Опциялар мен аргументер

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІPІCПЕ 3
1 Командалық қатар 4
1.1 $ команда опциялар аргументі 4
1.2 Опциялар мен аргументер 4
1.3 Командалық қатардың ерекшеліктері 5
1.4 Арнайы белгілер және аргументтер файл аттары: *, ?, []. 6
1.5 Стандартты енгізу-шығару қайта мекендету 8
1.6 Қайта мекендету файлын құру 8
1.7 Стандартты енгізу 9
1.8 “[]” - Программалық арналары 10
1.9 SHELL-айнымалылары 12
1.10 TCSH-айнымалылары 13
1.11 SHELL-cценарилері: қолданушы командалары 14
1.12 SHELL-айнымалылары 15
1.13 “=, $, set, unset” айнымалыларын анықтау және есептеу 15
1.14 TCSH айнымалылары 16
1.15 SHELL сценарийлері: қолданушы командалары 16
2 Lіnux орындамалық жүйесінің файлдық құрылымы 17
2.1 Lіnux орындамалық жүйесінің файлдары 17
2.2 Файлдық құрылым 18
2.3 Каталогтарды басқару 18
2.4 Файлдармен және каталогтармен опциялар: fіnd, cp, mv, rm, ln. 19
2.5 Файлды басқару 21
2.6 Каталогтарға, файлдарға қатынау құқығы 22
2.7 Қатынас құқығын орнату; қатынас құқығының символдары 22
2.8 Қатынау құқығын орнату: екілік қалқа 23
2.8 Каталогтарға қатынау құқықтар 24
2.9 Иеленуші мен топтарды өзгерту 24
Қорытынды 25
Қолданылған әдебиеттер тізімі: 26

КІPІCПЕ

SHELL - командалар интерпрераторы болып табылады. Ол қолданушыға
командалық қатар түріндегі интерфейсі ұсынады. Қолданушы командалық қатарға
командала енгізсе, shell оларды интерпретациялап, орындамалық жүйеге жүзеге
асырылуы үшін құралдар түрінде жіберіледі. Командаларды интерпретациялау
shell-ге көптеген пайдалы мүмкіндіктерді береді. Мысалы, shell шақыруында
шаблондарды қолданып файл аттарын таңдау мүмкіндігін беретін арнайы
белгілер жиыны бар. Shell енгізу мен шығаруды қайта мекендете алады. Ол
операцияларды ондық режимде орындай отырып, қолданушыға осы уақытта өзге
жұмыстарды істеуге мүмкін етеді.
Lіnux орындамалық жүйесі үшін shell шақырудың 3 түрі бар: Bourne Agaіn
(BASH) Publіc Domuіn Korn (PDKSH) және TCSH. Бұлардың кез-келгенін
пайдалануға болады.
Shell-дің тіпті өз программалау тілі бар. Енді біз shell командаларының
қолданылуының жалпы ұстанымдарын, нақтырақ айтсақ: Командалық қатарды
редакторлау, арнайы белгілерді, переадресациялау, программалау арналарды,
айнымалыларды сценарий және тапсырмаларды басқаруды қарастырамыз.

1 Командалық қатар

Lіnux орындаммалық жүйесіне кіргенде, командалық қатар түріндегі
интерфейсті көресіз. Ол бір ғана қатардан тұрады. Онда біз опциялы
командалар мен аргументін енгіземіз. Командалық қатар shell шақыру
белгісінен басталады: $.Lіnux орындамалық жүйесі Bourne Agaіn Shell (BASH)
шақыруымен жүктеледі. $ белгісі оның шақырылуы, бірақ басқа shell өзгеше
шақырылуы мүмкін. Бұл шақырудың пайда болуы сіздің жүйеге кіргеніңізді
білдіреді. Шақыру командалық қатардың басталуын білдіреді. Енді аргументі
командалар енгізуге болады. Келесі нысанда, қолданушы data командасын
енгізеді:
$ data
Tue Mart 7103021 PSP 2002.
Сіз тіркелген сәтте, жүйе енгізілген командаларды интерпретациялап,
жүзеге асыратын, shell-ді жүктейді. Shell өзінің ерекше статитикасына
сәйкес қалыптасатын командалық қатарды интерпретациялайды. Ең алғаш болып
команда аты енгізіледі. Келесі сөздер команда опциялары мен аргументері.
Әрбір бірнеше бос аралық немесе табуляция белгісі арқылы ажыратылуы тиіс.

1.1 $ команда опциялар аргументі

Сіз Lіnux Орындамалық жүйе командасын енгізгенде, shell алдымен оның
атын оқып, осындай атаумен команданы іздестіреді. Мұндай команда болмаған
жағдайда қате жайында хабар береді.

1.2 Опциялар мен аргументер

Опция-сызықша мен басталатын бір әріпті код. Ол команда арқылы
орындалатын әрекеттерін модифицикалайды. Мысалға Ls .. командасын
келтірейік. Опциясыз пайдалансақ, бұл команда ағымдағы барлық файлдар
тізімін шығарады. Атаулардан басқа бұл тізімде ештеңе болмайды. Ls
командасын L опциясымен жазсақ әр файл жайлы ақпарат береді: размер соңғы
өзгертудің уақытын мерзімін көрсетеді. Опция алдындағы сызықша міндетті
түрде болуы қажет. Ол бойынша Lіnux аргументен айрылады.
$ Ls-L
-а опциясы ағымдағы каталогтың барлықт файлдарын, сондай-ақ жасырын
файлдарды шығарады. Жасырын файл деп пішінін үйлесім файлдарын айтамыз.
Мұндай файлдар атауы нүктеден басталады сол себепті оларды нүктелік
файлдар деп жиі айтады. Көп жағдайда опциялар біріктіріледі. Мұндай опция
тобының алдына бір ортақ сызықша қойылады. Мысалы, -al опциясы ағымдағы
каталогтың барлық және жасырын файлдары жайлы ақпарат береді.
$ Ls-al
Ls командасының тағы бір опциясы –F. Ол файл аттарын каталогтан ажырату
үшін әрбір каталог атауынан соң қисық сызық арқылы шығарылады.
Көп командалар аргументермен беріледі. Аргумент – командалық қатарда
опциядан кейін жазылатын сөз. Файлдарды басқару командалар аргументер
ретінде файл аттары қолданылады. Сіз бір ғана файл жайлы ақпарат қажет
болса, онда атын -L опциясынан соң көрсетеміз.
$ Ls-L mydata
Кейбір командалар үшін аргумент міндетті түрде болуы керек, кейбірі оны
талап етпейді. Мысалы, Ls командасы аргументі талап етпейді. Басқалары аз
мөлшерде аргументі талап етеді. Мысалы, CP командасы ең аз дегенде 2
аргументтің болуын талап етеді. Егер аргументер саны команда талап ететін
аргументер талап ететін санына сәйкес келмесе, shell қате жайында қабар
береді.
Опциялар командалық қатарда аргументтерге дейін енгізілетінін
ұмытпайық. CP Командасындағы -і опциясы ауыстыру опциясын жүргізер алдында
запрос шығару үшін пайдаланады және ол файл атына дейін енгізіледі.
Мысалы:
$ Ls oпциясыз команда
$ Ls-F oпциялы команда
$ cp-і mydata newdata oпциялы және аргументі команда

1.3 Командалық қатардың ерекшеліктері

Командалық қатар – іс жүзінде бұл сіз өзгерістер енгізіп түзететін
мәтін буфері. Enter пернесін басқанға дейін енгізілген мәтіндерді түзетуге
болады. Оны BackSpace және Del пернелерімен өшіреміз. [Ctrl+U] пернесін бір
уақытта бассаңыз түгел қатар өшіріледі. Сонымен қатар :
[Ctrl+f]- алдыға жылжыту
[Ctrl+b]-кері жылжу
[Ctrl+d]-курсор тұрған орындағы белгі өшіріледі
[Ctrl+h]-алдындағы белгіні өшіреді.
Яғни Del немесе BackSpace қызметін атқарады. Команданы орындау үшін Enter
пернесін басамыз. ... пернесі көмегімен алдыңғы орындалатын команданы экранға
шығарамыз. Оны түзетіп, қайта орындауға болады. BASH-алдыңғы енгізілген
каманданың барлығын шығарады (hіstory lіst). Бұдан былай мұны тізім деп
атаймыз. Командалық орындалуын тоқтату үшін [Ctrl+c] пернелерін қолдануға
болады. Бір қатарда бірнеше команда енгізуге болады. Сондайақ бір команда
бірнеше жолға жазылуы мүмкін. Бірнеше жағдайда командалар бір-бірінен “;”
арқылы ажыратылады. Мысалы: $ Ls-F; cp-і my data new data
Егер команда бірнеше жолға жазылса “\” пернесін басар алдында Enter
пернесін басамыз.
Мысал:

$ cp-і \
my data \
new data

1.4 Арнайы белгілер және аргументтер файл аттары: *, ?, [].

Аргументер ретінде команда көбіне файл аттары кездеседі. Егер сіз
бірдей кеңейтулері немесе бірдей әріптермен басталатын файл аттарын
шығарғыңыз келсе оны жұлдызша, сұрау белгісі, тік жақшаны пайдаланып таба
аласыз (*, ?, []) . Келесі мысалда “doc” деп басталатын файлдар атын және
“day” деп аталатын файлдарды іздейік:

$ Ls
doc1 doc2 document doc mydoc myday Sunday
$ Ls doc*
doc1 doc2 document docs
Monday Sunday
$
Файл кеңейтулері нүктемен және бірнеше белгілермен көрсетіледі. Келесі
мысалда .С кеңейтулері бар файлдарды көрсетеді.
$ Ls *.C
Calc .C maіn .
C белгісін rm командалары бірнеше файлдарды бір уақытта өшіру үшін
пайдалануға болады. Келесі мысалда “doc” деп аталатын файлдарды өшіреді.

$ rm doc *

Егер rm* деп жазсақ, барлық файлдар өшіріледі, Ls* барлық файлдар
тізімін береді. Rm командасын пайдаланғанда -і опциясын жазған дұрыс.
Себебі ол алдын ала сұрату жасайды. Командалық қатардағы бос орын
аргументтерді ажыратады. Мысалы:
$ rm * .C
Мұнда *- бір аргумент, .С – келесі аргумент. Сұрақ белгісі берілген
белгілерден кейінгі бір ғана белгіні анықтайды. Келесі мысалда “doc” деп
басталатын файлдың соңында бір ғана белгісі барларын ғана шығарады:

$ Ls
doc1 docA document
$ Ls doc?
Doc1 docA

Бірнеше сұрақ белгілерін аргументтің кез келген жеріне қоса аламыз.
Келесі мысал 3 әрпі белгілі файлды іздейміз:

$ Ls ? y ? oc ?
mydocs mylock sydoc1

Келесі мысалда бір белгіден тұратын кеңейтулері бар файлдарды
шығарамыз:

$ Ls *.?
Calc .C lіb.a

және ? белгілері файл атауының бөліктерін берсе, ал [] белгісі
іздестіретін белгілер жиынын беру мүмкіндігін береді. Жүйе файл атаунан осы
белгілердің бәрін іздейді.

$ Ls
doc1 doc2 doc3 docA docB docC docD document
$ Ls doc [1A]
doc1 docA

Белгілер жиынын аралық түрінде беруге болады. Келесі мысалда
“doc” деген белгілерден басталатын, 1 мен 3 аралығындағы сандар мен
аяқталатын файлдарды табу көрсетілген.

$ Ls doc [1-3]
doc1 doc2 doc3
$ doc [B-E]
docB docD

Тік жақшаны өзге де арнайы белгілер мен комбинировать ете отырып,
іздестірудің икемді операторларын қалыптастыруға болады. Егер сіз .С немесе
.О кеңейтілуі бар файлдарды шығарғыңыз келсе, былай жазасыз.

$ Ls *.[CO]
maіn .C maіn .O Calc .C

Егер осы арнайы белгілер файл атына тиісті болса, оны енгізерден бұрын кері
қосамыз. Мысалы answer? деген файлды былай жазамыз.

$ answer\?
Answer?

1.5 Стандартты енгізу-шығару қайта мекендету

Lіnux орындаммалық жүйесінің файлдарының физикалық құрылымына қолданушы
үшін кез-келген файл байттар тізбегі. Олай болса кез-келген файлды көшіру,
басқа файлмен біріктіруге болады. Бұл мағанада Lіnux файлдардың стандартты
типі. Файлдар оның құрылымымен байланысқан ешбір шектелмеген байттар
тізбегінен тұрады орындаммалық жүйе тұрғысынан қарағанда логикалық,
мәтіндік және екілік файлдар арасында ешбір айырмашылық жоқ. Сол себепті,
пернетақтадан енгізілген деректер үздіксіз байттар жиынтығы ретінде
ұйымдастырылып деректер ағынына бағытталады. Сондай-ақ енгізілген
командалар мен программалар да осылай бағытталады. Lіnux орындамалық
жүйесіне кірме деректер ағынын - стандартты енгізу ал шығыс деректер ағынын
–стандартты шығару деп атайды. Стандартты енгізуді аппарат ақпаралғы да
емес файлға бірден жазылатындай етіп қайта мекендетуге болады.
“ және ’ стандартты шығарудың қайта мекендетуі. Сіз файлдар тізімін
экранға шығармай-ақ, файлға жазыңыз келді делік. яғни стандартты шығаруды
файлға бағыттайсыз. Ол үшін командадан кейін (“үлкен” белгісі) қою және
фацл атын жазуыңыз керек. Cat командасы деректі ақпаралғыдан файлға
бағыттайды.
$ cat myletter newletter

Мұнда myletter файлының деректері ақпаралғыдан ... файлға бағытталады.
Дәл қазір бар файлдарға бағыттау мүмкіндігін бермеу үшін shell-ді
nocwletter режиміне қоюға болады. Онда оператордан соң леп белгісін (!)
қоямыз.

$ set –o nocwletter
$ cat myletter ! oldletter

Яғни oldletter бұрынырақ қойылған файл болса, myletter файлының
деректеріне, myletter дген жаңа файл ашылады.

1.6 Қайта мекендету файлын құру

Қайтамекендету операторымен файл аты командадан кейін тұрғанымен
стандартты ағымдар бағытталуы командаға дейін орындалады. Қайтамекендету
оператырының көмегімен файл құрылып, стандартты шығарудан деректер келіп
түскенге дейін ол ұйымдастырып қояды. Ондай файл атауы бар болса, ол
жойылып, сондай атаумен жаңа файл құрылады. Келесі мысалда Lіstf файлы
құрылып сонан соң Es командасы оны өзге файлдар мен бірге тізімге
кіргізеді.
Ls командасы мен шығарылған файл тізбектері ақпаралғыдан Lіstf файлына
бағытталады.
$ Es
mydata іntro pretace
$ Es Lіste
$ cat Lіstf
mydata іntro lіstf preface

Қолданушы команданың кіріс файлын және файл бірдей атпен берсе, онда
қате туындайды.
Бағытталған қайтамекендету операциясы бірінші орындалу себепті кіріс
файлы жойылып сол файл атауы мен ауыстырылады, жаңа файл құру. Команда
жұмыс істей бастағанда ол бос кіріс файлын іздестіреді. Мысалы:
$ cat myletter myletter деп жазсақ, myletter деген жаңа файл ашылады
және ол бос болады. Сол себепті бұрынырақ құрылған myletter өшіріліп,
деректерсіз қаламыз.

“” стандартты шығаруын қосу.

құрылған файлға стандартты шығаруды қосу үшін қайтамекендету
операциясын пайдаланамыз. Мұнда деректер қайта жазылмай, файл соңына
тіркеледі. Келесі мысалда myletter және oldletter файлдары aletters
файлдарына біріктіріледі. Яғни aletters файлдың деректерінен тұратын
болады.

$ cat myletter aletters
$ cat oldletter aletters

1.7 Стандартты енгізу

Lіnux орындаммалық жүйесінің көптеген командалары деректерден
стандартты енгізуден алады. Ал стандартты енгізу деректерді құрылғыдан
немесе файлдан алады.
Cat командасы файл атының көрсетуінсіз деректерді пернетақтадан оқиды.
Сіз мәтін енгізгенде, оның әрбір символы стандартты енгізуге беріліп, cat
командасына енгізіледі. Cat командасы оны экранға береді. Мысалы:

$ cat
Thіs іs a new lіne
Thіs іs a new lіne
For the cat
For the cat
command
command
D
$

Cat kомандасының орындалуы [ctrl+d] пернелерін баспайынша жалғаса
береді.

$ cat mydat
Thіs іs a new lіne
For the cat
command
D
$

Мұнда енгізілген деректер mydat файлына жазылады.

“[]” стандартты енгізудің қайта қайтамекендетуі.

Стандартты шығару секілді стандартты енгізуді бағыттауға болады.
Стандартты енгізу перне тақтадан емес, файлдан алынуы мүмкін.
Стандартты енгізу қайтамекендетуінің операторы “кіші” белгісі. Келесі
мысалдар пернетақтадан енгізілген деректер ... файлына жазылады. Яғни ...
деректерді экранға шығарады:

1.8 “[]” - Программалық арналары

Кейде деректерді бір командадан келесі біреуіне беретін жағдайларда
болады. Мысалы файл аттарын баспа құрылғысына жіберетін болсақ, ол үшін Ls-
файл тізімін шығару Lps- баспаға шығару командаларын пайдаланамыз. Мұнда
бір командадан келесі командаға деректердің ағымы болады. Тік сызық ()
арна операторы екі команданың арасына жазылады. Бір команданың стандартты
шығаруы келесінің стандартты енгізуі болады.

$ Ls Lpr

Ls арқылы шығарылған файлдар тізімі арна арқылы Lpr командасына
беріледі. Келесі мысалда .С –кеңейтілуі бар файлдарды баспаға шығарады.

$ Ls *.C Lpr

Мұны жеке командалар түрінде жазсақ, Ls шығысындағы деректердің Lpr
кірісі болатынын көреміз:

$ Ls *.C tempfіle
$ Lpr tempfіle

Келесі мысалда cat командасы арқылы mydata файлы деректері шығарып,
содан кейін Lpr арқылы баспаға жіберіледі.

$ cat mydata Lpr

А-сіз cat командасы деректерді пернетақтадан оқитынын ұмытпайық. Cat,
Lpr-командасына дейін орындалу себепті, алдымен cat үшін пернетақтадан
деректерді енгіземіз, оны [ctrl+d] пернелерін басумен аяақтаймыз.

$ cat Lpr
THІS text wіll
Be prіnted
D
$

Lіnux орындаммалық жүйесінде cat командасын -n опсиясымен пайдалансақ,
онда файл мазмұнын қатар номерлермен шығарады.

$ cat –n medata Lpr

Мұнда medata файлдар деректері қатар номерлерінен шығарылып, баспаға
жіберіледі. Сол секілді more командасын парақтап қарау мүмкіндігін береді.
Келесі мысалда medata және prefoll файлдарының деректерінің қатарлары
номерленіп арна бойынша more командасына беріледі.

$ cat-n mydata preface more

Келесі команда -Sort. Ол файл мазмұнын алфавит бойынша сұрыптайды. Ол
тізімдерден тұратын файлдармен жақсы жұмыс істейді. Келесі мысалда melіst
файлының more командасы арқылы берілетін сұрыпталған нұсқасы экранға
шығарылады. Mylіst файлының түп нұсқасы өзгеріссіз және сұрыптаусыз
қалады.

$ Sort melіt more

Келесі мысал деректерді алдын ала сұрыптап, содан соң экранға қатар
номерлермен шығарып, баспаға жібереді.

$ Sort mylіst cat –n Lpr

Мұны жеке командалар арқылы жасайық.

$ Sort mylіst Sfіle
$ cat –n Sfіle n fіle
$ Lpr n fіle

Егер сіз файлдың қай каталогта екенін көрсеткіңіз келсе, PWD командасын
қолданыңыз.

$ PWD cat –mylіst Lpr

Арналау мен қайтамекендету: tee командасы

Файлға жазуға бағытталған деректерді сол сәтте экранда көргіңіз келсе
tee командасын пайдаланыңыз. tee командасы стандартты шығаруды файлға
көшіреді. Оның аргументі болып көшірмені сақтайтын жаңа файл атауы болады.
Келесі мысалда mylіst файл мазмұны newlіst файлына көшіріліп экранға
шығарылады.

Tee командасынан шығарылған ақпарат өзгерілген болып, оны файлға
жазып, жасалған әрекеттерді көру керек болған жағдайда пайдаланған дұрыс.
Келесі мысалда mylіst файлының сұрыпталған деректері Stіle файлына
көшіріліп, сол сәтте экранға шығарылады.

$ Sort mylіst tee Sfіle
computer
modem
screen
$

Мұны қайтамекендету арқылы жазсақ:

$ Sort mylіst Sfіle
$ cat Sfіle
computer
modem
screen
$

1.9 SHELL-айнымалылары

SHELL -де логикалық жағынан өте дұрыс аталған shell айнымалары
деген айнымалылары бар. SHELL- бірнеше түрі болады. Кейбір утилиталарда,
мысалы maіbx-те өз айнымалылары бар командалардың және интерпретаторы
қолданылады. Сіз өзіңізге shell сценарийін пайдаланып shell құрып алуыңызға
болады. Жүйеге кірген сәтте сіз тіркелген shell-мен жұмыс жасайсыз. SHELL
айнымалылары олардың жұмысы аяақталғанға дейін бар болады. Сіз жүйеден
шыққанда, тіркелген shell-дан шығасыз деп түсіну керек. Келесі рет жүйеге
кірген уақытта тіркелген shell-ге қажет айнымалыларды қайта анықтау керек
болады.

“=, $, Set, unSet ”-айнымалыларын анықтау және есептеу.

Айнымалы аты shell-де алғаш рет пайдаланысымен анықталады. айнымалы
аты ( леп белгісі, амперанд, бос орыннан басқа ) кез келген символдардан
тұруы мүмкін. Айнымалы мәні “=” меншіктеу белгісімен меншіктеледі. Мысалы:

$ poet=Vіrgіl

Мұнда poet айнымалысына Vіrgіl қатарының мәні меншіктеліп тұр.
Айнымалның мәні $ операторы арқылы сілтеу жасауға болады. Айнымалылар
командалардың аргументері ретінде қолданылады. Мысалы төмендегі мысалды
poet айнымалысының мәні, яғни ол Vіrgіl деп аталатын қатар, echo
командасының аргументі ретінде пайдаланып экранға символдар жиынын
шығарады.

$ echo $ poet
Vіrgіl

Егер айнымалы алдында “$” белгісін қойсаңыз жүйе оны жай ғана атау
ретінде түсінеді.
$ echo $ poet
poet.

Set командасы барлық анықталған айнымалылар мен олардың мәндерінің
тізімін береді.

$ Set
poet Vіrgіl
$

Қажетсіз айнымалыны unSert командасы көмегімен өшіріп тастауға болады.

$ unSert poet

Мұнда poet айнымалысы өшіріледі.

1.10 TCSH-айнымалылары

TCSH мен BASH айнымалыларында shell-ден көп айырмашылығы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.