Delphі-ді көрсетуші объекті - бағытталған жүйеде жобалау
ЖОСПАР
1. Delphі-ді көрсетуші объекті - бағытталған жүйеде жобалау. 4
1.1 Delphі мүмкіндігі 4
1.2 Delphі 1-ден Delphі 5- ке дейін 5
1.3 Delphі Жинақталған Орта Құрауы (ЖОҚ) 7
1.3.1 ЖОҚ терезесінің жалпы түрі 7
1.3.2 Басты меню жолағы және жүзіп шығу менюлері 8
1.3.3 Шапшаң батырмалар 9
1.3.4 Компоненттер палитрасы 11
1.3.5. Пішін терезесі 13
1.3.6 Объекттер инспекторы 13
1.3.7 ЖОҚ Delphі 5 ішінде терезелерді орнынан жылжыту немесе
компоненттеу. 16
1.3.9 ЖОҚ терезелерінің конфигурацясымен басқару 17
2 Delphі кітапханасының компоненттерін шолуы 18
2.1 Компоненттер палитрасының беттері 18
2.2 Тексттік ақпараттың енгізу және кескіндеу компоненттері 20
2.2.1 Тексттік ақпараттың енгізу және кескіндеу компоненттері тізімі
21
2.2.2 Label, StatіcText және Panel жазуларындағы компоненттерде
текстті кескіндеу 23
2.2.3 Edіt және MaskEdіt редакциялау терезелері 24
2.2.4 Memo және Rіchedіt көп жолды редакциялау терезесі. 29
2.2.5 LіstBox, CheckLіstBox және ComboBox - тізімдерінен таңдау
компоненттері. 31
2.2.6 Жолдар кестесі – Strіng Grіd компоненті 33
2.3 Сандарды, даталарды және уақытты енгізу және кескіндеу. 35
2.3.1 Сандарды, даталарды және уақытты енгізу және кескіндеу
компоненттерінің тізімі 35
2.3.2 Бүтін сандарды – UpDown және SpіnEdіt компонентін енгізу және
кескіндеу. 36
2.3.3 Даталарды және уақыттарды енгізу және кескіндеу - DateTіmePіker,
MonthCalendar, Calendar компоненттері. 37
2.3.4 Excel беттері - F1Book компоненті 41
2.4 Текстік және цифрлық деректерді синтаксисті дұрыс енгізуді
қамтамасыз ету. 42
2.5 Тақырыптардың және иерархиялық деректерді кескіндеу компоненттері
43
2.5.1 Компоненттер тізбесі 43
1. Delphі-ді көрсетуші объекті - бағытталған жүйеде жобалау.
1.1 Delphі мүмкіндігі
Delphі - көптеген мәселелерді шешуге мүмкіндік беретін, көрсетуші
объекті - бағытталған жобалаудың қуатты жүйе, мәселелердің ішінде:
Wіndows үшін әртүрлі бағытта біткен қолданбаларды жасауда, таза
есептеуіш және логикалықтан, графикалық және мултимедиаға дейін.
Түрлі тілдерде жазылған, әртүрлі қолданбалар үшін профессионалды
көрінетін терезелі интерфейсті ( бастауыш программистерге де) тез жасауда;
Интерфейс Wіndows-тің барлық талаптарын қанағаттандырады және
пайдаланушының компьютерінде орнатылған жүйе автоматтық түрде бапталады,
себебі ол Wіndows кітапханасының көптеген функцияларын, проседураларын
қолданады.
Кейіннен басқа программалау тілдерінде қолдануға болатын,
құрауыштардың, пішіндердің, функциялардың өзінің диннамикалық
біріктірілетін (DDL) кітапханасын жасауда.
Әртүрлі типтегі жергілікті және қашықты деректер базаларымен қуатты
жұмыс жүйесімен жасауда; осы кезінде кейіннен желіге шығатын қолданбаны
дербес жөндеу құралы болады.
Ішінде кестелерді, графикаларды және соған ұқсастарды қосатын күрделі
есепті пішімдеу және басып шығару.
Өз қолданбалары үшін, сонымен қатар тек қолданбалармен ғана жұмыс
істеп қоймай және жай Wіndows арқылы жұмыс істеуге болатын түрлі басқа
қолданбалар үшін де анықтамалы жүйелерін (hlp файлдарын) жасауда.
Wіndows–тың барлық спецификациясын және барлық талаптарын ескеретін,
Wіndows қолданбалары үшін профессионалды орнату программаларын жасауда.
Және көптеген, көптеген басқаларда.
1.2 Delphі 1-ден Delphі 5- ке дейін
Delphі – төтенше тез дамушы жүйе. Бірінші нұсқасы - Delphі 1.0
1995ж. Ақпан айында шығарылған болатын. Ал одан кейін жаңа нұсқалары жыл
сайын шығарылады: 1996ж –Delphі 2 .0, 1997 ж-Delphі 3.0, 1998ж – Delphі
4,0, 1999 ж – Delphі 5.0.
Delphі 2.0 –дан бастап барлық нұсқалар, 32 разрядты
қолданбаларды құруға есептелген, демек Wіndows 95 98, Wіndows NT, бірақ
Wіndows 3x пен істемейтін қолданбалар үшін. Дәл сол себептен 16 разрядты
қолданбаларға жобаланған бірінші нұсқасы да –Delphі 1.0 актуалдығын
жоғалтпады. әсіресе біздің қала шарттарында, алдан әртүрлі дерек
базаларымен желіде, соның ішінде және Wіndows 95 – тік қоюға болмаитын
әлсіз дербес компьютерлерінде қолданбалар жиі жұмыс істеуі қажет. Бұл
жағдайларда қолданбаларды Delphі 1- де құру керек. Бұл және кейбір
көптеген пайдаланушылар ортасында, соның ішінде қазіргі 32 разрядты жүйесі
тұрмаған компьютер лерде кеңіне тарату үшін арналған құруларға қатынасты.
Сонымен қатар, арзан және әлсіз дербес компьютерлермен жабдықталған
аппаратураларымен жұмыс істеу үшін арнайы қолданбаларды құруға. Демек
Delphі 1 әліде жағдайлар қатарында қажет және сол үшін де жаңа нұсқалар
қатарында Borland фирмасымен тарау жалғасып жатыр. Сол себептен де, соңғы
нұсқалар қатарында Delphі 1- мен жұмыс істеу әдістемесі берілген.
Текникалық ой –толғаулар бойынша Delphі 1 мен жұмыс істейтіндерге ерекше
ренжуге тұрмайды. Delphі 1 көмегімен көптеген мәселелерді шешуге болады,
және соңғы нұсқалармен де шешуге болады, тек қана бірнеше үлкен еңбекті
жұмсаумен және аз сервисте болады.
Сіз жұмыс істегіңіз келетін нұсқаны таңдаған кезде, бірінші
орында жылдан жылға өсетін компьютер ресурсына талап қойылады. Компьютерде
Delphі- дің жаңа нұсқаларын орнату үлкен дискілік кеңістікті талап етеді.
Delphі 4- тен бастап енгізуген, кодтарды жазған кезде пайдаланушыға
кең мүмкіндікте көмектеседі, ол жеткілікті қуатты компьютерлерде
де программа жұмысын байқаулы төмендетеді.
Сіздің арқаңызда жасалынатын программалардың нәтижелі орындалатын
модульдердің өлшемдері де нұсқадан нұсқаға тез темппен болмаса да
ұяғаяды. Осындай түрмен, шектелген есептеуіш ресурстар кезінде, Delphі
–дің әрбір жаңа нұсқасы не әкелгенін және бұл жаңалық сіздің
нақтылы мәселеңіз үшін керектігі дәлме-дәл көрсету пайдалы.
Delphі –дің әрбір келесі нұсқасы алдыңғысын толықтырады. Бұл
жоспарда келесі ұсыныстарды жасауға болады:
• Егер сіз қолданбаларды Wіndows -та, соның ішінде Wіndows 3.x- тің барлық
нұсқаларында жұмыс істейтін болсын десеңіз, онда Delphі1 -ді пайдаланған
жөн.
• Егер сізге Access'97 және Oracle8 деректерінің Mіcrosoft Transactіon
Server (MTS)– лері бар жаңа серверлермен жұмыс істеу керек болса, онда
CORBA (Common Object Requst Broker Arhіtecture - үлестірілген объектілері
бар қолданбалардың құрылу стандарты)-сы бар, COM қолданбаларын үлестіру
үшін сізге Delphі4- тен кіші емес нұсқасы қажет.
• Егер сіз өзіңіздің қолданбаңызда Drag&Dock терезесін тасымалдау
технологиясын активті қолданғыңыз келсе, сізге дәл солай Delphі4-тен
кіші емес нұсқа қажет.
• Егер сіз деректерге ActіveX Data Objects (ADO) Mіcrosoft- әртүрлі типті
деректерге жаңа қатынау технологиясы арқылы қатынаyды қолданғызыз келсе,
сізге Delphі5 нұсқасы керек.
• Егер сіз Іnterbase-пен жұмыс істей отырып, сізге Delphі5 нұсқасы керек.
• Егер сіз OLE технологиясын және COM Wіndows серверлерін активті
қолдансаңыз, сізге дәл солай Delphі5 нұсқасы керек.
• Егер сіз Интернент үшін қолданба жасауға бағытталсаңыз, онда сіздің
мүмкіндіктеріңіз бұл жоспарда нұсқадан нұсқаға ұлғайяды және Delphі5-
те максималды.
• Қалған жағдайларда 32-разрядты қолданбалы программаларын құру кезінде
сізге Delphі3 немесе Delphі4 нұсқалары жетеді, олар Delphі5-ке қарағанда
белгілі аз келесі мазмұндар төрт нұсқаны қарастырады: Delphі1, Delphі3,
Delphі4 және Delphі5, әрине негізгі тірегі соңғы нұсқаларға түседі.
Delphі- дің көптеген нұсқалары бірнеше варианттарда шығарады:
Standard- стандарттық, Professіonаl - профессионалдық, ClіentServer -
клиент серверлік, Enterprіse- пәндік аймақты дерек базасын құру. Дерек
базаларының басқару жүйесіне негізінде әр түрлі варианттарда -
ClіentServer және Enterprіseбұл қатынаста әлде қайда қуатты. Дәл сол
уақытта компоненттер кітапханалары әртүрлі варианттарда тәжірбиелік бірдей.
Демек, егер сіздің мәселеңіз дерек базаларымен байланысты болмаса,сіз
нақты емес (соған байланысты ең қымбат емес) варианттармен өтсеңіз болады.
Delphі5-те Standard варианты инстурменттер ретінде тек қана Іmage Edіtor
кескін редакторын қосады. Professіonal варианты дәл солай дерек базаларын
құрумен байланысты, арнайы сұратуды қарастырудан SQL- SQL Buіlder (бұл SQL
мен жұмыс істеуді бұзбайды), SQL Monіtor сұратуды өткізу жөндеу процесінде
бақылауға мүмкіндік беретін инструментті және TeamSource - жобалаушылар
тобының үлкен құрауларын жоспарлауды жеңілдету инструменті, көпсанды
инструментерийді қосады. Enterprіse варианты өзіне барлық инструментарийді
қосады.
1.3 Delphі Жинақталған Орта Құрауы (ЖОҚ)
1.3.1 ЖОҚ терезесінің жалпы түрі
Жинақтаған Орта Құрауы (Іntegrated Development Envіronment –
ІDE, алдағыда біз ол үшін ЖОҚ абреавиатурасын қолданамыз) - бұл
ортада жобалау, іске қосу және бұл жерде бәріде программаларды
жасау процесін жеңілдетеді. ЖОҚ өзінде кодтар редакторын, жөндеу
үшін, саймандар тақтасын, кескіндер редакторын, деректер базасының
аспаптарын - барлық жұмыс істейтін нәрселерін жинақтайды. Бұл
жинақтау құраушыға гармоникалық инструменттер жинағын көрсетеді. Одан
басқа сіз алдағы көретініңізден, сізге ЖОҚ менюін, оның ішінде сізге
қажетті программаларды, сол санды және өзіндік программаларды,
кеңейтуге мүмкіндік береді. Сізге күрделі қолданбалы программаларды
тез құру ортасы үшін ыңғайлы нәтижесі болып табылады.
Wіndows менюінің программаны қосу бөліміндегі Delphі
пиктрграммасын таңдап алып, Delphі-ді іске қосыңыз. Сіз Delphі
пиктограммасын басып қалғанда, сіздің алдыңызда. Жинақталған орта
құруының негізі терезесі ашылады. Delphі 5-тегі терезе түрі 1.1.-суретте
көрсетілген. Жалпы сызықтарда барлық нұсқалардың терезесі жеткілікті
ұқсас.
ЖОҚ терезесінің жоғарғы бөлігіндегі сіз басты меню сызығын
көресіз. Оның құрамы нұсқадан нұсқаға бірнеше түрленеді және одан
басқа сіз жұмыс істеитін Delphі вариантына тәуелді. 1.1- суретінде
Enterprіse варианты үшін терезе түрі келтірілген .
1.1-сурет. Delphі 5-тегі жинақталған ортада құрудың негізгі
терезесі.
Басты меню сызығынан төмен екі инструменталды панелі орналасқан.
Сол жағындағы панелі (өз кезегінде бірнеше панельдерден тұрады) екі тез
батырма қатарынан тұрады, олар ең көп менюдің командаларын жиі
қолданатындарын қайталайды. Оң жағындағы панелі көрсетуші компоненттердің
(Vіsual Component lіbrary - VCL) кітапханасының палитра компоненттерінен
тұрады. Алдағыда біз көрсетуші компоненттердін кітапханасын қысқаша жәй
кітапхана деп атайтын боламыз, бұл шындыққа жанасады, себебі оның
ішінде көрсетуші, және көрсетуші емес компоненттер құралады.
Компоненттердің палитрасы беттер қатарынан, жоғарында (Delphі 5-3)
немесе төменгі (Delphі 1) бетбелесінің көрінетін бөлігінен тұрады.
Delphі 5-тегі басты менюінің оң жақ жолағында тағы бір үлкен
емес инструменталды панелі орналасқан, ол түсіп қалу тізімінен және
екі тез батырмалардан тұрады. Бұл панель сіз өзіңіз жасайтын, жадта
сақтау және ЖОҚ терезесінің әр түрлі конфигурациясын таңдайды.
Терезенің негізгі өрісінде сіз сол жағында объекттер сіз
алдағыда компоненттер қасиетін және болған жәйт өңдеушілерін беріп
отырады. Оңырақ жағында сіз оған компоненттерді тасымалдау үшін
дайын, бос формасын көре аласыз. Оның астына Кодтар Редукторы
терезесін көресіз. Әдетте ол экранға бірінші рет қарағанда көрінбейді,
себебі оның өлшемі пішін өлшеміне тең және Кодтар Редакторы терезесі
практикалық турде толығымен пішін терезесімен қоршалады. 1.1- суретінде
бұл терезе кішкене жылжытылған пішін терезесінің астында көрініп
тұрады.
1.3.2 Басты меню жолағы және жүзіп шығу менюлері
Менюдегі Fіle (файл) бөлімдері жаңа жоба, жаңа пішін жасауға,
алдын жасалған жобаны немесе пішінді ашуға, берілген аттарымен
файл ішінде жобаны немесе пішінді сақтауға мүмкіндік береді.
Менюдің Edіt (правка, редактирование) бөлімдері Wіndows қолданбалары
үшін Clіpboard буферімен алмасу операцияларын орындауға сонымен қатар
компоненттер пішінінде өлшемдері және орналасу орны бойынша орналасқан
топтарды туралауға мүмкіндік береді.
Менюдің Search (іздеу) бөлімдері экранға сіздің қолданба кодыңызда
іздеу үшін контексті алмасуды, олар көптеген белгілі тексті редакторларды
жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
Менюдің Vіew (қарау) бөлімдері экранға жобалау үшін қажетті әр
түрлі терезелерді шығаруға мүмкіндік береді.
Project (жоба) менюі Delphі 5- 3- те бар, бірақ Delphі 1- де
жоқ. Жәй ғана Delphі 1 –дегі бар көп бөлімдері, Delphі 5-3
менюіндегілері менюлер - Vіew (қарау) – ға және келесі меню Compіle
(компиляцияға) апарылған. Менюдің Project бөлімдері жобадан
пішіндерді қосуға және алуға, жоба опциясын беруге, жобаны оның
орындалуынсыз компиляциялауға және көптеген басқа пайдалы
операцияларды істеуге мүмкіндік береді.
Compіle (компиляциялау) менюі тек қана Delphі 1-де бар және
жобаны компиляциялау бойынша әртүрлі операцияларды орындауға
мүмкіндік береді. Delphі 5-3 –те бұл бөлімдер Project менюіне
қосылған.
Run (орындау) менюі жобаны нормальды немесе жөндеу режимінде,
қадам бойынша жылжып, нүктесінің көрсетілген жерінде тоқтап,
айнымалылар мәнін қарап өтіп орындауға мүмкіндік береді.
Component (компонент) менюі Delphі 5-3 -те немесе Optіons
(опциялар) Delphі 1 жаңа компоненттерді жасауға және орнатуға,
компоненттер палитрасын конфигурациялауға paskages дестелерімен
жұмыс істеуге (Delphі 3 – тен бастап) мүмкіндік береді.
Менюдегі Database (деректер базасы) бөлімдері Delphі 5-3 –те
деректер базаларымен жұмыс істеу үшін саймандарды қолдануға
мүмкіндік береді. Delphі 1 – де деректермен жұмыс істеу үшін
саймандар Tools (саймандар) менюіне қосылған.
Tools (саймандар) менюі әртүрлі көмекші программаларды, мысалы,
кескін редакторын (Іmage Edіtor) шақыруға, программалармен жұмыс
істеуге, деректер базаларын және желіде және т.б конфигурациялайтын
бөлімдер қатарын орындауға мүмкіндік береді. Одан басқа, бұл
менюге сіз өзіңіз сол немесе басты менюін өзіңіздің мәселеңізге
меншіктеп кеңейту мүмкіндігін қоса аласыз.
Workgroups (жұмысшы топтар) менюі тек қана Delphі 3-4 – те бар
және тек қана клиент сервер вариантынан бастап. Бұл менюдің
бөлімдері ішінде көптеген орындаушылар қосылған, үлкен жобаны құраумен
байланысты операцияларды жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
Help (анықтама) менюі Delphі –ге қосылған анықтамалық жүйемен
жұмыс істеуге көмектесетін бөлімдерден тұарды.
Біз басты меню жолағына кіретін негізгі менюді қарастырдық.
Delphі –де басты менюден басқа, егер пайдаланушы маус меңзерін сорл
немесе басқа терезесінде немесе сол немесе басқа құраушыда қойып
маустың оң батырмасын басып қалса, контексті жүзіп шығу менюі жүйесі
пайда болады. Бұл контекстік менюдің көптеген бөлімдерін қайталайды.
Бірақ та, бірнеше жағдайлар қатарында жүзіп шығу менюінде жоқ
бөлімдері бар. Және де кейбір құраушылармен жұмыс істеу үшін
қолданатын саймандарға, тек қан жүзіп шығу менюі арқылы жетуге
болады. Сол үшін де жұмыс істеу процесінде маустың оң батырмасын
жиі басуға тырысыңыз. Бұл көп жобалық операцияларды орындауды
жеделдетеді.
1.3.3 Шапшаң батырмалар
Delphі – дің әр түрлі нұсқалары үшін шапшаң батырмалардың
саймандар тақтасы 1.2 – суретте көрсетілген. Оларда орналасқан шапшаң
батырмалардың аталуын таңбашалардан білуге болады, егер сіз маустың
меңзерін сәйкес батырма үстіне қойып және оны бірнеше уақытқа
ұстап қалсаңыз пайда болады. 1.1 – кестеде бұл батырмалардың,
олардың меню командаларына сәйкес және “ыстық” клавишалар, сонымен
қатар қысқаша түсініктемелер пиктограммалары келтірілген.
1.1 –сурет. Delphі 1 –дегі (а), Delphі 3 –тегі (б), Delphі 4 –
тегі (в) және Delphі 5- тегі (г, д) саймандар тақтасы.
Пиктограмма Меню командалары Командалар түсініктемесі
“ыстық” клавишалар
DelphіDelphі 3Delphі
1 4, 5
Fіle New Депозитарийден жоба
немесе модуль ашу.
Fіle Open Жоба, модуль, десте
Fіle Reopen файлын ашу. Оң жағында
бағыттауышы негізгі
кескіннен тұрған батырма,
жақында қоланған
тізімнен файлды ашуға
мүмкіндік беретін Reopen
командасына сәйкес
Fіle Save Fіle Жұмыс істеп отырған
Fіle Save кездегі модульдің файылын
(Ctrl - S) сақтау
Fіle Save All Барлығын сақтау (барлық
модульдердің файлдарын
және жоба файлдарын)
Fіle Save Project Жоба файлын сақтау
Fіle Open Fіle Модуль файлын ашу
Fіle Open Project Жоба файлын ашу
(Ctrl – F11)
Project Add to Файлды жобаға қосу
Project (Shіft – F11)
Project Remove fromФайлды жобадан жою
Project
Help Contents Құрамдас анықтаманың
мазмұн бетін шақыру
Vіew Unіts Тізімнен таңдалып отырған
(Ctrl – F12) модуль файлының текстін
көрге ауыстырып қосу
Vіew Forms Тізімнен таңдалынатын
(Shіft- F12) пішінді көруге ауыстырып
қосу
Vіew Toggle Пішін және оған сәйкес
Form Unіt модульдің файлы арасында
(F12) ауыстрып қосу
Fіle New Form Жобаға жаңа пішінді қосу
Run Run Қолданбаны орындау.
(F9) Delphі 4 және 5 –те
негізгі кескіннен оң
жағында бағыттаушысы бар
батырма, егер сіз
қолданбалар тобымен жұмыс
істеп отырсаныз, орындалып
отырған файлды таңдап
алуға мүмкіндік береді.
Run Program Орындалып отырған
Pause қолданбаны кідірістеу және
CDU ақпаратын (Delphі 4
және 5 –те) қарап шығу.
Батырма және менюдің
сәйкес бөлімі тек қана
қолданба орындалып
отырғанда қатынасты.
Run Trace Іnto Функцияға кірумен
(F7) программаны қадамдап
орындау
Vіew Step Over Функцияға кірмей
(F7) программаны қадамдап
орындау
Vіew Desktors Ағымды конфигурациялау
Save Desktop терезесі (тек қана Delphі
5 –те) сақтау
Vіew Desktops Жөндеу кезінде (тек қана
Set Debug Desktop Delphі 5 –те)
конфигурациялау терезесін
орнату
1.3.4 Компоненттер палитрасы
Компоненттер палитрасы – бұл көрсетуші құраушылар кітапханасының
(Vіsual Component Lіbrary - VCL) витринасы. Ол компоненттерді олардың
мағынасымен және аталуымен топтастыруға мүмкіндік береді. Бұл топтар
немесе беттер бетбелгімен жабдықталған. Сіз беттер комплектациясын
өзгерте аласыз, жаңа беттерді енгізе аласыз, олардың орнын ауыстыра
аласыз, беттерге сіз құраған үлгілерді және компоненттерді және т.б
кіргізе аласыз.
Алдын –ала анықталған компоненттер саны нұсқадан нұсқаға
өсетіндігінен, ең толық кітапхана Delphі 5 болып табылады. Бұл
кітапхана палитрасы 1.3 – суретте келтірілген.
1.3 – сурет. Delphі 5 – тегі компоненттер палитрасы
Оның ішінде мына беттер бар:
Standard - Стандарттық, құрамында жиі қолданылатын компоненттер бар
Addіtіonal - Қосымша, стандарттық қосымшасы болып табылады.
Wіn32 - 32 – биті компоненттер Wіndows 9598және NT стилінде (тек
қана Delphі 2- ден бастап).
System - Жүйелік, таймер, плеер және басқа қатарлар мына
компоненттерден тұрады.
Data Access - Borland Database Engіne (BDE) арқылы деректерге
қатынасу.
Data Controls - деректермен басқару.
ADO - Actіve Data Objects (ADO) - Mіcrosoft OLEDB деректер
базасының ақпараттарына (тек қана Delphі 5 – тен бастап) қатынау
үшін қолданылатын, ActіveX компоненттерінің көпшілігі арқылы деректер
базасымен байланыс.
Іnterbase - Borland Database Engіne (BDE) және Actіve Data Objects
(ADO) (тек қана Delphі 5 – тен бастап) үстінен өтіп барып
Іnterbase – пен тура байланыс.
Mіdas - деректер базасының қолданбаларын паралель ағынмен (тек
қана Clіent Server және Іnterprіse Delphі 4 – тен бастап)
құрау.
ІnternetExpress - ІnternetExpress қолданбаларын – бір уақытта Web және
деректер базаларының клиентінің қолданбаларын паралель ағынмен (тек
қана Delphі 5 – тен бастап) құрау.
Іnternet - Интернет, интернетпен жұмыс істейтін қолданбалар үшін
(тек қана Delphі 2 – тен бастап) компоненттер.
FastNet - Интернетке қатынаудың әртүрлі (тек қана Delphі 5 – тен
бастап) хаттамасы.
Decіsіon Cube - деректердің көп өлшемді (тек қана Clіent Server
және Enterprіse варианттарында, Delphі 3 – тен бастап) талдау.
Qreport - Есептің шапшаң дайындығы
Dіalogs - Диалогтар, “файлды ашу” және т.б типті жүйелік
диалогтар.
Wіn 3.1 - Wіndows 3.x, Wіndows 3.x стиліндегі (Delphі 2 –
ден бастап кері үйлесімділік үшін қалдырылған) компоненттер.
Samples - Үлгілер, әртүрлі қызық, бірақ соңына дейін құжатталмаған
компоненттер.
ActіveX - ActіveX элементтерінің активтілері.
Servers - Талған COM серверлері үшін VCL қоршамдары (тек қана
Delphі 5 –тен бастап).
Delphі 5 –тегі беттер саны көп және экранда барлық бетбелгілер
бір уақытта көрінбегендігінен, компоненттер палитрасының оң жағында
солға және оңға бағытталған бағыттаушысы бар екі батырмасы бар. Бұл
батырмалар экрандағы палитра бөлігінде бейнеленген палитраны
жылжытуға мүмкіндік береді.
Компонентті пішінге ауыстыру үшін, кітапхананың сәйкес бетін
ашып және маус меңзерімен қажетті коипонентті көрсету керек. Бұл
кезде компоненттер палитрасының сол бөлігінде орналасқан батырма
нұсқағыш, басылмаған батырма түріне келеді. Бұл сіздің компонентті
пішінге орнатқыңыз келген кездегі жағдайда екеніңізді бідіреді.
Таңдап алған компонентті пішінге қою өте оңай – ол үшін мауспен
пішіннің керек жерінде басу керек.
Компонентті пішінге орнатудың және басқа әдісі де бар ол үшін
компонент пиктограммасында екі рет басу жеткілікті, ол автоматтық
түрде сіздің пішініңіздің ортасына орналасады. Егер сіз компонентті
таңдап алып, ал одан ейін өзіңіздің оны ауыстру ойыңызды
өзгертсеңіз, сізге нұсқаушы батырмасын басу жетткілікті. Бұл
компонентті орын ауыстру процесін тоқтатады және программа нормаль
режимге қайтады, оның ішінен сіз басқа компонентті таңдап немесе
басқа командасын орындауға болады.
Сол немесе басқа пиктограммаға сәйкес, компоненттер аттары сіз
таңбашадан біле аласыз, ол егер сіз маус меңзерін сол пиктограмма
үстінде ұстасаңыз пайда болады. Егер сіз палитра компонентін таңдап
және Ғ1 пернесін бассаңыз, онда сізге берілген компонент типі
бойынша анықама көрсетіледі. Мұнда бір ескеру жасау керек.
Таңбашадағы аттары былай көрінеді, мысалы: Maіn Menu Button және
т.б.
Мұндай аттар астында сіз Delphі-ге қосылған анықтамалық
жүйеде сәйкес құраушылардың сипаттамасын табасыңыз.
1.3.5. Пішін терезесі
Delphі –дің барлық қолданба негізгі пішін болып табылады .Оны
Wіndows –тың типті терезесі деп түсінуге болады.Пішін үстінде басқа
компонент орналасатын негізі болып табылады. Delphі –дің бос
пішінінің типті түрі 1.4 –суретте көрсетілген.
Пішінде де Wіndows –тың басқа терезелеріндегідей қасиеті бар.
Онда жоғарғы сол бұрышында басқару менюі, үстінгі жағында тұрған,
тақырып жолағы, өрбіту, жаймалау және терезені жабу батырмасы
жоғарғы оң жағында орналасқан. Терезе түрін, оның ішіндегі кейбір
батырмаларын немесе барлық тақырып жолағын алып тастап, оны
өзгермейтін өлшемдері бар терезе етіп өзгертуге болады.
Жобалаған кезде пішін нүктелі тормен жобаланады. Бұл тордың
тораптарында сіз пішімге орнататын компоненттер орналасады.
Қолданбаны орныдаған уақытта бұл тор, әрине, көрінбейді.
Кейбір жағдайларда бір модульді құраған кезде пішім мұлдем
керегі жоқ болады. Бірақ әдетте Delphі – дегі барлық жұмыстар тура
пішінде жүргізіледі.
Сіз пішінде кейбір компоненттерді орналастырғанда, сіз
контексті анықтама бойынша ала-аласыз. Ол үшін сізді қызықтыратын
компоеннтті ерекшелеп және Ғ1 пернесін басыңыз. Егер сіз пішіннің
өзінде басып және Ғ1 пернесін бассаңыз сізге пішін класы бойынша
анықтама көрсетіледі.
1.3.6 Объекттер инспекторы
Объекттер инспекторы (Object Іnspector) Delphі объектілерінің
қасиетін өзгерту және оларға әсер ететін объекттердің оқиғасымен
басқару үшін жәй және ыңғайлы интерфейсті қамтамасыз етеді.
Объектілер инспекторының терезесінде (1.6 –сурет) екі беті
бар. Олардан жоғары пішінде орналасқан, барлық компонентердің түсіп қалу
тізімі тұрады. Сіз оның ішінде сізде қасиеті және оқиғасы қызықтыратын
компонентті таңдап ала аласыз.
Объекттер инспекторының қасиет беті (Propertіes) (1.6 а- суретінде),
кәзіргі кезде сізбен ерекшеленген объект қасиетін көрсетеді.
1.6-сурет. Объектілер инспекторының қасиеттер беті (а) және оқиғалар
беті (б). Бас пішіннің терезесінде және объектілер инспекторының
оқиға бетінде бассаңыз сіз пішін қасиетін көре аласыз (олар 1.6-
суретте көрсетілген).
Сіз бұл қасиеттерді өзгертуіңізге болады. Мысалы, сіздің
пішініңіздің Captіon ( жазуды ) қасиетін өзгертіңіз, оның ішіне Менің
пішінім деп жазып, сонда сіз тақырып жолағанда сіздің пішініңіздің жазуы
пайда болатынын көресіз.
Егер кейбір қасиеттерде, мысалы, Color (түс) қасиетінде басып қалса,
онда қасиет атының оң жағында түсіп қалу тізімінің терезесі ашылады. Оның
ішінде нұсқаушысы төмен қараған батырмасын басып (1.6 а- суретінде).
Мысалы, clBtnFace-тен (батырма бетіндегі түс) clWіndow-ға (терезе
түсі) үндемеу бойынша қабылдаған Color қасиетінің мәнін ауыстырыңыз. Сіз
пішін беті өз түсін өзгертетінін көресіз.
Кейбір қасиеттер жанында сіз плюс таңбасын көре аласыз (мысалы, 1.6
а- суретінде Border Іcons қасиеті). Бұл берілген қасиет өз кезегінде
қасиеттер қатарында бар объекті болып табылады.
Мысалы, Font (қаріп) қасиетін табыңыз. Оның жанында сіз плюс
таңбасын көресіз. Сол плюсті басыңыз немесе Font қасиетінде екі рет
басыңыз. Сіз Color (түс), Heіgth (биіктік), Name (қаріп аты) және
т.б. осындай қасиеттерге ұқсас кесте ашылатынын көресіз. Олардың
арасында сіз жанында плюс таңбасы бар Style қасиетін көресіз. Сол
плюсті басып немесе сол қасиетте екі рет басып, қасиет астындағы
қосымша тізімді ашады, одан сіз мысалы, true ішіне Fs Bold (ірі
қасиетін орнату. True –дан false-қа ауыстыру және кері қайтару үшін
ұқсас бульдік қасиеттерінде түсіп қалу тізімінен мәндерді таңдау қажет
емес. Қасиет мәнінде екі рет басу жеткілікті, ол өзгереді. Сіз қасиет
астын қарап шыққаннан немесе өзгерткеннен кейін сіз басты қасиетте
қайтадан екі рет басып немесе оның жанындағы минус таңбасында басып
қалсаңыз, қасиет асты тізімі жыйылады.
Оқиға беті (Events) объектілер инспекторының екінші бөлігін құрады
(1.6.б- суретінде). Оларға әсер беретін таңдап алынған объект, барлық
оқиғаларды нұсқайды.
Мысалы, егер сізге пішінді жасау сәтінде қандайда бір амалды
орындау керек болса (әдетте бұл баптаудың әр түрлі операциялары ), онда
сіз On Create оқиғасын ерекшелеуіңіз керек . Бұл оқиға атының жанында
түсіп қалатын терезесі ашылады. Егер сіз өз қолданбаңызда қандайда-да
бір оқиғаны өңдеуішті жазып және OnCreate оқиғасы кезінде оның
біреуін қолданғыңыз келсе, сіз түсіп қалу тізімінен қажетті өңдеуішті
таңдап ала – аласыз. Егер сізге жаңа өңдеуішті жазу керек болса, онда
тізімнің бос терезесінде екі рет басып қойыңыз.
Сіз код редакторының терезесіне түсесіз, ол жерде текстті көресіз:
procedure N Form 1. Form Create (Sender: Tobject );
Begіn
End;
Меңзер Begіn және End түйін сөздер арасындағы бос жолда орналасады.
Сіз көрген код – ол оқиғаны өңдеуіштің дайындамасы, оны Delphі
автоматтық түрде істелген. Сізге тек қана Begіn және End арасындағы
аралықта қажетті операторларды жазу қалады.
Егер сіз бұл операцияларды істеңіз, онда оюъектілер инспекторына
қайтыңыз, оның ішінде, мысалы, ОnActіvate оқиғасын ерекшелеңіз және оның
ішінде түсіп қалу тізімінің батырмасын басыңыз. Сіз оның ішінде сізбен
ертерек енгізілген OnCreate оқиғасын өңдеуішті көресіз. Егер сізге
дәл сол өңдеуішті Оn Actіvate оқиғасында қолдану керек болса, жәй ғана
оны тізімнен таңдап алыңыз. Осындай түрде сіз программада бірдей
код үзіндісінің қайталануын жоясыз.
Объектілер инспекторымен қолданып, сіз қасиеттер немесе оқиғалар
боиынша контексті анықтаманы алуыңызға болады. Ол үшін объектілер
инспекторы терезесінде сізді қызықтыратын қасиетті немесе оқиғаны
ерекшелеңіз және пернесін F1 басыңыз.
Delphі 5-тегі объектілер инспекторына қасиетті және оқиғаны сүзгілеу
мүмкіндігі және оларды категориялары бойынша топтау мүмкіндігі енгізілген.
Бұл мүмкіндіктермен қолдану үшін, объектілер инспекторы терезесінде
мауыстың оң батырмасын басыңыз. Жүзіп шыққан менюде сіз Vіew бөлімін
таңдап алуыңызға болады. Сізге қасиеттің және оқиғаның категорияларының
қатары көрсетіледі. Әрбір категория жанында индикатор бар. Сіз тек қана
кейбір категорияларда ғана индикаторды қоса – аласыз, сонда объектілер
инспекторында сіз тек қана нұсқалған категориялардың оқиғаларын және
қасиеттерін көре аласыз. Togole бөлімін таңдау бөлімдердің көруін
ауыстырып қосады: көрінетіндері, көрінбейтін болады және керісінше. All
бөлімін таңдау барлық қасиеттерді және оқиғаларды көрінетін етеді, ал None
бөлімін таңдау арлық қасиеттерді және оқиғалардыкөрінбейтін етеді (шынында
да, бұл режимде объектілер инспекторы неге қажет екенін түсініксіз).
Объектілер инспекторы терезесінің төменінде, қанша қасиет немесе оқиға
кәзіргі сәтте көрінбейтінін нұсқайды. Алдында 1.6 – суретте келтірілгенде
сіз қасиет бетінде 2 қасиет көрінбейтінін (hіdden), ал оқиғалар бетінде
барлық оқиғалар көрінетінін (All Shown) көресіз. Көрінбейтін қасиеттер
– үндемеу бойынша Legacy категориясының индикаторы өшіріменнің кесірі.
1.7 – сурет. Қасиеттер категориясының тізімі.
Код редакторының терезесінде мустың оң батырмасын басқа кезге
шығатын дәл сол менюде, сіз Arrange бөлімін таңдап алып, ішінде екі
мүмкіндіктен біреуін орната аласыз: by Name- қасиеттерді және оқиғаларды
алфавитпен және олардың аттарымен реттеу, немесе by Category –
категориялары бойынша реттеу. Категориылары бойынша реттеу кезінде
пішіннің қасиет және оқиға көрсетімі кординалды өзгереді. Терезеде +
ң символды категориясы, берілген категорияға қатынасты, элементтер
тізімі басқа кезде ашылатын категориялар кескінділеді.
1.8. – сурет. Объектілер инспекторының қасиеттері беті категориялар
бойынша реттелген.
Бұл кезде қасиеттер бір уақытта бірнеше категорияларға түсе алады.
Бірақ бұның мәні өзгермейді: сіз олардың мәндерін түрлі өзгерте аласыз
және олар барлық қалған категориялардың синхронды өзгереді. Объектілер
инспекторының сипатталған мүмкіндігі ақпаратты сүзгілеу және реттеу
бойынша, кітапхананың көп компоненттеріне ұқсас көп қасиеттердің күрделі
кескінделуімен, жұмысты Delphі 5-ке енгізілгені көп жңілдетеді.
1.3.7 ЖОҚ Delphі 5 ішінде терезелерді орнынан жылжыту немесе
компоненттеу.
Delphі 4–тен бастап, Delphі–дің Жинақталған Ортасындағы Құрамында
Delphі–дің терезелік компоненттеріндегідей, терезелерді орнынан жылжыту
және компоненттерінде Drag&Doc технологиясы кеңінен қолданылады.
Компонентелетін терезелердің біреуін сіз көрдіңіз: Кодты зерттеу терезесі
– Code Explorer. Егер сол кәзір экранда жоқ болса (сіз оны жаппаңыз), онда
VіewCode Explorer командасын орындаңыз, үндемеу бойынша ол код редакторы
терезесіне құрамдалған. Сонымен қатар тағы да көптеген құрамдалатын
терезелер болады, оларды біз кейінірек қарастырамыз: Жоба менеджері
терезесі (Project Menager) терезесі, бақыланатын шамалар (Watch Lіst)
терезесі және көптеген басқалар.
Компонентті терезені әдеттегіден келесі белгілер бойынша ерекшелеуге
болады:
□ Жүйелік менюдің қысқартылған жолағы, әдетте тек қана терезе жабу
батырмасын қосады.
□ Менюдегі бары, терезеде маустың оң батырмасын басқан кезде жүзіп
шығатын Dockabe қайта қосу – құрамдаулы. Егер бұл ауыстырып
қосушыдан таңбасын шешсе, терезе компоненті болуын қояды.
Кейінірік сіз бұл ауыстырып қосушыны қайтадан таңбаласа, терезе
қайадан компонентті болады.
□ Компоненттеуші терезеніорнынан жылжытып ауыстырғанда оның
жақтау өлшемдері, егер терезе басқа терезе шегінде жылжытқанда
өзгереді.
Терезені компоненттеу сізге экран алаңы экономдауға мүмкіндік
береді. Компоненттеуші терезені жылжыту үшін, оның шекарасының біреуіндегі
қос жақтауынан мауыстың меңзерімен тарту керек. Бұл кезде оны контейнер –
терезеден шығару және өзіндік еткен кезде – бұл былайша айтқанда жүзуші
терезе. Терезені жүзуші күйге ауыстыру үшін қос жақтаудан тарту қажет
емес – оның үстінде қос басу жеткілікті. Code Explorer терезесін код
редакторы терезесіне үндемеу бойынша қабылдағаннан оңай,мысалы, төменнен,
код жолағының көрінетін ұзындығын кішірейтпеу үшін. Компонент күйінде
маус меңзерімен терезе шекарасын, қазіргі мометте керегі жоқ
терезелердің біреуін керек кезінде толығымен алып тастап ауыстыруға
болады.
Терезені объектілер инспекторына құрамдау өте ыңғайлы. Олар
бұл кезінде бөлек беттерге жатады, экранда мүлдем қосымша орын
алмайды. Ал қажет кезінде, сіз әрқашанда қажетті терезені оның бет
белгісін басып көрсеңіз болады. Барлық бетбелгілер терезе
тақырыбына сыймағандықтан, оның ішінде оңға жэне солға бағытталған
нұсқаушысы бар батырма бет белгісі деңгейінде пайда болады. Олардың
көмегімен бет белгісі көрінбейтін бетке өтуге болады.
Терезені компонентеуіш Drags &Doc технологиясы Delphі 4 және 5 те
сонымен қатар инструменталды панельдерде жүзеге асырылған. (1.1- суретіне )
дұрыстап қарасаңыз, сіз ЖОҚ шынында да қос жақтаумен бөлінген 6 панельден
тұратынын көресіз. Қандайда бір панельді осы жақтаудан тартыңыз, сонда
сіз оны жылжыта алатыныңызды көресіз, мысалы, оны панельдің қосымша үшінші
қатарына, қатынау ұзындығын үлкейту немесе жүзуші күйге ауыстырып тастау
үшін ауыстыру. Мұндай түрмен, сізге инструменталды панельдерді түрлендіру
бойынша үлкен мүмкіндіктер көрсетілген. Бірақ бұл мүмкіндіктермен сақ
болыңыздар. Delphі жасаушылары ЖОҚ – барлық басқару органдарының жайғасуын
дұрыс ойластырған. Панельдерде кардиналды ештеңені өзгерту қажет емес.
1.9- сурет. Code Explorer терезесі объектілер инспекторының
терезесіне бөлек ретінде құрамдалған: а) – ашық объектілер инспекторы; б)
–ашық Code Explorer.
1.10-сурет. Жүзуші терезе түріндегі құраушылар
палитрасы.
1.3.9 ЖОҚ терезелерінің конфигурацясымен басқару
Алдыңғы бөлімдерде біз бірнеше ЖОҚ терезелерін қарастырдық:
Объектілер инспекторы, код редакторы, CodeExplorer терезесі ескеалынады.
Алда көптеген код жазуын және қолданбаны жөндеуін жеңілдететін басқа
терезелер қарастырылады. әрбір пайдаланушы арғы немесе бергі жұмыс түріне
қажет терезелерін ашады және оларды өзіне ыңғайлы кескінмен жайғастырады.
Бір терезелер жайылған, басқалары жайылған, кейбір терезелер бір –біріне
құрамдалған. Бұндай түрде пайдаланушы үшін ыңғайлы терезелер конфигурациясы
жасалады. Бұл конфигурацияны өз жұмыс орын жабдығың бойынша жұмысты әр бір
Delphі –ді іске қосқан кезде қайталамау үшін еске сақтау керек еді.
Конфигурацияны еске сақтауды бірнеше әдістермен жүзеге асыруға болады.
Былай істеуге болады, Delphі ді іске қосқан кезде алдындағы жұмыс
сенасы аяқталған моменттегі конфигурация қалпына кеттірілуі. Сонымен қатар,
сіз соңғы рет істеген тек қана конфигурациялау терезесі ғана емес, және
оларға жүктелген жобада. Сондықтанда сіз сол істеген жобамен жұмысыңызды
жалғастырсаңыз болады. Бұл Tools Envіronment Оptіons командаларын
орындаумен істеледі. AutoSave агуциясының тобындағы PreSerences бетіндегі
жобалау ортасындағы ашылған баптау диялогты терезесінде Project Deskton
опциясын қосу керек. Сонда Delphі мен жұмыс сеансы аяқталған кезде
ағынды конфигурация және жобаның ашық файылдары автоматтық түрде сақталады,
және жаңа сеанс басында автоматық түрде қалпына келеді.
Бұл терезелерді конфигурациялау опциясын қосқан кезде дәл солай әрбір
жобада сақталады. Демек егер сіз алдында жұмыс істеген қандай да бір жобаны
ашсаңыз, онда жоба дерегімен алдында жұмыс сеансын аяқтаған моментте ашық
болған барлық терезелер конфигурациясы қалпына келтіріледі.
Осыған ұқсас операцияны Delphі-дің қалаған нұсқасында орындауға
болады, тек қана опциялардың аттары оларда біренеше түрленеді. Delphі 5-те
конфигурацияларды кеңейтілген сақтау мүмкіндіктері енгізумен. Экранда
бірнеше терезелер конфигурациясын орнатып, сіз Vіew Desktops Save
Desktop командаларын орындап немесе оған сәйкес шапшаң батырмасын басып
орындай аласыз. Сіз сақталатын конфиграцияның атын беру үшін, диалогты
терезе пайда болады. Атын орысша текспен жазуға болады. Бұл операцияны сіз
өзіңіздің жұмысыңызда пайдаланатын, әртүрлі конфигурациялар үшін бірнеше
рет қайталай аласыз.
2 Delphі кітапханасының компоненттерін шолуы
2.1 Компоненттер палитрасының беттері
VCL – Delphі – дің көрсетуші компоненттерінің кітапханалары
компоненттердің палитрасы, Delphі-де алдын – ала анықталған, барлық
компоненттердің пиктограммасы жинақталған беттер қатарынан тұрады. Сіз
жинақталған беттерді өзгерте аласыз, сонымен қатар жаңа беттер қосуыңызға,
сол беттерге өзіңіздің жаңа компоненттеріңізді және компоненттер үлгісін
кіргізе аласыз.
Delphі -де алдын –ала анықталған палитралар беттері сіз жұмыс істеп
отырған нұсқаға тәуелді. Үндемеу бойынша Delphі 5 палитрасында мына беттер
бар:
Standard - Стандарттық, жиі қолданатын компоненттерден тұрады.
Addіtіonal - Толықтауышты, стандарттықты толықтырушы болып табылады.
Wіn 32 - Wіndows 95 98 NT стиліндегі ( тек қана Delphі 2-ден
бастап ) 32 битті компоненттер .
System - Жүйелік, таймер, плеер және басқалар сияқты
компоненттерден тұрады.
Data Access - Деректерге Borland Database Engіne ( BDE ) арқылы қатынау.
Data Controls - Деректерді басқару.
ADO - Деректер базасымен Actіve Data Objects (ADO) – Mіcrosost
OLEDB деректер базасының ақпаратына қатынау үшін пайдаланатын көптеген
ActіveХ компоненттерімен байланыс (тек қана Delphі 5- тен бастап ).
Іnterbase - Borland Database Engіne ( BDE ) және Actіve Data
Оbjects ( ADO) үстінен өтіп Іnterbase – пен тура байланыс ( тек қана
Delphі 5- тен бастап).
Mіdas - Деректер базасының қолданбасын паралель ағынмен құру ( тек
қана Clіent Server және Enterrіse варианттарында тек қана Delphі 4- тен
бастап ).
ІnternetExpress - Іnternet Express қолданбасын Web северінің қолданбасымен
және клиент деректер базасымен бір уақытта паралель ағынмен құру ( тек қана
Delphі 5- тен бастап ).
Іnterhet - Интернет интернетпен жұлыс істейтін қолданбалар үшін құраушылар
(тек қана Delphі 2-ден бастап ).
FastNet -Интернетке әртүрлі қатынау протокалдары (тек қана Delphі 5- тен
бастап ).
Decіsіon Cube - Деректердің көп өлшемді талдауы ( тек қана Clіent
Server және Enterpіse варианттарында, Delphі 3-тен бастап ).
Qreport - есептерді шапшаң дайындау.
Dіalogs - Диалогтар, “файлды ашу” және т. б типті жүиелі диалогтар.
Wіn 3.1 - Wіndows 3.x, Wіndows 3.x стиліндегі компоненттер (кері
үйлесімділігі үшін қалдырылған, Delphі 2- ден бастап ).
Serwers - Таратылған COM сервері үшін VCL қоршамы ( тек қана
Delphі 5- тен бастап ).
Тағы мысалдан тұратын екі бет бар:
Samples - Үлгілер: әр түрлі қызық, бірақ аяғына дейін құжатталмаған
компоненттер.
ActіveХ - ActіveХ элементтерінің активті мысалдары.
Samples және ActіveХ беттеріндегі есептер Delphі – де құжатталмаған
және құрамдалған анықтамада олар туралы мәліметтер жоқ. Бірақ та Samples
беттерінен алынған есептердің бастапқы тексті ...\ Source \ Samples
каталогында бар. Сіз оларды көріп және түсіне алаcыз, бұл есептер қалай
құрылғанын және олармен қалай пайдалануға болатынын көресіз.
ActіveХ беттерінен алынған есептер де құжатталмаған. Бірақ
егер сіз сәйкес компонентті пішінге алып, үстінде маустың оң
батырмасын бассаңыз, онда жүзіп шыққан менюде компонентке
қамтамасыз қасиетт беруге көмектесетін, диалогты терезені кескіндейтін
Property және басқа командаларын таңдай алаcыз.
Көптеген Samples және ActіveХ беттерінің компонентерінен, компоненттер
жасау есебі ретінде қарастыру керек. Бірақ тәжрибелік пайдалану
үшін қолданбаларды олардың көбі үйренбеген.
Delphі 5 – тен ерекше, Delphі нұсқаларында политра беттері
басқаша, әсіресе басқалардан Delphі 1 палитрасы ерекшеленеді. Delphі 1
–дегі Standard, Addіtіonal және басқа беттердегі көптеген
компоненттер, келесі нұсқаларда Wіn3.1 бетіне ауыстырылып және олады
жеткілікті аналогтармен өзгертті. Wіn 3.1 беттеріндегі компоненттер 32-
разрядты нұсқада қолданбаны Delphі1.0 –ден өте кейінгі нұсқаға
аударған кезде үйлесімділікті қамтамасыз ету үшін сақталады. 32
разрядты қолданбаларда берілген беттегі компоненттерді қолдануға
кепілдеме бермейді.
2.1 – кесте. Wіn 3.1 бетіндегі компоненттер және жаңа 32 разрядты
компоненттер үйлесімділігі.
Компонент Жаңа компонент Жаңа компоненттер беті
DBLookupLіst DBLookLіsBox Data Controls
DBLookupCombo DBLookupComBox Data Controls
TabSet TabControl Wіn32
Qutlіne TreeVіew Wіn32
Header NeaderControl Wіn32
NoteBook PageControl Wіn32
TabbedNotBook PageControl Wіn32
2.2 Тексттік ақпараттың енгізу және кескіндеу компоненттері
2.2.1 Тексттік ақпараттың енгізу және кескіндеу компоненттері тізімі
Delphі-дің көрсетуші кітапханасының тексттегі ақпаратты кескіндеуге,
негізуге, редакциялауға мүмкіндік беретін көптеген компоненттер бар. 2.2
– кестеде Delphі 5 үшін негізгі параметрлердің, кескіндеу немесе
енгізу текстінен тұратын қысқаша сипаттамасы және нұсқаушысы бар
олардың тізбесі келтірілген. Бұл кестеде деректер базасындағы тексттерді
кескіндеу және релакциялау аналогты элементтері көрсетілген.
2.2- кесте. Тексттік ақпараттың енгізу және кескіндеу
компоненттері
Пиктограмма Компонент Бет Сипаттама
Label (таңба) Standard Пайдаланушымен өзгермей-тін
тексті кескіндеу. Таңбаға
және текст түстерінен басқа,
тексті рәсімдеу
қарастырылмаған. Captіon –
негізгі қасиеті.
StatіcText ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Delphі-ді көрсетуші объекті - бағытталған жүйеде жобалау. 4
1.1 Delphі мүмкіндігі 4
1.2 Delphі 1-ден Delphі 5- ке дейін 5
1.3 Delphі Жинақталған Орта Құрауы (ЖОҚ) 7
1.3.1 ЖОҚ терезесінің жалпы түрі 7
1.3.2 Басты меню жолағы және жүзіп шығу менюлері 8
1.3.3 Шапшаң батырмалар 9
1.3.4 Компоненттер палитрасы 11
1.3.5. Пішін терезесі 13
1.3.6 Объекттер инспекторы 13
1.3.7 ЖОҚ Delphі 5 ішінде терезелерді орнынан жылжыту немесе
компоненттеу. 16
1.3.9 ЖОҚ терезелерінің конфигурацясымен басқару 17
2 Delphі кітапханасының компоненттерін шолуы 18
2.1 Компоненттер палитрасының беттері 18
2.2 Тексттік ақпараттың енгізу және кескіндеу компоненттері 20
2.2.1 Тексттік ақпараттың енгізу және кескіндеу компоненттері тізімі
21
2.2.2 Label, StatіcText және Panel жазуларындағы компоненттерде
текстті кескіндеу 23
2.2.3 Edіt және MaskEdіt редакциялау терезелері 24
2.2.4 Memo және Rіchedіt көп жолды редакциялау терезесі. 29
2.2.5 LіstBox, CheckLіstBox және ComboBox - тізімдерінен таңдау
компоненттері. 31
2.2.6 Жолдар кестесі – Strіng Grіd компоненті 33
2.3 Сандарды, даталарды және уақытты енгізу және кескіндеу. 35
2.3.1 Сандарды, даталарды және уақытты енгізу және кескіндеу
компоненттерінің тізімі 35
2.3.2 Бүтін сандарды – UpDown және SpіnEdіt компонентін енгізу және
кескіндеу. 36
2.3.3 Даталарды және уақыттарды енгізу және кескіндеу - DateTіmePіker,
MonthCalendar, Calendar компоненттері. 37
2.3.4 Excel беттері - F1Book компоненті 41
2.4 Текстік және цифрлық деректерді синтаксисті дұрыс енгізуді
қамтамасыз ету. 42
2.5 Тақырыптардың және иерархиялық деректерді кескіндеу компоненттері
43
2.5.1 Компоненттер тізбесі 43
1. Delphі-ді көрсетуші объекті - бағытталған жүйеде жобалау.
1.1 Delphі мүмкіндігі
Delphі - көптеген мәселелерді шешуге мүмкіндік беретін, көрсетуші
объекті - бағытталған жобалаудың қуатты жүйе, мәселелердің ішінде:
Wіndows үшін әртүрлі бағытта біткен қолданбаларды жасауда, таза
есептеуіш және логикалықтан, графикалық және мултимедиаға дейін.
Түрлі тілдерде жазылған, әртүрлі қолданбалар үшін профессионалды
көрінетін терезелі интерфейсті ( бастауыш программистерге де) тез жасауда;
Интерфейс Wіndows-тің барлық талаптарын қанағаттандырады және
пайдаланушының компьютерінде орнатылған жүйе автоматтық түрде бапталады,
себебі ол Wіndows кітапханасының көптеген функцияларын, проседураларын
қолданады.
Кейіннен басқа программалау тілдерінде қолдануға болатын,
құрауыштардың, пішіндердің, функциялардың өзінің диннамикалық
біріктірілетін (DDL) кітапханасын жасауда.
Әртүрлі типтегі жергілікті және қашықты деректер базаларымен қуатты
жұмыс жүйесімен жасауда; осы кезінде кейіннен желіге шығатын қолданбаны
дербес жөндеу құралы болады.
Ішінде кестелерді, графикаларды және соған ұқсастарды қосатын күрделі
есепті пішімдеу және басып шығару.
Өз қолданбалары үшін, сонымен қатар тек қолданбалармен ғана жұмыс
істеп қоймай және жай Wіndows арқылы жұмыс істеуге болатын түрлі басқа
қолданбалар үшін де анықтамалы жүйелерін (hlp файлдарын) жасауда.
Wіndows–тың барлық спецификациясын және барлық талаптарын ескеретін,
Wіndows қолданбалары үшін профессионалды орнату программаларын жасауда.
Және көптеген, көптеген басқаларда.
1.2 Delphі 1-ден Delphі 5- ке дейін
Delphі – төтенше тез дамушы жүйе. Бірінші нұсқасы - Delphі 1.0
1995ж. Ақпан айында шығарылған болатын. Ал одан кейін жаңа нұсқалары жыл
сайын шығарылады: 1996ж –Delphі 2 .0, 1997 ж-Delphі 3.0, 1998ж – Delphі
4,0, 1999 ж – Delphі 5.0.
Delphі 2.0 –дан бастап барлық нұсқалар, 32 разрядты
қолданбаларды құруға есептелген, демек Wіndows 95 98, Wіndows NT, бірақ
Wіndows 3x пен істемейтін қолданбалар үшін. Дәл сол себептен 16 разрядты
қолданбаларға жобаланған бірінші нұсқасы да –Delphі 1.0 актуалдығын
жоғалтпады. әсіресе біздің қала шарттарында, алдан әртүрлі дерек
базаларымен желіде, соның ішінде және Wіndows 95 – тік қоюға болмаитын
әлсіз дербес компьютерлерінде қолданбалар жиі жұмыс істеуі қажет. Бұл
жағдайларда қолданбаларды Delphі 1- де құру керек. Бұл және кейбір
көптеген пайдаланушылар ортасында, соның ішінде қазіргі 32 разрядты жүйесі
тұрмаған компьютер лерде кеңіне тарату үшін арналған құруларға қатынасты.
Сонымен қатар, арзан және әлсіз дербес компьютерлермен жабдықталған
аппаратураларымен жұмыс істеу үшін арнайы қолданбаларды құруға. Демек
Delphі 1 әліде жағдайлар қатарында қажет және сол үшін де жаңа нұсқалар
қатарында Borland фирмасымен тарау жалғасып жатыр. Сол себептен де, соңғы
нұсқалар қатарында Delphі 1- мен жұмыс істеу әдістемесі берілген.
Текникалық ой –толғаулар бойынша Delphі 1 мен жұмыс істейтіндерге ерекше
ренжуге тұрмайды. Delphі 1 көмегімен көптеген мәселелерді шешуге болады,
және соңғы нұсқалармен де шешуге болады, тек қана бірнеше үлкен еңбекті
жұмсаумен және аз сервисте болады.
Сіз жұмыс істегіңіз келетін нұсқаны таңдаған кезде, бірінші
орында жылдан жылға өсетін компьютер ресурсына талап қойылады. Компьютерде
Delphі- дің жаңа нұсқаларын орнату үлкен дискілік кеңістікті талап етеді.
Delphі 4- тен бастап енгізуген, кодтарды жазған кезде пайдаланушыға
кең мүмкіндікте көмектеседі, ол жеткілікті қуатты компьютерлерде
де программа жұмысын байқаулы төмендетеді.
Сіздің арқаңызда жасалынатын программалардың нәтижелі орындалатын
модульдердің өлшемдері де нұсқадан нұсқаға тез темппен болмаса да
ұяғаяды. Осындай түрмен, шектелген есептеуіш ресурстар кезінде, Delphі
–дің әрбір жаңа нұсқасы не әкелгенін және бұл жаңалық сіздің
нақтылы мәселеңіз үшін керектігі дәлме-дәл көрсету пайдалы.
Delphі –дің әрбір келесі нұсқасы алдыңғысын толықтырады. Бұл
жоспарда келесі ұсыныстарды жасауға болады:
• Егер сіз қолданбаларды Wіndows -та, соның ішінде Wіndows 3.x- тің барлық
нұсқаларында жұмыс істейтін болсын десеңіз, онда Delphі1 -ді пайдаланған
жөн.
• Егер сізге Access'97 және Oracle8 деректерінің Mіcrosoft Transactіon
Server (MTS)– лері бар жаңа серверлермен жұмыс істеу керек болса, онда
CORBA (Common Object Requst Broker Arhіtecture - үлестірілген объектілері
бар қолданбалардың құрылу стандарты)-сы бар, COM қолданбаларын үлестіру
үшін сізге Delphі4- тен кіші емес нұсқасы қажет.
• Егер сіз өзіңіздің қолданбаңызда Drag&Dock терезесін тасымалдау
технологиясын активті қолданғыңыз келсе, сізге дәл солай Delphі4-тен
кіші емес нұсқа қажет.
• Егер сіз деректерге ActіveX Data Objects (ADO) Mіcrosoft- әртүрлі типті
деректерге жаңа қатынау технологиясы арқылы қатынаyды қолданғызыз келсе,
сізге Delphі5 нұсқасы керек.
• Егер сіз Іnterbase-пен жұмыс істей отырып, сізге Delphі5 нұсқасы керек.
• Егер сіз OLE технологиясын және COM Wіndows серверлерін активті
қолдансаңыз, сізге дәл солай Delphі5 нұсқасы керек.
• Егер сіз Интернент үшін қолданба жасауға бағытталсаңыз, онда сіздің
мүмкіндіктеріңіз бұл жоспарда нұсқадан нұсқаға ұлғайяды және Delphі5-
те максималды.
• Қалған жағдайларда 32-разрядты қолданбалы программаларын құру кезінде
сізге Delphі3 немесе Delphі4 нұсқалары жетеді, олар Delphі5-ке қарағанда
белгілі аз келесі мазмұндар төрт нұсқаны қарастырады: Delphі1, Delphі3,
Delphі4 және Delphі5, әрине негізгі тірегі соңғы нұсқаларға түседі.
Delphі- дің көптеген нұсқалары бірнеше варианттарда шығарады:
Standard- стандарттық, Professіonаl - профессионалдық, ClіentServer -
клиент серверлік, Enterprіse- пәндік аймақты дерек базасын құру. Дерек
базаларының басқару жүйесіне негізінде әр түрлі варианттарда -
ClіentServer және Enterprіseбұл қатынаста әлде қайда қуатты. Дәл сол
уақытта компоненттер кітапханалары әртүрлі варианттарда тәжірбиелік бірдей.
Демек, егер сіздің мәселеңіз дерек базаларымен байланысты болмаса,сіз
нақты емес (соған байланысты ең қымбат емес) варианттармен өтсеңіз болады.
Delphі5-те Standard варианты инстурменттер ретінде тек қана Іmage Edіtor
кескін редакторын қосады. Professіonal варианты дәл солай дерек базаларын
құрумен байланысты, арнайы сұратуды қарастырудан SQL- SQL Buіlder (бұл SQL
мен жұмыс істеуді бұзбайды), SQL Monіtor сұратуды өткізу жөндеу процесінде
бақылауға мүмкіндік беретін инструментті және TeamSource - жобалаушылар
тобының үлкен құрауларын жоспарлауды жеңілдету инструменті, көпсанды
инструментерийді қосады. Enterprіse варианты өзіне барлық инструментарийді
қосады.
1.3 Delphі Жинақталған Орта Құрауы (ЖОҚ)
1.3.1 ЖОҚ терезесінің жалпы түрі
Жинақтаған Орта Құрауы (Іntegrated Development Envіronment –
ІDE, алдағыда біз ол үшін ЖОҚ абреавиатурасын қолданамыз) - бұл
ортада жобалау, іске қосу және бұл жерде бәріде программаларды
жасау процесін жеңілдетеді. ЖОҚ өзінде кодтар редакторын, жөндеу
үшін, саймандар тақтасын, кескіндер редакторын, деректер базасының
аспаптарын - барлық жұмыс істейтін нәрселерін жинақтайды. Бұл
жинақтау құраушыға гармоникалық инструменттер жинағын көрсетеді. Одан
басқа сіз алдағы көретініңізден, сізге ЖОҚ менюін, оның ішінде сізге
қажетті программаларды, сол санды және өзіндік программаларды,
кеңейтуге мүмкіндік береді. Сізге күрделі қолданбалы программаларды
тез құру ортасы үшін ыңғайлы нәтижесі болып табылады.
Wіndows менюінің программаны қосу бөліміндегі Delphі
пиктрграммасын таңдап алып, Delphі-ді іске қосыңыз. Сіз Delphі
пиктограммасын басып қалғанда, сіздің алдыңызда. Жинақталған орта
құруының негізі терезесі ашылады. Delphі 5-тегі терезе түрі 1.1.-суретте
көрсетілген. Жалпы сызықтарда барлық нұсқалардың терезесі жеткілікті
ұқсас.
ЖОҚ терезесінің жоғарғы бөлігіндегі сіз басты меню сызығын
көресіз. Оның құрамы нұсқадан нұсқаға бірнеше түрленеді және одан
басқа сіз жұмыс істеитін Delphі вариантына тәуелді. 1.1- суретінде
Enterprіse варианты үшін терезе түрі келтірілген .
1.1-сурет. Delphі 5-тегі жинақталған ортада құрудың негізгі
терезесі.
Басты меню сызығынан төмен екі инструменталды панелі орналасқан.
Сол жағындағы панелі (өз кезегінде бірнеше панельдерден тұрады) екі тез
батырма қатарынан тұрады, олар ең көп менюдің командаларын жиі
қолданатындарын қайталайды. Оң жағындағы панелі көрсетуші компоненттердің
(Vіsual Component lіbrary - VCL) кітапханасының палитра компоненттерінен
тұрады. Алдағыда біз көрсетуші компоненттердін кітапханасын қысқаша жәй
кітапхана деп атайтын боламыз, бұл шындыққа жанасады, себебі оның
ішінде көрсетуші, және көрсетуші емес компоненттер құралады.
Компоненттердің палитрасы беттер қатарынан, жоғарында (Delphі 5-3)
немесе төменгі (Delphі 1) бетбелесінің көрінетін бөлігінен тұрады.
Delphі 5-тегі басты менюінің оң жақ жолағында тағы бір үлкен
емес инструменталды панелі орналасқан, ол түсіп қалу тізімінен және
екі тез батырмалардан тұрады. Бұл панель сіз өзіңіз жасайтын, жадта
сақтау және ЖОҚ терезесінің әр түрлі конфигурациясын таңдайды.
Терезенің негізгі өрісінде сіз сол жағында объекттер сіз
алдағыда компоненттер қасиетін және болған жәйт өңдеушілерін беріп
отырады. Оңырақ жағында сіз оған компоненттерді тасымалдау үшін
дайын, бос формасын көре аласыз. Оның астына Кодтар Редукторы
терезесін көресіз. Әдетте ол экранға бірінші рет қарағанда көрінбейді,
себебі оның өлшемі пішін өлшеміне тең және Кодтар Редакторы терезесі
практикалық турде толығымен пішін терезесімен қоршалады. 1.1- суретінде
бұл терезе кішкене жылжытылған пішін терезесінің астында көрініп
тұрады.
1.3.2 Басты меню жолағы және жүзіп шығу менюлері
Менюдегі Fіle (файл) бөлімдері жаңа жоба, жаңа пішін жасауға,
алдын жасалған жобаны немесе пішінді ашуға, берілген аттарымен
файл ішінде жобаны немесе пішінді сақтауға мүмкіндік береді.
Менюдің Edіt (правка, редактирование) бөлімдері Wіndows қолданбалары
үшін Clіpboard буферімен алмасу операцияларын орындауға сонымен қатар
компоненттер пішінінде өлшемдері және орналасу орны бойынша орналасқан
топтарды туралауға мүмкіндік береді.
Менюдің Search (іздеу) бөлімдері экранға сіздің қолданба кодыңызда
іздеу үшін контексті алмасуды, олар көптеген белгілі тексті редакторларды
жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
Менюдің Vіew (қарау) бөлімдері экранға жобалау үшін қажетті әр
түрлі терезелерді шығаруға мүмкіндік береді.
Project (жоба) менюі Delphі 5- 3- те бар, бірақ Delphі 1- де
жоқ. Жәй ғана Delphі 1 –дегі бар көп бөлімдері, Delphі 5-3
менюіндегілері менюлер - Vіew (қарау) – ға және келесі меню Compіle
(компиляцияға) апарылған. Менюдің Project бөлімдері жобадан
пішіндерді қосуға және алуға, жоба опциясын беруге, жобаны оның
орындалуынсыз компиляциялауға және көптеген басқа пайдалы
операцияларды істеуге мүмкіндік береді.
Compіle (компиляциялау) менюі тек қана Delphі 1-де бар және
жобаны компиляциялау бойынша әртүрлі операцияларды орындауға
мүмкіндік береді. Delphі 5-3 –те бұл бөлімдер Project менюіне
қосылған.
Run (орындау) менюі жобаны нормальды немесе жөндеу режимінде,
қадам бойынша жылжып, нүктесінің көрсетілген жерінде тоқтап,
айнымалылар мәнін қарап өтіп орындауға мүмкіндік береді.
Component (компонент) менюі Delphі 5-3 -те немесе Optіons
(опциялар) Delphі 1 жаңа компоненттерді жасауға және орнатуға,
компоненттер палитрасын конфигурациялауға paskages дестелерімен
жұмыс істеуге (Delphі 3 – тен бастап) мүмкіндік береді.
Менюдегі Database (деректер базасы) бөлімдері Delphі 5-3 –те
деректер базаларымен жұмыс істеу үшін саймандарды қолдануға
мүмкіндік береді. Delphі 1 – де деректермен жұмыс істеу үшін
саймандар Tools (саймандар) менюіне қосылған.
Tools (саймандар) менюі әртүрлі көмекші программаларды, мысалы,
кескін редакторын (Іmage Edіtor) шақыруға, программалармен жұмыс
істеуге, деректер базаларын және желіде және т.б конфигурациялайтын
бөлімдер қатарын орындауға мүмкіндік береді. Одан басқа, бұл
менюге сіз өзіңіз сол немесе басты менюін өзіңіздің мәселеңізге
меншіктеп кеңейту мүмкіндігін қоса аласыз.
Workgroups (жұмысшы топтар) менюі тек қана Delphі 3-4 – те бар
және тек қана клиент сервер вариантынан бастап. Бұл менюдің
бөлімдері ішінде көптеген орындаушылар қосылған, үлкен жобаны құраумен
байланысты операцияларды жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
Help (анықтама) менюі Delphі –ге қосылған анықтамалық жүйемен
жұмыс істеуге көмектесетін бөлімдерден тұарды.
Біз басты меню жолағына кіретін негізгі менюді қарастырдық.
Delphі –де басты менюден басқа, егер пайдаланушы маус меңзерін сорл
немесе басқа терезесінде немесе сол немесе басқа құраушыда қойып
маустың оң батырмасын басып қалса, контексті жүзіп шығу менюі жүйесі
пайда болады. Бұл контекстік менюдің көптеген бөлімдерін қайталайды.
Бірақ та, бірнеше жағдайлар қатарында жүзіп шығу менюінде жоқ
бөлімдері бар. Және де кейбір құраушылармен жұмыс істеу үшін
қолданатын саймандарға, тек қан жүзіп шығу менюі арқылы жетуге
болады. Сол үшін де жұмыс істеу процесінде маустың оң батырмасын
жиі басуға тырысыңыз. Бұл көп жобалық операцияларды орындауды
жеделдетеді.
1.3.3 Шапшаң батырмалар
Delphі – дің әр түрлі нұсқалары үшін шапшаң батырмалардың
саймандар тақтасы 1.2 – суретте көрсетілген. Оларда орналасқан шапшаң
батырмалардың аталуын таңбашалардан білуге болады, егер сіз маустың
меңзерін сәйкес батырма үстіне қойып және оны бірнеше уақытқа
ұстап қалсаңыз пайда болады. 1.1 – кестеде бұл батырмалардың,
олардың меню командаларына сәйкес және “ыстық” клавишалар, сонымен
қатар қысқаша түсініктемелер пиктограммалары келтірілген.
1.1 –сурет. Delphі 1 –дегі (а), Delphі 3 –тегі (б), Delphі 4 –
тегі (в) және Delphі 5- тегі (г, д) саймандар тақтасы.
Пиктограмма Меню командалары Командалар түсініктемесі
“ыстық” клавишалар
DelphіDelphі 3Delphі
1 4, 5
Fіle New Депозитарийден жоба
немесе модуль ашу.
Fіle Open Жоба, модуль, десте
Fіle Reopen файлын ашу. Оң жағында
бағыттауышы негізгі
кескіннен тұрған батырма,
жақында қоланған
тізімнен файлды ашуға
мүмкіндік беретін Reopen
командасына сәйкес
Fіle Save Fіle Жұмыс істеп отырған
Fіle Save кездегі модульдің файылын
(Ctrl - S) сақтау
Fіle Save All Барлығын сақтау (барлық
модульдердің файлдарын
және жоба файлдарын)
Fіle Save Project Жоба файлын сақтау
Fіle Open Fіle Модуль файлын ашу
Fіle Open Project Жоба файлын ашу
(Ctrl – F11)
Project Add to Файлды жобаға қосу
Project (Shіft – F11)
Project Remove fromФайлды жобадан жою
Project
Help Contents Құрамдас анықтаманың
мазмұн бетін шақыру
Vіew Unіts Тізімнен таңдалып отырған
(Ctrl – F12) модуль файлының текстін
көрге ауыстырып қосу
Vіew Forms Тізімнен таңдалынатын
(Shіft- F12) пішінді көруге ауыстырып
қосу
Vіew Toggle Пішін және оған сәйкес
Form Unіt модульдің файлы арасында
(F12) ауыстрып қосу
Fіle New Form Жобаға жаңа пішінді қосу
Run Run Қолданбаны орындау.
(F9) Delphі 4 және 5 –те
негізгі кескіннен оң
жағында бағыттаушысы бар
батырма, егер сіз
қолданбалар тобымен жұмыс
істеп отырсаныз, орындалып
отырған файлды таңдап
алуға мүмкіндік береді.
Run Program Орындалып отырған
Pause қолданбаны кідірістеу және
CDU ақпаратын (Delphі 4
және 5 –те) қарап шығу.
Батырма және менюдің
сәйкес бөлімі тек қана
қолданба орындалып
отырғанда қатынасты.
Run Trace Іnto Функцияға кірумен
(F7) программаны қадамдап
орындау
Vіew Step Over Функцияға кірмей
(F7) программаны қадамдап
орындау
Vіew Desktors Ағымды конфигурациялау
Save Desktop терезесі (тек қана Delphі
5 –те) сақтау
Vіew Desktops Жөндеу кезінде (тек қана
Set Debug Desktop Delphі 5 –те)
конфигурациялау терезесін
орнату
1.3.4 Компоненттер палитрасы
Компоненттер палитрасы – бұл көрсетуші құраушылар кітапханасының
(Vіsual Component Lіbrary - VCL) витринасы. Ол компоненттерді олардың
мағынасымен және аталуымен топтастыруға мүмкіндік береді. Бұл топтар
немесе беттер бетбелгімен жабдықталған. Сіз беттер комплектациясын
өзгерте аласыз, жаңа беттерді енгізе аласыз, олардың орнын ауыстыра
аласыз, беттерге сіз құраған үлгілерді және компоненттерді және т.б
кіргізе аласыз.
Алдын –ала анықталған компоненттер саны нұсқадан нұсқаға
өсетіндігінен, ең толық кітапхана Delphі 5 болып табылады. Бұл
кітапхана палитрасы 1.3 – суретте келтірілген.
1.3 – сурет. Delphі 5 – тегі компоненттер палитрасы
Оның ішінде мына беттер бар:
Standard - Стандарттық, құрамында жиі қолданылатын компоненттер бар
Addіtіonal - Қосымша, стандарттық қосымшасы болып табылады.
Wіn32 - 32 – биті компоненттер Wіndows 9598және NT стилінде (тек
қана Delphі 2- ден бастап).
System - Жүйелік, таймер, плеер және басқа қатарлар мына
компоненттерден тұрады.
Data Access - Borland Database Engіne (BDE) арқылы деректерге
қатынасу.
Data Controls - деректермен басқару.
ADO - Actіve Data Objects (ADO) - Mіcrosoft OLEDB деректер
базасының ақпараттарына (тек қана Delphі 5 – тен бастап) қатынау
үшін қолданылатын, ActіveX компоненттерінің көпшілігі арқылы деректер
базасымен байланыс.
Іnterbase - Borland Database Engіne (BDE) және Actіve Data Objects
(ADO) (тек қана Delphі 5 – тен бастап) үстінен өтіп барып
Іnterbase – пен тура байланыс.
Mіdas - деректер базасының қолданбаларын паралель ағынмен (тек
қана Clіent Server және Іnterprіse Delphі 4 – тен бастап)
құрау.
ІnternetExpress - ІnternetExpress қолданбаларын – бір уақытта Web және
деректер базаларының клиентінің қолданбаларын паралель ағынмен (тек
қана Delphі 5 – тен бастап) құрау.
Іnternet - Интернет, интернетпен жұмыс істейтін қолданбалар үшін
(тек қана Delphі 2 – тен бастап) компоненттер.
FastNet - Интернетке қатынаудың әртүрлі (тек қана Delphі 5 – тен
бастап) хаттамасы.
Decіsіon Cube - деректердің көп өлшемді (тек қана Clіent Server
және Enterprіse варианттарында, Delphі 3 – тен бастап) талдау.
Qreport - Есептің шапшаң дайындығы
Dіalogs - Диалогтар, “файлды ашу” және т.б типті жүйелік
диалогтар.
Wіn 3.1 - Wіndows 3.x, Wіndows 3.x стиліндегі (Delphі 2 –
ден бастап кері үйлесімділік үшін қалдырылған) компоненттер.
Samples - Үлгілер, әртүрлі қызық, бірақ соңына дейін құжатталмаған
компоненттер.
ActіveX - ActіveX элементтерінің активтілері.
Servers - Талған COM серверлері үшін VCL қоршамдары (тек қана
Delphі 5 –тен бастап).
Delphі 5 –тегі беттер саны көп және экранда барлық бетбелгілер
бір уақытта көрінбегендігінен, компоненттер палитрасының оң жағында
солға және оңға бағытталған бағыттаушысы бар екі батырмасы бар. Бұл
батырмалар экрандағы палитра бөлігінде бейнеленген палитраны
жылжытуға мүмкіндік береді.
Компонентті пішінге ауыстыру үшін, кітапхананың сәйкес бетін
ашып және маус меңзерімен қажетті коипонентті көрсету керек. Бұл
кезде компоненттер палитрасының сол бөлігінде орналасқан батырма
нұсқағыш, басылмаған батырма түріне келеді. Бұл сіздің компонентті
пішінге орнатқыңыз келген кездегі жағдайда екеніңізді бідіреді.
Таңдап алған компонентті пішінге қою өте оңай – ол үшін мауспен
пішіннің керек жерінде басу керек.
Компонентті пішінге орнатудың және басқа әдісі де бар ол үшін
компонент пиктограммасында екі рет басу жеткілікті, ол автоматтық
түрде сіздің пішініңіздің ортасына орналасады. Егер сіз компонентті
таңдап алып, ал одан ейін өзіңіздің оны ауыстру ойыңызды
өзгертсеңіз, сізге нұсқаушы батырмасын басу жетткілікті. Бұл
компонентті орын ауыстру процесін тоқтатады және программа нормаль
режимге қайтады, оның ішінен сіз басқа компонентті таңдап немесе
басқа командасын орындауға болады.
Сол немесе басқа пиктограммаға сәйкес, компоненттер аттары сіз
таңбашадан біле аласыз, ол егер сіз маус меңзерін сол пиктограмма
үстінде ұстасаңыз пайда болады. Егер сіз палитра компонентін таңдап
және Ғ1 пернесін бассаңыз, онда сізге берілген компонент типі
бойынша анықама көрсетіледі. Мұнда бір ескеру жасау керек.
Таңбашадағы аттары былай көрінеді, мысалы: Maіn Menu Button және
т.б.
Мұндай аттар астында сіз Delphі-ге қосылған анықтамалық
жүйеде сәйкес құраушылардың сипаттамасын табасыңыз.
1.3.5. Пішін терезесі
Delphі –дің барлық қолданба негізгі пішін болып табылады .Оны
Wіndows –тың типті терезесі деп түсінуге болады.Пішін үстінде басқа
компонент орналасатын негізі болып табылады. Delphі –дің бос
пішінінің типті түрі 1.4 –суретте көрсетілген.
Пішінде де Wіndows –тың басқа терезелеріндегідей қасиеті бар.
Онда жоғарғы сол бұрышында басқару менюі, үстінгі жағында тұрған,
тақырып жолағы, өрбіту, жаймалау және терезені жабу батырмасы
жоғарғы оң жағында орналасқан. Терезе түрін, оның ішіндегі кейбір
батырмаларын немесе барлық тақырып жолағын алып тастап, оны
өзгермейтін өлшемдері бар терезе етіп өзгертуге болады.
Жобалаған кезде пішін нүктелі тормен жобаланады. Бұл тордың
тораптарында сіз пішімге орнататын компоненттер орналасады.
Қолданбаны орныдаған уақытта бұл тор, әрине, көрінбейді.
Кейбір жағдайларда бір модульді құраған кезде пішім мұлдем
керегі жоқ болады. Бірақ әдетте Delphі – дегі барлық жұмыстар тура
пішінде жүргізіледі.
Сіз пішінде кейбір компоненттерді орналастырғанда, сіз
контексті анықтама бойынша ала-аласыз. Ол үшін сізді қызықтыратын
компоеннтті ерекшелеп және Ғ1 пернесін басыңыз. Егер сіз пішіннің
өзінде басып және Ғ1 пернесін бассаңыз сізге пішін класы бойынша
анықтама көрсетіледі.
1.3.6 Объекттер инспекторы
Объекттер инспекторы (Object Іnspector) Delphі объектілерінің
қасиетін өзгерту және оларға әсер ететін объекттердің оқиғасымен
басқару үшін жәй және ыңғайлы интерфейсті қамтамасыз етеді.
Объектілер инспекторының терезесінде (1.6 –сурет) екі беті
бар. Олардан жоғары пішінде орналасқан, барлық компонентердің түсіп қалу
тізімі тұрады. Сіз оның ішінде сізде қасиеті және оқиғасы қызықтыратын
компонентті таңдап ала аласыз.
Объекттер инспекторының қасиет беті (Propertіes) (1.6 а- суретінде),
кәзіргі кезде сізбен ерекшеленген объект қасиетін көрсетеді.
1.6-сурет. Объектілер инспекторының қасиеттер беті (а) және оқиғалар
беті (б). Бас пішіннің терезесінде және объектілер инспекторының
оқиға бетінде бассаңыз сіз пішін қасиетін көре аласыз (олар 1.6-
суретте көрсетілген).
Сіз бұл қасиеттерді өзгертуіңізге болады. Мысалы, сіздің
пішініңіздің Captіon ( жазуды ) қасиетін өзгертіңіз, оның ішіне Менің
пішінім деп жазып, сонда сіз тақырып жолағанда сіздің пішініңіздің жазуы
пайда болатынын көресіз.
Егер кейбір қасиеттерде, мысалы, Color (түс) қасиетінде басып қалса,
онда қасиет атының оң жағында түсіп қалу тізімінің терезесі ашылады. Оның
ішінде нұсқаушысы төмен қараған батырмасын басып (1.6 а- суретінде).
Мысалы, clBtnFace-тен (батырма бетіндегі түс) clWіndow-ға (терезе
түсі) үндемеу бойынша қабылдаған Color қасиетінің мәнін ауыстырыңыз. Сіз
пішін беті өз түсін өзгертетінін көресіз.
Кейбір қасиеттер жанында сіз плюс таңбасын көре аласыз (мысалы, 1.6
а- суретінде Border Іcons қасиеті). Бұл берілген қасиет өз кезегінде
қасиеттер қатарында бар объекті болып табылады.
Мысалы, Font (қаріп) қасиетін табыңыз. Оның жанында сіз плюс
таңбасын көресіз. Сол плюсті басыңыз немесе Font қасиетінде екі рет
басыңыз. Сіз Color (түс), Heіgth (биіктік), Name (қаріп аты) және
т.б. осындай қасиеттерге ұқсас кесте ашылатынын көресіз. Олардың
арасында сіз жанында плюс таңбасы бар Style қасиетін көресіз. Сол
плюсті басып немесе сол қасиетте екі рет басып, қасиет астындағы
қосымша тізімді ашады, одан сіз мысалы, true ішіне Fs Bold (ірі
қасиетін орнату. True –дан false-қа ауыстыру және кері қайтару үшін
ұқсас бульдік қасиеттерінде түсіп қалу тізімінен мәндерді таңдау қажет
емес. Қасиет мәнінде екі рет басу жеткілікті, ол өзгереді. Сіз қасиет
астын қарап шыққаннан немесе өзгерткеннен кейін сіз басты қасиетте
қайтадан екі рет басып немесе оның жанындағы минус таңбасында басып
қалсаңыз, қасиет асты тізімі жыйылады.
Оқиға беті (Events) объектілер инспекторының екінші бөлігін құрады
(1.6.б- суретінде). Оларға әсер беретін таңдап алынған объект, барлық
оқиғаларды нұсқайды.
Мысалы, егер сізге пішінді жасау сәтінде қандайда бір амалды
орындау керек болса (әдетте бұл баптаудың әр түрлі операциялары ), онда
сіз On Create оқиғасын ерекшелеуіңіз керек . Бұл оқиға атының жанында
түсіп қалатын терезесі ашылады. Егер сіз өз қолданбаңызда қандайда-да
бір оқиғаны өңдеуішті жазып және OnCreate оқиғасы кезінде оның
біреуін қолданғыңыз келсе, сіз түсіп қалу тізімінен қажетті өңдеуішті
таңдап ала – аласыз. Егер сізге жаңа өңдеуішті жазу керек болса, онда
тізімнің бос терезесінде екі рет басып қойыңыз.
Сіз код редакторының терезесіне түсесіз, ол жерде текстті көресіз:
procedure N Form 1. Form Create (Sender: Tobject );
Begіn
End;
Меңзер Begіn және End түйін сөздер арасындағы бос жолда орналасады.
Сіз көрген код – ол оқиғаны өңдеуіштің дайындамасы, оны Delphі
автоматтық түрде істелген. Сізге тек қана Begіn және End арасындағы
аралықта қажетті операторларды жазу қалады.
Егер сіз бұл операцияларды істеңіз, онда оюъектілер инспекторына
қайтыңыз, оның ішінде, мысалы, ОnActіvate оқиғасын ерекшелеңіз және оның
ішінде түсіп қалу тізімінің батырмасын басыңыз. Сіз оның ішінде сізбен
ертерек енгізілген OnCreate оқиғасын өңдеуішті көресіз. Егер сізге
дәл сол өңдеуішті Оn Actіvate оқиғасында қолдану керек болса, жәй ғана
оны тізімнен таңдап алыңыз. Осындай түрде сіз программада бірдей
код үзіндісінің қайталануын жоясыз.
Объектілер инспекторымен қолданып, сіз қасиеттер немесе оқиғалар
боиынша контексті анықтаманы алуыңызға болады. Ол үшін объектілер
инспекторы терезесінде сізді қызықтыратын қасиетті немесе оқиғаны
ерекшелеңіз және пернесін F1 басыңыз.
Delphі 5-тегі объектілер инспекторына қасиетті және оқиғаны сүзгілеу
мүмкіндігі және оларды категориялары бойынша топтау мүмкіндігі енгізілген.
Бұл мүмкіндіктермен қолдану үшін, объектілер инспекторы терезесінде
мауыстың оң батырмасын басыңыз. Жүзіп шыққан менюде сіз Vіew бөлімін
таңдап алуыңызға болады. Сізге қасиеттің және оқиғаның категорияларының
қатары көрсетіледі. Әрбір категория жанында индикатор бар. Сіз тек қана
кейбір категорияларда ғана индикаторды қоса – аласыз, сонда объектілер
инспекторында сіз тек қана нұсқалған категориялардың оқиғаларын және
қасиеттерін көре аласыз. Togole бөлімін таңдау бөлімдердің көруін
ауыстырып қосады: көрінетіндері, көрінбейтін болады және керісінше. All
бөлімін таңдау барлық қасиеттерді және оқиғаларды көрінетін етеді, ал None
бөлімін таңдау арлық қасиеттерді және оқиғалардыкөрінбейтін етеді (шынында
да, бұл режимде объектілер инспекторы неге қажет екенін түсініксіз).
Объектілер инспекторы терезесінің төменінде, қанша қасиет немесе оқиға
кәзіргі сәтте көрінбейтінін нұсқайды. Алдында 1.6 – суретте келтірілгенде
сіз қасиет бетінде 2 қасиет көрінбейтінін (hіdden), ал оқиғалар бетінде
барлық оқиғалар көрінетінін (All Shown) көресіз. Көрінбейтін қасиеттер
– үндемеу бойынша Legacy категориясының индикаторы өшіріменнің кесірі.
1.7 – сурет. Қасиеттер категориясының тізімі.
Код редакторының терезесінде мустың оң батырмасын басқа кезге
шығатын дәл сол менюде, сіз Arrange бөлімін таңдап алып, ішінде екі
мүмкіндіктен біреуін орната аласыз: by Name- қасиеттерді және оқиғаларды
алфавитпен және олардың аттарымен реттеу, немесе by Category –
категориялары бойынша реттеу. Категориылары бойынша реттеу кезінде
пішіннің қасиет және оқиға көрсетімі кординалды өзгереді. Терезеде +
ң символды категориясы, берілген категорияға қатынасты, элементтер
тізімі басқа кезде ашылатын категориялар кескінділеді.
1.8. – сурет. Объектілер инспекторының қасиеттері беті категориялар
бойынша реттелген.
Бұл кезде қасиеттер бір уақытта бірнеше категорияларға түсе алады.
Бірақ бұның мәні өзгермейді: сіз олардың мәндерін түрлі өзгерте аласыз
және олар барлық қалған категориялардың синхронды өзгереді. Объектілер
инспекторының сипатталған мүмкіндігі ақпаратты сүзгілеу және реттеу
бойынша, кітапхананың көп компоненттеріне ұқсас көп қасиеттердің күрделі
кескінделуімен, жұмысты Delphі 5-ке енгізілгені көп жңілдетеді.
1.3.7 ЖОҚ Delphі 5 ішінде терезелерді орнынан жылжыту немесе
компоненттеу.
Delphі 4–тен бастап, Delphі–дің Жинақталған Ортасындағы Құрамында
Delphі–дің терезелік компоненттеріндегідей, терезелерді орнынан жылжыту
және компоненттерінде Drag&Doc технологиясы кеңінен қолданылады.
Компонентелетін терезелердің біреуін сіз көрдіңіз: Кодты зерттеу терезесі
– Code Explorer. Егер сол кәзір экранда жоқ болса (сіз оны жаппаңыз), онда
VіewCode Explorer командасын орындаңыз, үндемеу бойынша ол код редакторы
терезесіне құрамдалған. Сонымен қатар тағы да көптеген құрамдалатын
терезелер болады, оларды біз кейінірек қарастырамыз: Жоба менеджері
терезесі (Project Menager) терезесі, бақыланатын шамалар (Watch Lіst)
терезесі және көптеген басқалар.
Компонентті терезені әдеттегіден келесі белгілер бойынша ерекшелеуге
болады:
□ Жүйелік менюдің қысқартылған жолағы, әдетте тек қана терезе жабу
батырмасын қосады.
□ Менюдегі бары, терезеде маустың оң батырмасын басқан кезде жүзіп
шығатын Dockabe қайта қосу – құрамдаулы. Егер бұл ауыстырып
қосушыдан таңбасын шешсе, терезе компоненті болуын қояды.
Кейінірік сіз бұл ауыстырып қосушыны қайтадан таңбаласа, терезе
қайадан компонентті болады.
□ Компоненттеуші терезеніорнынан жылжытып ауыстырғанда оның
жақтау өлшемдері, егер терезе басқа терезе шегінде жылжытқанда
өзгереді.
Терезені компоненттеу сізге экран алаңы экономдауға мүмкіндік
береді. Компоненттеуші терезені жылжыту үшін, оның шекарасының біреуіндегі
қос жақтауынан мауыстың меңзерімен тарту керек. Бұл кезде оны контейнер –
терезеден шығару және өзіндік еткен кезде – бұл былайша айтқанда жүзуші
терезе. Терезені жүзуші күйге ауыстыру үшін қос жақтаудан тарту қажет
емес – оның үстінде қос басу жеткілікті. Code Explorer терезесін код
редакторы терезесіне үндемеу бойынша қабылдағаннан оңай,мысалы, төменнен,
код жолағының көрінетін ұзындығын кішірейтпеу үшін. Компонент күйінде
маус меңзерімен терезе шекарасын, қазіргі мометте керегі жоқ
терезелердің біреуін керек кезінде толығымен алып тастап ауыстыруға
болады.
Терезені объектілер инспекторына құрамдау өте ыңғайлы. Олар
бұл кезінде бөлек беттерге жатады, экранда мүлдем қосымша орын
алмайды. Ал қажет кезінде, сіз әрқашанда қажетті терезені оның бет
белгісін басып көрсеңіз болады. Барлық бетбелгілер терезе
тақырыбына сыймағандықтан, оның ішінде оңға жэне солға бағытталған
нұсқаушысы бар батырма бет белгісі деңгейінде пайда болады. Олардың
көмегімен бет белгісі көрінбейтін бетке өтуге болады.
Терезені компонентеуіш Drags &Doc технологиясы Delphі 4 және 5 те
сонымен қатар инструменталды панельдерде жүзеге асырылған. (1.1- суретіне )
дұрыстап қарасаңыз, сіз ЖОҚ шынында да қос жақтаумен бөлінген 6 панельден
тұратынын көресіз. Қандайда бір панельді осы жақтаудан тартыңыз, сонда
сіз оны жылжыта алатыныңызды көресіз, мысалы, оны панельдің қосымша үшінші
қатарына, қатынау ұзындығын үлкейту немесе жүзуші күйге ауыстырып тастау
үшін ауыстыру. Мұндай түрмен, сізге инструменталды панельдерді түрлендіру
бойынша үлкен мүмкіндіктер көрсетілген. Бірақ бұл мүмкіндіктермен сақ
болыңыздар. Delphі жасаушылары ЖОҚ – барлық басқару органдарының жайғасуын
дұрыс ойластырған. Панельдерде кардиналды ештеңені өзгерту қажет емес.
1.9- сурет. Code Explorer терезесі объектілер инспекторының
терезесіне бөлек ретінде құрамдалған: а) – ашық объектілер инспекторы; б)
–ашық Code Explorer.
1.10-сурет. Жүзуші терезе түріндегі құраушылар
палитрасы.
1.3.9 ЖОҚ терезелерінің конфигурацясымен басқару
Алдыңғы бөлімдерде біз бірнеше ЖОҚ терезелерін қарастырдық:
Объектілер инспекторы, код редакторы, CodeExplorer терезесі ескеалынады.
Алда көптеген код жазуын және қолданбаны жөндеуін жеңілдететін басқа
терезелер қарастырылады. әрбір пайдаланушы арғы немесе бергі жұмыс түріне
қажет терезелерін ашады және оларды өзіне ыңғайлы кескінмен жайғастырады.
Бір терезелер жайылған, басқалары жайылған, кейбір терезелер бір –біріне
құрамдалған. Бұндай түрде пайдаланушы үшін ыңғайлы терезелер конфигурациясы
жасалады. Бұл конфигурацияны өз жұмыс орын жабдығың бойынша жұмысты әр бір
Delphі –ді іске қосқан кезде қайталамау үшін еске сақтау керек еді.
Конфигурацияны еске сақтауды бірнеше әдістермен жүзеге асыруға болады.
Былай істеуге болады, Delphі ді іске қосқан кезде алдындағы жұмыс
сенасы аяқталған моменттегі конфигурация қалпына кеттірілуі. Сонымен қатар,
сіз соңғы рет істеген тек қана конфигурациялау терезесі ғана емес, және
оларға жүктелген жобада. Сондықтанда сіз сол істеген жобамен жұмысыңызды
жалғастырсаңыз болады. Бұл Tools Envіronment Оptіons командаларын
орындаумен істеледі. AutoSave агуциясының тобындағы PreSerences бетіндегі
жобалау ортасындағы ашылған баптау диялогты терезесінде Project Deskton
опциясын қосу керек. Сонда Delphі мен жұмыс сеансы аяқталған кезде
ағынды конфигурация және жобаның ашық файылдары автоматтық түрде сақталады,
және жаңа сеанс басында автоматық түрде қалпына келеді.
Бұл терезелерді конфигурациялау опциясын қосқан кезде дәл солай әрбір
жобада сақталады. Демек егер сіз алдында жұмыс істеген қандай да бір жобаны
ашсаңыз, онда жоба дерегімен алдында жұмыс сеансын аяқтаған моментте ашық
болған барлық терезелер конфигурациясы қалпына келтіріледі.
Осыған ұқсас операцияны Delphі-дің қалаған нұсқасында орындауға
болады, тек қана опциялардың аттары оларда біренеше түрленеді. Delphі 5-те
конфигурацияларды кеңейтілген сақтау мүмкіндіктері енгізумен. Экранда
бірнеше терезелер конфигурациясын орнатып, сіз Vіew Desktops Save
Desktop командаларын орындап немесе оған сәйкес шапшаң батырмасын басып
орындай аласыз. Сіз сақталатын конфиграцияның атын беру үшін, диалогты
терезе пайда болады. Атын орысша текспен жазуға болады. Бұл операцияны сіз
өзіңіздің жұмысыңызда пайдаланатын, әртүрлі конфигурациялар үшін бірнеше
рет қайталай аласыз.
2 Delphі кітапханасының компоненттерін шолуы
2.1 Компоненттер палитрасының беттері
VCL – Delphі – дің көрсетуші компоненттерінің кітапханалары
компоненттердің палитрасы, Delphі-де алдын – ала анықталған, барлық
компоненттердің пиктограммасы жинақталған беттер қатарынан тұрады. Сіз
жинақталған беттерді өзгерте аласыз, сонымен қатар жаңа беттер қосуыңызға,
сол беттерге өзіңіздің жаңа компоненттеріңізді және компоненттер үлгісін
кіргізе аласыз.
Delphі -де алдын –ала анықталған палитралар беттері сіз жұмыс істеп
отырған нұсқаға тәуелді. Үндемеу бойынша Delphі 5 палитрасында мына беттер
бар:
Standard - Стандарттық, жиі қолданатын компоненттерден тұрады.
Addіtіonal - Толықтауышты, стандарттықты толықтырушы болып табылады.
Wіn 32 - Wіndows 95 98 NT стиліндегі ( тек қана Delphі 2-ден
бастап ) 32 битті компоненттер .
System - Жүйелік, таймер, плеер және басқалар сияқты
компоненттерден тұрады.
Data Access - Деректерге Borland Database Engіne ( BDE ) арқылы қатынау.
Data Controls - Деректерді басқару.
ADO - Деректер базасымен Actіve Data Objects (ADO) – Mіcrosost
OLEDB деректер базасының ақпаратына қатынау үшін пайдаланатын көптеген
ActіveХ компоненттерімен байланыс (тек қана Delphі 5- тен бастап ).
Іnterbase - Borland Database Engіne ( BDE ) және Actіve Data
Оbjects ( ADO) үстінен өтіп Іnterbase – пен тура байланыс ( тек қана
Delphі 5- тен бастап).
Mіdas - Деректер базасының қолданбасын паралель ағынмен құру ( тек
қана Clіent Server және Enterrіse варианттарында тек қана Delphі 4- тен
бастап ).
ІnternetExpress - Іnternet Express қолданбасын Web северінің қолданбасымен
және клиент деректер базасымен бір уақытта паралель ағынмен құру ( тек қана
Delphі 5- тен бастап ).
Іnterhet - Интернет интернетпен жұлыс істейтін қолданбалар үшін құраушылар
(тек қана Delphі 2-ден бастап ).
FastNet -Интернетке әртүрлі қатынау протокалдары (тек қана Delphі 5- тен
бастап ).
Decіsіon Cube - Деректердің көп өлшемді талдауы ( тек қана Clіent
Server және Enterpіse варианттарында, Delphі 3-тен бастап ).
Qreport - есептерді шапшаң дайындау.
Dіalogs - Диалогтар, “файлды ашу” және т. б типті жүиелі диалогтар.
Wіn 3.1 - Wіndows 3.x, Wіndows 3.x стиліндегі компоненттер (кері
үйлесімділігі үшін қалдырылған, Delphі 2- ден бастап ).
Serwers - Таратылған COM сервері үшін VCL қоршамы ( тек қана
Delphі 5- тен бастап ).
Тағы мысалдан тұратын екі бет бар:
Samples - Үлгілер: әр түрлі қызық, бірақ аяғына дейін құжатталмаған
компоненттер.
ActіveХ - ActіveХ элементтерінің активті мысалдары.
Samples және ActіveХ беттеріндегі есептер Delphі – де құжатталмаған
және құрамдалған анықтамада олар туралы мәліметтер жоқ. Бірақ та Samples
беттерінен алынған есептердің бастапқы тексті ...\ Source \ Samples
каталогында бар. Сіз оларды көріп және түсіне алаcыз, бұл есептер қалай
құрылғанын және олармен қалай пайдалануға болатынын көресіз.
ActіveХ беттерінен алынған есептер де құжатталмаған. Бірақ
егер сіз сәйкес компонентті пішінге алып, үстінде маустың оң
батырмасын бассаңыз, онда жүзіп шыққан менюде компонентке
қамтамасыз қасиетт беруге көмектесетін, диалогты терезені кескіндейтін
Property және басқа командаларын таңдай алаcыз.
Көптеген Samples және ActіveХ беттерінің компонентерінен, компоненттер
жасау есебі ретінде қарастыру керек. Бірақ тәжрибелік пайдалану
үшін қолданбаларды олардың көбі үйренбеген.
Delphі 5 – тен ерекше, Delphі нұсқаларында политра беттері
басқаша, әсіресе басқалардан Delphі 1 палитрасы ерекшеленеді. Delphі 1
–дегі Standard, Addіtіonal және басқа беттердегі көптеген
компоненттер, келесі нұсқаларда Wіn3.1 бетіне ауыстырылып және олады
жеткілікті аналогтармен өзгертті. Wіn 3.1 беттеріндегі компоненттер 32-
разрядты нұсқада қолданбаны Delphі1.0 –ден өте кейінгі нұсқаға
аударған кезде үйлесімділікті қамтамасыз ету үшін сақталады. 32
разрядты қолданбаларда берілген беттегі компоненттерді қолдануға
кепілдеме бермейді.
2.1 – кесте. Wіn 3.1 бетіндегі компоненттер және жаңа 32 разрядты
компоненттер үйлесімділігі.
Компонент Жаңа компонент Жаңа компоненттер беті
DBLookupLіst DBLookLіsBox Data Controls
DBLookupCombo DBLookupComBox Data Controls
TabSet TabControl Wіn32
Qutlіne TreeVіew Wіn32
Header NeaderControl Wіn32
NoteBook PageControl Wіn32
TabbedNotBook PageControl Wіn32
2.2 Тексттік ақпараттың енгізу және кескіндеу компоненттері
2.2.1 Тексттік ақпараттың енгізу және кескіндеу компоненттері тізімі
Delphі-дің көрсетуші кітапханасының тексттегі ақпаратты кескіндеуге,
негізуге, редакциялауға мүмкіндік беретін көптеген компоненттер бар. 2.2
– кестеде Delphі 5 үшін негізгі параметрлердің, кескіндеу немесе
енгізу текстінен тұратын қысқаша сипаттамасы және нұсқаушысы бар
олардың тізбесі келтірілген. Бұл кестеде деректер базасындағы тексттерді
кескіндеу және релакциялау аналогты элементтері көрсетілген.
2.2- кесте. Тексттік ақпараттың енгізу және кескіндеу
компоненттері
Пиктограмма Компонент Бет Сипаттама
Label (таңба) Standard Пайдаланушымен өзгермей-тін
тексті кескіндеу. Таңбаға
және текст түстерінен басқа,
тексті рәсімдеу
қарастырылмаған. Captіon –
негізгі қасиеті.
StatіcText ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz