мәліметтер тізімін комбинирлеу;
PathControl – жолдар;
StructuredGraphicsControl – графика құрлымы;
SpriteControl – Sprite басқару элементті;
SequencerControl – тізбектелу;
DataGrid – мәліметтер (сетка) кестесі, Adodc басқару элементімен
жұмыс істеу үшін;
DataList – мәліметтер тізімі, Adodc басқару элементімен жұмыс істеу
үшін;
DataCombo – комбинирленген мәліметтер тізімі, Adodc басқару
элементімен жұмыс істеу үшін;
RichTextBox – мәтінмен жұмыс істеу;
Adodc – ADO мәліметтері, мәліметтер базасының байланысын
ұйымдастырыды;
DBGrid – мәліметтер кестесі (сетка), мәліметтер базасын кесте түрінде
бейнелеу;
TabStrip – вкладканы бейнелеу, вкладкамен диалогтық терезе құру үшін
қолднанылады;
ToolBar - панель инструменті;
StatusBar – панелдің күйі, әр түрлі ақпараттарды бейнелеу үшін;
ProgressBar – операцияны орындау барысында процесті бейнелеу;
TreeView – иерархиялық құрлымды бұтақ түрінде бейнелеу ;
ListView – тізімді көру, тізім және кестенің элементтері пиктограм
түрінде бейнеленеді;
ImageList – бейне тізімі, программа орындау барысында көрінбеуі;
Slider – диапазон мәнін орнату элементі;
ImageCombo – бейненің комбиналды тізімі.
VB ортасының терезелерін сипаттаймыз. Project терезесінде
кострукторлық программаны орындауды қажет ететін бірнеше файл тізімінен
тұрады. Ол екі батырмадан тұрады: View Form (Форманы көру) и View Code
(Кодтарды қөру). Форманы көру режимі - қолданушының интерфейсін құру үшін
қолданылады. Кодтарды көру режимі - қандайда бір программаны көру үшін
қажет. Код дегеніміз VB тіліндегі операторлардың жиынтығы . VB программаны
құру екі өзара байланысқан процестерден тұрады, олар: қолданушы диалог
жүргізетін формаларды конструкциялаудан және программа жұмысын сипаттайтын
кодтаудан тұрады. Жобаның терезесі Project Explorer арқылы активтендіріледі
(Жобаны бағыттаушы). Форма терезелерінің (Toolbar) құралдар тақтасының
шаблондарын пайдаланып, басқару элементтері түрінде және объекті түрінде де
құруға болады, мысалы : терезелер, тізімдер, батырмалар, қосқыштар және
т.б.
VB құру этапында программалауды және экрандық объектіні құруды
көмектесетін құралдар реті ұсынылады. Объектілердің көлемін, позициясын
және басқада сипаттамаларын өзгерту арқылы форма бойынша орналастыруға
болады. Объектіні тек қана қосымшаны іске қосқанда ғана активтендіріледі.
VB қасиетінің түсінігі объектінің формальді жазылудың сипаттамасы
механизімімен байланысты. Сыртқы көріністі айқындыйтын параметрлер және
қосымшадығы объектілердің күйлері VB-те спецификалық қасиеттерге ие.
Properties - терезесі проектілеу кезеңінде ғана активті бола алады, әйтсе
де көптеген қасиеттерін қолданып және программаны орындағанда өзгертуге
болады. Properties терезесін әртүрлі тәсілмен активтендіруге болады:
терезеде тышқанды шерту арқылы, формадағы жанама менюден Properties
командасын таңдау арқылы, саймандар тақтасындағы Properties батырмасына
тышқанды шерту арқылы. Каждый объект имеет свой набор свойств.
2.3 Мәліметтер базасын құру
Visual Basic-те мәліметтер базасын құру Visual Data Manager көмекші
диспечер мәліметі арқылы орындалып, менюдің Add-Ins Visual Data Manager
командасы арқылы орындалады. Ашылған терезеде мәліметтер базасын ашу және
құру командасы орналасқан File менюі бар. File New Microsoft Access MDB
командаларын таңдау арқылы жаңа мәліметтер базасын құруға және атын беруге
болады. Содан кейін осы мәліметтер базасына кіретін, кестелер тізімі
көрсетілген Database Window терезесі пайда болады (сурет - 2). Кестелермен
жұмыс жанама меню арқылы жүргізіледі. Жаңа кестені құру үшін бос
кеңістікте тышқанның оң батырмасын басу керек және жанама менюде New Table
командасын таңдаймыз. Содан-соң Table Structure сұхбат терезе пайда болады
(рисунок 3), онда кестелерге ат беруге, өшіруге, қосуға болады.
Add Field батырмасын басу арқылы өрістерді қосуға болады. Ашылған
терезеде Name облысында өрістің аты енгізіледі. Type тізімі арқылы
өрістің типі жазылады, ал Size облысында өрістің көлемі көрсетіледі. Кейбір
типтерде жады өлшемі байтпен автоматты түрде берілетінін ескеру керек.
Сурет – 2. Database Window терезесі
Сурет – 3. Table Structure диалогтық терезесі
Сурет - 4 . Add Field терезесі
Өрістерді жазу үшін мәліметтер типі келесідей болады:
Boolean – логикалық, логикалық мәліметерді сақтау үшін;
Byte – 0 ден 255- ке дейінгі оң сандар үшін;
Integer – бүтін сандар үшін;
Long – ұзын бүтін сандар үшін;
Currency – ақшалай, тура мәні бар үлкен көлемдегі сандарды сақтау
үшін (+-900 триллионға дейін);
Single – жалғыз;
Double – екі еселенген нақты шама;
DataTime – күнуақыт
Text – текстік, текстік ақпаратты сақтау;
Binary – екілік;
Memo – Ұзындығы 255-ке дейінгі текстік блоктарды сақтау үшін қажет;
Ordinal Position облысы құрылатын өріс кестеде нешінші санақ бойынша
берілетінін көрсетеді. Default Value аумағы өріс мәннін үндеместік келісім
бойынша береді. Validation Rule аумағы –VB-ке берілген мәндердің әсерін
анықтайтын, логикалық өрнектері бар мәндерге шарт береді. Егер енгізілген
мәндер берілген шектеулерге сәйкес келмесе, онда қате деген хабарлама
беріледі. Бұл хабарламаның мәтінін Validation Text аумағында беру қажет.
Required аумағында жалауша орнату – осы өріске міндетті түрде мән енгізу
керектігін білдіреді. Кезекті өрісті сипаттап, ОК батырмасын басу қажет.
Барлық өрістер сипатталып болғаннан кейін Close батырмасын, ал Table
Structure терезесінде Build Table батырмасын басу қажет. Егер соңғы әсер
орындалмаса, онда кесте құрылмайды.
Кестенің құрылымын өзгерту үшін Database Window терезесіндегі кестеге
тышқанның батырмасын басу керек, содан – соң жанама меню ден Design
командасын таңдаймыз, сосын Table Structure терезесі ашылады.Кестемен
жұмыс жасау үшін кестенің атын ерекшелендіріп жанама менюді шақыратын
келесі командалардан тұрады:
Open – кестені ашу;
Design – кесте құрлымын өзгерту;
Rename – кесте атын өзгерту;
Delete – кесте атын жою;
Copy Structure – кесте құрлымын көшіру;
Refresh List – кесте тізімін жаңарту;
New Table – жаңа кестені құру;
New Query – жаңа сұранысты құру;
Open командасын таңдау барысында бесінші суреттегі терезе ашылады.
Қарастырылған кестемен жұмыс жасау үшін келесі батырмалардан тұрады:
Add – жаңа жазбаны қосу үшін, жаңа мәндер енгізу үшін терезе ашылады,
содан – соң UPDATE батырмасын басу керек;
1) Edit – жазбаны редакциялау, ағымдағы жазбаны түзету үшін UPDATE
батырмасын басу керек;
2) Delete – ағымдағы жазбаны жою, келесі сұрақпен терезе ашылады -
Delete Current Record және екі батырмамент YesNo;
3) Close – кестені жабу;
4) Sort – жазбаны сұрыптау, бағанды шығаруды талап ететін Enter
Sort Column диалогтық терезе ашылады ;
5) Filter – жазбаны сүзгіден өткізу, терезе ашылады, өрнекті
шығаруды талап ететін Enter Filter Expression сүзгі командасы
шығады.
6) Move – жазба арқылы жылжыу, Enter Number of Move көсеткіші
қойылған баған номерін шығаруды талап ететін диологтық терезе
ашылады;
7) Find – жазбаны іздеу, терезесі ашылады,ол келесі командалардан
тұрады :
Find First – алғашқы жазба,
Find Next – келесі жазба,
Find Previous – алдынғы жазба,
Find Last – соңғы жазба.
Сурет – 5. Кестенің терезесі
Терезенің төменгі жағында орналасқан жүгірткінің батырмасы арқылыда
жазбадан жазбаға өтуге болады. Мұндағы сан мәліметтер базасын санын
көсетеді.
2.3 Кесте құрылымын сипаттау
Кесте 1– Жүргізушілер дерек қорының құрылымы.
№ Өріс аты Өріс түрі Ұзындығы
1 FIO v Text 50
2 FIO pos Text 50
3 A v Memo 0
4 A p Memo 0
5 marka vin Memo 0
6 marka pos Memo 0
7 Gos n vin Memo 0
8 Gos n pos Memo 0
9 Kod Long 40
Берілген кесте келесі өрістерден тұрады:
1 – Кінәлі жүргізушінің ата-жөні;
2 – Жапа шеккен жүргізушінің ата-жөні;
3 – Кінәлі жүргізушінің мекен жайы;
4 - Жапа шеккен жүргізушінің мекен жайы
5 - Кінәлі жүргізушінің авто көлік маркасы;
6 - Жапа шеккен жүргізушінің авто көлік маркасы;
7 - Кінәлі жүргізушінің авто көлік маркасының мем.номері ;
8 - Жапа шеккен жүргізушінің авто көлік маркасының мем. номері;
9 – Жүргізушілердің код;
2 кесте – Жол-көлік апата дерек қорының құрлымы.
№ Өріс аты Өріс түрі Өріс ұзындығы
1 Kod Long 40
2 Data DataTime 8
3 Vremia DataTime 8
4 Cvidetel Text 50
5 Mesto Memo 0
6 Marka v Memo 0
7 Marka pos Memo 0
Кесте келесі өрістерді қамтиды:
1- Жол-көлік апаты коды;
2- Жол-көлік апаты болған күн;
3- Жол-көлік апаты болған уақыт;
4- Жол-көлік апаты куәгері;
5- Жол-көлік апаты болған жер;
6- - Кінәлі жүргізушінің авто көлік маркасы;
7- Жапа шеккен жүргізушінің авто көлік маркасы;
3 кесте – Сақтандыру полис дерек қорының құрлымы.
№ Өріс аты Өріс түрі Өріс ұзындығы
1 Kod Long 40
2 FIO graj Text 50
3 Ctrachov Text 50
4 Stoimost Memo 0
5 Ceria Memo 0
6 Polis vidan Memo 0
7 Deisstv Memo 0
Кесте келесі өрістерді қамтиды:
1 - Сақтандыру полис коды;
2 - Жүргізушінің аты-жөні;
3 - Сақтандырушы;
4 – Сақтандыру полисының құны;
5 – Сақтандыру полисының сериялық номері;
6 - Сақтандыру полис берілген күн;
7 - Сақтандыру полис жарамдылығы
Кесте 4 – Авариялық комиссар қызметінің дерек қорының құрылымы.
№ Өріс аты Өріс түрі Ұзындығы
1 FIO klienta Text 50
2 Ceria strachovogo Memo 0
polisa
3 Marka i gos nomer Memo 0
vin
4 Adresi telefon Memo 0
5 Data DTP DataTime 40
6 Mesto DTP Memo 0
7 Cvidetel DTP Text 50
8 Uchacnik DTP FIO Text 50
9 Marka i gos nomer Memo 0
pos
10 Adres i telefon vinMemo 0
11 Avarini komicar Text 50
Берілген кесте келесі өрістерден тұрады:
1 – Клиенттің аты-жөні ;
2 – Сақтандыру полисының сериялық номері;
3 – Кінәлі жүргізушінің авто көлік маркасы және мем. номері;
4 – Кінәлі жүргізушінің мекен жайы және телефоны;
5 – Жол-көлік апаты болған күн;
6 – Жол-көлік апаты болған жер;
7 – Жол-көлік апатының куәгері;
8 – Жол-көлік апатыны қатысушының аты-жөні ;
9 – Жол-көлік апатыны қатысушының авто көлік маркасы және мем. номері;
10 – Жол-көлік апатыны қатысушының мекен-жайы және телефоны;
11 – Авариялық комиссар;
Кесте 5 – Автотехникалық сараптама дерек қорының құрылымы.
№ Өріс аты Өріс түрі Ұзындығы
1 Kod Long 40
2 trancport Text 50
3 Marka Memo 0
4 Nomer Memo 0
5 Vnech pov Text 50
6 Mat ucherb Memo 0
7 Mesto ucheta Text 50
Берілген кесте келесі өрістерден тұрады:
1 – Автотехникалық сараптама коды;
2 –Көлік құралы;
3 – авто көлік маркасы;
4 – номерлік белгісі ;
5 – Сыртқы зақымдынуы;
6 – Материалдық шығын көлемі;
7 –Тіркелген орны;
3. Програмалық қамтаманы құру
3.1 Программалық қамтаманың құрлымы
Бұл дипломдық жобада меню түрінде берілген 6 пунктен тұратын
автоматтанған жүйе құрылымы ұсынылды.
Негізгі бөлім (6 – суретінде көрсетілген) келесі пунктен тұрады:
1) Мәліметтер базасымен жұмыс;
2) Статистика;
3) Құжаттар ;
4) Іздеу;
5) Программа жайлы;
6) Шығу;
Сурет - 6. Негізгі бөлімнің терезесі
Менюдің басқа пунктеріне өтуді ←,↑,↓,→ пернелері арқылы жүзеге
асыруға болады.
Бірінші “Мәліметтер базасымен жұмыс” пункті 4 бағыңқы пунктен тұрады:
1) “Жүргізушілер” туралы деректерді енгізу ;
2) “Жол көлік апаты” бойынша деректерді енгізу;
3) Автотехникалық сараптама туралы деректерді енгізу;
4) Апат комиссар қызметі;
Сурет – 7. Мәліметтер базасымен жұмыс пункты.
Жүргізушілер (жапа шеккен, кінәлі )кестесінде жүргізушілердің
мекен-жайы, аты-жөні, көлік маркасы, көлік маркасының мем.номері туралы
мәліметтерді енгізуге және жоюға болады (сурет – 8). Егер бізге тек қана
кінәлі немесе жапа шеккен жүргізушілер туралы мәлімет керек болса, онда осы
жүргізушілер бағынқы пунктен “жүргізушілерді таңдау” батырмасын басамыз.
Басқаннан кейін экранға “жүргізушілерді таңдау” формасы ашылады (сурет –
9). Осы формадан кінәлі немесе жапа шеккен жүргізушіні таңдап алып,
керекті мәліметтермен танысуға балады (сурет – 10).
Сурет – 8. Жүргізушілер кестесі.
Сурет – 9. Жүргізушілерді таңдау формасы.
Сурет – 10. Кінәлі жүргізуші формасы.
“Жол көлік апаты” кестесі жол апаты болған жер, жол апаты
болған күн, жол апаты болған уақыт, жол апаты болғандағы куәгерлер
туралы мәліметтерді енгізуге және жоюға арналған. (сурет – 11).
Сурет – 11. Жол көлік апаты кестесі.
Автотехникалық сараптама кестесінде соғылған авто көліктің маркасы,
номерлік белгісі, материалдық шығынның сомасы, авто көліктің тіркелген
орны, және авто көліктің құралы туралы мәліметтерді енгізу және жою
үшін қолданылады (сурет – 12).
Сурет – 12. Автотехникалық сараптама кестесі.
“Мәліметтер базасымен жұмыс” пунктің соңғы бағыңқы пункті ол “Апат
комиссар қызметі” кестесі.
Олар келесі мәліметтер өрісінен тұрады: 1) клиенттің аты-жөні, сақтандыру
полисының сериялық номері, мекен-жайы, авто көліктің маркасы, жол көлік
апаты болған күн және уақыты; 2) жол көлік апатына қатысушының аты-жөні,
мекен –жайы, авто көлік маркасы, авто көліктің мем. номері және
комиссардің аты-жөні туралы мәліметтерді енгізу және жою үшін
қолданылады(сурет – 13);
Сурет – 13.Апат комиссар қызметі кестесі
Екінші “Статистика” пункті 3 бағыңқы пунктен тұрады (сурет- 14):
1) Жол көлік апаты туралы есепберу ;
2) Жүргізушілер туралы мәлімет;
3) Сақтандыру полисының тұратын құны;
Сурет - 14. Статистика пункты
Жол көлік апаты туралы есепберу бағынқы пунктта жол көлік апаты қай
уақытта, қай жерде, қай күні, куәгерлері кім деген сұраққа жауап іздеуге
болады(сурет – 15).
Сурет -15.Жол көлік апаты туралы есепберу бағынқы пункты
“Статистика” пунктегі екінші бағыңқы пункт “Жүргізушілер туралы
мәлімет” деп аталады. Бұл пункттан жүргізушілердің аты жөні, мекен
–жайы, көлік маркасы , көлік маркасының мемлекеттік номері туралы
толық мәліметтермен танысуға болады(сурет – 16 ).
Сурет– 16. Жүргізушілер туралы мәлімет
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ 2
1. Қазіргі кездегі мәселені талқылау 5
1.1 Ақпаратты нарықтағы ЖКА Бөлімшесінің АЖО-нын талдау 5
1.2 ЖКА Бөлімшесінің АЖО функционалды құрлымын сипаттау 8
1.3 Есептің қойылымы 12
2. Ақпаратты қамтаманы құру 13
2.1 Қолданушы талаптарын талдау 13
2.2 МББЖ талдау негізі 14
2.3 Мәліметтер базасын құру 20
2.3 Кесте құрылымын сипаттау 24
3. Програмалық қамтаманы құру 27
3.1 Программалық қамтаманың құрлымы 27
4 ЕҢБЕК ҚОРҒАУ 40
4.1 Өндірістегі қауіпті және зиянды факторларды талдау 40
4.2 Өндірістік санитария 41
4.3 Компьютерлік класты желдету 43
4.4 Компьютерлік кластағы жасанды жарықтандыру 44
4.4.1 Дірілмен шудың деңгейіне қойылатын талаптар 46
4.5 Компьютерлік кластағы дыбысты сіңіру 48
4.6 Электр қауіпсіздігі және электрмагниттік өрістен қорғану 49
4.7 Өрт қауіпсіздігі 51
5. Экономикалық бөлім 53
5.1 Экономикалық тиімділіктің бағасын есептеу 53
5.1.1 АОЖ өңдеуге және енгізуге керетін шығындар 53
5.1.2 Еңбек ақыны есептеу 53
5.1.3 Техникалық құралдар кешенін сатып алуға кеткен шығындар 55
5.2.4 Бағдарламаны жазуға және түзетуге кеткен шығынды есептеу 55
5.2.5 Шығындардың экономикасын есептеу 56
5.2.6 Енгізуден бұрын жұмсалған шығындарды есептеу. 56
5.2.7 Жүйені енгізгеннен кейінгі шығындар 56
5.2.8 Жылдық экономикалық тиімділікті есептеу 57
Қолданылған әдебиет тізімі 58
Қосымша А 60
КІРІСПЕ
Соңғы жылдарда халық шарушылығында жергілікті ақпаратты өңдеуді
қарастырылған кезде үлестірілген басқару жүйелер тұжырымдамасы туындап
отыр.
Дербес профессионалды ЭЕМ базасында ойланған ойды ұсыну үшін әр
басқару деңгейде және әр пәндік облыста автоматтандырылған жұмыс орнын құру
қажет.
Автоматтандырылған жұмыс орнын талдаған кезде мамандар олардың
жұмысына тікелей орналасқан және жұмыстарын автоматтандыруға арналған
професионалдық бағытталған кіші есептеу жүйе ретінде ғана анықтайды.
Әрбір басқару обьекті үшін олардың сәйкес функционалдық тағайындалуын
автоматтандырылған жұмыс орны қарастыру қажет.
Бірақ АЖО құру принципі жалпылама, жүйелі, икемді, тұрақты, тиімді
болу керек.
Жүйелілік принципте АЖО құрылымы анықталған функцианалды тағайындалған
жүйе ретінде қарастырылады.
Ал икемді принцип жүйенің бейімделуіне барлық ішкі-жүйе модулінің
қайта құрылыуына және олардың стандартты элементі болып табылады.
Тұрақты принципте АЖО жүйесі сыртқы және ішкі факторға тәуелсіз
негізгі функция атқару қажет. Демек бұл ақаулар бөлек бөлшектерді жеңіл
орнату қажет, ал жүйенің жұмыс істеу қаблеттілігі тез қалпына келіуін
қамтамасыз ету керек
АЖО тиімділігі жоғарғыда келтірілген принциптердің интегралды
көрсеткіш деңгейін қалай іске асқанын көрсетеді.
АЖО-ды функциалдау адам және машина арасындағы ақпаратты дұрыс
үлестірілген жағдайда ғана сандық тиімділік берілуі мүмкін. Сонда ғана АЖО-
ның еңбек өнімділігі және басқару тиімділігі өседі.
Енді АЖО-ның болашақтағы дамуын және күйін дербес ЭЕМ-да қарастырамыз,
сосын АЖО программалық қамтамасыз етуін және техникалық сұрақтарға
тоқталамыз. Барлық дербес ЭЕМ-да құрылғысы жүйелік магистрал арқылы
байланысқан. Бірақ ВЕҚ-нан ақпарат ЖЕҚ-на жазылып сосын процессорға
қатынайды.
Мысалы АЖО базасында мамандарды дайындауда ұйымдық формада дербес ЭЕМ-
ны қолдану өте тиімді.
АЖО келесі талаптарға сәйкес болу керек:
• маманның ақпараттық және есептік қажеттілікке қанағаттануы
• қолданушының сұранысқа тез жауап алуы
• қолданушының кәсіптік сұранысқа және дайындық деңгейге бейімделуі
• АЖО-да жұмыс істеу тәсілін меңгеру қарапайымдылығы және женіл қарым-
қатынас жасау, сенімді және қарапайым қызмет көрсетуі
• қолданушының тез үйрену мүмкіндігі
• есептеуіш желі құрамында жұмыс істеу мұмкіндігі.
Автоматтанған жүйеге қойылатын талаптар:
Коммуникациялық қасиеттері:
1) деректердің қабылдауыш-жөнелткіш құралдарымен немесе
басқа жүйелермен бағдарламалық үйлесімділігі;
2) жүйелердің әрекеттестігін қолдайтын бағдарламалық
жасаудың деректер пішінінің үйлесімділігі;
3) бағдарламалық жасауды қолдайтын лингвистикалық құралдың
үйлесімділігі.
Жол көлік апаты бөлімшесінің функционал есебіне сәйкестігі:
1) ақпаратты өңдеу және жинау, құжаттарды сақтаумен байланысты керекті
функционал есебін құрау;
2) көрністі, тақырыпты және ұжымдық құжаттар құрау;
3) өңдеудің, іздеудің, сұрыптаудың негізгі түрлері және құжаттар мен
деректердің қолданушымен шығару пішіні, сонымен қатар олармен
байланысты құрам;
4) жұмысшылар туралы мәлімет құрау, деректерді өңдеу және жинау
әрекеттері, деректердің актуалдығы, деректерді сұрыптау және
шығару;
5) түскен деректерді оперативті өңдеу.
Адаптивтілігі:
1) негізгі есептерді орындауға қажет бағдарламалық жасауды деректердің
құрамы мен құрлымына, құжаттардың шығу пішіні мен сөздіктеріне
баптау мүмкіншілігі.
Пайдалану сипаттамасы:
1) жұмыстың орындылығы – пайдалану процесі кезінде
жүйенің жаңылысуының саны;
2) бағдарламалық орта мен ақпаратты бұзудан және уақытсыз
қатынаудан қорғау.
3) шапшаңдылық - операцияны орындау уақыты.
Бағасы:
1) бағдарламаның;
2) жүйе қолданушыны оқыту;
3) жүйенің жұмысын қамтамасыз ететін керекті бағдарламалық және
техникалық құралдарды алу;
4) жүйені пайдалану.
Жүйенің сервистік қызмет көрсетуі:
1) жұмыс процесінде көмек;
2) қиын операцияның көлемі мен санын азайту;
3) деректерді жайлы және эстетикалы пішінінде экранға шығару;
4) жүйе персоналына немесе қолданушыға эмоционалдық әсер ету;
5) бағдарламалық жасау мен жұмысты құжатпен қолдау.
Жабдықтауышты қолдау:
1) құру шартты және жүйені енгізу;
2) жүйені енгізетін кәсіпорынның құқығы;
3) жүйе құрудың ілгері дамуының бағыты мен жоспары;
4) бағдарламалық өнімнің келесі нұсқасын алу шарттары;
5) осы бағдарламалық өнімнің иесі болатын кәсіпорын болу керек.
1. Қазіргі кездегі мәселені талқылау
1.1 Ақпаратты нарықтағы ЖКА Бөлімшесінің АЖО-нын талдау
Жыл өткен сайын елімізде автокөлік саны көбейіп келеді. Әрине көлік
саны көбейген сайын сонымен қатар жол көлік апаты көбейіп келеді. Мұндай
тығырықтан кінәлі жүргізушіні алып шығатын негізгі құжат жүргізушінің
сақтандыру полисы. Осындай жағдайда негізгі күш сақтандыру компаниядағы
ЖКА Бөлімшесінің инспекторларына түсетіні айдан анық. Әрине осындай
жерлерге автоматтандырылған жұмыс орны (АЖО) өте қажет. АЖО –ның кең
көлемдегі схемасы келесі суретте көрсетілген.
1-сурет. Автоматтандырылған жұмыс орнының схемасы.
Жалпы программалық қамтама жаңа программаны қосуды, құруды қамтамасыз
етеді. Бұған операциялық жүйе, программалау жүйелері және қызмет көрсету
программалары кіреді.
АЖО-ның кәсіптік бағдары программалық қамтаманың функционалдық
бөлігімен анықталады. Дәл осы жерде нақты маманға бағдар қойылып,
белгіленген пәндік саладағы есептің шешімі қамтамасыз етіледі.
Функционалдық программаық қамтаманы құру барысында адам-машина ара-
қатынасын ұйымдастыру мәселелеріне өте үлкен мән беріледі. Қолданушы өз
жұмысын сезінгенде пайдалы жұмыспен айналыскан кезде ғана ЭЕМ-мен жұмыс
істеу қызықты әрі жағымды болады. Қарсы жағдайда жағымсыз әсер алады.
Енді АЖО-нын құруды екі түрін қарастырамыз.
1). функционалдық, ол типті функционалды автоматттандыруды
қарастырады. Қолданған нақты шарттарына функционалдық ПҚ қалай
бейімделетінін көреміз.
АЖО үшін база болып келетін әр түрлі мамандықтарға іскер ақпарат
өңдеумен байланысқан және басқару шешімдерін қабылдайтын программалық орта
белгілейміз. Ең бірінші техникалық персоналдар жұмыстарын автоматтандыратын
программалық құрылғы пайда болды. Бұларға мысал келтіретін болсақ мәтіндік
редакторлар(процессорлар). Олар ақпаратты жылдам енгізуге, өңдеуге және
өздері қателерді іздеп табуға, мәтінді баспаға шығаруға көмектеседі.
Мәтіндік редакторды қолданғанда белгілі дәрежеде машинисткалардың жұмыс
өнімділігін артырады.
Қазіргі кезде өзінің мүмкіндігіне әрі мәтіндік редакторлар, әрі
кестелер, графикалық редактор кіретін интегралдық пакеттер құруға тенденция
байқалады. Бірдей операция жасайтын әр түрлі программаның көп болуы —
мәліметтерді өңдеуге, құруға негізделген үш ақпараттан тұрады: сандық,
графикалық, мәтіндік.
Ақпаратты сақтау үшін көбінесе МББЖ–сі жиі қолданады. Өйткені барлық
мәліметтер типін бір бүтінге жинақтайды. Қазіргі кезде басқа ақпараттың
екі түрі қарқынды дамуда: дыбыстық және видеоақпараттық. Олардың әуелде
өздерінің редакторлары құрылған және алдынғы уақытта осы ақпарат түрлері
мәліметтер базасынан ажырамас бір бөлігі болуына күмән жоқ. Әйтседе кейінгі
ФПҚ (функционалдық программалық құрылғы) әр түрлі мамандық жұмыскерлердің
талаптарына жауап береді. Бірақ кейде бір нәрсе жетіспей тұрады. Сондықтан
осындай ПҚ-ның негізгі артықшылығына оны өзгерісімен толықтыру
мүмкіндіктері болып табылады.
АЖО-ның жаңа программалық құрылымын жасауға келетін болсақ, олар екі түрлі
бағытпен жасалады: жаңа мамандыққа жаңа программалық құрылғы құру және бар
маманға программалық құрылғыны мамандандыру. Осы шақта професионалдық АЖО-
ын құруға ауысу тенденциясы байқалады. Ол келесі түрде көрсетілген:
• шешілетін есепті тіркеу
• басқа қызметкерлермен араласу
• кәсіптік дағдыны тіркеу
• тек қана функционалды программалық қамтаманы құру ғана емес, сонымен
қатар арнайы техникалық құралдарды да( тышқан, желі, автоматты түрде
телефон номерін теру.
Жүйе құралатын объектілік шарттарды талдау.
Автоматты жүйені енгізудің тиімділік жоспары, берілген
объектілік шарттар үшін шешуші болады:
1) құрылып жатқан жүйенің өзіндік деректер базасы түрінде
берілген бөлімінің бар болуы немесе болмауы;
2) қолдану мүмкіндігін қолданушыға қамтамасыз ететін
сыртқы сандық көздеріндегі автоматты режимде қызмет
көрсететін күйі қалып қатынау;
3) қаржылық және қосымша бағдарламалық құрал мен
техниканың материалдық мүмкіншілігі, сонымен қатар
құрастыру мен іске қосу жұмыстарын жүргізу;
4) жүйені енгізетін және автоматтау мақсатын
ұйымдастыратын есептердің артықшылығы;
5) автоматтау объектісінің ерекшелігі, функционалды - ұйымдастыру
құрылымы, бөлімшені орналастыру, құжаттық ағындарды техникалық өңдеу
практикасы;
6) жұмысшылардың жүйе персоналының функциясын орындауға дайындығы.
1.2 ЖКА Бөлімшесінің АЖО функционалды құрлымын сипаттау
Қазіргі жағдайда сақтандыру — бұл өмірдің әртүрлі салаларында барынша
жиі болатын жағдайлардың теріс әсерінен заңды тұлғалар мен азаматтардың
мүдделерін қорғау әдістерінің бірі.
Адамдар жиі өрттерден, су тасқыны, сел және осылар сияқты т.б.
жағдайлар нәтижесінде өздерінің қозғалмайтын және қозғалатын мүліктерінен
айырылу мүмкіндігінен сақтануды қалайды. Кәсіпкерліктің дамуы тиісінше
тәуекелдердің өсе түсуіне әкелді, олар іскерліктегі әріптестердің сенімсіз
болып шығуы, нарықтағы бағалар (құндылықтар) кенет өзгеріп кетуіне шарт
бойынша әріптестердің банкротқа ұшырауына байланысты болуы мүмкін шығындар
болады. Өз кезегінде бұл сақтаңдырудың дамуына қосымша түрткі болды. Уақыт
ағымында мұндай қажеттілік азаймайды, керісінше азаматтар мүліктік жағдайы
жақсаруының және кәсіпкерлік дамуының салдарынан сақтандырудағы кажеттілік
одан әрі өсе түседі.
Сақтандыруды салаларға бөлу сақтандырудың әртүрлі объектілерімен
байланысты. Сақтандырудың барлық түрлерін екі сомаға бөлу қарастырылған,
олар:
— өмірді сақтандыру;
— жалпы сақтандыру;
Аталған сақтандыру саласының біріншісі заңмен қорғалатын игіліктердің
арасындағы ең жоғарғы құндылық болып табылатын азаматтар өміріне қатысты
болып келеді. Өмірді сақтандыру саласы бірқатар болмай қоймайтын
объективтік сипаты бар өмірлік жағдайларда сақтандырылған (пайда алушы)
тұлғаға ақша төленуін қарастырады.
Бұл тұлғаның қартайған шағында мүліктік мүдделерін кешенді қамтамасыз
етуге, адамды жерлеуге шығындарды өтеуге с.с. мүмкіншілік береді. Осы
себептен өмірді сақтандыру өмірді азаматтық құқықтық тәсілдермен қорғаудың
бір жолы болып келетінін айтуға болады.
Ерікті нысанда сақтандыру өмірді сақтандыру саласына өз кезегінде
кластарды енгізеді. Ерікті өмірді сақтандыруда екі класс қарастырылған,
олар: 1) өмірді сақтандыру; 2) аннуитетті сақтандыру. Жалпы сақтандыру
белгілі бір сақтандыру жағдайларының келіп түсуінде заңды және жеке
тұлғалардың аймақтық бұзылған құқықтары мен қызығушылықтарын орнын төлеуді
қамтамасыз етуде дәстүрлі жолда болып келеді. Қазіргі кезде жалпы
сақтандыруды кластарға бөлу кеңейтілген тізімді қамтиды, оған шолу жасасақ
қазіргі кезеңде азаматтық-құқықтық қатынастар субъектілерінің құқықтарын
қамтамасыз етуде сақтандырудың мәні бұрынғыға қарағанда салыстырымсыз
жоғары болып келеді деген пікірде орнығуымыз мүмкін.
Жалпы сақтандырудың кластарына төмендегілер жатады:
1) сәтсіз оқиғадан және аурулардан сақтандыру;
2) медициналық сақтандыру;
3) автомобиль көлігін сақтандыру;
4) темір жол көлігін сақтандыру;
5) әуе көлігін сақтандыру;
6) су көлігін сақтандыру;
7) жүктерді сақтандыру;
8) көлік пен жүктерді сақтандыруды қоспағанда, мүлікті сақтандыру;
9) кәсіпкерлік тәуекелді сақтандыру;
10) автомобиль көлігі иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін
сақтандыру;
11) темір жол көлігі иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін
сақтандыру;
12) әуе көлігі иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін
сақтандыру;
13) су көлігі иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру;
14) тасымалдаушының азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру;
15) шарт бойынша азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру;
16) зиян келтіргені үшін азаматтық-құқықтық жауапкершілігін
сақтандыру;
Жалпы сақтандыруға көлікті сақтандыруды жатқызады, ол көлік құралын
иеленуге, пайдалануға, оған билік етуге байланысты адамдардың мүліктік
мүдделеріне оның зақымдануы немесе жойылуы, соның ішінде айдап немесе ұрлап
әкетілуі салдарынан келтірілген зиянды ішінара немесе толық өтемі
мөлшерінде сақтандыру төлемдерін жүзеге асыру көзделетін сақтандыру
түрлерінің жиынтығы болып табылады. Осы дипломдық жобада негізгі
қарастырылып отырған обьект ЖАҚ Союза Водителей РК сақтандыру компаниясы.
Осы обьектінің функционалдық құрлымы келесі суретте көрсетілген.
1.2-сурет Сақтандыру компаниясының функционалды құрылымы
ЖКА Бөлімшесіндегі инспекторлардың негізгі атқаратын қызметі:
• сақтанушының сақтау көлемін уақытында және толығымен төлеу
• автотехникалық сараптама жолдама беру
• жол көлік апатын тіркеу
• жол апаты бойынша акт жасау
• жапа шеккен жүргізушімен кінәлі жүргізушінің жеке құжаттарын және
сақтандыру полистарын тексеру.
Автотехникалық сараптаманың атқаратын қызметі:
• шығынды анықтау
Автотехникалық комиссардың тіркеу бөліміндегі комиссардың қызметі:
• жол көлік апатын неден болған себебін анықтау және соған байланысты акт
толтыру.
• апат қауыптілігын анақтау
Сақтандыру агентігіндегі агенттің қызметі:
• сақтанушымен келісім шартқа отыру ісін атқарады
• сақтанушыны сақтандыру ережелерімен таныстырады
Сақтандырушылардың міндеттері:
— сақтанушымен келісім шартқа отырып, сақтандыру төлемін бергеннен
кейін сақтандыру полисын беруге;
— үш күн мерзім ішінде сақтандыру оқиғасы түскеннен кейін акт жасауға;
— бүлінген заттың құнын, бүліну дәрежесін, себебін анықтау үшін
сараптама шақыруға, барлық қажетті құжаттарды жиналғаннан кейін жеті
банк күн ішінде сақтандыру төлемін төлеуге міндетті.
Сақтандыру ережелері сақтандырушымен сақтандырудың әр түрі үшін бөлек
дайындалады және сақтандырудың тиісті түрін жүргізуі үшін лицензияны
(рұқсатты) беру құқығы өкілетті мемлекеттік органымен келісуге жатқызылады.
Шартта қарастырылмаған жағдайларға байланысты даулар пайда болса, онда
басшылыққа сақтандыру ережелеріндегі жағдайлар алынуы тиіс.
Сақтандыру ережелері мыналарды қарастыруы керек:
1) сақтандыру объектілерінің тізімін;
2) сақтандыру сомаларын анықтаудың тәртібін;
3) сақтандыру тәуекелдерді;
4) сақтандыру жағдайларының қатарынан алып тастаулар және сақтандыруға
шек қоюлар;
5) сақтандыру шарты қолданылуының мерзімі мен орнын;
6) сақтандыру шартын жасаудың тәртібін;
7) тараптардың құқықтары мен міндеттерін;
8) сақтандыру жағдайы орын алғандағы сақтанушы жасауы тиіс
әрекеттерді;
9) сақтандыру жағдайының орын алғанын анықтайтын құжаттар тізімін;
10) сақтандыру төлемдерін жасаудың жағдайлары мен тәртібін;
11) сақтандыру төлемі немесе сақтандыру төлемінен бас тарту жөнінде
шешім қабылдау мерзімін;
12) сақтандыру шарты жағдайларының тоқтатылуын;
13) дауларды шешудің тәртібін;
14) сақтандыру тарифтерін және оларды экономикалық негіздеу;
15) ерекше жағдайлар.
Сақтандыру ережелеріндегі жағдайларды сақтандырудың нормаларына жатқызуға
болады деп айта аламыз.
1.3 Есептің қойылымы
Біз автоматтаудың бағдарламалы-техникалық құралдарын, экономика-
математикалық әдіс пен басқару жүйесін қолданып, мәліметтерді жинау
процесіндегі көп операцияларды орындаудан босататын, түрлендіру, ақпаратты
қолдау және беру (жіберу) деп түсінеміз. Автоматтаудың мақсаты өнімділікті
және жұмыстың тиімділігін асыру, ақпараттық өнім мен қызмет көрсетудің
сапасын жақсарту, көп қайталатын қиын жұмыстарды жеңілдету (алып тастау)
болып табылады.
Адамның басқа салаларындағы ақпараттық әрекеттер сияқты, автоматтаудың
негізгі артықшылықтары:
1) ақпаратты өңдеу кезінде кездесетін, көп қайталанатын жұмыстарды
болдырмау және жеңілдету;
2) өңдеу процесін және деректерді түрлендіруді жылдамдатады;
3) есепке алу деректердің турасын жоғарлатады;
4) жоғары ұйымдастырылған деректер құрылымы мен оларды
басқару жүйесін қолдану арқылы ұйымдастыруды кеңейтіп
немесе жан-жақты ақпараттық қорды қолданады;
Жасалған шолу бойынша, келесі есептің қойылуы туындайды:
1) инспектордың жұмыс орнын автоматтау жүйесінің ақпаратты
бағдарламаны жасап құру;
2) алгоритмдер құру және оларды бағдарламалық жүзеге асыру;
3) еңбекті қорғаудан талдау жасау;
4) автоматтандырылған жұмыс орнының экономикалық бөлімнің тиімділігін
есептеу.
ЖКА Бөлімшесіндегі инспекторлардың негізгі атқаратын қызметі:
• Сақтанушының сақтау көлемін уақатысында және толығымен төлеу
• Автотехникалық экспертизаға жолдама беру
• Жол көлік апатын тіркеу
• Жол апаты бойынша акт жасау
• Жапа шеккен жүргізушімен кінәлі жүргізушінің жеке құжаттарын және
сақтандыру полистарын тексеру
2. Ақпаратты қамтаманы құру
2.1 Қолданушы талаптарын талдау
Ыңғайлы да қолайлы жұмыс істеуді қамтамасыз ету үшін жүйеде арнайы
талаптар қарастырылуы қажет.
Бағдарлама жасау сферасынан ешқандай білімі жоқ және оператор
деңгейінде компьютер жұмысымен сырттай таныс адамға автоматтандырылған жүйе
бағытталуы қажет. Осыған байланысты ыңғайлы да қолайлы жұмыс істеуді
қамтамасыз ету үшін, жүйеде келесі талаптар қаралуы қажет:
1) Пайдалану кезінде жүйе басқа бағдарламалық құралдармен
байланысуы қажет, яғни дербес пайдалануы қамтамасыз
етілуі қажет.
2) Қолданушыға келесі іс-әрекетке бағдар беретін жүйе
жұмысында көмекші құралдар қолданылуы керек.
3) Автоматтандырылған жүйеде жұмыс істеу үшін бағдарламалау
бойынша арнайы білімге деген талаптар болмауы керек. Қолданушы
компьютерді қосуды, клавиатурамен жұмыс істеуді және кейбір іс-
әрекеттерді, мысалға: дискетаны орнату, ақпаратты көшіру және т.б.
операцияларды білуі жеткілікті.
4) Жүйе өзінің функционалдық тағайындалуына толығымен
сәйкес болуы керек.
5) Бейнеленген ақпарат толығымен диалогтық жүйеде
құрылымдалған болуы қажет және ол ақпаратты адамның
қабылдау мен деректерді өңдеу мүкіншілігімен байланысты
болуы керек.
6) Автоматты жүйе қазіргі заманға сәйкес бағдарламалық құралдарды
қолдануы қажет.
7) Жүйе есептеуіш ресурстарды үлкен емес, үнемді конфигурациялы
аппарат жасауында функционалдығын жоғалтпай қолдануы керек.
8) Қолданушылардың кейбір бөлімдерді қайта орындау мүмкіндігі болуы
керек.
9) Автоматты жүйеде визуалдық және бағдарламалық бақылау, қолданушының
әрекеттеріне, әрекеттің қатесі болған жағдайда автоматты жүйеге
қайта қатынасу, қате әрекетті диагностикалау, экранға қатені түзеу
туралы бағыт бағдар беру керек.
10) Деректерге рұқсатсыз қатынаудың шектелуі қамтамасыз
етілуі керек.
11) Жүйенің жұмысы сақтаудың сенімділігін және құртылған
жағдайда қалпына келтіру мақсатымен қосалқы көшіру
мен деректердің архивін құруын қамтамасыз ету керек.
12) Бейнелеу мен түсініктеме жүйе бір типті формалды
грамматика түрінде құрылуы керек, бейне терминалдық
экранда ақпараттың рационалды орналасуы,
терминологиясы қолданушыға түсінікті, хабар қысқа
болуы керек.
2.2 МББЖ талдау негізі
Инспекторлардың құжаттар дайындау барысында үлкен көлемді
мәліметтермен жұмыс істеуге тура келеді. Бұндай жұмысты жеңілдету үшін
арнайы құрылған мәліметтер базасын басқару жүйесі (МББЖ) бар. Мысалы:
DBASE, RBASE, ORACLE, ACCESS, VISUAL BASIC. Мәліметтер базасын басқару
жүйесі үлкен көлемді ақпаратты сақтауға және қажетті мәліметтерді кез-
келген уақытта алуға болады.
VISUAL BASIC қазіргі уаққыта программалаудың ең танымал тілдірінің
бірі болып саналады. Q BASIC – тің ең күшті мүмкіндіктерін, оның ең
негізгі алгоритмдік құрылымдарын және жаңаша ақпараттық – технологиялық
амалды – MS Office немесе Internet Explorer сияқты ресурстарды бірлесіп
пайдалану идеологиясын бойына жинақтаған, ол кәсіби программис үшін де,
жаңадан үйренушіге де бірдей тартымды.
VISUAL BASIC–тің арқасында, соңғы кезде ойыншық саналған Бейсик тілі
программалау тілдерінің ең қарапайымы және ең күштісі болды. VISUAL BASIC
қысқа мерзімде Windows-қа кәсіби деңгейлі интерфейсі бар қолданбалар
жасауға мүмкіндік береді, бұл жағдай кәсіби программистердің оны
пайдалануын жиілетіп, оның позициясын құрастырушылар бәсекесінде күшейте
түседі.
VISUAL BASIC программалауда алқашқы қадамдар жасап жүргендер үшін
ерекше тартымды. Бірнеше түйінді сөз үйреніп, Windows-та жұмыс істеу
дағдылары болса жетілікті. Қолданбаның сыртқы көрінісін жасау үшін, Paint
сияқты дайын объектілерді экранның қажетті орнына жай ғана тасымалдап
отыруға болады.
VISUAL BASIC программалау жүйесі Windows–тың барлық офистік
қолданбаларына енгізілген, бұл жағдай ақпараттық технологияға ойшыл,
шығармашылық тұрғыдан қарауға мүмкіндік береді. VB Ортаға кіру үшін келесі
камандалар орындалады: Пуск Программы Microsoft Visual Studio 6.0
Microsoft Visual Basic 6.0. VB жұмыс столының экраны келесі сурет .1
көрсетілген. Экранның жоғарғы бөлігінде File, Edit, View, Project, Format,
Debug, Run, Query, Diagram,Tools, Add-Ins, Window, Help командаларымен (
негізгі меню ) басты меню көрсетілген. Төменгі жағында стандартты панель
инструменті орналасқан. Ал сол жағында панель инструменті басқару
обьектісімен орналасқан. Экранның ортасында үлкен бос форма Form1.
тақырыбымен ашылған. Оң жақта терезе жобасы ( Project1) және терезе қасиеті
(Properties) орналасқан.
Сурет -1. VISUAL BASIC экранының сыртқы көрінісі
Visual Basic негізгі менюындағы камандаларға қысқаша тоқтала кетейік.
File менюіндегі командалар:
New Project – жаңа жобаны құру;
Open Project – жобаны ашу;
Add Project – жобаны қосу;
Remove Project – жобаны жою;
Save Project - жоба файлын сақтау;
Save Project As - жоба файлын басқа атпен сақтау ;
Save Form – форма файлын сақтау;
Save Form As - форма файлын басқа атпен сақтау;
Save Selection – таңдаманы сақтау;
Save Change Script - өзгертілген скриптіні сақтау;
Print – файлды таспаға шығару;
Print Setup – принтер орнатудағы диалогтық терезені шақыру;
Make Project.exe – орындаушы модуль жобасын EXE файл түрінде құру;
Make Project Group – топтық жобаны құру;
Edit менюінде форманың мазмұнын және программаның мәтінін редакциялауға,
форманың басқару элементтерін түзетуге арналған командалар орналасқан:
Can’t Undo – соңғы әрекетті болдырмау;
Can’t Redo - соңғы әрекетті қалпына келтіру;
Cut – кесу;
Copy – көшіру;
Paste - қою;
Paste Link – сызықты қою;
Remove - жою;
Delete - құрту;
Delete Table From Database – кестеден мәліметтер базасын жою;
Select All – барлығын ерекшелеу;
Select All Columns – барлық бағананы ерекшелеу;
Table – кесте;
Find - іздеу;
Find Next – келесіні іздеу;
Replace - ауыстыру;
Indent - жылжыту;
Outdent – жылжытуды болдырмау;
Insert File – файлды қою;
List PropertiesMethod - қасиетәдіс тізімі;
List Constants – констант тізімі;
Quick Info – жедел ақпарат;
Parameters Info - ақпарат параметрі;
Complete Word – толық сөз;
GoTo Row – қатарға көшу;
Bookmarks – бетбелгі.
View менюі әртүрлі программалық қоршам терезелерінен экран бетіне
шығуға және көшіруге арналған:
Code – кодтарды көру
Object - объектіні көру;
Definition - шақырылған процедурадағы кодтардың орнын тез ауыстыруға
қолданады.
Object Browser - объектілерді түзету ;
Immediate Window – терезелерді жөндеу;
Locals Window - жергілікті терезе;
Watch Window – терезені іздестіру;
Call Stack – көпшілікті шақыру;
Project Explorer - жобаны бағаттаушы;
Properties Window- терезе қасиетін көру;
Form Layout Window – терезе формасын құру;
Properties Pages – қасиеттер терезесі;
Table – кесте;
Zoom – ашу;
Show Panes – терезе мазмұнын көрсету;
Toolbox – инструмент қорабы;
Data View Window – мәліметтерді қарау терезесі;
Color Palette – түрлі-түсті палитра;
Toolbars – инструменттер сызығышы;
Visual Component Manager – визуальді компонент әкімшілігі.
Run менюі программаны орандау үшін қызмет етеді:
Start – программаны орындауға жібереді;
Start With Full Compile - барлық файл жобаларын алдын – ала
компеляцаялаумен программаны орындауға жібереді;
Break – программа орындалуын үзу;
End - программа орындалуын үзу, егер нәтиже дұрыс болмаған жағдайда;
Restart – программа жұмысын үзудегі жаңалау;
Query менюі сұранысты құру және өңдеу үшін қызмет жасайды.
Diagram диаграмма құру үшін қызмет жасайды.
Tools менюі қосымша құрылғы құрушыға қатнас құрады:
Add Procedure- процедураны қосу;
Procedure Attributes- процедура атрибутын редакциялау;
Menu Editor - қолданушы менюін шақырады;
Options – құрастырушы ортада баптау параметрлерін диалогтық экранға
шығарады;
Publish
Source Safe
Add-In менюі құрастырушы ортаны кеңейтеді. Оған стандартты командалар
кіреді :
Visual Data Manager – интерактивті мәліметтер жұмысы үшін утилиттер;
Add-In Manager - қосымша құрылғы құрушыны қосу.
Экранның жоғарғы жағына орналасқан батырма инструментерін
талдау(оңнан солға қарай):
Add Standart EXE Project - добавить стандартты жобаны талдау,
Add Form - форманы қосу,
Menu Editor - меню редакторы,
Open Project – жобаны ашу,
Save Project Group – топтық жобаны сақтау,
Cut - кесу,
Copy – көшу,
Paste - қою,
Find - іздеу,
Can’t Undo – соңғы әрекетті болдырмау,
Can’t Redo - соңғы әрекетті қалпына келтіру,
Start - старт (орындауға жіберу),
Break – орындауды үзу,
End - соңы (орындауды болдырмау),
Project Explorer – жобаны бағыттаушы,
Properties Window – терезе қасиеті,
Form Layout Window – форма терезесін құру,
Object Browser - объектіні түзетуші,
ToolBox – инструменттер,
Data View Window – мәліметтер терезесін қарау,
Visual Component Window – визуальды компоненттер терезесі.
Экранның сол жағына орналасқан басқару элементтерін талдау (солдан
оңға қарай және жоғарыдан төмен):
Pointer – элементтерді таңдауға арналған көрсеткіш;
PictureBox – сурет терезесі (элемент-контейнер), формаға сурет қою
үшін қолданады;
Label – жазу, өзгертілмейтін мәтінді қортындылау үшін пайдаланылады;
TextBox – текст, қолданушы өзгертуге болатын өріс мәнін негіздеуге
және басқада мәтіндік хаттамаларға арналған;
Frame – жақтау (элемент-контейнер), бірнеше басқару элементтерін
біріктіруге арналған;
CommandButton – командалық батырма, операцияны активизациялау үшін
қолданылады;
CheckBox – жалау, басқа параметрлерді орнату үшін қолданылады;
OptionButton – қосқыш, бірнеше варианттар ішінен бір вариант таңдау
үшін қолданылады;
ComboBox – аралас тізім, мәтіндік терезені қарапайым тізіммен
біріктіреді;
ListBox – тізім, таңдалған қолданушының тізбе мәнін қояды ;
HscrollBar – горизанталь сызықшаны айналдыру;
VscrollBar – вертикаль сызықшаны айналдыру;
Timer – таймер, белгілі бір уақыт арасында қандайда бір әрекетті
орындауға арналған;
DriveListBox – құрылғы тізімі, барлық қатынауы бар дискілердің және
құрылғылардың тізімін бейнелеу;
DirListBox – каталог тізімі, каталогты бейнелеу үшін;
FileListBox – файл тізімі, файлды таңдау үшін;
Shape – фигура:
Line – сызық, сызықты бейнелеу үшін;
Image – бейне, суреттерді бейнелеу үшін;
Data – мәліметтер, мәліметтер базасымен байланыс құру үшін;
OLE – объект OLE;
DBList – мәлімет базасындығы мәліметтер тізімі;
DBCombo – мәлімет базасындығы мәліметтер тізімін комбинирлеу;
PathControl – жолдар;
StructuredGraphicsControl – графика құрлымы;
SpriteControl – Sprite басқару элементті;
SequencerControl – тізбектелу;
DataGrid – мәліметтер (сетка) кестесі, Adodc басқару элементімен
жұмыс істеу үшін;
DataList – мәліметтер тізімі, Adodc басқару элементімен жұмыс істеу
үшін;
DataCombo – комбинирленген мәліметтер тізімі, Adodc басқару
элементімен жұмыс істеу үшін;
RichTextBox – мәтінмен жұмыс істеу;
Adodc – ADO мәліметтері, мәліметтер базасының байланысын
ұйымдастырыды;
DBGrid – мәліметтер кестесі (сетка), мәліметтер базасын кесте түрінде
бейнелеу;
TabStrip – вкладканы бейнелеу, вкладкамен диалогтық терезе құру үшін
қолднанылады;
ToolBar - панель инструменті;
StatusBar – панелдің күйі, әр түрлі ақпараттарды бейнелеу үшін;
ProgressBar – операцияны орындау барысында процесті бейнелеу;
TreeView – иерархиялық құрлымды бұтақ түрінде бейнелеу ;
ListView – тізімді көру, тізім және кестенің элементтері пиктограм
түрінде бейнеленеді;
ImageList – бейне тізімі, программа орындау барысында көрінбеуі;
Slider – диапазон мәнін орнату элементі;
ImageCombo – бейненің комбиналды тізімі.
VB ортасының терезелерін сипаттаймыз. Project терезесінде
кострукторлық программаны орындауды қажет ететін бірнеше файл тізімінен
тұрады. Ол екі батырмадан тұрады: View Form (Форманы көру) и View Code
(Кодтарды қөру). Форманы көру режимі - қолданушының интерфейсін құру үшін
қолданылады. Кодтарды көру режимі - қандайда бір программаны көру үшін
қажет. Код дегеніміз VB тіліндегі операторлардың жиынтығы . VB программаны
құру екі өзара байланысқан процестерден тұрады, олар: қолданушы диалог
жүргізетін формаларды конструкциялаудан және программа жұмысын сипаттайтын
кодтаудан тұрады. Жобаның терезесі Project Explorer арқылы активтендіріледі
(Жобаны бағыттаушы). Форма терезелерінің (Toolbar) құралдар тақтасының
шаблондарын пайдаланып, басқару элементтері түрінде және объекті түрінде де
құруға болады, мысалы : терезелер, тізімдер, батырмалар, қосқыштар және
т.б.
VB құру этапында программалауды және экрандық объектіні құруды
көмектесетін құралдар реті ұсынылады. Объектілердің көлемін, позициясын
және басқада сипаттамаларын өзгерту арқылы форма бойынша орналастыруға
болады. Объектіні тек қана қосымшаны іске қосқанда ғана активтендіріледі.
VB қасиетінің түсінігі объектінің формальді жазылудың сипаттамасы
механизімімен байланысты. Сыртқы көріністі айқындыйтын параметрлер және
қосымшадығы объектілердің күйлері VB-те спецификалық қасиеттерге ие.
Properties - терезесі проектілеу кезеңінде ғана активті бола алады, әйтсе
де көптеген қасиеттерін қолданып және программаны орындағанда өзгертуге
болады. Properties терезесін әртүрлі тәсілмен активтендіруге болады:
терезеде тышқанды шерту арқылы, формадағы жанама менюден Properties
командасын таңдау арқылы, саймандар тақтасындағы Properties батырмасына
тышқанды шерту арқылы. Каждый объект имеет свой набор свойств.
2.3 Мәліметтер базасын құру
Visual Basic-те мәліметтер базасын құру Visual Data Manager көмекші
диспечер мәліметі арқылы орындалып, менюдің Add-Ins Visual Data Manager
командасы арқылы орындалады. Ашылған терезеде мәліметтер базасын ашу және
құру командасы орналасқан File менюі бар. File New Microsoft Access MDB
командаларын таңдау арқылы жаңа мәліметтер базасын құруға және атын беруге
болады. Содан кейін осы мәліметтер базасына кіретін, кестелер тізімі
көрсетілген Database Window терезесі пайда болады (сурет - 2). Кестелермен
жұмыс жанама меню арқылы жүргізіледі. Жаңа кестені құру үшін бос
кеңістікте тышқанның оң батырмасын басу керек және жанама менюде New Table
командасын таңдаймыз. Содан-соң Table Structure сұхбат терезе пайда болады
(рисунок 3), онда кестелерге ат беруге, өшіруге, қосуға болады.
Add Field батырмасын басу арқылы өрістерді қосуға болады. Ашылған
терезеде Name облысында өрістің аты енгізіледі. Type тізімі арқылы
өрістің типі жазылады, ал Size облысында өрістің көлемі көрсетіледі. Кейбір
типтерде жады өлшемі байтпен автоматты түрде берілетінін ескеру керек.
Сурет – 2. Database Window терезесі
Сурет – 3. Table Structure диалогтық терезесі
Сурет - 4 . Add Field терезесі
Өрістерді жазу үшін мәліметтер типі келесідей болады:
Boolean – логикалық, логикалық мәліметерді сақтау үшін;
Byte – 0 ден 255- ке дейінгі оң сандар үшін;
Integer – бүтін сандар үшін;
Long – ұзын бүтін сандар үшін;
Currency – ақшалай, тура мәні бар үлкен көлемдегі сандарды сақтау
үшін (+-900 триллионға дейін);
Single – жалғыз;
Double – екі еселенген нақты шама;
DataTime – күнуақыт
Text – текстік, текстік ақпаратты сақтау;
Binary – екілік;
Memo – Ұзындығы 255-ке дейінгі текстік блоктарды сақтау үшін қажет;
Ordinal Position облысы құрылатын өріс кестеде нешінші санақ бойынша
берілетінін көрсетеді. Default Value аумағы өріс мәннін үндеместік келісім
бойынша береді. Validation Rule аумағы –VB-ке берілген мәндердің әсерін
анықтайтын, логикалық өрнектері бар мәндерге шарт береді. Егер енгізілген
мәндер берілген шектеулерге сәйкес келмесе, онда қате деген хабарлама
беріледі. Бұл хабарламаның мәтінін Validation Text аумағында беру қажет.
Required аумағында жалауша орнату – осы өріске міндетті түрде мән енгізу
керектігін білдіреді. Кезекті өрісті сипаттап, ОК батырмасын басу қажет.
Барлық өрістер сипатталып болғаннан кейін Close батырмасын, ал Table
Structure терезесінде Build Table батырмасын басу қажет. Егер соңғы әсер
орындалмаса, онда кесте құрылмайды.
Кестенің құрылымын өзгерту үшін Database Window терезесіндегі кестеге
тышқанның батырмасын басу керек, содан – соң жанама меню ден Design
командасын таңдаймыз, сосын Table Structure терезесі ашылады.Кестемен
жұмыс жасау үшін кестенің атын ерекшелендіріп жанама менюді шақыратын
келесі командалардан тұрады:
Open – кестені ашу;
Design – кесте құрлымын өзгерту;
Rename – кесте атын өзгерту;
Delete – кесте атын жою;
Copy Structure – кесте құрлымын көшіру;
Refresh List – кесте тізімін жаңарту;
New Table – жаңа кестені құру;
New Query – жаңа сұранысты құру;
Open командасын таңдау барысында бесінші суреттегі терезе ашылады.
Қарастырылған кестемен жұмыс жасау үшін келесі батырмалардан тұрады:
Add – жаңа жазбаны қосу үшін, жаңа мәндер енгізу үшін терезе ашылады,
содан – соң UPDATE батырмасын басу керек;
1) Edit – жазбаны редакциялау, ағымдағы жазбаны түзету үшін UPDATE
батырмасын басу керек;
2) Delete – ағымдағы жазбаны жою, келесі сұрақпен терезе ашылады -
Delete Current Record және екі батырмамент YesNo;
3) Close – кестені жабу;
4) Sort – жазбаны сұрыптау, бағанды шығаруды талап ететін Enter
Sort Column диалогтық терезе ашылады ;
5) Filter – жазбаны сүзгіден өткізу, терезе ашылады, өрнекті
шығаруды талап ететін Enter Filter Expression сүзгі командасы
шығады.
6) Move – жазба арқылы жылжыу, Enter Number of Move көсеткіші
қойылған баған номерін шығаруды талап ететін диологтық терезе
ашылады;
7) Find – жазбаны іздеу, терезесі ашылады,ол келесі командалардан
тұрады :
Find First – алғашқы жазба,
Find Next – келесі жазба,
Find Previous – алдынғы жазба,
Find Last – соңғы жазба.
Сурет – 5. Кестенің терезесі
Терезенің төменгі жағында орналасқан жүгірткінің батырмасы арқылыда
жазбадан жазбаға өтуге болады. Мұндағы сан мәліметтер базасын санын
көсетеді.
2.3 Кесте құрылымын сипаттау
Кесте 1– Жүргізушілер дерек қорының құрылымы.
№ Өріс аты Өріс түрі Ұзындығы
1 FIO v Text 50
2 FIO pos Text 50
3 A v Memo 0
4 A p Memo 0
5 marka vin Memo 0
6 marka pos Memo 0
7 Gos n vin Memo 0
8 Gos n pos Memo 0
9 Kod Long 40
Берілген кесте келесі өрістерден тұрады:
1 – Кінәлі жүргізушінің ата-жөні;
2 – Жапа шеккен жүргізушінің ата-жөні;
3 – Кінәлі жүргізушінің мекен жайы;
4 - Жапа шеккен жүргізушінің мекен жайы
5 - Кінәлі жүргізушінің авто көлік маркасы;
6 - Жапа шеккен жүргізушінің авто көлік маркасы;
7 - Кінәлі жүргізушінің авто көлік маркасының мем.номері ;
8 - Жапа шеккен жүргізушінің авто көлік маркасының мем. номері;
9 – Жүргізушілердің код;
2 кесте – Жол-көлік апата дерек қорының құрлымы.
№ Өріс аты Өріс түрі Өріс ұзындығы
1 Kod Long 40
2 Data DataTime 8
3 Vremia DataTime 8
4 Cvidetel Text 50
5 Mesto Memo 0
6 Marka v Memo 0
7 Marka pos Memo 0
Кесте келесі өрістерді қамтиды:
1- Жол-көлік апаты коды;
2- Жол-көлік апаты болған күн;
3- Жол-көлік апаты болған уақыт;
4- Жол-көлік апаты куәгері;
5- Жол-көлік апаты болған жер;
6- - Кінәлі жүргізушінің авто көлік маркасы;
7- Жапа шеккен жүргізушінің авто көлік маркасы;
3 кесте – Сақтандыру полис дерек қорының құрлымы.
№ Өріс аты Өріс түрі Өріс ұзындығы
1 Kod Long 40
2 FIO graj Text 50
3 Ctrachov Text 50
4 Stoimost Memo 0
5 Ceria Memo 0
6 Polis vidan Memo 0
7 Deisstv Memo 0
Кесте келесі өрістерді қамтиды:
1 - Сақтандыру полис коды;
2 - Жүргізушінің аты-жөні;
3 - Сақтандырушы;
4 – Сақтандыру полисының құны;
5 – Сақтандыру полисының сериялық номері;
6 - Сақтандыру полис берілген күн;
7 - Сақтандыру полис жарамдылығы
Кесте 4 – Авариялық комиссар қызметінің дерек қорының құрылымы.
№ Өріс аты Өріс түрі Ұзындығы
1 FIO klienta Text 50
2 Ceria strachovogo Memo 0
polisa
3 Marka i gos nomer Memo 0
vin
4 Adresi telefon Memo 0
5 Data DTP DataTime 40
6 Mesto DTP Memo 0
7 Cvidetel DTP Text 50
8 Uchacnik DTP FIO Text 50
9 Marka i gos nomer Memo 0
pos
10 Adres i telefon vinMemo 0
11 Avarini komicar Text 50
Берілген кесте келесі өрістерден тұрады:
1 – Клиенттің аты-жөні ;
2 – Сақтандыру полисының сериялық номері;
3 – Кінәлі жүргізушінің авто көлік маркасы және мем. номері;
4 – Кінәлі жүргізушінің мекен жайы және телефоны;
5 – Жол-көлік апаты болған күн;
6 – Жол-көлік апаты болған жер;
7 – Жол-көлік апатының куәгері;
8 – Жол-көлік апатыны қатысушының аты-жөні ;
9 – Жол-көлік апатыны қатысушының авто көлік маркасы және мем. номері;
10 – Жол-көлік апатыны қатысушының мекен-жайы және телефоны;
11 – Авариялық комиссар;
Кесте 5 – Автотехникалық сараптама дерек қорының құрылымы.
№ Өріс аты Өріс түрі Ұзындығы
1 Kod Long 40
2 trancport Text 50
3 Marka Memo 0
4 Nomer Memo 0
5 Vnech pov Text 50
6 Mat ucherb Memo 0
7 Mesto ucheta Text 50
Берілген кесте келесі өрістерден тұрады:
1 – Автотехникалық сараптама коды;
2 –Көлік құралы;
3 – авто көлік маркасы;
4 – номерлік белгісі ;
5 – Сыртқы зақымдынуы;
6 – Материалдық шығын көлемі;
7 –Тіркелген орны;
3. Програмалық қамтаманы құру
3.1 Программалық қамтаманың құрлымы
Бұл дипломдық жобада меню түрінде берілген 6 пунктен тұратын
автоматтанған жүйе құрылымы ұсынылды.
Негізгі бөлім (6 – суретінде көрсетілген) келесі пунктен тұрады:
1) Мәліметтер базасымен жұмыс;
2) Статистика;
3) Құжаттар ;
4) Іздеу;
5) Программа жайлы;
6) Шығу;
Сурет - 6. Негізгі бөлімнің терезесі
Менюдің басқа пунктеріне өтуді ←,↑,↓,→ пернелері арқылы жүзеге
асыруға болады.
Бірінші “Мәліметтер базасымен жұмыс” пункті 4 бағыңқы пунктен тұрады:
1) “Жүргізушілер” туралы деректерді енгізу ;
2) “Жол көлік апаты” бойынша деректерді енгізу;
3) Автотехникалық сараптама туралы деректерді енгізу;
4) Апат комиссар қызметі;
Сурет – 7. Мәліметтер базасымен жұмыс пункты.
Жүргізушілер (жапа шеккен, кінәлі )кестесінде жүргізушілердің
мекен-жайы, аты-жөні, көлік маркасы, көлік маркасының мем.номері туралы
мәліметтерді енгізуге және жоюға болады (сурет – 8). Егер бізге тек қана
кінәлі немесе жапа шеккен жүргізушілер туралы мәлімет керек болса, онда осы
жүргізушілер бағынқы пунктен “жүргізушілерді таңдау” батырмасын басамыз.
Басқаннан кейін экранға “жүргізушілерді таңдау” формасы ашылады (сурет –
9). Осы формадан кінәлі немесе жапа шеккен жүргізушіні таңдап алып,
керекті мәліметтермен танысуға балады (сурет – 10).
Сурет – 8. Жүргізушілер кестесі.
Сурет – 9. Жүргізушілерді таңдау формасы.
Сурет – 10. Кінәлі жүргізуші формасы.
“Жол көлік апаты” кестесі жол апаты болған жер, жол апаты
болған күн, жол апаты болған уақыт, жол апаты болғандағы куәгерлер
туралы мәліметтерді енгізуге және жоюға арналған. (сурет – 11).
Сурет – 11. Жол көлік апаты кестесі.
Автотехникалық сараптама кестесінде соғылған авто көліктің маркасы,
номерлік белгісі, материалдық шығынның сомасы, авто көліктің тіркелген
орны, және авто көліктің құралы туралы мәліметтерді енгізу және жою
үшін қолданылады (сурет – 12).
Сурет – 12. Автотехникалық сараптама кестесі.
“Мәліметтер базасымен жұмыс” пунктің соңғы бағыңқы пункті ол “Апат
комиссар қызметі” кестесі.
Олар келесі мәліметтер өрісінен тұрады: 1) клиенттің аты-жөні, сақтандыру
полисының сериялық номері, мекен-жайы, авто көліктің маркасы, жол көлік
апаты болған күн және уақыты; 2) жол көлік апатына қатысушының аты-жөні,
мекен –жайы, авто көлік маркасы, авто көліктің мем. номері және
комиссардің аты-жөні туралы мәліметтерді енгізу және жою үшін
қолданылады(сурет – 13);
Сурет – 13.Апат комиссар қызметі кестесі
Екінші “Статистика” пункті 3 бағыңқы пунктен тұрады (сурет- 14):
1) Жол көлік апаты туралы есепберу ;
2) Жүргізушілер туралы мәлімет;
3) Сақтандыру полисының тұратын құны;
Сурет - 14. Статистика пункты
Жол көлік апаты туралы есепберу бағынқы пунктта жол көлік апаты қай
уақытта, қай жерде, қай күні, куәгерлері кім деген сұраққа жауап іздеуге
болады(сурет – 15).
Сурет -15.Жол көлік апаты туралы есепберу бағынқы пункты
“Статистика” пунктегі екінші бағыңқы пункт “Жүргізушілер туралы
мәлімет” деп аталады. Бұл пункттан жүргізушілердің аты жөні, мекен
–жайы, көлік маркасы , көлік маркасының мемлекеттік номері туралы
толық мәліметтермен танысуға болады(сурет – 16 ).
Сурет– 16. Жүргізушілер туралы мәлімет
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz