Бейсик тілінің негіздері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

КІРІСПЕ 3
1 Бейсик тілінің негіздері 4
1.1 Программаның негізгі құрылымы 4
1.2 Мәліметтер типі 4
1.3 Массивтер 4
1.4 Өрнек 5
1.5 Стандартты функциялар 5
1.6 Негізгі операторлар 7
1.7 Цикл операторы 8
1.7 Қосалқы программалар, функция және процедуралар 10
2. Графика және түс 12
3 Файлдар. Файлдармен Бейсикте тізбектей және тура қатынас жасауы
мүмкіндігі 14
3.1 Тізбектелген кіру мүмкіндікті файлдар 15
3.2 Тікелей катынас жасау мүмкіндікті файл 17
4 Жылжымалы көрініс, дыбыстық эффектілер және клавиатурадағы стандарттық
емес енгізу 19
4.1 DRAW операторы 19
4.2 GET және PUT операторлары 20
4.3 BEEP операторы 20
4.4 Play операторы 20
4.5 Inkey операторы 21
5 Турбо Бейсиктегі стандартты процедуралар кітапханасы 22
Қорытынды 23
Әдебиеттер тізімі 24

КІРІСПЕ

Бүгінгі таңда ғылым мен техниканың дамуының жетістіктеріне сай,
жоғарғы сапалы ЭВМ өміріміздің әр түрлі саласында кеңінен пайдаланылуда.
Осыған сай ЭВМ-де жұмыс істеу амалын программа арқылы басқара алатын
инженерлер-систематехниктерге сұраныс көп. ЭВМ мен ара қатынасты
қалыптастыруға қажетті Fortran, Basic, Pascal, Cи және т.б. сияқты
алгоритмді тілдер компьютерде есептерді белгілеп, нәтижесін тез арада
шығаруға пайдаланылады.
Келесі курстық жұмыста бір алгоритмдік тіл қарастырылады. Олар –Qbasic
тілі. Менің алға қойған мақсатым – осы талданатын жұмыста және бір тілде
программалап, оны мониторға шығару. Қазіргі кезде кеңінен қолданылатын
программалау жүйесінің бірі – Basic. Бастапқыда Basic тілі программалауды
алғаш үйренушілер үшін өте тиімді құрал болып табылады. Билл Гейтс
көмегімен Basic тілі қазіргі заман талабына сай, қуатты программалау
жүйесіне айналды. Basic – жоғарғы деңгейлі программалау жүйесі. Оның
логикалық құрылымы әр түрлі есептерді дәл шешуге көмегін тигізеді.
Сондықтан, оқушылар мен студенттерге программалаудың негізін Basic тілін
оқытып-үйретуден бастап, программалаудың қыр-сырын меңгертудің маңызы зор.

1 Бейсик тілінің негіздері

1.1 Программаның негізгі құрылымы

Программа жолдардан тұрады. 1 жол қос нүктемен бөлінген бір немесе
бірнеше оператордан тұрады.
Мысалы: а=1: в=1
Операторды келесі жолға көшіруге болады. Бұл жағдайда “-” көшіруге
белгісі қолданылады. Мысалы:
а=1: в_
=1
Жолдарды нумерологиялауға болады, бірақ бұл міндетті емес. Басқа
орынға ауыстыру белгі бойынша жүзеге асады.
- белгісі жеке жолда орналасады және әріппен санның кез келген
мөлшері болады. Белгіден кейін қос нүкте қойылады. Мысалы:
ааа:
х=х+1
...
GOTO aaa
Егер жолдың бірінші символы апостроф (‘) болса, онда жол комментарий
болып есептеледі.
- имя А дан Z дейінгі әріптерден, ерекшелеу белгісінен және 0 ден 9-ға
дейінгі сандардан құралады. Имя айнымалыларды, белгілерді және
процедураларды және т.б. белгілеу үшін қолданылады.

1.2 Мәліметтер типі

Бүтін (мәні 32767 ден 37776-ге дейін, 2 байт бөлінеді); ұзын бүтін (25-
31 ден 25310-ға дейін, 4 байт); нақты (4 байт); екі еселенген нақты (8
байт); Символдық (әрбір символдан кейін, әр символға 1 байт бөлінеді).
- айнымалылар типі өзі ұсынатын мәліметтер типімен анықталады.
Айнымалылар типінің тиісті белгісімен есімінен кейін көрсетіледі.
a$ - символдық
a% - бүтін
a& - ұзын бүтін
a! – нақтының әдеттегі туралығы
a#- нақтының екі еселенген туралығы
Егер есімнен кейін белгі болмаса, онда бұл айнымалы нақтының әдеттегі
туралығы деп аталады. Былайша айтқанда
а!=1*1 және а=1*1 екеуіде бірдей.

1.3 Массивтер

Массивтердің өлшемдерін қажеттімен DIM операторының көмегімен
сипаттайды. Мысалы: DIM а(20), b(10:20, 25:45) операторы бір өлшемді А
массивін сипаттайды. Оның индексі 0 ден 10-ға дейін және екі өлшемді В
массиві, оның индексі біріншісі 10-нан 20-ға дейін екіншісі 25-тен 45-ке
дейін.
Егер сипаттағанда индекстің төменгі шекарасы көрсетілмесе, онда ол 0-
ге тең.
Option Basen операторын пайдаланып индексі n-ге тең төменгі шекпараны
беруге болады. Мысалы:
Option Base 1
DIM а(10)
бұл жағдайда А20 массивінің индекс элементтері 1-ден бастап мәндерді
қабылдайды. Егер массивтің баяндалуы жоқ болса, онда жоғарғы индекс 10-ға
тең. (Төменгісі 0) Массивтің баяендалуында тұрақтының (const) орнына
айнымалыны пайдалануға болады.
Мысалы:
DIM a(n)
n-нің мәні алдын-ала берілген болуы керек.
_ERASE операторын пайдаланып, массивке бөлінген жадын басуға болады
және оны одан кейін пайдалану үшін қайтарып алуға да болады.
Мысалы, оператор
ERASE a
Массив а-ға бөлінген жадыны қайтарады.

1.4 Өрнек

Символдық өрнек символдық тұрақтылардан, символдық айнымалылардан,
символдық функциялардан, + бірігу белгісімен (конкатенция немесе бірігу).
Мысалы,
a $=”Сафура”
b $=”Сымбат”
f $=””a$+”мен”+b $
Нәтижесінде “Сафура және Сымбат” деген мәнге ие болады. Функцияларының
көмегімен символдық айнымалының бір бөлігін оңнан, солдан немесе ортасынан
таңдап алуға болады. Мысалы:
Нәтижесінде “Сафура”, “Сымбат” “мен” болады.
Сандық өрнек тұрақтылар, айнымалылар функциялар белгілермен
біріктірілген арифметикалық операциялар кіреді, сонымен қатар әртүрлі типті
өлшемдер де пайдаланылуы мүмкін.
Арифметикалық операциялардың пиоритеттері
1. Дәрежеге шығару (^)
2. Көбейту, бөлу (*,)
3. қалдықсыз бөлу (), (мысалы 5\2=2)
4. Бөлгенде шыққан қалдықты есептеу (MOD), (мысалы 4 MOD 19=7)
5. қосу, азайту (+,-)

1.5 Стандартты функциялар

Бейсикте жазылуы Математикалық
жазылуы
ABS(x) (x(
Sin(x)
sinx
Cos(x)
cosx
Tan (x)
tgx
ATN (x)
arctgx
EXP (x)
expx
LOG(x)
lnx
LOG 2(x)
log 42 Ox
LOG 10(x) lgx
INT(x) х-тің
бүтін бөлігі
SGN (x)
х белгісі ( x0 ,болғанда +1, х=0
болғанда 0, x0 болғанда –1)
SQR (x) х-ң
квадратталған түбірі
Len (a$) a$
символының мөлшері
Left$ (a$,n) a$ n-нен 1-ден бастап символдарды
таңдайды.
MID $ (a$, m,n) a$ n-нен m-ден бастап символдарды
таңдайды.
RIGHT $ (a$,n) a$ -тен соңынан бастап n символдарын таңдайды.

.
STR $ (x) к санын символдық түрге
ауыстырады.
VAL (a$) a$ -тің сандық мәнін
анықтайды
ABS (a$) бірінші a$ символдық кодын
анықтайды
Tab (n) PRINT операторын шығару
тізіміндегі
келесі элементті шығару
позициясының
нөмірін көрсетеді.
SPC (n) PRINT операторын шығару
тізіміндегі n
бос орындарды
шығару үшін
RND[(x)] интервалдағы (0,7) кез-
келген санды
шығарады.

Ескерту 1. “[ ]” міндетті емес параметрді көрсетеді.
2 – қатынас операциялары : , =, , =, .
Қатынастың оң және сол жағы – сандық немесе символдық мән (соңғы
жағдайда символдардың сандық коды салыстырылады. Нгер қатынас
қанағаттандырылса ( TRUE орындалады), онда оның мәні 1-ге тең; егер
қанағаттандырылмаса ( FALSE орындалады), онда оның мәні 0-ге тең болады.
Қатынастар сонымен бірге сандарды белгілеу үшін де қолданылады. Мысалы:
Print 56, 56, (56)*15 операторы
0,-1 және –15 болып басылады.
Логикалық операциялар: AND ( логикалық және ), OR ( логикалық немесе
), EQV ( эквиваленттілік ), IMP ( импликация ).
Логикалық операциялар –1 ( TRUE ) және 0 ( FALSE ) бүтін сандарында
жүзеге асады.
-1, егер А=-1, B=-1
A and B 0, басқа
жағдайларда
0, егер
А=0, B=0
A or B -1, басқа
жағдайларда
-1, А мен
В сәйкес келмесе

А х or В 0, егер А мен В
сәйкес келсе
-1, егер А
мен В сәйкес келмесе
А EQU B 0, егер А мен В
сәйкес келмесе
0, егер А=-
1, B=0
A IMP В -1.

1.6 Негізгі операторлар

- Меншіктеу операторы:
1 айнымалы 0=1 мәнінде болады.
- Көшу операторы:
GOTO 1 белгі түрінде болады.
- Шартты оператор:
IF 1 шарт отпен 1 операторы 0 [else 1 операторлар 0]. Мысалы:
IF ab then t=15:V=16 else t=17.
Шарт түрінде бүтін мән қолданылуы мүмкін. Егер then немесе else – ден
кейін операторлар тобы орналасса, келесі құрылымды қамтитын if блокты
пайдалнуға болады.
If 1 шарт 0 then
операторлар
else
операторлар
end if.
Сонымен бірге else және операторлар жоқ болуы мүмкін, былайынша
айтқанда мынандай конструкция болуы мүмкін.
If 1 шарт 0 then
операторлар
end if.
Егер else - ден кейін шарт тез тексерілуі қажет болса, else if
операторы қолданылады.
If 1 шарт 0 then
операторлар
else if 1 шарт 0 then
1 операторлар
else
1 операторлар
end if.
- End соңы операторы программа жұмысының аяқталуының қаматамасыз
етеді. Программада бірнеше рет қолданылуы мүмкін. Сонымен қатар IF,
SUB, DEF, SELECT - пен де қолданылады.
- CLS экранды тазалау операторы программа нәтижесін шығарар алдында
экранды тазалау үшін программа басында орналасады.
- INPUT енгізу операторы. INPUT [;] [1 түсіндіруші мәтін 0]. 1
айнымалылар тізімі. Түсіндіруші мәтін тырнақшаға алынады. Тізімдегі
айнымалылар бір – бірінен үтір арқылы ажыратылады. INPUT - тан кейін
“;” белгісі берілсе, онда курсор “енгізу” басылғанда сол жолда
қалады.
- PRINTF шығару операторының PRINT [1 шығарушылар тізімі 0]
Тізім элементтері “,”, “;” немесе бос орын пернесімен бөлінеді.
Бірінші жағдайда келесі элементтің шығуы жаңа зонада басталады. (экран жолы
шартты түрде әр қайсысында 14 позициядан бар 5 зонаға бөлінген).
Екіншісінде бос орын арқылы (сандар үшін) немесе алдындағы элементтің
соңынан (символдық жолдар үшін)
Тізім элементтері айнымалы , тұрақты (символдық тырнақшаға алынады)
немесе тырнақша (шығар алдында есептеледі) болуы мүмкін.
PRINT USING шығару операторыныңмынадай түрі бар PRINT USING 1 формат
0; 1 шығару тізімі.
Формат символдық жол түрінде (тырнақшаға алынып) беріледі. Сандар үшін
әрбір тізім эллементіне келесі ережелер ;# - әр сан үшін, ^^^^ көрсеткіштік
формада беріледі, қалған символдар өз мағыналарында қалады. Мысалы 1,
#### - 2 сан бүтін немесе бөлшек түрінде шығарылады. Егер бүтін бөлігі
2 саннан көп болса, онда санның алдында % таңбасы қойылады.
###^^^ - қорытынды көрсеткіштік түрде шығарылады.
Символдық жолдар үшін:
“\ 1 0 \” – (2 бос орын) – и символ шығарылады.
“\\” 1 0 – (бос орынсыз) - 2 символ шығарылады.Жалпы шығарылған
символдардың көлемі 2 қисық сызық +2 – ң арасындағы бос орынсанына тең
болады.
“!” 1 0 – 1 символ шығарылады.
“&” 1 0 - барлық 1 0 символдары шығарылады.
Мысалы:
А $= “мысық” :GA=6.5.
B$= “ит” :GB= 15.3
Print using “& салмағы #.#, \ \ салмағы ##. # кг”;
A$,GA,B$,GB
Бұл нұсқау орындалғанда экранда мысықтың салмағы 6,5кг, иттің салмағы
15,3 кг деген мәлімет шығады.
- курор орнын анықтайтын оператор.
Locat i,j координаларды орналастырады (I жол номері, j баған номері).

1.7 Цикл операторы

for I=I 4 бастапқы 0 to i4 соңғы [step in]
1 операторлар
Next;
I,i4 бастапқы,i4 соңғы 0,in дегеніміз – циклді басқылатын айнымалы,
оның бастапқы, соңғы мәні және өзгерту қадамы. Егер in =1 болса, онда
қадамды алмай - ақ қойса да болады. Мысалы for I=1 to 10
... .
Next;
For I=1 to 10
For j=1 to 20
... .
Next j;Next I;
Немесе
For I=1 to 10
For j=1 to 20
...
Next j,I
1. DO while 1 шарт
1 операторлар
loop
немесе
while 1 шарт
1 операторлар
end.
(операторлар шарт орындалып жатқанда орындалады)
2. DO until 1 шарт
0 операторлар
loop
(операторлар шарт орындалғанша орындалады, шарт орындалып бітісімен,
циклдан шығу орындалады)
do
операторлар
loop
Бұл жағдайда циклдан шығу exit операторымен жүзеге асады.
- exit операторы select, def, for, if, loop, sub, while. Мысалы
exit for циклдан шығуды жүзеге асырады.
Exit if - if блогының кез – келген жерінен шығу.
Exit loop - loop немесе Wend операторларымен аяқталатын циклден шығу.
Қалған жағдайда exit басқа сәйкес келетін операторллармен бірге
қолданылады.
- ONGOTO және ONGOSUB таңдау операторлары ON n GOTO 1 белгі.n 0 дан
255 – ке дейінгі мәнді қабылдайды. Белгіге көшу n – ң анықталған
мәнге арқылы жүзеге асады. Мысалы егер n=2 болса немесе n тізімдегі
белгілер санынан болса, онда келесі оператор орындалады.
ON n GOSUB 1 белгі 0
n одан бастап 255 – ке дейінгі мәнді қабылдайды. Тізімде белгімен
анықталған қосалқы программаға көшу n мәніне байланысты орындалады.
Қосалқы программа орындалған соң, ONGOSUB тап кейінгі операторды кері
қайтару орындалады.

1.7 Қосалқы программалар, функция және процедуралар

- Қосалқы программа - return операторымен аяқталатын операторлардың
белгіленген тізбектілігі. GOSUB - қа жеткенде орындалады.
... .
GOSUB aa
... .
end.
aa:
1 операторлар
return
Return операторы GOSUB – тің артынан кейінгі операторды қайтарады.
- Функция бір жолмен (оператор – функция ) немесе бірнеше жолмен
(қосалқы программа - функция) аяқталуы мүмкін.
Def in 1 аты 0 [( 1 параметрлер тізімі 0)]
1 айнымалыларды сипаттау
1 операторлар
[exit def]
...
[fn 1 аты 0 = 1 өрнек 0]
end def
Функцияға қатынасу (обрашение ) оның мәнін қай жерде алу керек сол
жерде жазылады. Сонымен бірге параметрлер олардың нақты мәндермен
алмастырылады. Мысалы 1,
Def FNF(x,y)= x*x+y*y
A=3:b= 4
P=FNF (a,b)
Немесе
P=FNF (3,4)
Функция бір мәнді қайтарады. Оның типі функция атымен анықталады.
Функцияның анықталуы программаның кез – келген жерінде орналасуы
мүмкін.(Басында немесе соңында). Мысалы,
F=FNA(1.5)
Print F
Def FNA(x)
Fna=x*x
End DEF
End.
Немесе
F=FNa(1.5)
Printf F
End
Def Fna (x)
Fna =x*x
End Def
Нәтижесінде 2,25 басылып шығады.
Оператор – функция параметрлерінің тізімінде тек қана айнымалылар
болады.
- процедура – SUB және End SUB операторларының арасына орналасқан және
Call операторының көмегімен қатынас орындалатын программа жолдарының
тізбектілігі
SUB 1 аты 0 [( 1 параметрлер тізімі 0)]
1 айнымалылар мсипатталуы
1 операторлар
[Exit SUB]
End SUB
Атында 31 символға дейін болуы мүмкін. Параметрлер тізімі (16 – дан
аспауы керек) айнымалылар аты мен массивтерден құрылады. Массивтер үшін
жақын өлшемдері көрсетіледі, Мысалы, 1 - өлшемді массив үшін, 2 -өлшемді
массив үшін т. с. с.
Нақты массив атынан процедураға қатынасқанда бос жақша болады. Мысалы,

SUB SUM(x(1), n s)
S=0
For I=1 to n
S=s+x(i)
Next I
End SUB
DIMM A(3)
A(1)=1:A(2)=2:A(3)=4
Call SUM(A(),3,5)
S=S3
Print S
End
Бұл программа А массивінің элементтерінің орта мәнін есептейді, SUM
процедурасы массивтің элементтерін қосады.
Процедураның қосалқы программасы – функциядан негізгі
айырмашылықтары:
1 – процедура мәнді қайтару міндетті емес, оның типі болмайды.
1. – Call операторы мен шықырылады, өрнектен емес.
Процедуруда (немесе қосалқы программа - функция ) қолданылатын
жеке айнымалылар локалдық тек берілген қосалқы программада
(local опер) іске асатын; жалпы қосалқы программамен бірге
негізгі программада (SHARED операторы);статикалық берілген
қосалқы программада. Local ретінде қолданылатын, бірақ алынған
мәліметтерді келесі қатынасқа (обращение) дейін сақтайтын
(STATIC операторы) болып бөлінеді. Қосалқы программа
-функциялды айнымалы SHARED, ал процедурада STATIC болады.
Def FNF 1
Local I,S
For I=1 to 10
S=s+I
Next I
FNF 1=s
End Def
Қосалқы программа - функциядан шыққан соң I және S айнымалылары өз
мәндерін жоғалтады. (қоалқы программада енгізгенде экранда S=0) Бұл аттар
программада басқа шамаларды белгілеу үшін де қолданылуы мүмкін.
Def FNF 2
Local;
Shared s
For I=1 to 10
S=s+I
Next ;
FNF2=S
End Def
Бұл жағдайда қосалқы программадан шыққан кейін S өз мәнін
жоғалпайды және программаның басқа бөліктерінде бір мәнде болады.
Def FNF3
Local;
Static S
For I=1 to 10
S=s+I
Next;
FNF3=S
End
Def
Бұл жағдайда S қосалқы программадан шыққан соң оған келесі
қатынасқанға дейін өз мәнін сақтайды. Былайша айтқанда 1 – ші қатынастан
кейін FNF3 функциясының мәні 55 болады, 2 – ден кейін - 110 немесе т. с.
с. (S – ті негізгі программадан өзгертуге болмайды)

2. Графика және түс

Графикалық режимде экран тор ретінде қаралады, түйіндердегі нүктелер
қосылуы (ақ немесе басқа түс ) немесе өшірілуі мүмкін. Нүкте x,y
координаталармен біркелкіленеді; x – горизонталь орналасқан орын номері (0
– дан бастап 319 немесе 639 – ға дейін режимге байланысты), y – вертикаль
орналасқан орын номері (0 – дан бастап 199 немесе 349 – ға дейінгі режимге
байланысты). Нүкте 0,0 координаталарымен экранның сол жақ жоғары бұрышында
орналасқан.
Графикалық режим screen операторымен орнатылады (немесе асып
тасталады).

Screen i[,j]
I=0,j=0 ақ – қара түсті текстік режим
I=0,j=1 түрлі – түсті текстік режим
I=1,j=0 шешуі қабілеті орташа түрлі – түсті графика (горизонталь
бойынша 320 орын, вертикаль бойынша 200 орын)
I=1,J=1 шешу қабілеті орташа ақ – қара түсті графика
I=2 шешу қабілеті жоғары ақ – қара түсті графика (горизанталь
бойынша 640, вертикаль бойынша 350 орын)
Screen операторы орындалған соң нүкте экранның ортасына орналасады.
Color операторы экранның фонының түсін және нүктелерді бояу үшін
палитраның түсін (текстік режим үшін және рамканың түсі ) орналастырады.
Палитраның түсінің 2 түрі болады: 0 және 1, олардың құрамы:
0 палитрасы 1 палитрас
1 -жасыл 1
– көгілдір
2 – қызыл 2 –
күлгін
3 – сары 3 –
ақ
Фон үшін 16 түстің біреуін таңдауға болады.
0 –қара, 1- көк, 2- жасыл, 3- көгілдір, 4- қызыл, 5-күлгін, 6-қоңыр, 7-
ақ, 8- сұр, 9- ашық көк, 10-ашық жасыл, 11-ашық көгілдір, 12- ашық қызыл,
13-ашық күлгін,14-сары, 15-ашық ақ.
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.