Linux Red Hat операциялық жүйесі туралы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 33 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Қ.И.СӘТБАЕВ атындағы ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ
ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Ақпараттық технологиялар институты
Есептеу техникасы кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖОБАҒА ТҮСІНІКТЕМЕ ЖАЗБА

Тақырыбы: Linux Red Hat операциялық жүйесі

Жетекші: аға оқытушы
Шайқулова.А.Ә
Оқытушы: Тирижанова.Б
Студент: Хуанған Сауран
Мамандығы: 050704
Оқу тобы: ВПб-05-03к

Алматы-2005 жылы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫ ОРЫНДАУҒА ТАПСЫРМА

Студент Хуанған Сауран

Тақырыбы: Linux (Red Hat) операциялық жүйесі

Аяқталған жұмысын тапсыру уақыты ____________ 2005 жылы

Жұмыс барысында қолданылатын бастапқы мәліметтер:
Мазмұны:
Жұмысты сипаттайтын негізгі бөлім:
Қорытынды:
Сызба материалдар саны:
Суреттер саны:
Кесте саны:

Жұмыс жетекшісі аға оқытушы А.Ә. Шайқұлова
Тапсырманы орындауға қабылдап алған студент Хуанған Сауран
_____________2005
жылы

Мазмұны
1.1 Linux операциялық жүйесі туралы түсінік 6
Linux-тің басқада қолайлы жақтары: 6
2.1.1 GNOME интерфейсі 7
2.1.2 Extras менюі 9
2.1.3 Run Program 10
2.1.4 Lock Screen 10
2.1.5 Log Out 10
2.1.6 Панель Panel 10
2.1.7 Панель менюі 11
2.1.8 Аплет менюі 11
2.1.9 GNOME жұмыс столының жарлықтары 12
2.2.1 KDE графикалық интерфейсі 12
2.2.2 KDE менюі 12
3.1 Қолданушы тізімі 14
3.2 Қолданушылар тізімін жасау 14
4.1 Принтерлеу не басу 15
5.1 Жөндеулер енгізу құрылғылары 15
6.1 Internet WEB парағымен және электрондық почтамен жұмыстау 16
6.2 Электрондық почта 17
6.3 Хат оқу және хат жазу 17
6.4 Konqueror парақ түзеушісі 17
6.5 Kmail почталық клиент программасы 18
7.1 Текстілік редакторлар 18
7.2 Vi редакторы 18
7.4 .2 Панель менюі 21
7.4 .3 Функция панелі 22
7.4 .5 Обьектілер панелі 22
7.4 .6 Линейка 23
8.1 Графикалық суреттермен The GIMP көмегімен жұмыстау 23
9.1 Файл және каталогтар 23
9.2 Жеке файл туралы ақпарат алу 24
9.3 Файл құру 25
9.4 Каталог құру 25
9.6 Файлдардың тізімін кеңейтілген түрде көру 26
9.7 Файл диспетчері 27
9.7.1 Nautilus 28
9.7.2 Konqueror 29
10. Файлдық жүйе 30
10.1 Негізгі каталог 31
10.1.2 ect каталогы 31
10.1.3 mnt каталогы 31
10.1.4 usr каталогы 32
Қорытынды 32
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 33
Қосымша 34

КІРІСПЕ

Бұл курстық жұмыстың барысында біз ашық кодты open saure операциялық
жүйе бұдан былай о.ж ретінде танымал Linux о.ж-сі туралы айтатын
боламыз. Linux жедел даму үстіндегі әрі сенімді о.ж. Linux-тің негізін
Линус Тровалдьс (Linus Trovalds) 1991 жылы Unix-ке сүйене отырып,оның ашық
кодты версиясы ретінде қалыптастырды. Линус Тровалдьс Хельсинк
университетінде оқып жүрген кезіде Unix-тің жаңа версиясын жасауда көптеген
программистілердің қолдауын табады.Бұл қолдаудың нәтижесінде Linux атты
жаңа о.ж пайда болады. Linux о.ж-сі басқадай о.ж-леі сияқты қолданушыларға
ыңғайлы түсінікті болу үшін осы кезде көптеген тілдерге аударылған. Linux-
ті жасауға өз белсенділіктерімен әлемнің түпкір түпкірінен көптеген
прогаммистілер өзара интернет желісі арқылы ақпарат алмасып, шешім
қабылдап, ақыл кеңес алып жұмыстаған және әріде жұмыстауда. Linux-тің
тиімділігін білген ақпаратық технологиялар алыптары IBM, Dell, Sun
т.б,әлемдік үлкен SonyElectronics, Callie Mal, Mersedes Benz т.б
копорациялары Linux о.ж-сін өздерінің жұмыстарына, зертеулерін көптеп
қолдануда. Европаның дамыған кейбір елдерінде (Германия, Норвения,
Нидерланд, Венгрия...) Linux о.ж-сі ашық кодты болуына байланысты үкімет
тарапынан қолдау табуда. Жұмыс барысында бұл жүйенің негізгі құрылымдарын
және олардың мүнкіндіктерін кестенің және суреттердің көмегімен қысқаша
сипаттайтын боламыз. Одан жүйенің файлдарының құрлысы туралы сөз қозғаймыз.

1.1 Linux операциялық жүйесі туралы түсінік

Linux - бұл біріншіден сенімді әрі ыңғайлы, тегін алуға болатын о.ж.
Linux–екіншіден ашық кодты (open saure) көпке танымалы о.ж. Linux қандайда
бір компанияның меншігі емес, бұл біріге жұмыстаған белсенді
программистілер қаумының жұмысының жемісі. Linux ең жедел даму үстіндегі
әрі сенімді о.ж. Linux бұл текқана о.ж емес, бұл программалық қамтамас
етулердің соңғы жетістіктерін пайдаланып жұмыс істеуге қолайлы етіп жасаған
әр түрлі модульдерден, графикалық құрылғылардан, интерфейстерден, қызмет
көрсету программаларын бойына қамтыған программа. Мыс: Төменде Red Hat
Linux.8-дің мүмкіндіктері

• Файл диспетчері NFS және Samba.

• Графикамен жұмыс істеу программасы GIMP.

• Почта сервері IMAD,POP, Send Mail.

• Мултьмедиялық құрылғылар (GIF, JPEG,TIFF т.б форматтармен жұмыс
істейтін)

• APACHT web сервері.

• X Window системасы.

Linux-тің басқада қолайлы жақтары:

• Бір уақытты бір компьютердегі Linux о.ж-сін бір неше қолданушы
қатар қолдана алуы.

• Бір мезетте Linux о.ж-сінің ядросы бір неше жеке программамен қатар
жұмыстай алуы.

• Linux-тің осы кездегі Intel, PC Power, SunSparc, Amigi және Strong
ARM сияқты кез келген платформада жұмыс істеуі.

• Linux-тің Microsoft Windows, Unix, Novell, және MacOS сияқты
басқадай о.ж-лермен ақпарат алмаса алуы.

• Linux-тің әрі алуан салада қолдануға болатындығы.

• Linux программалық қамтамас етудін жоғарғы денгейінде болуы.

• Linux-тің ең негізгі қолайлы жағы оның тегін таралуы

Linux программалары айлар тіпті жылдар бойы ешбір ақаусыз жұмыстай
алады. Linux-тің ашық кодты болуы бұл о.ж-де болған қандайда бір ақауларды
өте тез ыңғайлы етіп жөндеуге, әртүрлі өзгерістер, жөндеулер енгізуге
мүмкіндік береді. Мұндай мүмкіндік кез келген коммерциялық программаларда
мүмкін емес. Linux кез келген тіпті өте ескі компьютерде жұмыстай алады
және үнемі техниканың жаңалануын қажет етпейді. Linuxті таратумен
айналысытын RedHat, SuSE, Caldera т.б дистривутивтер бұл о.ж-ні сонімен
бірге Linux негізделіп жасалған кез келген программалардің коддың ашық
қалпында қалдыруға міндетті. Linux о.ж-сінде басқадай коммерциялық о.ж-
лерден ерекше лицензиясы бар.

• Программаға деген жеке авторлық құқықты қорғаудың орнына Linux о.ж-
сінің авторлары жалпы баршаға (General Public License, GPL) деген
ерекше құқық түрін көрсетуі.

• Бұл GPL-да Linux-тің қандайда бір компанияның жеке адамның меншігі
емес екендігін, бұл о.ж-ені қолдануда ешкімнің шектеу қоя
алмайтындығына және әркім Linux-ті пайдалануға құқығы бар екенін
көрсеткен.

Басқаша айтқанда әркімнің бұл о.ж-нің иесі екеннің және GPL-да
көрсетілген кепілдік бойынша о.ж-ге әр түрлі өзгертулер, жөндеулер
енгізуге, өз қалауынша қолдануға құқығы бар.

2.1 Графикалық интерфейстер

Linux о.ж-сінде екі түрлі интерфейс қолданады:
1. Командалық қатар интерфейсі
2. Графикалық интерфейсі
Linux о.ж-снің дистрибутивтері қолданушыларына құрамында әркімнің өзінің
қалауы бойнша орналастыруға, қолдануға болатындай етіп жасаған әртүрлі
графикалық интерфейстері бар пакеть ұсынады. Linux о.ж-сінде графикалық
интерфейстің негізінен екі түрі бар:
1. GNOME (GNU Network Object Model Environment)
2. KDE (K Desktop Environment)
Қандай интерфейсте жұмыстағанмен кез келген уақытта бір интерфейстен мыс:
GNOME-нан келесі интерфейске мыс: KDE- ге ауысуға болады. Біз төменде
негізінен графикалық интерфейстермен жұмыстаймыз.

2.1.1 GNOME интерфейсі

GNOME- бұл құрылғыларының барлығын графикалық интерфейс арқылы бір
пакетке қамтыған жұмыс столы.
GNOME жұмыс столі негізінен үш компоненттен тұрады:
• Меню
• Экранның төменгі бөлігіндегі Панель
• Жарлықтар
GNOME бас менюне кіру экранның төменгі бөлігіндегі панелдің сол жақ
бұрышындағы қызыл тымақпен көрсетілген бас меню (Main Menu Button)
батырмасын басу арқылы жүзеге асады. GNOME жұмыс столының классикалық
версиясында бас меню батырмасы аяқтың табанымен KDE- де K әрібімен
белгіленген. Егер RedHat Linux о.ж-сі орнатылған жағдайда GNOME және KDE
жұмыс столының бас меню батырмасы қызыл тымақпен көрсетіледі.

GNOME графикалық интерфейсінің жалпы көрінісі қасымшада қөрсетілген.

GNOME бас менюінің сипатамасы кесте №1:
Ішкі меню сипатаммасы

Accessories Мұндағы программалар белгілі бір тапсырманы орындауға арналған.
Олар: калькулатор, сөздік, архивтеу программасы,
текст редактор т.б

Games Әр түрлі ойндар.

Graphics GIMP және графикалық суретермен жұмыстауға арналған бір неше
түрлі программалар.

Internet Календарь және электрондық почтамен жұмыстауға арналған
Evolution , өз ара сөйлесуге арналған GAIM және
интернеттік парақтармен жұмыстауға арналған Mozilla
программалары.

Office OpenOffice.org ұсынған офистік программалары жинағы.

Preferences Графикалық интерфейстің, жұмыс столның сыртқы көрінісіне
жөндеулер енгізу құрылғылары.

Programming Linux o.ж-сімен бірге программалау құрылғысы орнатылған
жағдайда шығады. Программалауға қажетті құрылғыларды
қамтыған.

Sound & Video CD ойнатқыш, мультмедиалық программалар.

Server settings Linux o.ж-сімен бірге серверлік құрылғысы орнатылған
жағдайда шығады. Бұл Windows және Linux о.ж-лерінің
рецустарын қатар пайдалануға мүмкіндік береді.

System settings Техникалық жабдықтарды басқару мүмкімдігі. Мыс: Экран
параметрлерін өзгерту.

System Tools О.ж-нің жаңалануына, Internet Configuration Wizard, Red
Hat Network жүйелер жұмысына бақылау қою және оларды
басқару.

Extras Бас менюге кірмеген программалар не мүмкіншіліктер тізбегі.

Help О.ж- ге қатысты докментацияларды көру.

Home folder Nautilus файл диспетчерінің көмегімен ішкі каталогтарды көру.

Run Program Виртуалдық терезелерді ашпай қандайда бір команданы орындауга
арналған диалог терезесі.

Search for files Жүйедегі файлды іздеу құрылғысы.

Lock Screen Пароль білмейтін адам пайдалана алмайтындай етіп GNOME жұмыс
столын бұғаттау.

Log Out GNOME – ның жұмысын аяқтау, компьютерді сөндіру, қайта жүктеу.

2.1.2 Extras менюі

Extras менюі бас менюге кірмеген программалар не мүмкіншіліктер тізбегінен
тұрады және оған GNOMЕ бас менюі арқылы кіреміз. Бұл менюдің ішкі құрамы
қандай Linux о.ж орнатылғанына байланысты әр түрлі болу мүмкін.

Extras менюінің сипатамасы кесте №2:
Ішкі меню
сипатаммасы
Accessories K Addressbook , K Time сияқты адамның жеке өзіне тәуелді
ақпараттарға және факс жіберуге арналған
программалар.
Games Әр түрлі ойндар.
Graphics Графикалық суретермен жұмыстауға арналған бір неше түрлі
программалар.
Internet gFTP, клиент IRC, Web парақ түзеуші, Konqueror , Mozilla mail
және Ximian Evolution почталық программалардан тұрады
Office OpenOffice.org Repair қызымет программалары.

Preferences Жұмыс столына өзгертулер енгізу құралғылары.

Sound & Video grip және KOnCD мультмедиалық программалары.

System Tools CDwriter және Configuration Editor программалары.

System settings GNOME және KDE интерфейстеріне ауысуға мүмкіндік беретін
Desktop Switching Tools және принтердің жұмысын
реттейтін Printer System Switching программалары.

2.1.3 Run Program

Бас менюден Run Program командасын таңдап алып жүктейн деген программаны
Know application арқылы таңдап Run батырмасын басу арқылы қалаған
программаны жүктеуге болады.

2.1.4 Lock Screen

Бұл команданы таңдаған соң монитор экраны не сөнеді не экран бетіне
заставка пайда болады. Егер кімде кім тышқанды қозғаса не клавиатураны
басса экран бетіне қолданушының атын және кіру паролын сураған диалог
терезесі шығады.

2.1.5 Log Out

О.ж-ден шығу үшін бас менюден Log Out командасын таңдау керек, таңдаған соң
экрандағы бейненің түсі аздап қараяды және алдыңызға Сіздің программадан
шығуыңызды растауды сураған Are you sure you want to Log out? диалог
терезесі шығады және онда шығудың бір неше варианты көрсетілген.
• Егер GNOME сшздің қандай терезені ашқаныңызды, қандай
программалармен жұмыстағаныңызды, шығар алдындағы тапсырмалардын
сол қалпында қалдырып келесі жүктеген кезде сол қалдырған жерден
жалғастырғыңыз келсе онда Save current setup таңдау керек.
• О.ж-ден шығу үшін Log Out - ты таңдау керек, не Restart the
computer арқылы прогамманы қайта жүктеуге болады. Егер GNOME-ға
қайта оралу керек болса Cancel батырмасын басу керек.

2.1.6 Панель Panel

GNOME жұмыс столының төменгі бөлігінде үлкен батырмалары бар қатар панель
орналасқан. Панель өзі бір неше бөліктен тұрады. Панелдің бөліктері солдан
оңға қарай:

• Панелдің сол жақ шетінде Red Hat Linux - та қызыл тымақпен
бейнеленген GNOME– нің бас меню батырмасы орналасқан.
• Панелдің келесі бөлімінде –нің стандартты құрылғыларының
пиктограммасын көруге болады. Бұл құрылғылардын бәрін бас меню
арқылы ашуға болады. Бұлар панелде олармен жұмыстауды ыңғайлы
болдыру үшін пиктограмма ретінде орналасқан. Олар:
1. Mozilla web парақ түзеушісінің пиктограммасы Red Hat Linux–та
жер шарын ораған компьютерлік тышқан суретімен көрсетілген.
Linux – тің басқа дистрибутивтерінде бұл пиктограмма кішкентай
динозавор суретімен бейнеленген.
2. Evolution – келесі пиктограммада электрондық почта және
календармен жұмыстауға арналған.
3. OpenOffice.org Writer текстілік процессоры қалам және парақ
бейнеленген пиктограммамен көрсетілген.
4. OpenOffice.org Calc электрондық таблицамен жұмыстайтын
программасы таблица калькулатор бейнеленген пиктограмма-мен
көрсетілген.
• Панелдің келесі бөлімі Аплет яғни Work Space Switcher. Аплет бөлімі
өз ішінен төртке бөлініп тұрады. Мұның бәрін жек-жеке виртуалдық
жұмыс столы деп түсінуге болады. Мыс: Егер жұмыс істеп отырған
жұмыс столында көптеген программалар ашылған болса, әліде ашу керек
болса және жұмыс столдың ықшамды болуы керек жағдайда аплеттің
көмегімен виртуалдық жұмыс столын пайдалануға болады. Аплеттін
бөлшектелген батырмалары бір-бір виртуалдық жұмыс столын білдіреді.
KDE –да аплет бөліктері санмен көрсетілген.

GNOME жұмыс столының панель

2.1.7 Панель менюі

Панель менюі арқылы панелдің ішкі сыртқы көрінісін, панель параметтерлерін
өзгертуге болады. Панель менюіне кіру үшін панелдің кез келген бос бөлігіне
тышқан нұсқаушысың апарып, оның оң жақ батырмасын басу керек.

Панель менюінің сипаттамасы кесте № 3:
Ішкі меню сипатаммасы

Add to panel Панелге аплет меню және басқадай обьекті қосу.
Delete This panel Бас менюден басқа қосалқы менюлерді панелден өшіру.
Properties Панель параметрлерін өзгерту.
New panel Қосалқы панель құру.
Help GNOME жұмыс столы туралы мәліметтер көру.
About Panel Панель тұралы ақпарат алу.
About GNOME GNOME жұмыс столы туралы ақпараттар алу.

2.1.8 Аплет менюі

Аплет менюін ашу үшін панелдің кез келген бос бөлігіне тышқан нұсқаушысын
апарып, оның оң жақ батырмасын басып Add to panel командасын таңдау керек.

Аплет менюінің сипаттамасы кесте №4 :
Ішкі меню
сипатаммасы
Accessories Уақыт көрсететін стандартты құрылғылар.
Amusements Ойын және панелге орналастырған көңіл көтеру құрылгылары.
Multmedia Дыбыспен жұмыстау программасы.
Internet Модемнің жұмысын және сыртан ақпараттың келуін көзсететін
индикатор.
Utility Менюдің басқа бөлімдеріне кірмеген аплеттер және терезелер
тізімі.
Launcher Менюге жылдам кіруге арналған жарлық жасу.
Launcher from menu Бас менюге жылдам кіру, жарлық жасу және қосу.
Drawer Панелді үлкейтіп кішірейту және оның орнын өзгерту.
Log Out Button Графикалық интерфейсті жабу, қолданушылар тізімінен шығу.
Lock button GNOME жұмыс столын тек қолданушы пароль арқылы кіретіндей
етіп бұғаттау.

2.1.9 GNOME жұмыс столының жарлықтары

Жарлық белгілі бір обьектімен тікелей қатынасты жасауды іске асыратын
командалық файл. GNOME жұмыс столында жарлықтар экранның жоғары жағында
горизанталь бойымен реттеліп орналасады.
• Home үй каталогын көруге арналған каталог түзеушіні ашу.
• Star Here бас менюге кіру.
• Trach жұмыс барысында өшірілген файлдар, документер және
программалар жинақтарган жер. Осы жерден өшірілген обьектілерді
қайта қалпына келтіру мүмкіндігі бар.

2.2.1 KDE графикалық интерфейсі

KDE- K Desktop Environment сөзінен қысқартылған. Бұл алғаш шыққан және
тұрақты графикалық интерфейсті жұмыс столы. KDE жұмыс столында бас меню
батырмасы GNOME жұмыс столындағыдан өзгеше K әрібімен бейнеленген. KDE
жұмыс столы алғаш пайда болған және осыған негізделіп GNOME жасалған. KDE
жұмыс столыда негізінен үш компоненттен тұрады:
• Меню
• Экранның төменгі бөлігіндегі Панель
• Жарлықтар

KDE графикалық интерфейсінің жалпы көрінісі қосымшада көрсетілгін.

2.2.2 KDE менюі

KDE бас менюіне кіру үшін панелдің сол жақ шетіндегі К әрібімен бейнеленген
батырманы, егер Red Hat Linux болса қызыл тымақ батырмасын басу керек. KDE
бас менюі GNOME менюімен салыстырғанда көп команданы қамтыған. KDE жұмыс
столының панель мен жарлықтарының қасиеттері GNOME- мен негізінен бірдей
сондықтан оларға тоқталмаймыз.

KDE бас менюінің сипатамасы кесте №5:
Ішкі меню
сипатаммасы
Accessories Белгілі бір тапсырманы орындауға арналған стандартты
программалары.
Extras Бас менюге кірмеген программалар мен мүікіншіліктер тізімі.

Games Әр түрлі ойндар.

Graphics GIMP және графикалық суретермен жұмыстауға арналған бір неше
түрлі программалар
Internet Календарь және электрондық почтамен жұмыстауға арналған
Evolution , өз ара сөйлесуге арналған GAIM және
интернеттік парақтармен жұмыстауға арналған Mozilla
программалары

Office OpenOffice.org ұсынған офистік программалар жиыны.

Preferences Графикалық интерфейстің, жұмыс столның сыртқы көрінісіне
жөндеулер енгізу құрылғылары.
Programming Linux o.ж-сімен бірге программалау құрылғысы орнатылған
жағдайда шығады. Программалауға қажетті құрылғыларды
қамтыған
Server settings Linux o.ж-сімен бірге серверлік құрылғысы орнатылған
жағдайда шығады. Бұл Windows және Linux о.ж-лерінің
ресустарын қатар пайдалануға мүмкіндік береді.
System Tools О.ж-нің жаңалануына, Internet Configuration Wizard, Red
Hat Network жүйелер жұмысына бақылау қою және оларды
басқару.
System settings Техникалық жабдықтарды басқару мүмкіндігі. Мыс: Экран
параметрлерін өзгерту.
Control Center О.ж- ге байланысты басқару программалары.

Find Files Файл іздеу программасы.

Help О.ж- ге қатысты докментацияларды көру.

Home Файл диспетчерінің көмегімен ішкі каталогтарды көру.

Bookmarks Каталогқа файлдық жүйеге кіру.

Recent Documents Жаңадан ашылған документер тізімі.

Quick Browser Каталогтарға файлдерге тікелей кіру.

Run Command Виртуалдық терезелерді ашпай қандайда бір команданы тікелей
орындау.
Configure Panel KDE панель параметрлерін өзгерту.

Lock Screen Пароль білмейтін адам пайдалана алмайтындай етіп жұмыс
столын бұғаттау.
Log Out Бұл сеанстың жұмысын аяқтау, компьютерді сөндіру, қайта жүктеу.

3.1 Қолданушы тізімі

Linux көп қолданушылы о.ж. Бұл әрбір қолданушыға жеке тізім жасауға және
бір уақытта бір о.ж - ге бір неше қолданушы кіріп жұмыс істеуне мүмкіндік
береді.
Негізгі қолданушы root user о.ж - нің барлық ресустарына кіруге,
пайдалануға құқығы бар. Жеке қолданушылар өздерінің тізімдерін қайтып
орналастырған мен , қорғағанмен де негізгі қолданушының компьютердің
ресустарына деген ену құқығына шек қоя алмайды. Сонымен бірге негізгі
қолданушы о.ж - нің барлық командаларымен барлық өзгертулермен жұмыс істей
алады.
Негізгі қолданушы болу бір жағынан үлкен жауап кершілік. Негізгі
қолданушы ретінде о.ж - мен жұмыстау кезінде оқыстан қате жасауға және
қандай бір нәрсені тіпті о.ж -нің барлық файлдерін абайсыздан өшіріп алуға
болады. Жеке қолданушы ретінде о.ж мен жұмыс жасағанда, сіз тек өзіңіздің
қолданушы тізіміндегі алдын ала негізгі қолданушының көрсеткен
мүмкіншіліктермен жұмыстайсыз, сондықтан әрі жеке қолданушының құқығы
шектеулі болғандықтан жолғардағыдай абайсыз жағдайға тап болмайсыз.

3.2 Қолданушылар тізімін жасау

Red Hat Linux және Linux о.ж - нің басқадай дистрибутивтары Linux о.ж - ін
отырғызу барсында қолданушы тізімін жасауға мүмкіндік береді. Егер қажет
болса мұны басқада кез келген уақытта жасауға болады. Барлық
дистрибутивтерде графикалық режим бойынша қолданушы тізімін жасау, қолдану
мүмкіндігі бар. Мысал ретінде біз Red Hat Linux - тің KDE жұмыс столының
құрамына енетін Red Hat User Manager-дің мүмкіндіктерін көреміз. Оған бас
меню арқылы төмендег көрсетілген жолмен кіреміз:
KDE бас менюі → System Settings →User and Groups бұл кезде ашылған терезеде
әзір о.ж - дегі қолданушылар тізімі шығады. Тізімге жеке қолданушы қосу Add
User батырмасын басу арқылы жүзеге асырлады. Бұл кезде Create New User
деген диалог терезесі ашылады.
Мұндағы:
User name:
Full name:
Password:
Confing password:
Login Shell:
Home Directory: бос орындарды толтыру арқылы жеке
қолданушыны тізімге қосуға болады.

4.1 Принтерлеу не басу

Басу бұл компьютердің атқаратын басты міндетінің бірі. Жұмыс барсында
бірдем басуға тура келеді. Осы кезде көртеген принтер жасаушылар,
принтердің көптеген модельдері, сонымен бірге компьютер мен принтердің өз
ара байланысының көптеген түрі бар. Басқа о.ж –лер сияқты Linux о.ж – де
принтер мен компьютердің байланысың реттейтін құрылғысы бар. Принтердің
реттеу құрылғысына KDE бас менюі арқылы төмендегі көрсетлен жолмен енуге
болады.
Бас меню →System Settings → Printing бұлай команда берген жағдайда экранға
Red Hat Printer Confing диалог терезесі шығады. Терезе бойнша жұмыстау
реті:
• Жаңа принтер қосу жоғдайында New батырмасын басу арқылы Add a New
printer Queue диалог терезеіне барамыз.
• Set the Print Queue Name and Type терезесіне қажетті мәліметтерді
енгізіп , Forward батырмасын басу арқылы келесі қадамды жасаймыз.
• Configure a Local Printer терезесінде принтердің қандай портқа
қосылғанын көрсетіп Forward арқылы келесі қадамды жасаймыз.
• Select a Print Driver терезесінде принтердің өндірушіслері және
принтер модельдерінің арасынан өз притерімізге лайықтысын таңдап,
Forward батырмасын басу арқылы келесі қадамды жасаймыз.
• Finsh and Create New Print Queue терезесінде Apply батырмасын басу
арқылы о.ж-ге жаңа принтер қосамыз.

5.1 Жөндеулер енгізу құрылғылары

Linux о.ж-сінде командарық қатар не графикалық режимде жөндеулер енгізуге
мүмкіндік беретін бір неше құрылғылар бар. Linux - тің әр бір дистрибутив-
тарындағы командарық қатар режиміндегі жөндеулер енгізуге мүмкіндіктері
негізінен ұқсамағанымен, GNOME және KDE жұмыс столының әр түрлі версиясына
кіретін графикалық жөндеулер енгізу мүмкіндіктері бірдей.
Жөндеулер енгізу мүмкіндіктері туралы толық ақпаратты дистрибутивтерден
алуға болады.
Red Han Linux- те командалық және графикалық режимде жөндеулер енгізу
мүмкіндігімен жабдықталған. Командалық режимде жөндеулер енгізу құрылғысы
негізінен Config түбір сөзінен және жөндеу енгізу құрылғысынан тұрады.
Мыс: netconfig – жүйеге жөндеу енгізу құрылғысы.
Mouseconfig- тышқанға жөндеу енгізу құрылғысы.
Графикалық режимде жөндеу енгізу құрылғысы GNOME және KDE –де бас менюдегі
Preferneces ішкі менюінде орналасқан.
KDE – де жөндеулер енгізудің Control Center деген құрылғысы тағы бар. Оны
о.ж - дегі жөндеулер енгізу құрылғысының қақпасы деп түсінуге болады,
себебі онда о.ж- ге жөндеулер енгізу командаларын бір жерде қамтыған.

6.1 Internet WEB парағымен және электрондық почтамен жұмыстау

L. о.ж-інде web парақтармен жұмыстауға арналған бір неше графикалық
программалар бар. Олардың ішіндегі ең танымалысы Mozilla. Mozilla панелде
жершары мен тышқан бейнеленген пиктограмма ретінде орналасқан. Mozilla-нің
көп версиясы және форматы бар. Mozilla көбінесе RPM не tarball пакет
түрінде таралған. Mozilla –ны керектенер бұрын оны интернет параметерлеріне
сәйкестіру керек. Сонымен бірге Mozilla парақ түзеушісінің жалпы көрнісі,
шрифт түрін размері, бастапқы парақ т.б параметрлерді қолданушы өз талабына
сай жөндеуіне болады.
Mozilla-ға қатысты жөндеулерді Preferences диалог терезесі арқылы
жүзеге асыруға болады. Preferences терезесі көптеген икемдеу мүмкіндіктерін
қамтыған. Төменде біз негізінен Mozilla парақ түзушісінің негізгі
параметерлеімен танысымыз. Mozilla парақ түзеушісінде электрондық почтамен
жұмыстауға арналған Composer және негізінен web парақтарды көруге арналған
Navigator қосалқы программалары бар.
Appearance көрніс бөлімнің параметрлері Mozilla парақ түзеушісінің
жалпы көрнісін сипаттайды. Appearance сипаттау бөлімнің негізгі
параметрлері:
• Fonts Web парағының шриптісін және размерін тарылтуға болады.
• Color бұл парақ түзеушідегі текстілік элементердің өңін анықтайды.
• Languages бұл икемдеу бөлімі арқылы парақ түзеушінің жұмыстау
тілін таңдауға болады.
Navigator –дың икемдеу бөлімі парақтын жалпы көрнісін реттейді. Mozilla
Navigator- дың қосымша параметрлері:
• History бұл бөлімде парақ түзеушінің белгілі бір уақыт аралығында
қоңақ болған парақтардың адрессі сақталады. Егер керек болса Clear
History командасы арқылы оны өшіруге болады.
• Internet Search бұл Mozilla парақ түзеушісінің мәлімттер іздеу
жүйесі.

6.2 Электрондық почта

Composer бөлімі электрондық почтамен жұмыстауға арналған. Mail and
Newsgroups бөлімінде электрондық почта программасының параметрлерімен
жұмыстауға болады.
• Message Display мұнда жазылатын хаттын шрифтісін оның размерін,
қатардын ұзындығы т.б реттеуге болады.
• Composition мұнда жіберілетін хаттын форматын реттеуге болады.
Мыс: факс
• Send format хаттын текстілік файл түрінде не HTML форматында
не т.б формат түрінде жіберу мүмкіндіктері қарастырлады.
• Lables жіберлетін хаттын түсін реттеуге болады.
Электрондық почтамен Mozilla парақ түзеушісінен басқа Ximian Evolution атты
почталық программаны қолдануға болады. Ximian Evolution программасын алғаш
жүктеген кезде ол автоматты түрде өзін өзі орнатады. Сондықтан төменгі
ақпараттарды талап етеді. Олар:
• username@example.org түріндегі электрондық почта адрессі
• Почта сервернің типі мыс: РОР
• Хат келген сервердің servername.example.org
• Сыртқа кетуші почталық сервердің тині Мыс: SMTP
• Хат келуші сервердің servername.example.org форматындағы аты.
Бұл ақпаратты берген соң программа өздігінен жұмыстап сырттан келген хатты
оқуға мүмкіндік береді.

6.3 Хат оқу және хат жазу

Келген хатты көру үшін Inbox пиктограммасын ашу керек. Хат жазу үшін New
Message батырмасын басу арқылы Compose a message терезесгне кіру арқылы
алушының адрессін, хаттын текстісі және тақырыбын жазу арқылы Send
батырмасын басыу арқылы хатты жібереміз.

6.4 Konqueror парақ түзеушісі

Red Hat Linux-те Mozilla парақ түзеушісінен басқа о.ж-нің құрамыны кіретін
Konqueror атты парақ түзеуші тағы бар. Mozilla және Konqueror парақ
түзеушілерімен көбінесе web парақтарын көруге электрондық почтамен
жұмыстауға пайдалануға болады.
Konqueror –ге бас меню арқылы кіруге болады. Ол үшін Extras →Internet →
Konqueror web browser жолын пайдаланамыз. Konqueror парақ түзеушісінің
пaраметрлерін Confingure Konqueror командасы арқылы өзгертуге болады.

Konqueror парақ түзеушісінің жалпы көрінісі қосымшада көрсетілген.

6.5 Kmail почталық клиент программасы

Көптеген парақ түзеушілер хатты оқуға, жазуға, жіберуге арналған
қосалқы ролдегі электрондық почталық программасымен жабдықталған. Сонымен
бірге тек почталық клиетн e-mail client атты тек электрондық хатпен
жұмыстауға арналған программалары бар.
Kmail почталық программасын көптеген Linux дистрибутивтарының құрамын
енген. Kmail-ға KDE бас менюінен Extras →Internet → Kmail арқылы кіреміз.
Kmail терезесінің жоғарғы жағында әр түрлі командалар бейнеленген
батырмалар орналасқан. Жаңа хат жазу үшін New Message батырмасын басу
керек. Бұдан соң Composer терезесі ашылады сондағы хат алушының адрессін,
хаттын түрін және текстіні жазып Send батырмасын басып хатты жолдаймыз.
Kmail почталық клиент программасының жалпы көрінісі қосымшада көрсетілген.

7.1 Текстілік редакторлар

Басқада о.ж-лердегідей Linux –тада текстімен жұмыстауға арналған
қарапайымнан бастап күрделі көптеген программалары бар. Біз олардың
қарапайымынан бастап танысымыз.

7.2 Vi редакторы

Linux о.ж-нің жалпы текстімен жұмыстауға арналған ең қарапайым программасы.
Программанын көлемі өте кіші мыс: бір дискіге сияды.
Файлды ашу
Vi редакторы командалық қатар режимінде жұмыстайтын болғандықтан оның
көмегімен көптеген файлдарды ашуға болады. Бұл үшін Vi файл_аты командасын
орындауға болады, мұндағы файл_аты ашу керек файлдың аты. Егер файлда
қандайда бір ақпарат болса ол Vi редакторыніың терезесіне шығады.
Vi редакторында меню жоқ бірақ жұмыстау режимі modes бар. Негізінен
үш түрлі режимі бар.
• Командалық режимі : Бұр режимде текстіге жазғанның бәрін Vi
редакторы команда ретінде қарастырады.
• Қою режимі : Бұл режимде текстге жазылғанның бәрі редакторлайтын
файлдың текстісі ретінде қарастырылады.
• Редакторлау режимі : Бұл режимде текстге жазылғанның бәрі
редактор командасы ретінде қарастырылады.
Бұл режимдерге байланысты ақпараттарды F1 пернесін басу арқылы алуға
болады.
Текст жазу
Vi редакторында текст теру үшін қою режимнде жұмыстау керек. Бұл үшін :
1. ESC пернесін басып кез келген режимнен командалық режимге
ауысу керек.
2. I пернесін басу арқылы командалық режимнен қою режимне ауысу
керек.
Текстіні редакторлау
Текстіні бір неше түрмен редакторлауға болады. Мыс: клавиатура көмегімен
курсордың орының ауыстыру арқылы не редакторлауға арналған командаларды
қолдану арқылы.

Vi редакторының негізгі командалары кесте №6
Команда курсордың алғашқы орыны Vi редакторының жұмысы
:a Текст қою символының алдыда Курсор көрсетін тұрған жернен
қою режимне көшед.
:p Текст қою жерінде Курсордын алдыны алдын ала
еселенген документті қояды.
:#o Қатар қосатын кез келген жер Бос қатар қосу, қосылған
қатардың бірінші бетінен қою
режимне көшу.
:#r Ауыстратын символда Көрсетілген символды ауыстрады.
:#yl Еселенетін символда Көрсетілген символды буферге
еселеу.
:#yy Еселенетін кез келген қатарда Көрсетілген қатарды буферге
еселеу.
:u Кез келген жерде Соңғы амалды қайтарады.

Жоғарда көрсетілген командалардағы # символы орындалатын командадағы сейкес
символдың, қатардың санын көрсетеді. Мыс: Көрсетілген және одан кейінгі 4
символды ауыстыру үшін :5r командасын қолданамыз.

Текст өшіру
Vi редакторында текст өшіруге арналған бір нешң ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.