Өнеркәсіпті сумен канал арқылы жабдықтау жүйелерінің есептеулері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ
бет
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

1. Су басу кезіндегі еңбек қорғау қауіпсіздігін
ұйымдастыру жӘне қамтамасыз ету жағдайлары ... ...
1.1. Ұйымдастырушылық және инженерлі-гидрологиялық
есептеулер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.2. Аса өзенніндегі бас су торабының міндеттері ... ... ... ... ... ... . ..
1.3. Өнеркәсіпті сумен канал арқылы жабдықтау
жүйелерінің есептеулері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2. ЕЛДІ МЕКЕНДІ СУ БАСУ КЕЗІНДЕГІ ҚҰТҚАРУ ЖӘНЕ БАСҚА ДА
ШҰҒЫЛ ЖҰМЫСТАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.1. Су басу кезіндегі құтқару жұмыстары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..
4.2. Аса өзеніндегі бөгеттің бұзылу жағдайындағы су тасқынын
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.3. Құтқару және басқа да шұғыл жұмыстарды жүргізудің тәсілдері...

КІРІСПЕ

Қазіргі кезде еліміздің су шаруашылығын өз дамуының ерекше сатысына көтерілді, өйткені халық шаруашылығындағы жылдан-жылға ұлғайған су тұтынушылық кейбір аудандарда су қорларының азаюына және мүлдем бітуіне.
Аса өзеніндегі су шаруашылық кешені Тараз қаласының химия зауыттарына және суғармалы егіншілікке су алуға арналған. 1972 жылы Н.Ф.Данелия схемасы бойынша салынған бас су торап алынатын суды тасындылардан екпінді қорғануға мүмкіндік бере бұл сол жағалық су қабылдағыштың жұмысының тоқтауына әкеліп соқты.
Су жер бетінің 71 алып жатыр. Қазақстанда 38 мың су қоймасы бар, оның ішінде 13 мыңы қауіпті акватория болып табылады. Акватория- белгіленген шекарасы бар су учаскесі. Қауіпті акваториялар- бұл халықтың жаппай шашылу аймағы ретінде қолданатын жаға-жайлары, сауықтыру еңбек лагерлері, балық аулауға, мұнай табуға арналған орындар, порттар, жағалаулар.
Төтенше жағдай дегеніміз- сырттай қарағанда күтілмеген, кенеттен болған және де оның әсерінен жүйелі түрде қалыптасқан процесстер немесе құбылыстардың бірден бұзылуына әкеліп соқтыратын және сонымен қатар халықтардың тіршілігіне экономикалық жүрісіне, әлеуметтік орта мен табиғатқа кері әсерін тигізетін жағдай.
Су тасқыны- табиғат күштерінің әрекеті салдарынан құрлықтың көп жерін уақытша су басып кетуі. Су тасқынының шығу себептеріне байланысты үш топқа бөлуге болады:
1. Жауын-шашыннан немесе қардың үсті үстіне үдемелі ереуінен пайда болған тасқын.
2. Өкпек желдің әрекетінен пайда болған су тасқыны.
3. Су астындағы жердің сілкінуінен (су астынан немесе аралдардан вулкан атқылауынан) пайда болған су тасқыны. Су астындағы жердің сілкінуі салдарынан күшті толқындар- цунамилер пайда болады.
1. су басу кезіндегі еңбек қорғау қауіпсіздігін ұйымдастыру жӘне қамтамасыз ету жағдайлары

Аса өзені Теріс және Күркіреу-Су өзендерінің қосындысынан пайда болған. Бұл өзен Қаратау тауының солтүстік-шығыс тармағының оңтүстік-батыс иінінен басталады. Басталғаннан кейін көп ұзамай өзен Солтүстіктен Қаратау тауымен, ал Оңтүстіктен Талас Алатауымен шектелген тікше далаға келеді.
Теріс өзенінің су жинау ауданы 12918км2 құрайды. Ол негізінде салыстырып қарағанда төменгі белгілерде орналасқан және сондықтан Теріс өзнеі қармен қамтылатын өзендер ретінде сипатталатын гидрографы бар.Онда тасқын уақыт бойынша көктемгі қар еру кезінде ақпан-сәуір айларында сай келіп, негізгі су жинауында 850-1500м белгіге келуі.
Аса өзенінің екінші құраушысы, атап айтқанда Күркіреу-Су өзені Талас Алатауының негізгі бөктерінің төбесінен, 4000м белгіге жететін теңіз деңгейінен жоғары, ағып келеді. Күркіреу-Су өзені бірқатар-Арабик, Талды-Бұлақ, Кашка-Су өзендерінің қосылып ағуынан пайда болады.
Күркіреу-Су сужинауының жалпы ауданы 935км2 тең. Өзен салыстырмалы түрде биік белгіде орналасқан, сондықтан оның гидрогрофы , Оңтүстік Қазақстанның таулы өзендеріне арналған формадағы сипаттама. Тасқындары, шілде-тамыз айларына үлкен шығынмен келетін, жаз мезгіліне үйретілген.
Аса өзені Кара-Куль көліне құйылады.Суаруға ең жинау салдарынан Аса өзені азайып көлге тең. Жауын-шашын көп болған жылы ғана келеді Аса өзенінің ұзындығы 234км. Бассейнінің ауданы 9900км2, ені 30-80км.
Теріс және Күркіреу-Су өзендерінің қосылып ағуынан кейін Аса өзені тереңдігі 15-20м шатқалға ағады. Жайылма жоқ. Мұндағы кеңістіктің ені 25-30м. Бұл аймақта судың саяз жері көп (30-60 м сайын),сарқырама мен құламалар да кездеседі.
Тұрақты әрекеттегі өндіріс факторларының қауіпті аймағына жататын участоктер: ток өткізетін электроқондырғылар бөлігінің ашық маңайында; шұңқырлардың қасында, орларда және т.б.
Потенциалды әрекеттегі өндіріс факторларының қауіпті аймағына жататын участкілер: монтаждық жұмыстар өндірісінің маңайында; машиналар жүретін жердің маңайында; монтаж жұмыстарын жүргізетін механизмдердің төңірегінде, сонымен қатар жүгі бар кранның жүретін төңірегінде және т.б.
Көрсетілген қауіпті жерлерге бөтен адамдардың бармауын ескерту үшін әртүрлі қоршаулар қолданылады. Қоршаулардың қауіп көзінен қашықтығын есептеулер арқылы анықталады.
Қоршаулар функционалдық тағайындалуы бойынша төмендегідей түрлерге бөлінеді:
қорғайтын қоршаулар;
қорғайтын және сақтайтын қоршаулар;
сигналды қоршаулар.
Қорғайтын қоршаулар қауіпті жерлерге бөтен адамдардың кірмеуін қамтамасыз етеді, ал сигналды қоршаулар қауіпті жерлердің шекарасын ескерту үшін қажет.
Қорғайтын-сақтайтын және қорғайтын қоршаулар қауіпті жерлерді белгілеу үшін қажет, өйткені онда қауіпті өндірістік факторлар болады, ал сигналды қоршаулар потенциалды өзектегі өндіріс факторларының қауіпті аймағына қолданылады.
Еңбекті қорғау облысындағы еңбек заңдылықтары, тек қана техникалық нормативтерді және құқықтарды қарастырмайды, ол қоғамдық тексеруді және қадағалау жүйесін қарастырады, олардың дәл орындалуын, сонымен қатар еңбекті қорғау заңдылықтарының бұзылуына жауаптылықты тексереді. Нормативті құжаттардан шығатын, қоғамдық тексеруді және қадағалау ұйымдарының талаптарын және ғылыми зерттеу мекемелерінің ұсыныстарынан шығатын еңбекті қорғау шаралары мемлекет арқылы материалдық және қаражатпен қамтамасыз етіледі, сонымен қатар мемлекеттік жоспарға енгізіледі.

1.1. Ұйымдастырушылық және инженерлі-гидрологиялық
есептеулер

Аса өзенінің суы негізінен суаруға және шамалы мөлшерде өнеркәсіпті сумен қамтуға шығындалады. Өнеркәсіпті сумен қамтуға 2-2,5м3с суперфосфат зауыттарының қажетіне алынады. Теріс Ащыбұлақ су қоймасының тастаған сулары Билікөл көлінің су денгейін ұстап тұруға жұмсалады.
Суалғыш торабын жобалау кезінде,барлық су өткізетін тесіктер орташа өтімдерге есептеледі. Орташа өтімдерді анықтау үшін,олардың есептік қамтамасыздандыратын білу қажет. Аса өзеніндегі суалғыш торабы IV - класқа жатады. 29600 га-ға дейінгі суландыру ауданына су беру үшін арналған. IV-класс құрылымы үшін есептік қамтамасыздық Р=85% деп қабылданды (СНиПІІ 50-74). Аса өзеніндегі орташа өтімді бақылау жылдары 54 жылды құрайды. Орташа өтімдер бойынша гидрометриялық мәліметтер көмегімен есептік максималды өтімдер анықталады және қамтамасыздық қисығы тұрғызылады. Қамтамасыздық қисығын тұрғызу үшін,келесі параметрлерді анықтау керек:
1. Орташа көпжылдық өтім немесе ағын нормасы;
2. Вариация коэффициенті СV;
3. Ассиметрия коэффициенті СS;
Орташа көпжылдық өтім төмендігі формуламен анықталады:
(1.1.)
Жылдық ағынның вариация коэффициенті теориялық формулалармен анықталады:
(1.2.)
мұндағы: к-модуль коэффициенті немесе жылдық ағынның, оның орташа жылдық ағынның мәніне қатынасы:
, (1.3.)
Орташа өтімдердің ықтималдық қамтамасыздығы төмендегі формуламен анықталады:
, (1.4.)

мұндағы: m-кему тәртібімен орналасқан бақыланатын жылдар
санының реттік номері;
n- жылдардың жалпы саны, n=54 жыл
Эмпирикалық қамтамасыздық қисығының ординаталары кесте түрінде жүргізіледі.
Кему тәртібімен орналасқан орташа өтімдер мәні бойынша және орташа өтімдердің ықтималдық қамтамасыздығы мәндері бойынша эмпирикалық қамтамасыздық қисығы тұрғызылады.
Эмпирикалық қамтамасыздық қисығының дұрыстығын бекіту үшін сонымен қатар теориялық қамтамасыздық қисығының элементтері енгізіледі. Ассиметриялық коэфициент теориялық және эмпирикалық қамтамасыздық қисықтарының сәйкестігіне байланысты табылады. Теориялық қамтамасыздық қисығының ординаталары.

Кесте 1.1. -Есептік орташа өтімді анықтау кестесі

№

Жылдар

м[3]с
Qорт,

Qорт, кему реті

К

К-1

(К-1)[2]

Р,%

1
1948
24,9
24,9
2,16
1,16
1,3464
1,82
2
1949
19,3
19,3
1,674
0,674
0,4549
3,64
3
1950
18
18
1,562
0,562
0,3155
5,45
4
1951
17,6
17,6
1,527
0,527
0,2777
7,27
5
1952
16,8
16,8
1,458
0,458
0,2094
9,09
6
1953
16
16
1,388
0,388
0,1507
10,9
7
1954
15,2
15,2
1,319
0,319
0,1016
12,7
8
1955
15,1
15,1
1,31
0,31
0,0962
14,5
9
1956
14,4
14,4
1,249
0,249
0,0622
16,4
10
1957
13,8
13,8
1,197
0,197
0,0389
18,2
11
1958
13,8
13,8
1,197
0,197
0,0389
20
12
1959
13,3
13,3
1,154
0,154
0,0237
21,8
13
1960
12,5
12,5
1,085
0,085
0,0071
23,6
14
1961
12,5
12,5
1,085
0,085
0,0071
25,5
15
1962
12,4
12,4
1,076
0,076
0,0058
27,3
16
1963
12,4
12,4
1,076
0,076
0,0058
29,1
17
1964
12,2
12,2
1,058
0,058
0,0034
30,9
18
1995
12,1
12,1
1,05
0,05
0,0025
32,7
19
1966
12
12
1,041
0,041
0,0017
34,5
20
1967
12
12
1,041
0,041
0,0017
36,4
21
1968
11,8
11,8
1,024
0,024
0,0006
38,2
22
1969
11,6
11,6
1,006
0,006
4E-05
40
23
1970
11,5
11,5
0,998
-0
5E-06
41,8
24
1971
11,5
11,5
0,998
-0
5E-06
43,6
25
1972
11,3
11,3
0,98
-0,02
0,0004
45,5
26
1973
11,3
11,3
0,98
-0,02
0,0004
47,3
27
1974
11,3
11,3
0,98
-0,02
0,0004
49,1
28
1975
11
11
0,954
-0,05
0,0021
50,9
29
1976
11
11
0,954
-0,05
0,0021
52,7
30
1977
11
11
0,954
-0,05
0,0021
54,5
31
1978
10,9
10,9
0,946
-0,05
0,0029
56,4
32
1979
10,5
10,5
0,911
-0,09
0,0079
58,2
33
1980
10,5
10,5
0,911
-0,09
0,0079
60
34
1981
10,3
10,3
0,894
-0,11
0,0113
61,8
35
1982
10,2
10,2
0,885
-0,12
0,0132
63,6
36
1983
10,2
10,2
0,885
-0,12
0,0132
65,5
37
1984
10,2
10,2
0,885
-0,12
0,0132
67,3
38
1985
9,98
9,98
0,866
-0,13
0,018
69,1
39
1986
9,86
9,86
0,855
-0,14
0,0209
70,9
40
1987
9,31
9,31
0,808
-0,19
0,037
72,7
41
1988
9,15
9,15
0,794
-0,21
0,0425
74,5
42
1989
8,93
8,93
0,775
-0,23
0,0507
76,4
43
1990
8,35
8,35
0,724
-0,28
0,0759
78,2
44
1991
8,32
8,32
0,722
-0,28
0,0774
80
45
1992
8,15
8,15
0,707
-0,29
0,0858
81,8
46
1993
8,15
8,15
0,707
-0,29
0,0858
83,6
47
1994
8,13
8,13
0,705
-0,29
0,0868
85,5
48
1995
7,84
7,84
0,68
-0,32
0,1023
87,3
49
1996
7,77
7,77
0,674
-0,33
0,1062
89,1
50
1997
7,72
7,72
0,67
-0,33
0,109
90,9
51
1998
7,69
7,69
0,667
-0,33
0,1108
92,7
52
1999
7,38
7,38
0,64
-0,36
0,1294
94,5
53
2000
7,04
7,04
0,611
-0,39
0,1515
96,4
54
2001
6,27
6,27
0,544
-0,46
0,2079
98,2

622,44
622,44
54
0,00
4,7268

Кесте 1.2.- Теориялық қамтамасыздық қисықтарының ординаталары, Сv=2Cs
Р, %
0,01
0,05
0,1
0,5
1
5
10
20
30
50
60
70
80
90
95
99
К
2,52
2,29
2,19
1,94
1,82
1,54
1,4
1,24
1,13
1,05
0,9
0,82
0,74
0,64
0,52
0,44

Q85%=Q0 ∙K= 11,520,69= 7,94м3с. (1.5.)

1.2. Аса өзенніндегі бас су торабының міндеттері

Аса өзеніндегі жобаланып отырған бас су торабы негізінен Тараз қаласында орналасқан химия зауыттарын өнеркәсіптік сумен жабдықтауға арналған. Ал артылған сулары суғармалы егіншілікке бөлінеді.
Сондықтан бас торапқа келесі міндеттер қойылады:
Аса өзенінің тұрмыстық ағындары мен қатар, ең бастысы Теріс Ащыбұлақ су қоймасынан тасталатын суды тиімді өткізуді камтамасыз ету;
суғару жүйелеріне, сонымен бірге Тараз қ. химия зауыттарын сумен жабдықтау жүйелеріне тұрақты су беруді қамтамасыз ету;
каналдарды қалыпты пайдалану үшін, тасындылардан тазаланған суларды жүйелерге беруді қамтамасыз ету;
Аса өзенінің тасқын суларын кедергісіз өткізуді қамтамасыз ету.
Аса өзеніндегі қазіргі бас торап т.ғ.д., профессор Н.Ф. Данелия схемасы бойынша орындалған тасынды тұтқышты галереялары қапталдып бас торап түріне жатады.
Мұндай бас тораптар тәжірибе көрсеткендей тек тасындылардан тазаланған судың сапасы жақсы болғанды ғана, қажетті көлемдегі суды беруді қамтамасыз ете алады.
Бас тораптарды пайдалану тәжірибесі және Жамбыл гидромелиоративтік құрылыс институтының мәліметтері бойынша келесі көріністерді келтіруге болады: 8 м-ден 5 аралықтан және 2 м-ден 4 аралық діңгектен тұратын қазірі су алғыш бөгеттің енінде қабаты 1,5 м-ден жоғарғы бъефте (ЖБ) тасындылар жиналады. Мұндай енді ЖБ беттік ағу сызығының ені шамамен 17 м, ал ЖБ басқа бөлігінде судың іркілу аймағын болады. Сондықтан, ЖБ басын бөлігі тасындылар жиналған тұндырғыш сияқты көрінеді. Өтімі 40 м3с жиналған тасындыларды шаюға әрекет жасалды, бірақтан ол іске аспады. Шаю бөгеттің 1 және 2 су тастағыш аралықтарын ашу арқылы жасалды. Шаю нәтижесінде түбінде өлшемі 15-25 м-ге дейінгі қиыршық тастар артылды, тек су қабылдағыштан ені 15-20 м-де майда шөгінділер ғана шайылды.

1.3. Өнеркәсіпті сумен канал арқылы жабдықтау
жүйелерінің есептеулері

Магистралды каналдың гидравликалық есебі бір қалыпты қозғалыс шарты бойынша жүргізіледі. Есептік теңдеу ретінде Шези формуласы қабылданды:
м3с (1.6)
Каналдың есептік өтімі м3с және түбінің еңістігі i=0.0005, және кедір-бұдырлық коэффициенті n=0.022 тең.
Каналдың көлденең қимасының ауданын анықтаймыз:

мұнда каналдың көлденең қимасының ауданы, м2
, м2 (1.7)
V - рұқсат етілген жылдамдық, мс
- байланысын пайдаланып, жақтау коэффициентін m=1,5 және каналдың салыстырмалы етіп деп, каналдың түбі бойынша етіп аламыз.
Алынған қатынасты 3.2. формуласына қойып трапеция пішінді канал үшін h=2.56 м екенін анықтаймыз, сонда b=5м.
Каналдың гидравликалық есептерін кесте түрінде жүргіземіз, сол кесте мәліметтері бойынша Q= ƒ(n) , байланыс графигін тұрғызып Q=23.02 м3c үшін канал тереңдігін анықтаймыз h=2.2 ш.м.

Кесте 1.3 - Каналдың гидравликалық есептері (оң жағы)

h, м
, м2
χ, м
R, м
C, м0,5с
V, мс
Q, м3с
0.5
2.88
6.80
0.424
39.29
0.572
1.65
1.0
6.50
8.61
0.755
43.33
0.842
5.47
1.5
10.88
10.41
1.045
45.80
1.047
11.39
2.0
16.00
12.21
1.310
47.59
1.218
19.49
2.5
21.88
14.01
1.562
49.04
1.370
29.99

Оң жағалық жеткізуші каналдың еніп магистралды каналдың еніне тең етіп қабылдаймыз.
Каналдың есептерін келесі шамалар үшін, жоғарыдағы есептерге ұқсас жүргіземіз
Q=3.28 м3с, m=1.5. i=0.0004

=2,2 деп қабылдаймыз, сонда h=0.94, b=2м. Ары қарай есептеулерді кесте түрінде жүргіземіз.

Кесте 1.4.- Сол жағалық каналдың гидравликалық есебі

h, м
, м2
χ, м
R, м
C, м0,5с
V, мс
Q, м3с
0.5
1,38
3,80
0,363
38,26
0,461
0,636
0,8
2,56
4,88
0,525
40,74
0,590
1,511
1,2
4,56
6,33
0,720
42,99
0,730
3,330
1,5
6,38
7,41
0,861
44,31
0,820
5,250

Q= ƒ(n) , байланыс графигі бойынша, Q=3,28 м3с өтімге h=1,2м канал түбінің енін анықтаймыз.

Өнеркәсіп өтіміне арналған каналдың гидравликалық есебі

Каналды келесі мәліметтер үшін:
Q= 2,5 м3с, m=1.5. i=0.0005
Жоғарғы есептеулерге ұқсас жүргіземіз.
болғанда, h = 0,85, b =1,75 м. Ары қарай есептеулерді кесте түрінде жүргіземіз.

Кесте 1.5.- Каналдың гидравликалық есебі

h, м
, м2
χ, м
R, м
C, м0,5с
V, мс
Q, м3с
0,4
0,94
3,19
0,295
36,94
0,45
0,42
0,6
1,59
3,91
0,407
39,01
0,56
0,89
0,8
2,36
4,63
0,510
40,54
0,65
1,53
0,9
2,79
4,99
0,559
41,18
0,69
1,92
1,0
3,25
5,36
0,606
41,74
0,73
2,36
1,3
4,81
6,44
0,747
43,26
0,84
4,02

Q= ƒ(h) - байланыс графигі бойынша, Q= 2,5 м[3]с өтім үшін каналдың толу тереңдігін анықтаймыз h = 1.04 м.

1.4. Өзенінің арнасын реттеу есебі

Өзен түбінің белгісі ӨТБ=35,0 м деп қабылданды. Аса өзенінің қамтамасыздық графигі бойынша өзеннің 1%-тік өтімі Q1%=284 м3с-қа тең. Осы өтім бойынша және өзен түбінің еністігі і=0,012 деп қабылдап, Талас өзенінің табиғи арнасының гидравликалық есебін шығарамыз. Табиғи өзен үшін кедір-бұдырлық коэффицент n=0,036 [6] деп қабылдадық. Есептеу келесі ретте шығарылады. Тереңдік әрбір h Q1%-к өтімге дейін беріліп отырады. Өтім Шези формуласы бойынша анықталады:
Q= м3с, ( 1.8. )
мұндағы: с-жылдамдық коэффиценті, Маннинг формуласы бойынша
, (1.9. )

R-гидравликалық радиус.
R=, (1.10.)
W-су басу ауданын және χ-сулану периметрін көлденең қимадан өлшеп аламыз:
(1.11. )
-жылдамдық
Есептеулерді 2.6 кесте түрінде жүргіземіз.

H, м
W, м2
χ, м
R, м
С
v, мс
Q, м3с
1
50
54
0,926
27,4
2,9
144,4
2
102
60
1,7
30,4
4,35
443,9

Жоғарыдағы кесте көмегімен Q=f(h), V=f(h)қамтамасыздық графигі тұрғызылады. Табиғи өзеннің орнықтылық ені негізінен С.Т.Алтунин формуласы бойынша анықталады:
, (1.12. )
мұндағы: Q=8%-к қамтамасыздықтағы өтім;
I-өзен түбінің еңістігі;
;
Құрылым фронтының ені Ворн енінен аспау керек.

Гидравикалық есептерді қолдана отырып, өзен табанының тұрақты енін анықтау керек. Арнаның геометриялық көрсеткіштері:
m=1,5-құлама беткей коэффиценті;
n=0,036-кедір-бұдырлық коэффиценті;
I=0,012-өзен еңістігі.
Есепті Шези формуласымен анықтаймыз:
, ( 1.13.)
Мұндағы: В= Ворн-2mh-өзен табанының ені;
W - өзендегі су басу ауданы;
W=h(В+mh) ,м2 (1.14.)
χ - суланған периметр;
χ=b+2h, м2 ( 1.15. )
R- гидровликалық радиус 4.11 формуламен анықталады;
С- Шези коэффиценті (4.10 ) формуламен анықталады;
- жылдамдық
, мс (1.16. )
Әртүрлі h тереңдікті бере отырып есептеулерді түрінде жүргіземіз.
Кесте 1.7.
№
Н,м
В,м
W,м2
χ,м
R,м
С
V, мс
Q, м3с
1
0,5
26,7
13,7
28,5
0,48
24,5
1,86
25,5
2
1,0
25,7
26,7
28,8
0,93
27,4
2,9
77,3
3
1,5
23,7
38,9
29,1
1,34
29,2
3,7
1,44
4
2,0
22,2
50,4
29,4
1,17
30,43
4,36
219,7

Кесте көмегімен Q=f(В) графигін тұрғызу керек. Q8% =212м3c өтімі бойынша В=22,3 м. Қабылданған өзен табанының енін ескеріп, гидравликалық есептеулер бойынша реттелген өзеннің су өткізу мүмкіншілігі анықталады. Есептеулерді кесте түрінде жүргізіледі.

Кесте 1.8.

№
h,м
W,м2
χ,м
R,м
с
V, мс
Q, м3с
1
2
3
4
5
6
7
8
2
0,5
11,5
24,2
0,47
24,43
1,83
21,0
3
1,0
23,9
25,9
0,92
27,40
2,88
68,8
2. СУ БАСУ КЕЗІНДЕГІ БЕРІКТІКТІ ЖОҒАРЫЛАТУ ЕРЕЖЕЛЕРІ МЕН ЖАЛПЫ ТӘРТІБІ

2.1. Су басу кезіндегі құтқару жұмыстары

Құтқару және авариялық шұғыл қалпына келтіру жұмыстары - зақымданған ошақтарда, табиғи апатка (жер сілкінуге, су толқынына, орман өртіне, өндірістік аварияға) ұшыраған аудандарда жүргізіледі.
Құтқару және авариялық шүғыл қалпына келтіру жұмыстарын жүргізу үшін азаматтық қорғаныстың республикалық, облыстық және қалалық, аудандық бастықтары қажетті күш-құралдар тобын құрады. Олардың құрамына объектілердің және дайындығы жоғары территориялық жасақтар кіреді. Қажетті жағдайда азаматтық қорғаныстын, күш-құралдар тобына селолық аудандар мен жақын жердегі зақымға ұшырамаған қалалардың жасақтары да енгізіледі.
Құтқару және авариялық шұғыл қалпына келтіру жұмыстары: құтқару жұмыстары, авариялық шұғыл қалпына келтіретін жұмыстар болып екіге бөлінеді.
Құтқару жұмыстарының ауқымына: зақымданған ошаққа барлау жүргізіп, істелетін жұмыстардың кө-лемін белгілеп, басылып қалған паналау ғимараттары мен қираған үйлерге кіру үшін үйінділер ортасынан өткел жол салуға лайықты учаскелерді табу; құтқару жұмыстары жүргізілетін объектілердегі өртті сендіріп, оның онан әрі өршуіне жол бермеу; үйінді-лердің ортасынан колонналық жолдар мен өткелдер жасау; паналау ғимараттарында, жасырыну орындарында және жанып жатқан, жартылай қираған үйлерде қалып қойған адамдарды жедел құтқару; халықты радиоактивтік, химиялық зақым және су басып қалу қаупі бар аудандардан шығару; адамдарды санитарлық тазартудан өткізіп, олардың киімдерін және ғимараттарды, транспорт құралдарын, арнайы техниканы зақымнан тазарту; малдарға санитарлық-мал дәрігерлік тазарту жасап, радиоактивтік, химия-лық зақым қаупі бар аудандардан шығару; жарақаттанған адамдарға алғашқы дәрігерлік жәрдем көр-сетіп, оларды емдеу мекемелеріне жөнелту жұмыста-ры кіреді.
Авариялық шұғыл қалпына келтіретін жұмыстар: қираған жерлерде құтқару, қалпына келтіру жұмыстарын жүргізу, құлау қаупі бар құрылыстар мен ғимараттарды жөндеу немесе қауіпсіз болу үшін бүтіндей құлату, электр жүйелеріндегі аварияларды жойып, ол жерде жұмыс істейтін адамдарға толық қауіпсіз жағдай жасау және сумен жабдық-тайтын құрылғылар мен желдеткіштерді, электр куатымен қамтамасыз ететін электр жүйелерін қалпына келтіру.
Халықты өрт және улану қаупінен сақтау үшін газбен жабдықтау жүйелеріндегі аварияларды бірінші кезекте жою шараларын іске асыру. Бұлармен қатар су құбыры, су қоймалары және канализация жүйелеріндегі авариялық жұмыстарды да шұғыл қалпына келтіру жұмыстары жүргізіледі. Авариялық шұғыл қалпына келтіретін жұмыстар тиісті мамандардан құралған арнайы жасақтардың күшімен атқарылады. Зақымдану ошағында жүргізілетін құтқару және авариялық шұғыл қалпына келтіретін жұмыстар өте қиын жағдайда атқарылады. Өйткені үнемі радиоактивтік, химиялық, биологиялық за-қым, жаппай қирау мен өрт апаттары қаупі төніп отырады. Құтқару және авариялық шұғыл қалпына келтіру жұмыстарыньщ қарқынды түрде жүргізілуі құтқарушы жасақтардың ұйымшылдығы мен топты шебер басқаруға, аварияның түріне байланысты.
- арнаулы медициналық көмек - медициналық көмектің, жоғары түрі. Оны тиісті медициналық құралдарды пайдаланып, қала сыртындағы емдеу мекемелерінің тәжірибелі мамандары көрсетеді. Арнаулы көмек жарақаттанғаннан кейінгі алғашқы екі тәуліктіщ ішінде керсетілуі керек. Қейде бұл мерзім үш тәулікке дейін созылуы мүмкін.
Азаматтық қорғаныс жүйесінде жарақаттанған және ауырған адамдарға арнаулы медициналық көмек керсету негізінен екі кезеңдік емдеу жүйесінен тұрады. Бірінші кезеңде жарақаттанған адамдарға жаппай зақымдану ошағының өзінде тікелей алғашқы дәрігерлік көмек көрсетіліп, олар ошақтан шығарылады. Медициналық көшірудің екінші кезеңінде ар-наулы медициналық кемекті қала сыртындағы емдеу мекемелері көрсетеді.
Арнаулы медициналық көмек көрсету жұмысын дұрыс ұйымдастыру үшін қала сыртындағы зонада емдеу базасы құрылады. Бұл базаға емдеу және профилактикалық мекемелер кіредІ де, оларды басқару жұмысы бір орталыққа топталады. Емдеу базасының негізгі міндеттері: жарақаттанған және ауырған адамдарды қабылдап, оларды медициналық іріктеу жұмысын жүргізіп, емханаға орналастыру, жарақаттарының түріне сәйкес толық емдеп, арнайы медициналық көмек керсету.
Жұқпалы ауруларға қарсы жүргізілетін ерекше профилактика. Халықты жұқпалы аурудан қорғау үшін жүргізілетін шаралардың ::ең тиімді түрінің бірі - алдын ала егу (вакцинациялау). Егу жұмысының тез, әрі тиянақты жүргізілуіне жұртшылық жан-жақты көмек көрсетуі керек.
Шешек, сіреспе, ішек аурулары, тұмау сияқты жұқпалы аурудан халықты алдын ала сақтандыру мақсатында бейбіт уақытта егу жұмыстары жоспарлы түрде жүргізілуі тиіс. Бұл жұмыстың маңызы әсіресе дұшпан биологиялық қаруды пайдаланып, шабуыл жасаған жағдайда өте-мөте зор.. Алдын ала егудің нәтижесінде адамның денесінде жүқпалы ауруға қарсы иммунитет пайда болады, егілген адамдар сырқаттанғаннын, өзінде жеңіл түрде ауырады. Егілген адамның денесінде иммунитет, орта есеппен 2-4 ап-та өткеннен кейін пайда болады. Сондықтан жұкпалы аурулардан алдын ала сақтандыру үшін егу жұмы-сын күні бұрын, жоспарлы түрде ұйымдастыру - денсаулық сақтау мекемелерінің негізгі міндеттерінің бірі. Азаматтық қорғаныстың медициналық қызметі жұқпалы ауруға қарсы ерекше профилактикалық шаралардың жүзеге асырылуын күнделікті бақылап отыруға тиіс.
Улағыш заттар-ды қолданғанын анықтау әдістері. Дұшпанның улағыш заттарды қолданғанын, олардың жерде, техникада және басқа да объектілерде қонуы химиялық барлау және газ сигнализатор приборлар жәрдемімен, сондай-ақ алынған анализдер-ді, химиялық лабораторияда тексеру жолымен анықталады. Химиялық қару қолданылған жерді ерекше белгілер арқылы да анықтауға болады.

2.2. Аса өзеніндегі бөгеттің бұзылу жағдайындағы су тасқынын
есептеу

Су қоймасы бөгетінің бұзылу жағдайында 48 елді мекендерінде апатты жағдай орнайды. Су басу аймағындағы жағдайды болжауды жер сілкінгендегі тәртіппен жүргізу қажет.
Барлық параметрлерді біле отырып нысанған дейінгі қашықтықта мына формуламен анықтауға болады:
S=t (4.1.)
мұндағы: S- нысанға дейінгі қашықтық;
- судың ағу жылдамдығы (мс);
t- судың нысанға дейінгі жету уақыты, (сағат же мин)
Толқынның әсерінен болатын қирату параметрін мына формуламен өрнектеуге болады:
(4.2.)
мұндағы: Р- судың қирату дәрежесі немесе қысым (кПа);
Н- бұзып өту биіктігі (м);
- ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.