Өнеркәсіпті сумен канал арқылы жабдықтау жүйелерінің есептеулері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

бет

ұйымдастыру жӘне қамтамасыз ету жағдайлары… . . .

1. 1. Ұйымдастырушылық және инженерлі-гидрологиялық

есептеулер .

1. 2. Аса өзенніндегі бас су торабының міндеттері

1. 3. Өнеркәсіпті сумен канал арқылы жабдықтау

жүйелерінің есептеулері. .

2. ЕЛДІ МЕКЕНДІ СУ БАСУ КЕЗІНДЕГІ ҚҰТҚАРУ ЖӘНЕ БАСҚА ДА

ШҰҒЫЛ ЖҰМЫСТАР

4. 1. Су басу кезіндегі құтқару жұмыстары . . .

4. 2. Аса өзеніндегі бөгеттің бұзылу жағдайындағы су тасқынын

есептеу

4. 3. Құтқару және басқа да шұғыл жұмыстарды жүргізудің тәсілдері . . .

КІРІСПЕ

Қазіргі кезде еліміздің су шаруашылығын өз дамуының ерекше сатысына көтерілді, өйткені халық шаруашылығындағы жылдан-жылға ұлғайған су тұтынушылық кейбір аудандарда су қорларының азаюына және мүлдем бітуіне.

Аса өзеніндегі су шаруашылық кешені Тараз қаласының химия зауыттарына және суғармалы егіншілікке су алуға арналған. 1972 жылы Н. Ф. Данелия схемасы бойынша салынған бас су торап алынатын суды тасындылардан екпінді қорғануға мүмкіндік бере бұл сол жағалық су қабылдағыштың жұмысының тоқтауына әкеліп соқты.

Су жер бетінің 71% алып жатыр. Қазақстанда 38 мың су қоймасы бар, оның ішінде 13 мыңы қауіпті акватория болып табылады. Акватория- белгіленген шекарасы бар су учаскесі. Қауіпті акваториялар- бұл халықтың жаппай шашылу аймағы ретінде қолданатын жаға-жайлары, сауықтыру еңбек лагерлері, балық аулауға, мұнай табуға арналған орындар, порттар, жағалаулар.

Төтенше жағдай дегеніміз - сырттай қарағанда күтілмеген, кенеттен болған және де оның әсерінен жүйелі түрде қалыптасқан процесстер немесе құбылыстардың бірден бұзылуына әкеліп соқтыратын және сонымен қатар халықтардың тіршілігіне экономикалық жүрісіне, әлеуметтік орта мен табиғатқа кері әсерін тигізетін жағдай.

Су тасқыны- табиғат күштерінің әрекеті салдарынан құрлықтың көп жерін уақытша су басып кетуі. Су тасқынының шығу себептеріне байланысты үш топқа бөлуге болады:

1. Жауын-шашыннан немесе қардың үсті үстіне үдемелі ереуінен пайда болған тасқын.

2. Өкпек желдің әрекетінен пайда болған су тасқыны.

3. Су астындағы жердің сілкінуінен (су астынан немесе аралдардан вулкан атқылауынан) пайда болған су тасқыны. Су астындағы жердің сілкінуі салдарынан күшті толқындар- цунамилер пайда болады.

1. су басу кезіндегі еңбек қорғау қауіпсіздігін ұйымдастыру жӘне қамтамасыз ету жағдайлары

Аса өзені Теріс және Күркіреу-Су өзендерінің қосындысынан пайда болған. Бұл өзен Қаратау тауының солтүстік-шығыс тармағының оңтүстік-батыс иінінен басталады. Басталғаннан кейін көп ұзамай өзен Солтүстіктен Қаратау тауымен, ал Оңтүстіктен Талас Алатауымен шектелген тікше далаға келеді.

Теріс өзенінің су жинау ауданы 12918км ² құрайды. Ол негізінде салыстырып қарағанда төменгі белгілерде орналасқан және сондықтан Теріс өзнеі қармен қамтылатын өзендер ретінде сипатталатын гидрографы бар. Онда тасқын уақыт бойынша көктемгі қар еру кезінде ақпан-сәуір айларында сай келіп, негізгі су жинауында 850-1500м белгіге келуі.

Аса өзенінің екінші құраушысы, атап айтқанда Күркіреу-Су өзені Талас Алатауының негізгі бөктерінің төбесінен, 4000м белгіге жететін теңіз деңгейінен жоғары, ағып келеді. Күркіреу-Су өзені бірқатар-Арабик, Талды-Бұлақ, Кашка-Су өзендерінің қосылып ағуынан пайда болады.

Күркіреу-Су сужинауының жалпы ауданы 935км ² тең. Өзен салыстырмалы түрде биік белгіде орналасқан, сондықтан оның гидрогрофы, Оңтүстік Қазақстанның таулы өзендеріне арналған формадағы сипаттама. Тасқындары, шілде-тамыз айларына үлкен шығынмен келетін, жаз мезгіліне үйретілген.

Аса өзені Кара-Куль көліне құйылады. Суаруға ең жинау салдарынан Аса өзені азайып көлге тең. Жауын-шашын көп болған жылы ғана келеді Аса өзенінің ұзындығы 234км. Бассейнінің ауданы 9900км ² , ені 30-80км.

Теріс және Күркіреу-Су өзендерінің қосылып ағуынан кейін Аса өзені тереңдігі 15-20м шатқалға ағады. Жайылма жоқ. Мұндағы кеңістіктің ені 25-30м. Бұл аймақта судың саяз жері көп (30-60 м сайын), сарқырама мен құламалар да кездеседі.

Тұрақты әрекеттегі өндіріс факторларының қауіпті аймағына жататын участоктер: ток өткізетін электроқондырғылар бөлігінің ашық маңайында; шұңқырлардың қасында, орларда және т. б.

Потенциалды әрекеттегі өндіріс факторларының қауіпті аймағына жататын участкілер: монтаждық жұмыстар өндірісінің маңайында; машиналар жүретін жердің маңайында; монтаж жұмыстарын жүргізетін механизмдердің төңірегінде, сонымен қатар жүгі бар кранның жүретін төңірегінде және т. б.

Көрсетілген қауіпті жерлерге бөтен адамдардың бармауын ескерту үшін әртүрлі қоршаулар қолданылады. Қоршаулардың қауіп көзінен қашықтығын есептеулер арқылы анықталады.

Қоршаулар функционалдық тағайындалуы бойынша төмендегідей түрлерге бөлінеді:

қорғайтын қоршаулар;
қорғайтын және сақтайтын қоршаулар;
сигналды қоршаулар.

Қорғайтын қоршаулар қауіпті жерлерге бөтен адамдардың кірмеуін қамтамасыз етеді, ал сигналды қоршаулар қауіпті жерлердің шекарасын ескерту үшін қажет.

Қорғайтын-сақтайтын және қорғайтын қоршаулар қауіпті жерлерді белгілеу үшін қажет, өйткені онда қауіпті өндірістік факторлар болады, ал сигналды қоршаулар потенциалды өзектегі өндіріс факторларының қауіпті аймағына қолданылады.

Еңбекті қорғау облысындағы еңбек заңдылықтары, тек қана техникалық нормативтерді және құқықтарды қарастырмайды, ол қоғамдық тексеруді және қадағалау жүйесін қарастырады, олардың дәл орындалуын, сонымен қатар еңбекті қорғау заңдылықтарының бұзылуына жауаптылықты тексереді. Нормативті құжаттардан шығатын, қоғамдық тексеруді және қадағалау ұйымдарының талаптарын және ғылыми зерттеу мекемелерінің ұсыныстарынан шығатын еңбекті қорғау шаралары мемлекет арқылы материалдық және қаражатпен қамтамасыз етіледі, сонымен қатар мемлекеттік жоспарға енгізіледі.

1. 1. Ұйымдастырушылық және инженерлі-гидрологиялық

есептеулер

Аса өзенінің суы негізінен суаруға және шамалы мөлшерде өнеркәсіпті сумен қамтуға шығындалады. Өнеркәсіпті сумен қамтуға 2-2, 5м ³ /с суперфосфат зауыттарының қажетіне алынады. Теріс Ащыбұлақ су қоймасының тастаған сулары Билікөл көлінің су денгейін ұстап тұруға жұмсалады.

Суалғыш торабын жобалау кезінде, барлық су өткізетін тесіктер орташа өтімдерге есептеледі. Орташа өтімдерді анықтау үшін, олардың есептік қамтамасыздандыратын білу қажет. Аса өзеніндегі суалғыш торабы IV -класқа жатады. 29600 га-ға дейінгі суландыру ауданына су беру үшін арналған. IV-класс құрылымы үшін есептік қамтамасыздық Р=85% деп қабылданды (СНиПІІ 50-74) . Аса өзеніндегі орташа өтімді бақылау жылдары 54 жылды құрайды. Орташа өтімдер бойынша гидрометриялық мәліметтер көмегімен есептік максималды өтімдер анықталады және қамтамасыздық қисығы тұрғызылады. Қамтамасыздық қисығын тұрғызу үшін, келесі параметрлерді анықтау керек:

1. Орташа көпжылдық өтім немесе ағын нормасы;

2. Вариация коэффициенті С _V ;

3. Ассиметрия коэффициенті С _S ;

Орташа көпжылдық өтім төмендігі формуламен анықталады:

(1. 1. )

Жылдық ағынның вариация коэффициенті теориялық формулалармен анықталады:

(1. 2. )

мұндағы: к-модуль коэффициенті немесе жылдық ағынның, оның орташа жылдық ағынның мәніне қатынасы:

, (1. 3. )

Орташа өтімдердің ықтималдық қамтамасыздығы төмендегі формуламен анықталады:

, (1. 4. )

мұндағы: m-кему тәртібімен орналасқан бақыланатын жылдар

санының реттік номері;

n- жылдардың жалпы саны, n=54 жыл

Эмпирикалық қамтамасыздық қисығының ординаталары кесте түрінде жүргізіледі.

Кему тәртібімен орналасқан орташа өтімдер мәні бойынша және орташа өтімдердің ықтималдық қамтамасыздығы мәндері бойынша эмпирикалық қамтамасыздық қисығы тұрғызылады.

Эмпирикалық қамтамасыздық қисығының дұрыстығын бекіту үшін сонымен қатар теориялық қамтамасыздық қисығының элементтері енгізіледі. Ассиметриялық коэфициент теориялық және эмпирикалық қамтамасыздық қисықтарының сәйкестігіне байланысты табылады. Теориялық қамтамасыздық қисығының ординаталары.

Кесте 1. 1. -Есептік орташа өтімді анықтау кестесі

№: №

Жылдар: Жылдар

м3/сQорт,:

м ³ /с

Q _орт ,

Qорт, кему реті: Q _орт , кему реті

К: К

К-1:

К-1

(К-1)2:

(К-1) ²

Р, %: Р, %

№: 1

Жылдар: 1948

м3/сQорт,: 24, 9

Qорт, кему реті: 24, 9

К: 2, 16

К-1: 1, 16

(К-1)2: 1, 3464

Р, %: 1, 82

№: 2

Жылдар: 1949

м3/сQорт,: 19, 3

Qорт, кему реті: 19, 3

К: 1, 674

К-1: 0, 674

(К-1)2: 0, 4549

Р, %: 3, 64

№: 3

Жылдар: 1950

м3/сQорт,: 18

Qорт, кему реті: 18

К: 1, 562

К-1: 0, 562

(К-1)2: 0, 3155

Р, %: 5, 45

№: 4

Жылдар: 1951

м3/сQорт,: 17, 6

Qорт, кему реті: 17, 6

К: 1, 527

К-1: 0, 527

(К-1)2: 0, 2777

Р, %: 7, 27

№: 5

Жылдар: 1952

м3/сQорт,: 16, 8

Qорт, кему реті: 16, 8

К: 1, 458

К-1: 0, 458

(К-1)2: 0, 2094

Р, %: 9, 09

№: 6

Жылдар: 1953

м3/сQорт,: 16

Qорт, кему реті: 16

К: 1, 388

К-1: 0, 388

(К-1)2: 0, 1507

Р, %: 10, 9

№: 7

Жылдар: 1954

м3/сQорт,: 15, 2

Qорт, кему реті: 15, 2

К: 1, 319

К-1: 0, 319

(К-1)2: 0, 1016

Р, %: 12, 7

№: 8

Жылдар: 1955

м3/сQорт,: 15, 1

Qорт, кему реті: 15, 1

К: 1, 31

К-1: 0, 31

(К-1)2: 0, 0962

Р, %: 14, 5

№: 9

Жылдар: 1956

м3/сQорт,: 14, 4

Qорт, кему реті: 14, 4

К: 1, 249

К-1: 0, 249

(К-1)2: 0, 0622

Р, %: 16, 4

№: 10

Жылдар: 1957

м3/сQорт,: 13, 8

Qорт, кему реті: 13, 8

К: 1, 197

К-1: 0, 197

(К-1)2: 0, 0389

Р, %: 18, 2

№: 11

Жылдар: 1958

м3/сQорт,: 13, 8

Qорт, кему реті: 13, 8

К: 1, 197

К-1: 0, 197

(К-1)2: 0, 0389

Р, %: 20

№: 12

Жылдар: 1959

м3/сQорт,: 13, 3

Qорт, кему реті: 13, 3

К: 1, 154

К-1: 0, 154

(К-1)2: 0, 0237

Р, %: 21, 8

№: 13

Жылдар: 1960

м3/сQорт,: 12, 5

Qорт, кему реті: 12, 5

К: 1, 085

К-1: 0, 085

(К-1)2: 0, 0071

Р, %: 23, 6

№: 14

Жылдар: 1961

м3/сQорт,: 12, 5

Qорт, кему реті: 12, 5

К: 1, 085

К-1: 0, 085

(К-1)2: 0, 0071

Р, %: 25, 5

№: 15

Жылдар: 1962

м3/сQорт,: 12, 4

Qорт, кему реті: 12, 4

К: 1, 076

К-1: 0, 076

(К-1)2: 0, 0058

Р, %: 27, 3

№: 16

Жылдар: 1963

м3/сQорт,: 12, 4

Qорт, кему реті: 12, 4

К: 1, 076

К-1: 0, 076

(К-1)2: 0, 0058

Р, %: 29, 1

№: 17

Жылдар: 1964

м3/сQорт,: 12, 2

Qорт, кему реті: 12, 2

К: 1, 058

К-1: 0, 058

(К-1)2: 0, 0034

Р, %: 30, 9

№: 18

Жылдар: 1995

м3/сQорт,: 12, 1

Qорт, кему реті: 12, 1

К: 1, 05

К-1: 0, 05

(К-1)2: 0, 0025

Р, %: 32, 7

№: 19

Жылдар: 1966

м3/сQорт,: 12

Qорт, кему реті: 12

К: 1, 041

К-1: 0, 041

(К-1)2: 0, 0017

Р, %: 34, 5

№: 20

Жылдар: 1967

м3/сQорт,: 12

Qорт, кему реті: 12

К: 1, 041

К-1: 0, 041

(К-1)2: 0, 0017

Р, %: 36, 4

№: 21

Жылдар: 1968

м3/сQорт,: 11, 8

Qорт, кему реті: 11, 8

К: 1, 024

К-1: 0, 024

(К-1)2: 0, 0006

Р, %: 38, 2

№: 22

Жылдар: 1969

м3/сQорт,: 11, 6

Qорт, кему реті: 11, 6

К: 1, 006

К-1: 0, 006

(К-1)2: 4E-05

Р, %: 40

№: 23

Жылдар: 1970

м3/сQорт,: 11, 5

Qорт, кему реті: 11, 5

К: 0, 998

К-1: -0

(К-1)2: 5E-06

Р, %: 41, 8

№: 24

Жылдар: 1971

м3/сQорт,: 11, 5

Qорт, кему реті: 11, 5

К: 0, 998

К-1: -0

(К-1)2: 5E-06

Р, %: 43, 6

№: 25

Жылдар: 1972

м3/сQорт,: 11, 3

Qорт, кему реті: 11, 3

К: 0, 98

К-1: -0, 02

(К-1)2: 0, 0004

Р, %: 45, 5

№: 26

Жылдар: 1973

м3/сQорт,: 11, 3

Qорт, кему реті: 11, 3

К: 0, 98

К-1: -0, 02

(К-1)2: 0, 0004

Р, %: 47, 3

№: 27

Жылдар: 1974

м3/сQорт,: 11, 3

Qорт, кему реті: 11, 3

К: 0, 98

К-1: -0, 02

(К-1)2: 0, 0004

Р, %: 49, 1

№: 28

Жылдар: 1975

м3/сQорт,: 11

Qорт, кему реті: 11

К: 0, 954

К-1: -0, 05

(К-1)2: 0, 0021

Р, %: 50, 9

№: 29

Жылдар: 1976

м3/сQорт,: 11

Qорт, кему реті: 11

К: 0, 954

К-1: -0, 05

(К-1)2: 0, 0021

Р, %: 52, 7

№: 30

Жылдар: 1977

м3/сQорт,: 11

Qорт, кему реті: 11

К: 0, 954

К-1: -0, 05

(К-1)2: 0, 0021

Р, %: 54, 5

№: 31

Жылдар: 1978

м3/сQорт,: 10, 9

Qорт, кему реті: 10, 9

К: 0, 946

К-1: -0, 05

(К-1)2: 0, 0029

Р, %: 56, 4

№: 32

Жылдар: 1979

м3/сQорт,: 10, 5

Qорт, кему реті: 10, 5

К: 0, 911

К-1: -0, 09

(К-1)2: 0, 0079

Р, %: 58, 2

№: 33

Жылдар: 1980

м3/сQорт,: 10, 5

Qорт, кему реті: 10, 5

К: 0, 911

К-1: -0, 09

(К-1)2: 0, 0079

Р, %: 60

№: 34

Жылдар: 1981

м3/сQорт,: 10, 3

Qорт, кему реті: 10, 3

К: 0, 894

К-1: -0, 11

(К-1)2: 0, 0113

Р, %: 61, 8

№: 35

Жылдар: 1982

м3/сQорт,: 10, 2

Qорт, кему реті: 10, 2

К: 0, 885

К-1: -0, 12

(К-1)2: 0, 0132

Р, %: 63, 6

№: 36

Жылдар: 1983

м3/сQорт,: 10, 2

Qорт, кему реті: 10, 2

К: 0, 885

К-1: -0, 12

(К-1)2: 0, 0132

Р, %: 65, 5

№: 37

Жылдар: 1984

м3/сQорт,: 10, 2

Qорт, кему реті: 10, 2

К: 0, 885

К-1: -0, 12

(К-1)2: 0, 0132

Р, %: 67, 3

№: 38

Жылдар: 1985

м3/сQорт,: 9, 98

Qорт, кему реті: 9, 98

К: 0, 866

К-1: -0, 13

(К-1)2: 0, 018

Р, %: 69, 1

№: 39

Жылдар: 1986

м3/сQорт,: 9, 86

Qорт, кему реті: 9, 86

К: 0, 855

К-1: -0, 14

(К-1)2: 0, 0209

Р, %: 70, 9

№: 40

Жылдар: 1987

м3/сQорт,: 9, 31

Qорт, кему реті: 9, 31

К: 0, 808

К-1: -0, 19

(К-1)2: 0, 037

Р, %: 72, 7

№: 41

Жылдар: 1988

м3/сQорт,: 9, 15

Qорт, кему реті: 9, 15

К: 0, 794

К-1: -0, 21

(К-1)2: 0, 0425

Р, %: 74, 5

№: 42

Жылдар: 1989

м3/сQорт,: 8, 93

Qорт, кему реті: 8, 93

К: 0, 775

К-1: -0, 23

(К-1)2: 0, 0507

Р, %: 76, 4

№: 43

Жылдар: 1990

м3/сQорт,: 8, 35

Qорт, кему реті: 8, 35

К: 0, 724

К-1: -0, 28

(К-1)2: 0, 0759

Р, %: 78, 2

№: 44

Жылдар: 1991

м3/сQорт,: 8, 32

Qорт, кему реті: 8, 32

К: 0, 722

К-1: -0, 28

(К-1)2: 0, 0774

Р, %: 80

№: 45

Жылдар: 1992

м3/сQорт,: 8, 15

Qорт, кему реті: 8, 15

К: 0, 707

К-1: -0, 29

(К-1)2: 0, 0858

Р, %: 81, 8

№: 46

Жылдар: 1993

м3/сQорт,: 8, 15

Qорт, кему реті: 8, 15

К: 0, 707

К-1: -0, 29

(К-1)2: 0, 0858

Р, %: 83, 6

№: 47

Жылдар: 1994

м3/сQорт,: 8, 13

Qорт, кему реті: 8, 13

К: 0, 705

К-1: -0, 29

(К-1)2: 0, 0868

Р, %: 85, 5

№: 48

Жылдар: 1995

м3/сQорт,: 7, 84

Qорт, кему реті: 7, 84

К: 0, 68

К-1: -0, 32

(К-1)2: 0, 1023

Р, %: 87, 3

№: 49

Жылдар: 1996

м3/сQорт,: 7, 77

Qорт, кему реті: 7, 77

К: 0, 674

К-1: -0, 33

(К-1)2: 0, 1062

Р, %: 89, 1

№: 50

Жылдар: 1997

м3/сQорт,: 7, 72

Qорт, кему реті: 7, 72

К: 0, 67

К-1: -0, 33

(К-1)2: 0, 109

Р, %: 90, 9

№: 51

Жылдар: 1998

м3/сQорт,: 7, 69

Qорт, кему реті: 7, 69

К: 0, 667

К-1: -0, 33

(К-1)2: 0, 1108

Р, %: 92, 7

№: 52

Жылдар: 1999

м3/сQорт,: 7, 38

Qорт, кему реті: 7, 38

К: 0, 64

К-1: -0, 36

(К-1)2: 0, 1294

Р, %: 94, 5

№: 53

Жылдар: 2000

м3/сQорт,: 7, 04

Qорт, кему реті: 7, 04

К: 0, 611

К-1: -0, 39

(К-1)2: 0, 1515

Р, %: 96, 4

№: 54

Жылдар: 2001

м3/сQорт,: 6, 27

Qорт, кему реті: 6, 27

К: 0, 544

К-1: -0, 46

(К-1)2: 0, 2079

Р, %: 98, 2

№:

Жылдар:

м3/сQорт,: 622, 44

Qорт, кему реті: 622, 44

К: 54

К-1: 0, 00

(К-1)2: 4, 7268

Р, %:

Кесте 1. 2. - Теориялық қамтамасыздық қисықтарының ординаталары, С _v =2C _s

Р, %

0, 01

0, 05

0, 1

0, 5

Р, %: К

0, 01: 2, 52

0, 05: 2, 29

0, 1: 2, 19

0, 5: 1, 94

1: 1, 82

5: 1, 54

10: 1, 4

20: 1, 24

30: 1, 13

50: 1, 05

60: 0, 9

70: 0, 82

80: 0, 74

90: 0, 64

95: 0, 52

99: 0, 44

Q _85% =Q ₀ ∙K= 11, 52⋅0, 69= 7, 94м ³ /с. (1. 5. )

1. 2. Аса өзенніндегі бас су торабының міндеттері

Аса өзеніндегі жобаланып отырған бас су торабы негізінен Тараз қаласында орналасқан химия зауыттарын өнеркәсіптік сумен жабдықтауға арналған. Ал артылған сулары суғармалы егіншілікке бөлінеді.

Сондықтан бас торапқа келесі міндеттер қойылады:

Аса өзенінің тұрмыстық ағындары мен қатар, ең бастысы Теріс Ащыбұлақ су қоймасынан тасталатын суды тиімді өткізуді камтамасыз ету;
суғару жүйелеріне, сонымен бірге Тараз қ. химия зауыттарын сумен жабдықтау жүйелеріне тұрақты су беруді қамтамасыз ету;
каналдарды қалыпты пайдалану үшін, тасындылардан тазаланған суларды жүйелерге беруді қамтамасыз ету;
Аса өзенінің тасқын суларын кедергісіз өткізуді қамтамасыз ету.

Аса өзеніндегі қазіргі бас торап т. ғ. д., профессор Н. Ф. Данелия схемасы бойынша орындалған тасынды тұтқышты галереялары қапталдып бас торап түріне жатады.

Мұндай бас тораптар тәжірибе көрсеткендей тек тасындылардан тазаланған судың сапасы жақсы болғанды ғана, қажетті көлемдегі суды беруді қамтамасыз ете алады.

Бас тораптарды пайдалану тәжірибесі және Жамбыл гидромелиоративтік құрылыс институтының мәліметтері бойынша келесі көріністерді келтіруге болады: 8 м-ден 5 аралықтан және 2 м-ден 4 аралық діңгектен тұратын қазірі су алғыш бөгеттің енінде қабаты 1, 5 м-ден жоғарғы бъефте (ЖБ) тасындылар жиналады. Мұндай енді ЖБ беттік ағу сызығының ені шамамен 17 м, ал ЖБ басқа бөлігінде судың іркілу аймағын болады. Сондықтан, ЖБ басын бөлігі тасындылар жиналған тұндырғыш сияқты көрінеді. Өтімі 40 м ³ /с жиналған тасындыларды шаюға әрекет жасалды, бірақтан ол іске аспады. Шаю бөгеттің 1 және 2 су тастағыш аралықтарын ашу арқылы жасалды. Шаю нәтижесінде түбінде өлшемі 15-25 м-ге дейінгі қиыршық тастар артылды, тек су қабылдағыштан ені 15-20 м-де майда шөгінділер ғана шайылды.

1. 3. Өнеркәсіпті сумен канал арқылы жабдықтау

жүйелерінің есептеулері

Магистралды каналдың гидравликалық есебі бір қалыпты қозғалыс шарты бойынша жүргізіледі. Есептік теңдеу ретінде Шези формуласы қабылданды:

м ³ /с (1. 6)

Каналдың есептік өтімі м ³ /с және түбінің еңістігі i=0. 0005, және кедір-бұдырлық коэффициенті n=0. 022 тең.

Каналдың көлденең қимасының ауданын анықтаймыз:

мұнда каналдың көлденең қимасының ауданы, м ²

, м ² (1. 7)

V - рұқсат етілген жылдамдық, м/с

- байланысын пайдаланып, жақтау коэффициентін m=1, 5 және каналдың салыстырмалы етіп деп, каналдың түбі бойынша етіп аламыз.

Алынған қатынасты 3. 2. формуласына қойып трапеция пішінді канал үшін h=2. 56 м екенін анықтаймыз, сонда b=5м.

Каналдың гидравликалық есептерін кесте түрінде жүргіземіз, сол кесте мәліметтері бойынша Q= ƒ(n) , байланыс графигін тұрғызып Q=23. 02 м ³ /c үшін канал тереңдігін анықтаймыз h=2. 2 ш. м.

Кесте 1. 3 - Каналдың гидравликалық есептері (оң жағы)

h, м: h, м

, м2:

, м ²

χ, м: χ, м

R, м: R, м

C, м0, 5/с: C, м ^{0, 5} /с

V, м/с: V, м/с

Q, м3/с: Q, м ³ /с

h, м: 0. 5

, м2: 2. 88

χ, м: 6. 80

R, м: 0. 424

C, м0, 5/с: 39. 29

V, м/с: 0. 572

Q, м3/с: 1. 65

h, м: 1. 0

, м2: 6. 50

χ, м: 8. 61

R, м: 0. 755

C, м0, 5/с: 43. 33

V, м/с: 0. 842

Q, м3/с: 5. 47

h, м: 1. 5

, м2: 10. 88

χ, м: 10. 41

R, м: 1. 045

C, м0, 5/с: 45. 80

V, м/с: 1. 047

Q, м3/с: 11. 39

h, м: 2. 0

, м2: 16. 00

χ, м: 12. 21

R, м: 1. 310

C, м0, 5/с: 47. 59

V, м/с: 1. 218

Q, м3/с: 19. 49

h, м: 2. 5

, м2: 21. 88

χ, м: 14. 01

R, м: 1. 562

C, м0, 5/с: 49. 04

V, м/с: 1. 370

Q, м3/с: 29. 99

Оң жағалық жеткізуші каналдың еніп магистралды каналдың еніне тең етіп қабылдаймыз.

Каналдың есептерін келесі шамалар үшін, жоғарыдағы есептерге ұқсас жүргіземіз

Q=3. 28 м ³ /с, m=1. 5. i=0. 0004

=2, 2 деп қабылдаймыз, сонда h=0. 94, b=2м. Ары қарай есептеулерді кесте түрінде жүргіземіз.

Кесте 1. 4. - Сол жағалық каналдың гидравликалық есебі

h, м: h, м

, м2:

, м ²

χ, м: χ, м

R, м: R, м

C, м0, 5/с: C, м ^{0, 5} /с

V, м/с: V, м/с

Q, м3/с: Q, м ³ /с

h, м: 0. 5

, м2: 1, 38

χ, м: 3, 80

R, м: 0, 363

C, м0, 5/с: 38, 26

V, м/с: 0, 461

Q, м3/с: 0, 636

h, м: 0, 8

, м2: 2, 56

χ, м: 4, 88

R, м: 0, 525

C, м0, 5/с: 40, 74

V, м/с: 0, 590

Q, м3/с: 1, 511

h, м: 1, 2

, м2: 4, 56

χ, м: 6, 33

R, м: 0, 720

C, м0, 5/с: 42, 99

V, м/с: 0, 730

Q, м3/с: 3, 330

h, м: 1, 5

, м2: 6, 38

χ, м: 7, 41

R, м: 0, 861

C, м0, 5/с: 44, 31

V, м/с: 0, 820

Q, м3/с: 5, 250

Q= ƒ(n) , байланыс графигі бойынша, Q=3, 28 м ³ /с өтімге h=1, 2м канал түбінің енін анықтаймыз.

Өнеркәсіп өтіміне арналған каналдың гидравликалық есебі

Каналды келесі мәліметтер үшін:

Q= 2, 5 м ³ /с, m=1. 5. i=0. 0005

Жоғарғы есептеулерге ұқсас жүргіземіз.

болғанда, h = 0, 85, b =1, 75 м. Ары қарай есептеулерді кесте түрінде жүргіземіз.

Кесте 1. 5. - Каналдың гидравликалық есебі

h, м: h, м

, м2:

, м ²

χ, м: χ, м

R, м: R, м

C, м0, 5/с: C, м ^{0, 5} /с

V, м/с: V, м/с

Q, м3/с: Q, м ³ /с

h, м: 0, 4

, м2: 0, 94

χ, м: 3, 19

R, м: 0, 295

C, м0, 5/с: 36, 94

V, м/с: 0, 45

Q, м3/с: 0, 42

h, м: 0, 6

, м2: 1, 59

χ, м: 3, 91

R, м: 0, 407

C, м0, 5/с: 39, 01

V, м/с: 0, 56

Q, м3/с: 0, 89

h, м: 0, 8

, м2: 2, 36

χ, м: 4, 63

R, м: 0, 510

C, м0, 5/с: 40, 54

V, м/с: 0, 65

Q, м3/с: 1, 53

h, м: 0, 9

, м2: 2, 79

χ, м: 4, 99

R, м: 0, 559

C, м0, 5/с: 41, 18

V, м/с: 0, 69

Q, м3/с: 1, 92

h, м: 1, 0

, м2: 3, 25

χ, м: 5, 36

R, м: 0, 606

C, м0, 5/с: 41, 74

V, м/с: 0, 73

Q, м3/с: 2, 36

h, м: 1, 3

, м2: 4, 81

χ, м: 6, 44

R, м: 0, 747

C, м0, 5/с: 43, 26

V, м/с: 0, 84

Q, м3/с: 4, 02

Q= ƒ(h) - байланыс графигі бойынша, Q= 2, 5 м ³ /с өтім үшін каналдың толу тереңдігін анықтаймыз h = 1. 04 м.

1. 4. Өзенінің арнасын реттеу есебі

Өзен түбінің белгісі ӨТБ=35, 0 м деп қабылданды. Аса өзенінің қамтамасыздық графигі бойынша өзеннің 1%-тік өтімі Q _1% =284 м ³ /с-қа тең. Осы өтім бойынша және өзен түбінің еністігі і=0, 012 деп қабылдап, Талас өзенінің табиғи арнасының гидравликалық есебін шығарамыз. Табиғи өзен үшін кедір-бұдырлық коэффицент n=0, 036 [6] деп қабылдадық. Есептеу келесі ретте шығарылады. Тереңдік әрбір h Q _1% -к өтімге дейін беріліп отырады. Өтім Шези формуласы бойынша анықталады:

Q= м ³ /с, ( 1. 8. )

мұндағы: с-жылдамдық коэффиценті, Маннинг формуласы бойынша

, (1. 9. )

R-гидравликалық радиус.

R= , (1. 10. )

W-су басу ауданын және χ-сулану периметрін көлденең қимадан өлшеп аламыз:

(1. 11. )

υ-жылдамдық

Есептеулерді 2. 6 кесте түрінде жүргіземіз.

H, м

W, м ²

χ, м

R, м

v, м/с

Q, м ³ /с

H, м: 1

W, м2: 50

χ, м: 54

R, м: 0, 926

С: 27, 4

v, м/с: 2, 9

Q, м3/с: 144, 4

H, м: 2

W, м2: 102

χ, м: 60

R, м: 1, 7

С: 30, 4

v, м/с: 4, 35

Q, м3/с: 443, 9

Жоғарыдағы кесте көмегімен Q=f(h), V=f(h) қамтамасыздық графигі тұрғызылады. Табиғи өзеннің орнықтылық ені негізінен С. Т. Алтунин формуласы бойынша анықталады: