ОНДЫҚ САНДАРДЫ КӨБЕЙТУДІҢ ЖЕДЕЛТЕТУ ТӘСІЛДЕРІ

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 48 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ 7
1 ОНДЫҚ САНДАРДЫ КӨБЕЙТУДІҢ ЖЕДЕЛТЕТУ ТӘСІЛДЕРІ 8
2 ОНДЫҚ КӨБЕЙТКІШТЕР ТҮРЛЕРІ 14
2.1 Толық разрядты ондық көбейткіш 14
2.2 Көбейтінді тетрадаларын тізбектеле өңдейтін ондық көбейткіш 20
2.3 Ондық көбейткіштердің сұлбасын салыстыру 25
2.4 Тиімді ондық көбейткіштің сұлбалары 27
3 КӨБЕЙТІНДІ БАСҚАРУ АВТОМАТЫН СИНТЕЗДЕУ 32
3.1 Басқару автоматын синтездеу 32
3.2 Басқару автоматының электр принципиалдық сұлбасы 35
3.2.1 Программаланатын логикалық матрицалар 35
3.2.2 Басқару автоматының принциалдық электр сұлбасы 42
3.3 Тетрада шартбелгілегішін (ТШБ) синтездеу 43
3.4 Тетрада түрлендіргішін синтездеу 47
3.5 Тетрада түрлендіргішін синтездеу 48
4 Еңбек қорғау бөлімі 52
4.1 Қауіпті және зиянды факторларды талдау 52
4.2 Қорғау шаралары 55
4.2.1 Өндірістік санитария 55
4.3 Электрлік қауіпсіздігі 59
4.4 Өрт қауіпсіздігі 59
5.ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ 67
5.1 Жүйені енгізудің экономикалық тиімділігін есептеу 68
5.1.1. Жүйені жасауға және енгізуге кететін шығындарды есептеу 68
5.1.2. Техникалық құралдар кешенін сатып алуға кеткен шығындар 69
5.1.3. Алгоритм дайындауға кеткен шығындарды есептеу 69
5.1.4. Программаны енгізуге кететін шығындарды есептеу 70
5.1.5. Программаны жазуға және түзетуге кететін шығындарды есептеу 71
5.2. Енгізуден бұрын жұмсалған шығындарды есептеу 72
5.3. Жүйені енгізгеннен кейінгі шығындарды есептеу 73
5.4. Шығындардың экономиясын есептеу 74
ҚОРЫТЫНДЫ 75
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 76

АНДАТПА

Диплом жобасында ондық көбейту құрылғыларының варианттары қаралып
тиімді көбейткіш сұлбасы анықталады; оның көбейту микропрограммасы, басқару
автоматын синтездеуі қаралады. Көбейту құрылғысының құрамына кіретін
көбейту-қосындылау блогы, шартбелгілегіш құрылымы матрицалық үлкен
шоғырланған сұлбаға лайықтала синтездеу жолы қаралады.

Annotation

In this diploma work considered varieties of device decimal
multiplication, preferred schemes of economical multiplication,
microprogramm of multiplication and control’s syntheses. Also considered
synthesizing methods of parts multiplication device as multiplication-
addition block and structure of conditions symbols agree with big
concentrate schemes.

АННОТАЦИЯ

В дипломном проекте рассматриваются варианты устройства десятичного
умножения, представлена схема экономичного умножения, микропрограмма
умножения и синтез управления. Рассматриваются пути синтезирования
составляющих умножающего устройства, т.е. блок умножения-сложения и
структура условных знаков, в соответствии с большими концентративными
схемами.

КІРІСПЕ

Қазіргі электронды есептеу машиналарының құрамына кіретін
құрылғылардың бірі – ондық блоктар. Ондық блоктар ондық жүйеде көрсетілетін
мәліметтер ағымын өндеп нәтижелерін ондық жүйеде сырт құрылғыларға беріп
отырады. Ондық жүйеде өнделетін мәліметтерді екілік жүйеге немесе екілік
жүйеден ондық жүйеге түрлендіруге керегі жоқ. Сондықтан мәліметтер ағымын
ондық жүйеде өңдеу өте тиімді.
Ондық сандарды өңдегендегі ең көп уақыт керек ететін құрылғы ондық
көбейткіштер болып табылады.
Көбейту құрылғысының жұмысын жеделтету арқылы машина өнімдігін
арттыруға болады, өйткені ондық сандарды өндегенде көбейту амалы өте жиі
орындалады.
Диплом жобасында ондық сандарды жеделдете көбейту тәсілдері қаралады.
Құрамында есе сұлбалары бар ондық көбейткіштің жасалу жолдары қаралады.
Тиімділік коэффициент арқылы олар бір-бірімен салыстырылып олардың тиімді
варианты анықталады. Ондық көбейткіштің микропрограмма алынып оның
негізінде басқару автоматтарының сұлбасы түзеледі.
Диплом жобасында есептеу сұлбасы синтезделеді. Ол екі бөліктерден
тетрадасын көбейткішпен тетрадалы түрлендіргіштен тұрады. Кезекті
жекеленген көбейтінді қосындысын алу үшін көбейткіштін симмериялық
шартбелгісін алу керек. Сондықтан диплом жобасында тетрада шартбелгілегіш
синтезделеді.
Еселеу сұлбасы мен тетрадасын шартбелгілегішті құру үшін элемент
негізі ретінде программаланатын логикалық марица таңдап алынды. ПЛМ
негізінде басқару автоматы еселеу сұлбасы, тетрадалық шартбелгілегіш
синтезделеді.

1 ОНДЫҚ САНДАРДЫ КӨБЕЙТУДІҢ ЖЕДЕЛТЕТУ ТӘСІЛДЕРІ

Ондық сандарды көбейту ЭЕМ орындалатын операциялардың ішіндегі ең
күрделі операциялардың қатарына жатады. Сондықтан көбейту амалын жеделдете
ЭЕМ өнімділігін арттыруға болады. Төменгі 1-суретте ондық сандарды
көбейтудің тәсілдері келтірілген [2].
Логикалық тәсіл. Бұл тәсіл көбейткіш тетрада мәндерін азайтуға
негізделген. Көбейткіш мәндері неғұрлым аз болса, онда дербес көбейтінді
қосындылағышына (ДКҚ) көбейткіш аз қосылады. Ол үшін көбейткіш тетрада
мәндерін көбейту үстінде түрлендіру керек. Ол үшін егер тетрада мәндері
бестен көп болса, онда оны алға дейін толықтырып келесі тетрадаға
“1”тасымасын береміз.
Мысал: А санын B=67981 санына көбейтейік. Егер көбейткіш тетрадасын
түрлендірмеген, онда көбейту үйінде 31 қосындылау және 5 жылжыту
операциялары орындалады. Түрлендіріп болған соң . Мұндай көбейткіште 8
қосындылау (азайту) амалдары және 5 жылжыту орындалады.
Көбейткіштің бір тетрадасы талдағанда орындалатын қосындылау
(азайту) саны K* 1- кестеде келтірілген.

1- кесте - K* мәнін есептеу

Ондық тетрада 0 1 2
мәндері
0 0 0 0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
K* 2,77 1,44 1

Бұл кестеден көрініп тұрғандай L өскен сайын K* бірге дейін азаяды.
элементтерден тұратын көптеген есе жиынтықтарын көрсетуге
болады. Олардың кейбіреулері төменде келтірілген:

{1M, 2M}, {1M, 2M, 3M}, {1M, 2M, 3M, 4M};
{1M, 3M}, {1M, 2M, 4M}, {1M, 2M, 3M, 5M};
{1M, 4M}, {1M, 2M,5M}, {1M, 2M, 3M, 6M}.
Бұл жерде 2M, 3M, ..., 9M екі, үш ... тоғыз еселенген көбейткіштер.
Мұндай жиынтық саны:

(1)

Әр жиынтыққа өзінің K* сәйкес келеді. 3-кестеде әртүрлі L-ге сәйкес
келетін мәндері келтірілген.

3-кесте - L мәндеріне сәйкес келетін мәндері

L 2 3 4 5 6

2,77 1,55 1,33 1,1 1

5-кесте – Есе мәндер жиынтығымен сәйкес келетін қосындылау санының орта
мәндері.

Есе
мәндері

Тетрада
мәндері
0 0 0 0 0 0 0
1
2 [pic
3 ]
4
5
6 [pic
7 ]
8
9

K* 2,77 1,66 1,66 1,55 1,88 1,3

5-кесте жалғасы
Есе мәндері

Тетрада
мәндері
0 0 0 0 0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
K* 1,1 1,22 1,1 1

5-кесте жалғасы

Есе
мәндері

Тетрада
мәндері
0 0 0 0 0 0 0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
K* 1,3 1,44 1,22 1,44 1,44 1,11

2 ОНДЫҚ КӨБЕЙТКІШТЕР ТҮРЛЕРІ

2.1 Толық разрядты ондық көбейткіш

Мұндай қосындылағыш құрылымдар сұлбасы 2,3-суреттерде келтірілген. 1-
суретте және регистрлерінде көбейткіш көбейту амалының
орындалуының алдында кіріс шипасынан алынып жазылып қойылады.
Жекелеген көбейтінді қосындылары және екі санын көбейтіндісі
регистрінде сақталады. Регистр ең кіші тетрадасы регистрінің
жоғарғы тетрадасымен байланысты. бір тетрадаға оңға қарай жылжығанда
одан шыққан тетреданы регистрдің жоғарғы тетрадасына жазамыз. Мұндай
байланыс операция аяқталып болған соң -де көбейтіндінің екінші бөлігі
деп разрядтарын алуға мүмкіңдік береді.
Еселеу сұлбасы (Есл) толық разрядты . Есл кірістеріне бір
кірістеріне регистрінен берілсе екінші кірістеріне кіші
тетрадаларынан беріледі де оның шығысынан екінші кірісіне берілетін тетрада
мәніне байланысты тетрадасы көбейткіш мәні алынады да олар ондық
қосындылағыштар бірінші кірісіне беріледі. Ондық қосындалыштың екінші
кірісіне регистрінің шығысынан бұл такттың алдында қалыптасқан
жекелеген көбейткіш қосындысы берілген.
және регистрлерінде жылжыту тізбектері бар. Олар регистрде
жазылған.
Шартбелгі төрт разрядтарға (бір тетрадаға) жылжытып отырады.
Көбейтінді белгісі екі модулімен қосу арқылы белгі триггерінде ТБл
аламыз. Ол үшін белгілер шартбелгіін белгі дешифраторларының кірістеріне
беріп олардың унитар мәндерін аламыз. Көбейткіштің тетрада санын тетрада
санағышы (ТСАН) бақылайды.
Көбейткіш тетрадалардың барлығына көбейтіп шыққанда және
болады. Алынған нәтиже шығыс шинасына беріледі.

2 - сурет - болғандағы ондық көбейту сұлбасы (тура шартбелгі)

Көбейту амалының орындалуы 3-суретте көрсетілген.

3-сурет - Толық разрядты көбейткіштің тура шартбелгіде көбейту алгоритмі

Толық разрядты көбейткіштің екінші варианты. Көбейткіштің еселеу
сұлбасы бұдан бұрынғы қаралған еселеу сұлбасынан өзгеше. Мұнда бірінші
кірісіне көбейткіштің тетрадалары берілсе екінші кірістеріне үш разрядты
шартбелгі беріледі. Көбейткіш тетрадасының мәні бестен артық екендігін
көрсетіп разряд түрлендіргіш кірісіне беріледі. Егер болса,
онда есе тетрада мәні кері шартбелгіде алынады, ал болса, онда
көбейтінді тетрадасы ондық қосындылағыш кірістен тура шартбелгіде
беріледі.
Көбейткіштің талданатын тетрадасы тетрада шартбелгілеріне (ТШБ) арқылы
түрлендіріліп симметриялық шартбелгі алынады. Оны төменде келтірілген
кестемен көрсетуге болады.

4-сурет – n=r болғандағы ондық көбейткіш сұлбасы (симметриялық шартбелгі).

6-кесте – Тетрада шартбелгілегісінің жұмыс кестесі

Тетрада Төменгі Түрлендірілген Мән белгісі
мәндері тетрададан тетрада мәндері
келетін тасымал
0000 0 0000 0
0001 0 0001 0
0010 0 0010 0
0011 0 0011 0
0100 0 0100 0
0101 0 0101 0
0110 0 0100 1
0111 0 0011 1
1000 0 0010 1
1001 0 0001 1
0000 1 0001 0
001 1 0010 0
0010 1 0011 0
0011 1 0100 0
0100 1 0101 0
0101 1 0100 1
0110 1 0011 1
0111 1 0010 1
1000 1 0001 1
1001 1 0000 1

Сонымен еселеу сұлбасының екінші кірістеріне шартбелгілері ғана
беріледі. Ал талданған тетрада мәні алтыдан артық болса , онда еселеу
сұлбасының шығысынан алынған тетрада мәндері кері шартбелгіде қалыптасады.
Көбейткіштің қалған түйіндері жоғарыда қаралған көбейту құрылғысының
жұмыстарына ұқсас.
5-суретте қаралып отырған көбейткіштегі көбейту алгоритмі.

5-сурет – Толық разрядты көбейткіштің симметриялық шартбелгіде көбейту
алгоритмі

2.2 Көбейтінді тетрадаларын тізбектеле өңдейтін ондық көбейткіш

Қаралып отырған көбейткіш сұлбасы 6-суретте келтірілген. Сұлбада
мультиплексор (МХ1) арқылы көбейткіш байттары байт елеу сұлбасының (БЕСЛ)
бірінші кірістеріне беріледі. Оның екінші кірістеріне мән алатын.
регистрінің кіші тетрадасынан беріледі.
Ондық байт қосындылағыштың (ОБҚОС) екінші кірістеріне мультиплексор
МХ2 арқылы регистрінен байттар беріледі. Олар кезек-кезек
қосындыланып алынған әтижелер демультиплексор арқылы регистріне
кезек-кезек жазылады.
Байт санағышы (БСАН) арқылы байт сандары бақыланып отырылады. Ал
тетрада санағышы (ТСАН) арқылы көбейту амалы орындалуының аяқталуы бақылап
отырады.
Көбейту алгоритмі 7-суретте келтірілген. Операндтарды
регистрлеріне жазған соң көбейткіштің кіші разряды көбейткіштің
тетрадаларына кезекпен көбейтіліп алынған байт байт қосындалығышына
беріледі. Ол регистріне алынатын байттармен қосындыланып кезекті
жекеленген көбейтінді қосындысын алып регистрін демультиплексор
арқылы жазады. болғанда алынған нәтиже төрт разрядтарға оңға қарай
жылжытылып, егер болса көбейту циклы қайта басталады.

6-сурет – nr болғандағы ондық көбейткіш сұлбасы (тура шартбелгі)

7-сурет – Тура шартбелгіде көбейту алгоритмі
Көбейтінді тетрадаларын тізбектеп өңдейтін көбейткіш сұлбасының екінші
түрі 8-суретте көрсетілген
Бұл көбейткіштің бұрынғы көбейткіштерден айырмашылығы жекеленген
көбейтінді қосындалығыш арқылы алынады. Сондықтан мультиплексор МХ1 және
мультиплексор МХ2 арқылы операндтар регистрінен және
регистріне тізбектеліп алынып оар еселеу сұлбасы мен ондық ондық
қосындылағыш кірістеріне тізбектеле беріледі. Көбейту сұлбасының құралып
тетрадаға санғышы мен байт санағышы (егер операндтар байтпен өңделсе)
енгізілген көбейту алгоритмі 9-суретте келтірілген.
Операндтарда және регистрлеріне алып болған соң
мәніне байланысты жекеленген көбейтінді қосындысы ондық қосындылағыш арқылы
тізбектеліп не тура, не симметриялық шартбелгідее қалыптастырылады. Байт
саны (егер көбейткішті байтпен бөліп өңделген) байт санағышы арқылы
бақыланса, көбейткіш тетрадаы тетрада санағышы арқылы бақыланады.

8-сурет – nr болғандағы ондық көбейткіш сұлбасы (симметриялық шартбелгі)

9-сурет - Симметриялық шартбелгіде тізбектей көбейту алгоритмі.

2.3 Ондық көбейткіштердің сұлбасын салыстыру

Жоғарыда қаралған ондық көбейткіштердің ең тиімді түрін анықтау
үшін олардың тиімді коэффициенттерін анықтаймыз:

(2)

мұнда - құрамында еселеу сұлбасы ток көбейту құрылғысындағы
көбейту уақыты, мәні;
- құрамында еселеу сұлбасы бар көбейткіштің көбейту уақыты;
- құрамында еселеу сұлбасы жоқ көбейткіштің аппараттық
шығыны (көбейткішті құратын логикалық сұлбалардың кіріс саны);
- құрамында еселеу сұлбасы бар көбейткіштің аппараттық
шығыны;

болғанда

.
(3)
Құрамында еселеу сұлбасы бар көбейту құрылғылары үшін (тура
шартбелгі):
;
. (4)
(тура шартбелгі)

(5)
(симметриялық шартбелгі)

(6)
(симметриялық шартбелгі)

(7)
(симметриялық шартбелгі)

(8)

Жоғарыдағы формулаларда:
- ондық қосындылағыштар (бір тетрадалы) құратын логикалық
сұлбалар кіріс саны;
- регистрдегі жылжыту уақыты;
- бір тетраданы талдағанда керек орындалатын қосындылау
санының орта мөлшері;
- көбейткіш тетрада саны;
- көбейгіш тетрада саны;
- еселеу сұлбасы мен түрлендіргіш, ондық қосындылағыш
тетрада
саны;
- триггер құратын қосындалағыш және еселеу сұлбаларындағы
кідіріс уақыты;
- бір разрядты түрлендіргіш және регистр кідіріс уақыт
мөлшерлері;
- мультиплексор мен дешифраторлардағы кідіріс уақыты;
- еселеу сұлбасы мен түрлендіргіштер құратын логикалық
сұлбалардың кіріс сандары;
- мультиплексор мен дешифраторлар құратын сұлбалардың
кіріс сандары.
10-суретте тура шартбелгіде жұмыс жасайтын ондық көбейткіштер үшін
графигі келтірілген.
11-суретте симметриялық шартбелгіде жұмыс жасайтын көбейткіштер үшін
графигі келтірілген.
Бұл графиктерден көрініп тұрғандай ең тиімді көбейткіш параметрі
және жекеленген көбейтінді қосындысын алу үшін симметриялық шартбелгі
қолдану керек.

10-сурет – Q = f (L, R) тура шартбелгі графигі

11-сурет – Q = f (L, R) симметриялық шартбелгі графигі

2.4 Тиімді ондық көбейткіштің сұлбалары

Жоғарыда тәуелділігінен ең тиімді көбейту құрылғысын
симметриялық шартбелгіде жұмыс жасайтын толық разрядты көбейткіш
болатындығын анықтадық.
12-суретте толық разрядты ондық көбейткіштің бірінші варианты
көрсетілген. Бұл сұлбада көбейткіш тетрадасы тетрада шартбелгісі арқылы
белгіленіп, ол еселеу сұлбасында мәні түрлендіріліп кірісіне беріледі.
Еселеу сұлбасы арқылы көбейткіштің тетрадалары мәніне көбейтіледі.
Егер мәні бірге тең болса, онда ол көбейтіндінің кіші тетрада мәнін
кері шартбелгіге түрлендіріледі. Қосындылау кезінде ондық қосындылағыштың
кіші разрядына бір қосылады. Яғни көбейткіш симметриялық шартбелгіде жұмыс
жасайды.
13-суретте көбейткіштің екінші варианты берілген. Мұнда екі кезекті
тетрадаға көбейткенде еселеу схемасы кірісіне көбейткіштің үш разрядтарынан
басқа тасымал разрядтары да беріледі. Тасымал разрпяд мәніне және
көбейтінді тетрада мәніне байланысты еселеу.

12-сурет - Толық разрядты (n=r) симметриялық шартбелгіде жұмыс жасайтын
ондық көбейткіш (1-вариант)

13-сурет - Толық разрядты симметриялық шартбелгіде жұмыс жасайтын ондық
көбейткіш (2- вариант)

Сұлбаның шығысынан көбейтіндінің кіші тетрадасы ондық қосындылағыштың
кірістеріне тура немесе кері шартбелгіде беріледі.
14-суретте көбейткіштің микропрограммасы көрсетілген.
- микрокомандасынан кіріс шинадан регистріне көбейгіш
жазылады.
- микрокомандасынан регистрінде кіріс шинадан (КШИН)
көбейгіш енгізіледі және тетрада санағышын санының ()
шартбелгісі жазылады. Көбейтінді белгісі анықталып, ол белгі триггеріне
жазылады.
және микрокомандасы арқылы регистрінде жекеленген
көбейтінді қосындысы алынады.
микрокомандасы арқылы және регистрлері оңға қарай
төрт разрядтарға жылжытылады, тетрада санағышынан бірді алып тастайды.
Алынған нәтиже болғанда шығыс шинасына шығарылады.

14-сурет - Көбейту микропрограммасы

Көбейту құрылғысында төмендегідей микрооперациялар орындалады:
y1 : Pr1 : = КШИН:
y2 : Pr2 : = КШИН:
y3 : TCAH : = V:.
y4 : TCAH : = TCAH-1:
y5 : TБл : = Бл1 Бл1:
y6 : TБл : = 0:
y7 : ЕСЛ : = Pr1:
y8 : ЕБЛ : = ТШБ:
y9 : ОКОС : = ОКОС +1:
y10 : Pr3 : = R[n] Pr3 и Pr2 : = R[n] Pr2:
y11 : ОКОС : = Pr3:
y12 : ТYP : = :
y13 : КБЛ, Pr2, Pr3.

3 КӨБЕЙТІНДІ БАСҚАРУ АВТОМАТЫН СИНТЕЗДЕУ

Көбейткіштің басқару автоматы екі блоктан тұрады. Біріншісі –
басқару автоматы. Екіншісі – тетрада шартбелгілегіші. Басқару автоматы
операциялық автоматтан шарт сигналымен (х0 және х1) автоматтың ішкі күйіне
байланысты басқару сигналдарын шығарады. Ал тетрада шартбелгілегіші
талданатын көбейткіш тетрадасының мәніне байланысты тетрада көбейткіштің
кірістеріне симметриялық шартбелгі береді.
Басқару автоматын синтездеу мынандай кезеңдерден тұрады:
- көбейту микропрограммасын пайдалана автоматтың граф сұлбасын алу;
- граф – сұлбасын белгілеу;
- автоматтың күйін ықшамдау;
- автоматтың құрылымдық сұлбасын құру;
- қозу функциясын және шығыс функцияларын алып оларды ықшамдау;
- автоматтың функционалдық сұлбасын алу;
- автоматтың элемент негізін таңдау;
- автоматтың электр принциалдық сұлбасын құру.

3.1 Басқару автоматын синтездеу

Автоматтың граф-сұлбасы көбейткіш микропрограммасы негізінде
жасалынады.
15- суретте автоматтың белгіленген граф-сұлбасы келтірілген.
Суреттен көрініп тұрғандай автомат бес күйде бола алады - .
Автомат жадын D триггерде құрамыз.
Автомат күйлерін төмендегідей шартбелгілейміз.

Автомат күйін ықшамдау үшін Вейч-Карно кестесін пайдаланамыз

00 01 11 10
* [pi* [pi
c] c]
[pi[pi* [pi
c] c] c]

Автоматтың құрылымдық кестесі – кестеде келтірілген.

15-сурет - Автоматтың граф-сұлбасы
7-кесте – Автоматтың құрылымдық кестесі

001 010 -
010 100 -
100 101
100 101
101 011 -
011 100 -
011 001

Қосу функциясы:

Шығыс функциясы:
:
:
:
:
:
.

3.2 Басқару автоматының электр принципиалдық сұлбасы

3.2.1 Программаланатын логикалық матрицалар

Программаланатын логикалық матрицалар (ПЛМ) жартылай өткізгіштер
технологиясы атты жасалынған функционалдық блок болып табылады. Олар
цифрлық жүйелердегі логикалық сұлбаларды алу үшін қолданылады [3]. Ішкі
құрылымдарын ұйымдастыруына байланысты ПЛМ екі түрге бөлінеді:
комбинациялық логикалық және құралымында жады бар ПЛМ деп ПМЛ-нің бірінші
түрінің ішінде екі деңгейлі түрі кеңінен қолданып отыр. Әдетте олар екі
және матрицаларынан тұрады. матрицасында кірістер
және шығыстар болады. де элементтер
конъюнкцияларын алуға мүмкіндік береді. Конъюнкциялар кірістеріне
кіріс айнымалылары беріледі.
Матрица кірістері және шығыстары бар. Мұнда
шығыстары берілген айнымалылар арқылы элементер
дизъюнкциялар алынады.
матрицасының шығыстары матрицасының кірістерімен
байланыста болады және шығыстары ПЛМ аралық шиналарын құрады.
кірістері, шығыстары және аралық шиналары бар
ПЛМ(, , ) деп атаймыз.
Бір ПЛМ(s, t, q)-те функция жүйесін іске қосуға болады. Бұл
жерде . В – элементар конъюнкция саны.
16-суретте ПЛМ(s, t, q) сұлбасының құрылымы және оның шартты белгісі
көрсетілген.

16-сурет – ПЛМ (S,t,q) құрылымдық сұлбасы
ПЛМ(s, t, q) түрлерінің бірі: ПЛМ(z, q). Мұнда ПЛМ екі параметрлері
көрсетіледі: кіріс және шығыс сандары z=s+t шина саны. Егер z саны
көрсетілсе s және t мәндері ПЛМ(z, q) арқылы оларды бағдарлау арқылы
анықталады. Мысалы, ПЛМ (6, 10) оны программалау арқылы мынадай
варианттарын алуға болады. ПЛМ (3,3,10), ПЛМ (5,1,10) т.б.

8-кестеде ПЛМ-нің кейбір параметрлері берілген (1-10 қатарлар)

№ Түрлері КірісШығысАралық КідірЧисло
саны саны шина іс; элемент
саны НС памяти
1 ППЛМ SN74 330 331 12 6 50 30 -
2 ППЛМ IM 5200 14 8 48 104 -
3 MПЛМ MMI 5775A 14 8 96 80 -
4 MПЛМ MMI 687071 14 8 48 - -
5 MПМ MMI 677575A 14 8 56 80 -
6 MПЛМ DM 8575 175A 14 8 96 - -
7 MПЛМ DM 7576 14 8 96 - -
8 ППЛМ 9345859 16 8 48 25 -
9 ППЛМ 825100101 16 8 48 50 -
10 ППЛМ 556 PTI 16 8 48 50 -
11 ППЛМД PB 450 24 16 72 100 16
12 ППЛМД PB 450 A-1 24 16 72 70 16
13 ППЛМ 82 S104105 16 8 48 90 6
14 ППМB 82 S102103 16 9 - 35 -
15 ППB 29 693 10 4 3 - -

Комбинациялар үш деңгейлі ПЛМ екі деңгейлі ПЛМ-ға қарағанда оның
кірісінде S кірісті D кіріс блогі бар. D-блогінің шығыс саны – n. N шығысы
M1 матрицасының кірістері болып табылады. әдетте D блог S2 екі кірісті
толық дешифраторлар болып табылады.
17-суретте M1 матрицасының төрт кірісті j-тобы көрсетілген.

17-сурет- М1 матрицасының төрт кірісті j-тобы

Құрамында жады бар ПЛМ – оның ішінде r – разрядты регистрлер бар.
Регистр кірістері M2 матрицасының кірістерімен байланысты. Екі деңгейлі
құрамында жады бар ПЛМ S - кірістері, t – шығыстары, q – аралық шиналары
және r жады элементтері бар болса, онда ондай сұлбаны ПЛМ (s, t, q, r)
деп атаймыз. Мұндай ПЛМ сұлбасы және шартты белгілері 18-суретте
көрсетілген.
ПЛМ түрлерінің біріне программмаланатын матрицасы (ПВМ) жатады. Ол
тек М1 матрицасынан тұрады. оның шығысына программаланатын терістегіштер
қойылады (19-сурет). Олар арқылы іске қосылатын функцияның оң және теріс
мәндерін алуға мынадай функцияларды алу керек болсын:

Де Морган заңын қолданып у3 және у4 үшін мынадай өрнек аламыз:

.

19-суретте у1 – у4 функциялары іске қосу сұлбасы келтірілген.

20-сурет - функцияларын алу

Программаланатын матрицасына тұрады оның кірісіне және шығысына
әртүрлі логикалық және жады элементтері қосылады. T шығыстары бар болады.
Мұндай сұлбаның әр шығыстарына логикалық сұлбалар қосылады. 21– суретте
қаралынып, t секциядан тұратын ПЛМ сұлбасы келтірілген.

21-сурет – t секциялы ПМЛ сұлбасы

Мұнда әр секция шығыстары немесе сұлбаларына қосылған. Олардың саны
– t. Әр секция шығыстарына қосуға болады. Олардың кейбіреулері 22-
суретте келтірілген.

22-сурет – Секция шығыстардың сұлбалар түрі

22 б-суретінде немесе сұлбасы а басқарылатын элементтерімен
қосылады, ол арқылы z шығысы, ПМЛ кірісі ретінде, не і ПМЛ шығысы ретінде
пайдаланылады. (а эелементі і-секция шығысымен басқарылады).
23-суретте төрт секциялы ПМЛ сұлбасы келтірілген.

23-сурет – 4 секциялы ПМЛ.

3.2.2 Басқару автоматының принциалдық электр сұлбасы

Басқару автоматының электр принциалдық сұлбасын құру үшін құрамында
жады бар 82S104105 сұлбасын таңдап аламыз. Бұл микросұлбада S=16, t=8,
q=48, r=6.

24- сурет – басқару автоматының электр принципиалдық сұлбасы.
Басқару автоматының 82S104105 микросұлбасында тігу кестесі 25-суретте
келтірілген.

25-сурет – Басқару автоматын ПЛМ тігу сұлбасы (ПЛМ 82 S104105).

3.3 Тетрада шартбелгілегішін (ТШБ) синтездеу

Тетрада шартбелгілегіші егер кезекті көбейткіш тетрдасы мән
алса, онда ТШБ шартбелгілерін сұлба шығысында қалыптастырады, ал
келесі тетерадаға берілетін тасымал .
Егер кезекті тетрада мәндер алса, онда ТШБ сұлба шығысына
шартбелгілерін шығырады, ал мән алады.
Тетрада шартбелгісінің жұмыс жасау ережесі – кестеде келтірілген.
Бұл кестеде керекті тетрада разрядтар мәндер -төменгі тетрадан
келетін тасымал мәні ТШБ шығыс мәндері жоғарғы тетрадаға
баратын тасымал мәні.
ТШБ синтездеу үшін Вейч Карно диаграммасын қолданамыз (26- сурет).
24 25 27 26 18 19 17 16
28 29 31 30 22 23 21 20
12 13 15 14 6 7 5 4
8 9 11 10 2 3 1 0

26-сурет – Бес айнымалылар үшін Вейч Карно диаграммасы

9-кесте - ТШБ жұмыс жасау ережесі

Пп
0 0 0000 000 0
1 0 0001 001 0
2 0 0010 010 0
3 0 0011 011 0
4 0 0100 100 0
5 0 0101 101 0
6 0 0110 100 1
7 0 0111 011 1
8 0 1000 010 1
9 0 1001 001 1
10 0 1010 ххх х
11 0 1011 ххх х
12 0 1100 ххх х
13 0 1101 ххх х
14 0 1110 ххх х
15 0 1111 ххх х
16 1 0000 001 0
17 1 0001 010 0
18 1 0010 011 0
19 1 0011 100 0
20 1 0100 101 0
21 1 0101 100 1
22 1 0110 011 1
23 1 0111 010 1
24 1 1000 001 1
25 1 1001 000 1
26 1 1010 ххх х
27 1 1011 ххх х
28 1 1100 ххх х
29 1 1101 ххх х
30 1 1110 ххх х
31 1 1111 ххх х

10-кесте – Минимизацияланған кесте

1 1 X x 0 0 0 0
X х X x 1 1 1 0
X х X x 1 1 0 0
1 1 X x 0 0 0 0

.
11-кесте – Минимизацияланған кесте

1 x x 1 1
x x x x 1 1
x x x x 1 1
1 x x 1 1

.
12-кесте – Минимизацияланған кесте

1 x x 1 1
x x x x 1
x x x x 1
1 x x 1 1

.

13-кесте – Минимизацияланған кесте

x x 1
x x x x 1 1
x x x x 1 0 1 1
x x

14-кесте – Минимизацияланған кесте

1 1 x X 0 0 0 0
x x x X 1 1 1 0
x x x X 1 1 0 0
1 1 x X 0 0 0 0

Тетрада шартбелгілегішін ПЛМ-да тігу сұлбасы 27– суретте көрсетілген.

27-сурет- тетрада шартбелгілегішін тігу сұлбасы

Тетрада шартбелгілегішін құру үшін 556РТІ микросұлбасын таңдап
аламыз. Микросұлба параметрі: S=16, t=8, q=48. Қарастырылып отырған сұлбаны
құру үшін аталған микросұлбаның бір корпусы жеткілікті (- сурет).
Бұл сұлбада Тп- тасымал триггері оның кірістері ПЛМ Ті шығысымен
байланысты.

28-сурет - Тетрада шартбелгілегішінің электр-принципиалдық сұлбасы

3.4 Тетрада түрлендіргішін синтездеу

Тетрада түрлендіргіштің жұмыс ережесі 15-кестеде көрсетілген.
15- кесте - Тетрада түрлендіргішінің жұмыс кестесі

ппz4 z3 z2 z1 z0 a2 a1
28 29 31 30 22 23 21 20
12 13 15 14 6 7 5 4
8 9 11 10 2 3 1 0

- шығыстарының мәндерін алу үшін Вейч-Карно диаграммасын
қолданамыз.
.
17-кесте – Минимизацияланған Вейч-Карно диаграммасы

x x 1 1
х x x x 1 1
х х x x 1 1
x x 1 1

.

18-кесте – Минимизацияланған Вейч-Карно диаграммасы

x x 1 1
х x x x 1 1
х x x x 1 1 1 1
1 1 x x

.

3.5 Тетрада түрлендіргішін синтездеу

Тетрада көбейтктшінің жұмыс жасау тәртібінің фрагмент - кестеде
келтірілген.
Мұнда - төменгі тетрада көбейтіндісінен келетін тасымал;
- тетрада шарт белгілегішінен келетін триада мәні;
- көбейткіш регистрінен келетін шартбелгі;
- көбейтінді разряд мәні

19- кесте-Тетрада көбейткішінің жұмыс тәртібінен фрагмент

Пп
А 2 0,15 кДжкг

Шу адамның негізгі өмірлік маңызды жүйелеріне әсер етеді, және оның
жұмыс қабілеттігіне ықпалын тигізеді. Бөлмедегі жұмыс орындарында шу ішкі
көздерден құрылады: техникалық құралдардан және баспа құрылғыларынан.

21-кесте – Жұмыс орындарында рұқсат етілген шулардың деңгейлері, дБ (6(.

Жұмыс орындары Октавалық жолақтарындағы дыбыс қысымының Шу деңгейі
деңгейі, дБ дБ, А
63
Тиімді Рұқсат етілген
Темпера-туСалыс. Ауаның Темпера-тСалыс. Ауаның
ра сыртқы ылғалдық,қозғалу ура ылғалдық, қозғалу
ауа, (С % жылдам-дығсыртқы % жылдам-дығ
ы мс ауа, (С ы мс
артық емес артық емес
+ 10( 22-24 40-60 0,1 21-25 75 0,1
төмен 40-60 артық емес
+ 10( 23-25 40-60 0,1 22-28 24(С –70 0,1-0,2
жоғары 40-60 25(С –65
27(С –55
28(С –50

Машиналық залда бір жақ қабырғалы табиғи жарықтандыру ұйымдастырылған
және де терезелер, күн инсоляциясын азайту үшін, солтүстік жағында
орналасады. Экранмен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.