Серверлердің бағдарламалы қамтамасыздандырылуы


1 сервер туралы бастаушыларға арналған мәліметтер
Егер сіз тек тек ішкі интерфейстің өңдеуіне Web-HTML- құжаттар және Web графика үшін маманданған болсаңыз, сервер және оның конфигурациясы жұмысыңызға қатты әсерін тигізеді. Көпшілік жағдайларда файлдарды енгізу туралы жай сөз болып жатса да сервермен тікелей байланыспау тіпті де мүмкін емес.
Осы себепке байланысты барлық дизайнерлер сервер туралы және олардың жұмысы туралы базалық білімді болуы тиіс. Аз шамада бұл сервер басқарушысымен өте анық қатынас жасауға көмектеседі. Егер сіздің серверге кіруге рұқсатыңыз молырақ болса, сіз өздігіңізден анықталған міндеттерді басқалардың көмегінсіз шеше аласыз.
Осы тарауда серверлі терминологиялар мен Unix командаларымен және файлдар (MIME) типтерімен негізделген қызметтерімен танысасыз. Бұдан басқа біз ылғи дизайнерлермен жасалуға келетін файлдарды енгізуді және парольді орнатуды талқылаймыз.
101 Серверлері
Сервер - кез келген компьютермен басқарылатын бағдарламалы қамтамасыздандыру, ол оған құжатқа немесе басқа мәліметтерге сұрақтарды орындауға мүмкіндік береді. Сұралатын бағдарламаларды және құжаттарды бейнелейтіндерді (броузер сияқты) клиенттер деп атайды. «Серверлер жағындағы» және «клиент жағындағы» терминдері, мысалы, карта- бейнелермен жұмыс кезінде сол процеспен жүргізілетін машинаға қатысты қолданылады. Клиент жағындағы қызметтер пайдаланушы машинасында орындалады, серверлер жағындағы қызметтер алыста орналасқан машинада орындалады.
Web - серверлер броузерлердің сұрақтарына (клиенттік бағдарламалар) жауап береді, тапсырылған файлдарды табады (немесе CGI сценарийі орындайды) және құжат немесе сценарий нәтижесі қайтарылады. Web - броузерлермен серверлер Hypertext Transfer Protocol (HTTP, гипермәтінді беру хаттамасы) хаттамасы бойынша қарым-қатынас жасайды.
Серверлердің бағдарламалы қамтамасыздандырылуы
Кітап жазу кезінде серверлердің көпшілігі Unix платформасында жұмыс істейді. Сондықтан әлемде Web бұрынғысынша Unix жүйесінің терминологиясын қолданады. Жұмыс процесінде сізге бірнеше Unix- командаларды жаттап алғаныңыз тіпті қысылтаяң кезде көмектесуі де мүмкін. Бірақ Windows NT серверлер пайызы, Windows 95 және тіпті Macintosh ылғи кеңейтеді. Бірнеше сервер пакеттері графикалық интерфейсті Unix командалық жолынан басқарылу баламалары ретінде ұсынады.
Міне танымал бірнеше серверлер.
NCSA Server
Бұл жалпыға қолайлы The National Center for Super computing Applications (қосымшалар бойынша суперкомпьютерлерге арналған ұлттық орталық) мен серверлі бағдарламалы қамтамасыздандыру Urbana -Champaign- де Иллинойс штатының университетінде қолдау көрсетіледі. Ол Unix - платформада жұмыс істейді.
Apache
NCSA серверлерінің әр түрлілігі, Apach өздерінің қуаты мен тегін кіруінің арқасында ең танымал серверлердің біреуі болды. Негізінде ол Unix-те жұмыс істейді, бірақ ол Windows NT -де және басқа платформаларда жұмыс істей алатын версиясы дайындалып жатыр.
CERN
Бұл серверлер The World Wide Web Consortium (World Wide Web, W3C консорциумы) -мен қолдау көрсетілген, http: //ww. w3. org сайтында жалпыға қолайлы. Ол да Unix- те негізделген.
Netscape Servers
Netscape компаниясы коммерциялық серверлі пакеттерінің әр түрлілігі ұсынады, олар Unix және NT платформаларында жұмыс істейді.
Internet Information Server (IIS)
Бұл Microsoft-тың тегін серверлі пакеті, Windows NT және 95 платформаларында жұмыс істейді. Оны орнату және пішінге үйлестіруі жеңіл.
Бүгінде көптеген серверлер (жуықтап алғанда 70%) Apache -та немесе оның негізін салушы NCSA -да жұмыс істейді. Сервердің нақты типі дизайнер жасайтын графиктер құруда немесе базалық HTML-файлдарын өңдеуде үлкен бөлікке әсер етпейді. әрине, ол аса жетілген Web-сайтттар құрушының әдістеріне әсер ететін болады, олар Server Side Includes (серверлі қосылулар) (13-тарауда “Серверлік қосылулар (SSI) ”) талқыланған), MIME типтерін қосу (осы тарауда кейінірек қарастырылады) және Web-тер мәліметтер базаларымен басқарылады. Сервердердің басқарушысымен міндетті түрде егер серверді тек жай немесе HTML-файлдарды сақтау үшін қолдансаңыз, кеңесіңіз.
Негізгі сервердің қызметтері
Web - дизайнері сияқты сізге бірнеше Web- сервердің элементтер қатары туралы мағлұматтар алу маңызды.
Түбір каталогы
Броузер құжатты сұраған кезде, сервер құжаттың орналасу орнын құжаттың түбір каталогынан бастап анықтайды. Бұл барлық құжаттардың сақталуы үшін Web көмегімен қолданатындармен бірге пішін үйлескен болатын. Ол URL -де пайда болуы міндетті емес, құжатқа көрсететіндіктен сондықтан қандай каталог файлдар енгізу кезінде түбір болатынын білу маңызды.
Мыслы, егер littlechair. com- да түбір каталогы /user/httpd/www/ болса, және броузер сұрақ берсе, http: //www. littlechair/com/super. cool. html, онда сервер/uses/htpd/www/super/cool/html-ді іздеуге болады. әрине, бұл пайдаланушы үшін көрінбейтін болып қалады.
Индекстік файлдар
URL соңындағы тікелей слэш (/) URL файлға емес, каталогқа қатынасты екендігін білдіреді. Үнсіз келісім бойынша серверлер каталогының мазмұнын URL-де көрсетілгенін сипаттайды. Серверлердің көпшілігі бірақ каталог тізімімен бірге айрықша файлды сипаттаушы пішінге үйлескен, бұл файлды индекстік деп аталады. Индексті файлдар әдетте index. html аты бар, бірақ бірнеше серверлерде олар welcome. html немесе defaut. html деп аталуы мүмкін. Бұл да сіздің серверіңіздің басқарушысынан анықтап алатын мәселе.
Егер серверлер индексті файлдармен орналасуында пішінге үйлессе, онда оны білдірмейді, онымен бірге каталог мазмұны сипатталуы мүмкін, бірақ бұл бөгделер үшін файлдарды осал жасайды. Осы себеп бойынша беттерден (әдетте негізгі) біреуін әрқашан атау әр каталогта жаман емес (немесе басқа шартты атпен) index. html.
HTTP пікірдің аттары
Файлдардың орналасу орнын сервер анықтағаннан кейін ол осы файлдардың құралғанын бірнеше HTTP (response headers) пікірдің аттарымен броузерге кері жібереді.
Бұл аттар болған файл туралы ақпараттармен броузерді оның мәліметтер типін («құралған тип» немесе «MIME типі» сияқты танымал) қосқанда қамтамасыз етеді. Әдетте сервер файлдың кеңеюі бойынша формат анықталады; мысалы . gif кеңеюі бар файл кескінді файл ретінде танылады.
Броузер ақпаратты басында оқып, және файлмен не істеу керектігін анықтайды. Ол терезеде файлды бейнелеуі немесе сәйкес қосалқы немесе орнатылған қосымшаны (plug-ins) жіберуі мүмкін. MIME типтерін біз тарау соңында талқылаймыз.
CGI сценариийлері
HTML файлдарына қатынас жасаумен бірге URL CGI бағдарламсын жіберуді талап етеді. CGI Common Gateway Interface (жалпы шлюзды интерфейс) деп талданады. Ол Web- серверге басқа бағдарламалармен (CGI сценарийлерімен) қатынас жасауға мүмкіндік береді, олар серверлерде жұмыс істейді. CGI сценарийлері әдетте Perl, C немесе C ++ тілдерінде жазады.
CGI сценарийлері әр түрлі іздеу, серверлердің жағында карағанда бейнелермен басқарылу, ойындар сияқты қызметтерді орындау үшін қолданылады. Бірақ ең типті сценарийлерді қолдану- формалар өңдеуі CGI типті сценарийі 12-тарауда «Формаларда» қарастырылады.
Серверлер басқарушыларының көпшілігі CGI сценариийлерін сақтау ережелерімен арнайы cgi-bin (CGI-binaries-ден қысқартылған) деп аталған каталогпен қолдау көрсетіледі. Ол бір каталогта сақталғанда басқалары тіпті жай сервермен басқаруға және оның қауіптілігін қамтамасыздандыру керек, егер CGI сценарийі броузермен сұралса, сервер қызметін орындап және броузерге динамикалық құралғанда қайтарады.
Unix-ке кіріспe
Егер сіз Web-пен жеткілікті жұмыс істесеңіз, онда сізге Unix-пен қарым-қатынас жасауға тура келеді. Mac және PC компьютерлерінде қызметтердің көпшілігі графикалық интерфейстің құралдарын қолдана отырып, орындауға болады.
Кейде ескі telnet сессиясы үшін ауыстыруды табу мүмкін емес. Сонымен қатар, Unix туралы аздаған білім әлі ешкімге зиян әкеле қойған жоқ.
Telnet-терминал эмуляциясы хаттамасын басқа компьютерлік жүйе немесе желісіне сізге осындай Internet сияқты тіркеуге мүмкіндік беріледі. Бұл термин кез келген қосымшаға қолданылады, telnet хаттамасын қолданумен қатынас үшін қызмет етеді. telnet бағдарламасы сізге басқа мәтіндерді мәтінді терминалды терезесін ұсынып, онда сіз командалы жол көрсеткішін енгізе аласыз. 4. 1 суретте типті telnet сессиясы көрсетілген.
4. 1 сурет. Telnet типті сессиясы
базалық терминологияға және Unix командаларына бұл бөлім қысқаша кіріспе болады. Егер сіз осы сұрақ бойынша толыққанды білгіңіз келсе, «Unix: анықтама» (Питер, 1998) және «Unix: оқу курсы» (Питер, 2001) кітаптарын оқыңыз.
Тіркеу
Telnet бағдарламасының көмегімен алыстатылған сервермен байланыс сеансын ашқан кезде, жүйеде тіркеу шақыруы пайда болады. Серверге кіру рұқсатын алмас бұрын, жүйе басқарушыға сізге арналған Unix есеп жазуын (account) орналастыру керек.
Сізге ат және пароль береді, олар lоgin : және password: сәйкесінше сұрақтарына жауапты енгізе аласыз.
Егер тіркеу сәтті өтсе, сіз Unix $, % жүйесінің әр түрлілігіне байланысты көмегін ала аласыз (немесе кейде #), онда сервер жұмыс жасайды. Бұл жүйе дайын деген белгі. Осы мезеттен бастап сіз shell деп атайтын бағдарламаны қолданасыз.
Ол сіз арқылы басылған командаларда түсініктеме береді және сұралатын бағдарламаларды шақырады. Сіз автоматты түрде өзіңздің үй каталогтарыңызға орналасасыз.
Telnet сессиясын аяқтау үшін тeк қана logout немесе exit теріңіз.
Каталогтар құрылымдары
Web Unix қоршаған ортасынан шыққан нәтиже болғандықтан, ол оның көптеген келісімдерін жүргізеді. Мысалы, гиперсілтемелерде жолды дұрыс көрсету үшін, URL Unix платформасында каталогтар ұйымдастыруының түсінігін талап етеді.
Каталогтар («файлдар сақтау орны») иеархиялық құрылым түрінде ұйымдастырылған.
Ең жоғарғы каталог түбір секілді танымал және тік слэшпен (/) белгіленеді. Түбір бірнеше каталогтарды құрауы мүмкін, олардың әрқайсысы өз шағын каталогтары бар болуы мүмкін, және т. б. шағын каталогты каталогтың «ұрпағы» деп айтады, оның құрамында кіреді (соңғысы» ата-анасы деп аталады) . 4. 2 суретте түбірге кіретін бес каталогтармен жүйе көрсетілген. User каталогы екі шағын каталогдан құралған, jen және richard. Jen ішінде екі шағын каталогны құрайды, work, pers, ал pers ішінде art. html файлы бар.
Жол аты (pathname) -бұл нақты файл немесе каталогты көрсету үшін қолданылатын нотация. Ол қаланған мақсаттарға дейін қандай жолмен өту керектігін көрсетеді. Жолдың абсолютті және қатысты екі типі бар.
Абсолютті жол
Абсолютті жолдар файлға әрқашанда түбір каталогтан басталады, ол слэшпен (/) белгіленеді. Сондықтан мысалы, pers үшін жол /user/jen/pers, 4. 3 суретте көрсетілгендей болады.
Бірінші слэш біз түбінен бастаған соң мекенжай абсолютті болатындықтан көрсету керектігін белгілейді.
4. 2. сурет. Каталогтардың иерархиялық жүйесінің үлгісі
4. 3 сурет. /User/jen/pers жолын визуальді ұсыну
Қатысты жол
Қатысты жол файлда немесе каталогта қатысты ағымдағы жұмыс каталогын көрсетеді. Web-сайт құру кезінде бір серверде қатысты мекенжайлар әдетте URL ішінде басқа сервердің каталогтарында орналасқан файлға қатынас жасау үшін қолданады.
Сіз абсолютті мекенжайды тапсырмай тұрғанша (слэштен басталатын), shell сіз қатысты мекенжайды қолданытыныңызды есептейді. Ағымдағы орналасу орнынан басталып (жұмыс файлыңыз), сіз каталогтардың иерархиялық жүйесі бойынша жолды төмен және жоғары жүргізе аласыз.
Егер мен ағымдағы мезетте jen каталогында жұмыс жасаймын және art. html файлына қатынас жасағым келеді, қатысты мекенжай pers/art. html болады, өйткені ол art. html pers каталогында орналасқан, ол ағымдағы jen каталогында орналасқан нүкте. Бұл 4. 4 суретте көрсетілген нүкте.
4. 4 сурет. pers/art. html жолының қатысты jen каталогының визуальді көрінісі
Кері бағытта көтерілу, каталог бойынша жоғары аздаған қиынырақ болады. Жоғары деңгейде көтерілу үшін арнайы белгі ата-аналық каталог үшін . . (екі нүкте) қолданылады. Қайтадан 4. 2 суретке назар аударайық.
Егер осы кезде мен jen каталогында тұрсам, мен richard /work каталогымен қатынасқым келеді, жол . . /richard / work болады. Екі нүкте жобасында файлға бізді бір деңгей жоғары көтеріп, user каталогында біз richard деген атпен каталог табамыз, 4. 5 суретте көрсетілген work атты шағын каталог бар.
4. 5 суретте /richard/ work jen қатысты каталгының визуальді жол көрінісі
егер осы кезде мен pers каталогында тұрсам, мен work қатынасымен қатысқым келеді, маған екі деңгейлі жоғары көтерілу керек, сондықтан жол келесідей көрінеді:. . // . . / richard/ work, бұл 4. 6 суретте көрсетілгендей.
4. 6 сурет . . . /. . richard /work pers қатысты каталогының визуальді жол көрінісі
Абсолютті жол файлға /user/richard/work тура сол файлды көрсететіндігіне назар аударыңыз. Абсолютті және қатысты жол әдетте олардың шығысты жағдайдың қысқасының есебімен қабылдануынан көрсететін шешім.
Unix-тің негізгі командалары
Unix командасының әдеттегі форматы мынадай болып көрінеді:
Command option (s) filename (s)
Қарайтылған шрифтпен ерекшеленген команда дәл үлгіде көрсетілгендей басылуы керек, ал мәндер көлбеген шрифтпен басылып, ауыспалы сіз қойғанмен белгіленген. Жалпы синтаксистік Unix жүйесі ережелерінің бірнешеуі:
- төменгі тіркеу рәміздерімен командалар ендіріледі;
- options (параметрлер) команда қалай жұмыс істейтінін анықтайды. Бұл префиксті азайту белгісі (-) жеке жиі әріптері олар рәміздердің пробелі мен табуляцияларының кез келген санымен өлшенген. Осы тараудың кезеңінде ұсынылған параметрлер әдетте бір командалы жолда бір-бірден немесе басқалармен үйлескенде азайту бюелгімінен кейін орналасқан. Бұл ереже сіз арқылы орындалады. Unix-жүйелер типіне тәуелділікте өзгеруі мүмкін екендігіне назар аудапрыңыз. Егер қандай да бір мәселелер туса, жүйелі басқарушыңызға жолығыңыз;
-filename дәлелі-мұнымен сіз қандай да бір мақсатпен манипуляция жасайтын файл;
-командалар, параметрлер және файлдар аттарының арасындағы пробелдер өте маңызды. Мысалы, “ls-al” жұмыс істейді, ал “ls-al” жұмыс істемейді;
- жұлдызша рәмізі (* ) топтың, операциялардың рәмізі, метарәмізі болып табылып, кез келген рәміздер жолдарын файл атына немесе каталогына ауыстырылады. Мысалы, *html іздеуі *html-де аяқталған барлық құжаттарды алуға әкеледі.
Төменде Unix командаларының қысқаша тізімі келтірілген, олар сізге саяхаттау кезінде каталог бойынша және файлдарды басқару үшін қажет болады.
cd
cd [жол аты ]
тапсырылған каталогпен жұмыс каталогыңызда команда өзгертеді. Параметрсіз команда (тек cd) үй каталогына ауысады.
cp
cp [ескі ] [жаңа ]
Команда оған ескіге көрсетілетін жолы бар, жаңадан файл аты көрсетілген файлды көшіреді. Бұл қосымшалардың «қалай сақтау керек» (save as) қызметіне ұқсас. Үлгіде art. html файлда art. 2 html файл көшірмесі көрсетілген:
% cp art. html art2. html
cp [файл [ каталог ]
команда бар каталогта файлдың шығысты көшірмесін орналастырады. Үлгіде файл art. html көшіріледі және Ричард жұмыс каталогінде орналасады.
% cp art. html /user/ richard / work
Is
Is [параметр (параметрлер ) ] [ ат ( аттар ) ]
Бұл команда жұмыс каталогында файлдар тізімін және шағын каталоглар шығарады, (слэшпен белгіленген) . Параметрлерден кейін каталог атын қосу көрсетілген каталогта файлдар тізімін алуға мүмкіндік береді.
Параметрлер:
- a жабуларды қосқанда каталогта барлық файлдарды көрсетеді;
- с құру/ модификациялар уақыты бойынша файлдарды шығарады;
- l ұзын форматта (кірудің, меншіктің, өлшемнің, өзгеру уақытының және т. б. құқықтарын қосқанда файлдар шығарады. ) ;
- p ат соңында слэш қоса отырып, каиалогтарды белгілейді;
- x бағандар мен тізімді шығарады.
Мысал:
Аттардың жай тізімі ағымдағы каталогта:
% 1s
work
pes
ch 01
ch 02
ch 03
каталог тізімі экранда көлденең орналасқан, слэшпен белгіленген (/) :
% ls-px
work /pers / ch 01 ch 02 ch 03
mkdir
mkdir [каталог аты ]
бұл команда ағымда жаңа каталогты құрайды, мұндағы каталог аты - бұл жаңа каталогтың аты. Оны құру үшін жұмыс каталогында команданы енгізу керек:
% mkdir nutshell
more
more [файл аты (файлдар аттары ) ]
экран бойынша файл (немесе файлдар) мазмұнын шығарады. әр экран шықаннан кейін келесі жолды шығарып алу үшін RETURN клавишін басыңыз. Немесе пробел клавишін келесі экранда шығарып алу үшін басыңыз.
Қосымша командалар туралы анықтамалар алу үшін ?, шығу үшін q клавишін басыңыз.
mv
mv [көз ] [белгілеу ]
Бұл команда файлдар мен каталогтарды қайта орналастырады немесе оларды қайтадан атайды. 4. 1 кестеде mv командасының әр түрлі орындалу нұсқаларының нәтижелері көрсетілген.
- кесте. Қайта орналастыру бойынша әр түрлі операциялардың нәтижелері
Мысал:
Файлға қайта ат қою
% mv art. html artists. Html
файлды бір каталогтан басқа каталогқа басқаша орналастыру
% mv art. html . . / richard / work
pg
pg[параметрлер ] [файл аты ]
бет бойынша құрамды файлды экранға шығарады. әр бетті шығарудан кейін RETURN клавишін шақыруы пайда болып, басу керек, ол келесі бетті бейнелеу үшін керек. Анықтам алу үшін h клавишін басу керек. Шақыруды аяқтау үшін q клавишін басыңыз.
Бірнеше пайдалы pg командалары:
-l тағы бір жолды шығару;
-n n бетіне өту;
+ немесе -n n бетке алға немесе артқа өтуі.
passwd
passwd [пайдаланушы ]
нақты пайдаланушымен құпия сөзін команда құрады немесе өзгертеді. Құпия сөзді өзгерту тек меншік емес немесе түрлі жеңілдікпен пайдалсанушы өзгертуі мүмкін.
Pwd
Pwd
Осы мезетте сіз қай каталогта тұрғаныңызды (жұмыс каталогыңыз) команда хабарлайды. Мысалы,
%pwd
/ user / jen/ work
rm
rm[ файл аты ]
команда файлдарды ( файл атында олардың аттары көрсетілген) алып тастайды. Осы операцияны алып тастауға болмайтыны секілді алып тастау кезінде абай болыңыздар.
Rmdir
Rmdir [каталог аты ]
Команда каталогты егер ол файлды құрамаса, алып тастауға мүмкіндік береді. (каталог аты атымен) .
Файлдардың аттары туралы келісімдер
Желі бойынша файлыңыздың табысты саяхаттауы үшін, оларда атау туралы файлдардың келісімдерімен қойылғандардың сәйкесінше оларды атауға болады.
- файлдар аттарында пробелдерді қолданбаңыз. Осы абсолютті жергілікті файлдар үшін қабылдауға болатындықтан Macintosh және Windows 95/98/ NT-ларды басқа жүйелермен пробелдер танылмайды.
- ?, %, # осы сияқты арнайы рәміздерді файлдар аттарында қолданбаңыз. әріптермен, сандармен, сызу рәмізінен (пробелдермен бірге) дефистермен және нүктелермен шектелген жақсы.
- дұрыс кеңейтуді қолданыңыз. HTML құжаттары . html кеңеюін талап етеді (немесе htm Windows сервері үшін) . Графикалық GIF файлдардың . gif кеңеюі бар, ал JPEG-файлдар -. jpg немесе . jpeg кеңеюі бар. Егер сіздің файлдарыңыз дұрыс емес кеңеюді алса, онда броузер оларды файлдар ретінде Web-те өтуге рұқсат етілгенде танылмайды. Осы тараудың соңында таратылған файлдардың үлкен санды кеңеюі келтірілген;
- HTML файлдар атттарын тіркеуге сезімтал. Бұл міндетті болмағандықтан, тек төменгі тіркеудің тек қана әріптерін қолданған жақсы. Бұл файлдың жадқа ұстауы мүмкін.
Құжаттардың ЕНГІЗІлуі (FTP)
Серверге ең жиі транзакциялармен Web -дизайнер жолыққанда да HTML құжаттарындағы, бейнелердегі, мультимедиялық файлдардағы серверге енгізу болады. Файлдар жүйесі бойынша компьютерлер арасында . . FTP (File Transfer Protocol -файлдарды беру хаттамасы) деп аталатын әдістің көмегімен беріледі. Егер сіз Unix-те telnet сессиясында жұмыс жасасаңыз, онда ftp бағдарламасын жібере аласыз және команда жолының орасан зор заңымен файлдарды бере аласыз (бұл кітапта сұрақ қарастырылмайды) .
Бақытымызға орай, Mac пен PC -та FTP графикалық интерфейстерімен бағдарламалар қатары бар, олар Unix командалық жолын қолданумен файлдарды қажеттіліктен беруге сізді бас тартқызады.
... жалғасы- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz