Телемеханикалық ақпаратты жіберудегі қолданылатын негізгі кодтар

М А З М Ұ Н Ы

Кіріспе Бет

1. Телемеханикалық ақпаратты жіберудегі қолданылатын негізгі кодтар-11

1. 1 Бұрмадан қорғалмаған кодтар --11

1. 2 Бұрмадан қорғалған кодтар --12

1. 3 Қателерді табушы кодтар --15

1. 3. 1Инверсті код --15

1. 3. 2Корреляциялық код --16

1. 4 Қателерді табатын және түзететін кодтар --16

1. 4. 1Хэминг коды --16

1. 4. 2Кодтау. Бақылаушы символдардың санын анықтау --17

1. 4. 3Бақылаушы символдардың құрамын анықтау --18

1. 4. 4Декодтау --19

2 Айналмалы кодты пайдалану арқылы ақпарат жіберу --21

2. 1 Айналмалы кодтың құру әдістері --22

2. 2 Код аралығы d=3 айналмалы коды --24

2. 3 Код аралығы d=4 айналмалы коды --25

2. 4 Код аралығы d=5 айналмалы коды --26

2. 5 Файр коды --28

2. 6 Файр кодын құру --28

3. Кодердің және декодердің функционалдық схемалары --30

3. 1 Кодердің функционалдық схемасы --30

3. 2 Декодердің функционалдық схемасы --33

4. Кодердің және декодердің қағидалы схемаларын іске асыру --42

4. 1 Кодердің принципиалды схемасы --42

4. 2 Декордің принципиалды схемасын құру --44

5. Кодер және декодердің бағдарламаларын іске асыру --48

6. Экономикалық бөлім --50

6. 1 Жалпы жағдай --50

6. 2 Экономикалық есептеулер --52

7. Еңбекті қорғау --56

7. 1 Қауіпті және зиянды өндірістік факторларын анализдеу --56

7. 2 Қорғану жұмыстарын ұйымдастыру --56

7. 2. 1Нұсқаулар --56

7. 2. 1. 1Жұмыс атқарушы мамандарды қауіпсіздіктен қамтамасыз ету жұмыстары --57

7. 2. 1. 2Қызмет етуші және жөндеу жұмыскерлердің қауіпсіздігін қамтамасыз ететін техникалық жұмыстар --58

7. 3 Инструктаждар --58

7. 4 Техникалық қауіпсіздік шаралары --58

7. 5 Техникалық жұмыстар --59

7. 6 Электрлі қауіпсіздікпен қамтамасыз ету --59

7. 7 Жарықтандыруды есептеу --60

7. 8 Микроклиматты ұстап тұру --62

7. 9 Шулық әсерлер --63

7. 10 Өрт қауіпсіздігі --64

Қорытынды --66

Әдебиеттер тізімі --67

ҚосымшаА --68

ҚосымшаБ --76

ҚосымшаВ --81

ҚосымшаГ --86

ҚосымшаА --92

Диплом жобасында зерттелетін мәселелердің тізімі немесе диплом жұмысының қысқаша мазмұны:

А\Телемеханикалық ақпаратты жіберудегі қолданылатын негізгі кодтар;

Айналмалы кодты пайдалану арқылы ақпаратты жіберу.

Кодердің және декодердің функционалдық схемалары;

Кодер және декодердің қағидалы схемаларын жүзеге асыру;

Кодер және декодердің бағдарламаларын іске асыру;

ә\Экономикалық бөлім;

Еңбек қорғау;

б\

График материалдарының тізімі (міндетті сызбалардың дәл көрсетілуімен )

Айналмалы кодтың құру әдістері;

Айналмалы кодтың функционалды схемасы;

Айналмалы кодтың декодерінің функционалды схемасы;

Айналмалы кодтың кодерінің принципиалды схемасы;

Айналмалы кодтың декодерінің принципиалды схемасы;

Айналмалы кодтың кодерінің жұмыс істеу кестесі;

Айналмалы кодтың декодерінің жұмыс істеу кестелері;

Ұсынылатын негізгі әдебиет

Айналмалы кодтың функционалды схемасы;

Айналмалы кодтың кодерінің қағидалы схемасы;

Айналмалы кодтың декодерінің функционалды схемасы;

Айналмалы кодтың декодерінің электрлі принципиалды схемасы;

Тараулары көрсетілген жоба (жұмыс) бойынша кеңестер:

Диплом жобасын (жұмысын) дайындау кестесі

Тапсырма берілген күні 11. 02. 2004ж.

Кафедра меңгерушісі (Есенбергенов Н. )

қолы

Жоба жұмыс жетекшісі (Сматов К. )

қолы

Тапсырманы орындауға қабылдады

Студент (Әсембай А. . )

қолы

А Ң Д А Т П А

Қазіргі кезде ақпарат жіберу және қабылдау актуалды мәселелердің бірі болғандықтан. Бұл дипломдық жобада ақпараттың бөгелуілге төзімділігін өсіретін айналмалы кодтар қарастырылған. Айналмалы кодтар - кодтар ішіндегі ең кең көлемде қолданылады. Ол кодтар кез келген қателерді тауып түзете алады. Дипломдық жобада айналмалы кодтардың құрылу әдістері келтірілген. Сонымен қатар айналмалы кодтың кодерінің лабороториялық стенд макеті жасалынып, ал декодері электрлі принципиалды және функционалды схема түрінде келтірілген.

А Н Н О Т А Ц И Я

Передача и прием информаций в данное время являются одним из актуальных задач. В данном дипломном проекте рассматриваются циклические коды используемое для повышения помехоустойчивости и распростроненными кодами, так как они способны обнаружить и исправить любые ошибки. В данном проекте описанны методы построения циклические кодов, и собран макет кодера лабороторного стенда, а декодер приведен в виде принципиальной и функциональной схемы.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Қаныш Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті

Автоматика және басқару институты

Автоматика және телемеханика кафедрасы

ҚОРҒАУҒА ЖІБЕРІЛДІ

Кафедра меңгерушісі

Техн. ғыл. д-ры., проф.

Н. Т. Исембергенов

«__» 2006ж.

Дипломдық жобалауға

ТҮСІНІКТЕМЕ ЖАЗБА

Тақырыбы: Телемеханикалық ақпаратты жіберу үшін айналмалы кодтарды пайдаланып зерттеу және жасау.

Кеңес берушілер: Жетекші

Экономика бөлімі бойынша техн. ғыл. док., проф.

оқытушы А. Ә. Әсембай

А. К. Капанова « » 2006ж.

Еңбек қорғау бөлімі бойынша 3601мамандығы бойынша

техн. ғыл. кан., доц.

М. Ж. Сейсембиев

« » 2006ж. АТМ-01-2қ тобының студенті

Норма бақылаушы Ж. Ж. Кенжалиев

Оқытушы

Л. К. Абжанова «__» 2006ж.

« » 2006ж.

Пікір беруші

Қайнар ун-ті,

АЖ каф. меңгерушісі,

техн. ғыл. кан. проф.

С. С. Табултаев

« » 2006ж.

Алматы 2006

Қаныш Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті

Институт

Автоматтандыру және басқару

Мамандығы

Техникалық жүйелердің автоматты басқаруы

Кафедра

Автоматика және телемеханика

Бекітемін

Кафедра меңгерушісі

техн. ғыл. док., проф.

Н. Т. Исембергенов

«__» 2006 ж.

Диплом жобасын (жұмысын) орындауға

ТАПСЫРМА

Студентке

Кенжалиев Жәнібек Жаңабайұлы

Жобаның(жұмыстың) тақырыбы

Телемеханикалық ақпаратты жіберу үшін айналмалы кодтарды пайдаланып зерттеу және жасау.

Жоғары оқу орны бойынша « » №

Бұйрықпен бекітілген

Аяқталған жобаны (жұмысты) тапсыру мерзімі

« »

Жобаның (жұмыстың) негізгі деректері

Б Скалар «Цифровая связь» д из д. Винь ямс

1104 с 2003ж. d=3, s=1

К І Р І С П Е

Екі ғылыми бағыттардың ғылыми - техникалық прогресте ерекше рөлі бар. Бұл жүйелер теориясы және ақпараттар теориясы. Көрсетілген ғылыми бағыттардың ерекшелігі олардың жалпылығында. Шынында да, жүйелер теориясы мен ақпараттар теориясы басқа да ғылымдар, кез-келген физикалық табиғаттың құбылыстарына және адамның барлық ағартушылық түрлеріне тура қатынасы бар. «Ақпарат материяның жалпыланған қасиеті және жүйелерді құрастыру өлщемі» деген тұжырым келтірілген. Ғылыми-техникалық революция кезінде ақпарат туралы ғылыми - бірнеше қатар бағыттары бар дисциплина ретінде дамыды. Адамдардың іс-әрекеттері материалдарды, энергияны және ақпаратты қайта өңдеумен, пайдалануымен байланысты. Сәйкесінше ғылыми техникалық дисциплиналар дами бастады, олар технология, энергетика және информатика сұрауларды бейнелейді. Ақпараттың техника салыстырмалы жаңа өндіріс болып табылады, оның дамуы электронды есептеу жүйелері (ЭВМ) және автоматты басқару жүйелері дамыған кезеңде болады. Жаңа дисциплиналар қатарында (операцияларды зерттеу, жүйелі техника, административті басқару) ақпараттық ғылым және техника бірден-бір базисті орынды алады. Осы жабдықтардың комплексті қолданылуы үлкен күрделі ақпараттық жүйелердің құруына әкеледі. Ақпаратты жіберу және өңдеуімен автоматты құрылғының кез-келген әрекеті, адамның ағартушылық ісіне, ғылымның және техниканың дамуына қоғамдағы экономикалық және әлеуметтік түрлендірулеріне де байланысты. Егер материал және энергия салыстырмалы түрде толық оқылған болса, онда ақпаратты алу, түрлендіру және пайдалану заңдары әлі белгісіз аймақ ретінде болып отыр, ал өзінде көптеген шешілмеген жұмбақтары бар.

Қазіргі кезде телемеханика жүйелері дамыған кодтар есебінде бөгеуілден жақсы қорланған, ал берілгендердің басылуы сол арна байланысы бойынша берілетін ақпарат көлемін ұлғайтады. Дипломдық жобаның мақсаты, оқулық лабороториялық құрылымда кодер мен декодер айналмалы кодтың бөгетін өңдеу. Осы лабороториялық жұмыстың көмегімен дәрісте алынған теоретикалық білімнің екі негізінде кодер мен декодер айналымы кодтағы құрылымы алынған және жобада алынған техникалық амалы қолданылған.

Техникада ақпаратты жіберу, жазу, өндіріп шығару және сақтау кезінде орындалатын операцияға қойылатын ең маңызды және күрделі мәселелердің бірі болып, бөгеуілге қарсы қамтамасыздандыру болып табылады.

Осы мәселенің теоретикалдық шешімі 40-шы жылдарда К. Шеннонмен табылған болатын. Ол ақпараттың шынайылығы мен жылдамдығын байланыс арнасының өткізу қабілеттілігін байланыстыра отырып, берілгендерді сенімді жіберуде хабарламаны кодтау кезінде, арнаға жіберуден немесе тасымалдағышқа жазудан бұрын артықшылықты ендіре отырып, жіберу жолын көрсетті. Сөйтіп, өткен ғасырдың ортасында кодтаудың бөгеуілге қарсы пайда болып, қарқынды дамыған теориясы- қателерді бақылайтын сенімді жабдығы болып табылады.

Қазіргі уақытта бөгеуілге қарсы кодтау байланыс жүйелерінде, ақпаратты жіберуде, берілгендерді сандық түрде жазуда және өндіріп шығаруда, сандық дыбысты жазу құрылғыларында, радиотарату мен телевидениенің сандық блоктарында және басқа да көптеген облыстарда кеңінен қолданылып келеді.

1. ТЕЛЕМЕХАНИКАЛЫҚ АҚПАРАТТЫ ЖІБЕРУДЕГІ ҚОЛДАНЫЛАТЫН НЕГІЗГІ КОДТАР

1. Бұрмадан қорғалмаған кодтар

Бұрмадан қорғалмаған кодтың ерекшелігі, олардың құрамында тек бір орында айырмашылығы бар кодтар жиынтығы болғаны. Бұрмадан қорғалмаған код деп, кодтың кез-келген разрядында пайда болған бұрманы байқай алмайтын кодты айтады. Солардың біреуіне Грей кодын жатқызуға болады. Бұл кодты кейде рефлексті деп те атайды. Осы кодты кейбір өлшеу ұзындығын екілік кодқа түрлендіргіш құралдарында қолданады. Егер түрлендіргенде жай екілік код қолданылса, онда кейбір қасында орналасқан код комбинациялары бірнеше разрядтарға бөлінеді.

Мысалы: 0101 комбинациясы мен (5 саны) 1010 комбинациясы (10саны) барлық разрядтарында ажыратылады. Кодты санаған кезде үлкен қателіктер пайда болуы мүмкін.

Бұл код, берілген екі кодты оңға қарай бір орынға жылжытқаннан соң, модуль екі бойынша қосу арқылы табылады. Кіші разрядтағы сан есепке алынбайды:

1101

+

1101

10111

Грей коды 1011 болып табылады. Енді осы Грей кодын кері түрлендірейік. Ол Грей кодындағы кіші разрядтан бастап, сандар қосындысын үлкеннен кіші разрядына дейін модуль екі бойынша қосу арқылы орындалады.

Егер, модуль екі бойынша қосу кезінде қосынды жұп болса, онда, ноль жазылады. Егер, тақ болса, онда бір саны жазылады. Мысалы: 1011 Грей кодының комбинациясының түрленуіне келсек, екілік код комбинациясының кіші разрядына бір жазылады, өйткені, 1+1+1=1 болады. Екінші разрядында ноль болады, өйткені, 1+1=0. Үшінші разрядқа бір жазамыз, өйткені, Грей коды үшінші разрядында ноль, ал төртіншісінде бір тұр. Соңғы разрядқа бір жазылады, өйткені, Грей кодының соңғы разрядында бір тұр.

Сонымен, 1011 рефлексті код комбинациясының екілік кодтағы түрі 1101 болып түрленеді. Бұрмадан қорғалмаған кодтардың қатарына мына кодтар да жатады: Морзе коды, екілік кодтардың барлық жиыны, екілік- ондық кодтар, Бодо коды, санды импульсті кодтар, бірлік-ондық кодтар және тағы басқалары.

2. Бұрмадан қорғалған кодтар

Қателіктерді тауып және түзетуге мүмкіндік беретін код, бұрмадан қорғалған код деп аталады. Осыдан кодтар екі үлкен топқа бөлінетіні шығады:

1\қателерді табатын кодтар;

2\қателерді тауып және түзететін кодтар;

Геометриялық модельдердің көмегімен кодтармен қателерді тауып және түзету жолдары айқын кескінделеді. Кез-келген п-элементті қосалқы кодты п-өлшемді куб түрінде көрсетуге болады. Бұл кубтың қабырғасының ұзындығы бір өлшемге сәйкес келеді. Мұндай кубтың төбелерінің ара-қашықтығы олардың арасындағы қабырғалардың ең аз санымен есептелінеді, d арқылы белгіленеді және Хэмминг кодының ара-қашықтығы деп аталады.

Сонымен, кодтық ара-қашықтық, бұл кез-келген кодтың комбинациясының, екіншісінен өзгешілігін көрсететін элементтердің ең аз саны.

Мысалы, код мынадай комбинациялардан тұрсын: 1011, 1101, 1000, 1100. Олардың модуль екі бойынша қосу арқылы алғашқы екі комбинацияны салыстырып, d=2 болатынын табамыз. Бірінші және үшінші комбинацияны салыстыру, бұл жағдайда да d=2 екенін көрсетеді. Ең көп d=3 мәні бірінші және төртінші комбинацияны салыстырғанда, ал ең аз d=1 екінші және төртінші, үшінші және төртіншіні салыстырғанда табылады. Сонымен, берілген код үшін арақашықтық ең кіші мәні d min =1, n =1 болғанда n-өлшемді куб ұзындығы d болатын түзуге айналады. Оның бір басында 1 екіншісінде 0 орналасады, 1-суретте көрсетілген.

0 1 1 1-сурет

→

Математикада графтар теориясы топологияның бір бұтағы болып қарастырылады және алгебра мен сандар теориясына тікелей қатысты. Графтар - кодтардың геометриялық модельдері - жазықтықта немесе геометриялық көлемде құрылыстар түрінде орындалады. Бір элементті екілік түзбенің геометриялық моделі қарапайымды болып келеді.

Екі элементті екілік графы жазықтықта орналасқан салыну ретінде көрсетуге болады, 2-суретте көрсетілген. Мұндағы, осьтердегі сандар, код элементтерінің нумерациясын белгілейді.

2-сурет

Екі кодтық комбинацияны бөліп тұрған квадраттардың жақтарын кодтық өтпе немесе код ара-қашықтығы деп атайды.

Үш өлшемді немесе үш разрядты графтың бейнесі төменде келтірілген.

3-сурет-Үш разрядты граф

Ал төрт элементті екілік кодтың графы 4-суретте кескінделген.

4-сурет- Төрт разрядты граф

Бұл граф үш өлшемді кубтың базасында тұрғызылған. Оның үстіне бір кодтық өтпе қашықтықта дәл сол сияқты, төңкерілген түрдегі үш элементті екілік код саламыз. Төртінші разрядқа астыңғы графқа бәріне «0» жазамыз, үстіңгіге бәріне «1» жазамыз. Араларында пунктир сызықтарымен бір түзбелік өтпе болатындай етіп байланыстар белгіленеді.

Сонымен, бұрмадан қорғалған кодтарда белгілі бір ереже бойынша құрастырылып, рұқсат етілген комбинациялары бар және бұл ережеге сәйкес келмейтін рұқсат етілмегендері де бар.

Сонымен, бұрмаға тұрақты код құру (қате табатын код осындай кодтардың түрлерінің қарапайымы) артықтық (избыточность) тудыратын, пайдаланылмаған кодтардың комбинацияларына байланысты. Шығыс символдарынан да берілген кодта қолданылғаннан да көп комбинация құруды артықтық көрсетеді.

Сонымен, қолданылатын комбинация санының кемуі бұрмаға тұрақты кодтың өсуін әкеледі.

3. Қателерді табушы кодтар

Бұл кодтардың артықшылығы: олардың қатарына кіретін код комбинациялардың код ара-қашықтығы d=2 қарағанда кем болмауы керек. Оларды екі топқа бөлуге болады:

1\ қолданылған комбинациялардың санын азайту жолымен құрылған кодтар;

2\ барлық комбинациялар қолданылатын кодтар, бірақ, олардың әрқайсысына анықталған ереже бойынша тексеруші m-символдар қосылады.

Қателерді табушы кодтарға мысалдар келтіре кетіп, кейбіреулерімен толық таныса кетейік.

1. Инверсті код

Бұл кодта бұрмаға тұрақтылығын жоғарлату үшін, шығушы п-разрядты комбинацияға белгілі ереже бойынша тағы п-разрядтары қосылады.

Қорытындысында, сызығына қосарланған символды сан жіберіледі. Кодтың пайда болу ережесі келесідей: егер шығушы комбинацияда жұп санды бірлер болса, онда қосылатын комбинация шығушыны қайталайды, егер тақ болса, онда қосылатын разрядтағы барлық 0-дер 1-ге, ал 1-лер 0-ге айналады.

Төңкерілген код, егер код аралығы d=2 болса, онда жалғыз қателерді және екілік қателердің 60-70% таба алады. Егер код аралығы d=3 болса, онда ол барлық екілік қателерді, үштік және төрттік қателердің 80%, сонымен қатар бестік, алтылық қателерді таба алады.

2. Корреляциялық код

Екілік кодтың барлық жиынының әр элементі екі символмен беріледі. Мысалы: 1→10, ал 0→01-ге түрлендіріледі. 1010011 бірге 10011001011010 комбинациялары беріледі. Сондықтан, корреляционды кодта шығушы кодқа қарағанда екі есе көп элементтер болады. Қабылдаушы жағында қатарынан екі 0 немесе 1 кездессе, онда қате табылады. Дұрыс қабылдаған жағдайда екілік (жұп) элементтер алынып тасталады да, бастапқы комбинация орынға келтіріледі. Бұл бұрмаға өте төзімді код.

4. Қателерді табатын және түзететін кодтар.

Егер, код комбинациясы бір-бірінен код аралығының айырмашылығы d≥3 болып құрылса, онда бұл код бұрмаланған комбинацияның тек қателерін тауып қоймай оларды түзете алатын болады.

Бұрмадан қорғалған кодтар келесі ережелермен құрылады. Біріншіден, κ-ақпарат символдарынан тұратын берілген код комбинациясына қосылатын бақылаушы символдардың саны анықталады. Сонан соң, бақылаушы символдардың комбинациядан қойылатын орындары анықталады, яғни, ол берілген бақылаушы символ 1 немесе 0 болып табылады. Қабылдаушы жағында анықталған разрядты бөлшектердің жұптығына тексеру жасайды (2)

1. Хэминг коды

Бұл код барлық жалғыз қателерді түзете алады, сонымен қатар, барлық екілік қателерді табады, бірақ оларды түзете алмайды. Барлық жалғыз қателерді жөндейтін Хэмминг кодын қарастырайық. Шығушы орнына ақпарат символдар және оларға қосылатын бақылаушы символдар санынан тұратын екілік кодтың барлық жиынын алайық.

Сонымен, кодталған комбинациялардың ортақ ұзындығы n=k+m. Хэмминг коды бойынша кодылаудың және декодылаудың жолдарын қарастырайық.

2. Кодтау. Бақылаушы символдардың санын анықтау

Ол үшін хабарды арнада шумен хабарлағанда кез-келген n символды кодтар бұрмалануы мүмкін немесе сөз бұрмаланусыз беріледі. Сондықтан, n+1 варианттар бұрмалануы мүмкін. Бақылаушы символдарды қолдана отырып барлық n+1 варианттарды ажырату керек. Бақылаушы символдардың көмегімен 2m жағдайын көрсетуге болады. Яғни, мынадай шарт орындалады:

2m≥ n+1= k+m+1

1-кестеде тепе-теңдіктен алынған k мен m арасындағы қатынас көрсетілген.

1-Кесте- k мен m символдар арасындағы қатынас.

Бақылаушы символдың орналасуы өте маңызды емес: оларды ақпарат таңбалардың алдына немесе олардың соңына және ақпарат символдарымен тексеруші символдардың еріксіз орналасуы қабылданған кодтардың тексеруін қиындатады. Бұрмаланған символдарды табу ыңғайлы болу үшін, оларды еселі дәреже орындарына, яғни, 1, 2, 4, 8 т\б позицияларда орналасқаны дұрыс болады. Ал қалған орындарда ақпарат символдары орналасады. Сондықтан, мысалы, жеті элементті кодталған комбинация үшін, былай жазылады: m1, m2, k 4, m3, k3, k2, k1. Мұнда, k 4-екілік кодтың шығушы код комбинациясының жоғарғы (төртінші) разряды разряды, ал k1, төменгі (бірінші) разряды.

3. Бақылаушы символдардың құрамын анықтау

Бақылаушы позицияда қандай символдар тұратынын (1 немесе 0) жұптығын тексеру көмегімен анықталады. 2-кестеде Хэмминг кодының комбинациясы бейнеленген.

2-Кесте

Кестеде үш разрядты екілік кодтың барлық жиыны үшін барлық код комбинациясы, ал жоғарыдан төмен қарай Хэмминг код комбинациясының символдары тізбектеліп жазылған. Осы кестеден келесі 3-і кесте құрылады. Бұл кестеде келесі заңдылықпен символдар үш қатарда жазылған. Бірінші қатарда екілік код комбинациясының төменгі разрядты бірліктер қарама қарсы қойылған символдар жазылған. Яғни, 001, 0011, 101 және 111 комбинацияларында бірліктер төменгі разрядта тұр. Сондықтан, 3-кестенің 1-ші қатарына бірліктер қарсы тұрған m1-символдары жазылады.

Бақылаушы символ m2 бірінші тексеруге жазылмайды. Өйткені 010 саны төменгі разрядта 0-ді қамтиды. Әрі қарай 1-ші қатарға к4 символы жазылады, себебі, 011 комбинациясының соңы бірден тұрады. Ал 100 комбинациясының төменгі бірінші разряды 0-ден тұрғандықтан, m3-символы бірінші қатарға жазылмайды. 6-кестенің 1-ші қатарына k3 және k1символдары жазылады, себебі 101 және 111 комбинацияларының төменгі (бірінші) разряды бірліктерден тұрады ол 3-кестеде көрсетілген.

... жалғасы

Көпмүшеліктерді көпмүшеліктерге бөлу процедурасы

Телемеханикалық жүйелердегі кодтар

Байланыс тораптары

Асинхронды RS триггерлер

Триггерлер

Ақпаратты жинақтаумен байланыс

Мәліметтерді тарату арналары

Телемеханикалық жүйе. Темір жол нысандарын басқару үшін техникалық құралдарды таңдау

Телебасқару құрылғыларындағы элементтердің ерекшелігі. Телесигнализация

Диспетчерлік орталықтандыру құрылғылары

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс