Тораптық хаттамалар

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Тораптық хаттамалар

Хаттама (protocol) деп деректе тасымалдау кезінде қолданылатын ережелер мен келісіңде жиынтығын айтады. Ол деректердің дұрыс бағытта тасымалданылуын және ақпарат алмастыру үрдісіне қатысушыларды: барлығының осы деректерді дұрыс түсінуін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Сонымен, хаттама дегеніміз - деректе тасымалдаған кезде тораптың әр түрлі функционалдық бөлшек терінің жүмыс істеу тәртібін, әрекеттесу тәртібін анықтайты семантикалық және синтаксистік ережелер жиынтығы.

Ұзақ пайдалану нәтижесінде көпшілік қолдауына ие болга хаттама стандарт (үлтіқалып) болып саналады. Хаттамала немесе олардың тамаша қасиеттері үшін немесе көптеге тәуелсіз жасаушылардың қолдауы негізінде стандарт бола алады Мысалы: Ethernet, IEEE 802. 3, Token Ring, IEEE 802. 5, FDD: IEEE 802. 3u (Fast Ethernet) және т. б.

Хаттамалар әр түрлі белтілер бойынша жіктеледі. АЖӘ үлгісінің деңгейлеріне сәйкес хаттамалар физикалық, арналъо көліктік және т. б. болады.

Жіберілген деректердің дұрыс қабыдданғанын раста тәсілдері бойынша хаттамалар бастау-тоқтату және конвейерлі болып екіге бөлінеді. Бастау-тоқтату хаттамаларында ақпаратты дұрыс қабылданганын растау (жартылай дуплекстік әлпіде) әрбі кадрден кейін жүргізіледі. Конвейерлік хаттамаларда бір хабардың келесі кадрі алдыңғыларының дұрыс қабылданғанын растайтын мәліметті күтпей-ақ тасымалдана береді. Негізінде растау хабары керек, бірақ ол кейін келіп түсуі мүмкін. Егер растау хабары N кадр жіберілгеннен соң да келмесе, онда дүрыс тасымадданбаған кадрларды кайтадан жіберу қажет.

Егер деректер жіберу мен қабылдау белгілі бір тактілік генератор тағайындаган жиілікпен орындалатын болса, онда оны деректерді синхрондық әлпіде тасымалдау деп атайды. Асинхрондық әлпі кезінде қабылдайтын жақтың дайындығы жайында сигнал келгеннен кейін ғана деректерді тасымалдау ұйымдастырылады. Осьтған байланысты хаттаммалар асинхронды және синхронды болып бөлінеді.

Хаттама стандарттаумен бірнеше халыкаралық ұйымдар және фирмалар шұғылданады. Мәселен: СХҮ - стандартгардың халықаралық ұйымы (ISO - International Standaits Organization), TTXKK - телефония және телеграфия бойынша халыкаралық консулътативтік комитет (ССІТТ), электробайланыстың халықаралық одағының комитеті (ITU-T), ЭРИИ электротехника және радиотехника иженерлерінің институты (IEEE - Institute of Electrical and Electronical Engineers), АҮСИ -Американың ұлттық стандарттар институты (ANSI - American National Standards Institute), IBM фирмасы (SNA - Systems Network Architecture), XEROX фирмасы (XNS - Xerox Network Standards) және т. б.

АЖӘ хаттамалары

Ашық жүйелер әрекеттестігі үлгісінің әр түрлі деңгейлерінде қолданылатын хаттамалар 2. 28-суретте келтірілген.

7: 7

Қолданбалық: Қолданбалық

СМІР, DS, FTAM, MHS, VTP, X400: СМІР, DS, FTAM, MHS, VTP, X400

7: 6

Қолданбалық: Көрсетімдік

: ASE (ACSE. ROSE. RTSE)

7: ASN1

7: 5

Қолданбалық: Сеанстық

7: 4

Қолданбалық: Көліктік

: ТРО, TPl, TP2, ТРЗ, ТР4

7: 3

Қолданбалық: Тораптық

: CLNP, SNMP, Х. 25 Packet-Level Protocol (CMNP)

СМІР, DS, FTAM, MHS, VTP, X400: X. 25

7: 2

Қолданбалық: Арналық

: SDLC, HDLC, LAP, LAPB

7: 1

Қолданбалық: Физикалық

: X. 21bis (RS-232C, RS-422, RS-423)

Суретте келтірілген хаттамалардан басқа ашық жүйел әрекетгестігі тобына ІЕЕЕ802. 2, ІЕЕЕ802. 3, ІЕЕЕ802. 5, IDI V35 және т. б. кіреді.

Бұрыннан белгілі, бірақ қазірде пайдаланылып жүрген хаттамалар бар. Солардың біреуі SDLC (Synchronous Data-Li Control) - деректер тасымалдаудың синхрондық арнасын басқа хаттамасы. Осы хаттама бойынша жұмыс істейтін тораптарда әр түрлі түйін болады. Біріншісі - қалған түйіндердің жұмыс басқарады, ал екіншілері - тек бірінші түріне хабар жібере ала, және оны тек бірінші түйіннің рұқсатымен істей ала^ Стандарттаудың халықаралық үйымы (ISO) HDLC хатгамасі жасау ушін бүл хаттамаға өзгерту енгізген. SDLC хаттамасы IE фирмасының (SNA) ауқымды тораптарға арналған (арнал деңгейдің) негізгі хаттамасы болып саналады.

HDLC (High-level Data Link Control Procedure) - жоғар деңгейлік байланыс арнасын баскдру хаттамасы. Дерекі белшегінің пішімі SDLC хатгамасына ұқсайды. HDLC xt SDLC хаттамаларының негізгі айырмашылығы: SDLC хаттама деректер тасымалдаудың бір, ал HDLC хаттамасы - үш әллі қамтамасыз етеді.

LAPB - арнаға қатынас кұру процедурасы. X хаттамасының құрамына кіретіндіктен LAPB белгілі (әйг хаттамалар қатарына жатады. Деректер бөлшегінің түрі пішімі SDLC және HDLC хаттамаларынікіне ұқсайды.

Х. 25 хаттамасын (ССІТТ Recommendation X. 25) стандатардың халықаралық ұйымы (ISO) дестелерді коммутация тораптарына арнап жасаған. Бұл стандарт АЖӘ үлгісінің төме үш деңгейін камтиды. Физикалық деңгейде X. 21, X. 21bis xaттмалары қолданылады. Оған ұқсас, кейін шыққан хаттамалар: ] 232С, RS-422, RS-423 және т. б. Арналық деңгейде ІЕЕЕ80 HDLC, LAP, LAPB қолданылады. Тораптық деңгейдің хатгама X. 25 Packet-Level Protocol (дестелік деңгейдің хаттамасы) , белгіленеді. Бұл хатгама дестенің пішімін және байласуды та ететін сұратымды ұйымдастыру тәсілдерін тағайындайды.

HDLC хаттамасы

High-level Data Control Procedure (HDLC) - деректер тасымалдау арнасын жоғары деңгейлік баскару процедурасы әлемде көп таралған стандарттардың бірі болып саналады. Дестелерді физикалық арна арқылы тасымаддауды қамтамасыз етеді. Бұл кезде ақпар бұзылу ықтималдығы 10~8 - 10'9 аспайтьшдай етіліп десте тасымалдаудың сенімді арнасы ұйымдастырылады.

HDLC сганциясының (бекеттерінің) үш түрі бар:

• Бастауыш станция деректер тасымалдау арнасын баскарады. Бұл станция арнаға қосылған екінші реттік станцияларға команда-кадрларын жібереді. Өз кезегінде, осы станциялардан жауап-кадрларын қабылдайды.

• Екінші реттік станция станциялардың бірінші түріне тәуелді жүмыс істейді және тек онымен ғана байланыс жасайды. Бұл станцияда бастауыш станциядан келген командаларға жауап жіберу көзделген.

• Аралас стапция командаларды да, жауаптарды да жібере алады және өзімен байланыс орнатьшған басқа аралас станциядан командаларды да, жауаптарды да кабылдай алады.

Станциялар ақпарат алмасу кезінде бір-бірімен төменде келтірілген үш режімнің (әллінің) бірінде әрекеттесе алады.

■ Әдеттегі (қарапайымдық) жауап режімі (NRM - Normal Response Mode) кезінде екінші реттік станция деректер тасымалдап бастар алдында бастауыш станциядан рүқсат алу керек. Рұқсат алғаннан кейін екінші реттік станция (құрамына деректер кіретін) жауап жібере бастайды. Екінші реттік арнаны пайдаланып тұрған мезетте ол арқылы бір неме бірнеше кадр тасымалдауіа болады,

■ Асипхропдық жауап режімі (ARM - Asynchronous Respoi Mode) кезінде екінші реттік станция бастауыш станцияні рұқсатынсыз деректер тасымаддауды бастай алады (әдетте, ар бос болган кезде) .

■ Асинхрондық теңгерілген (балансирланган) режім (АВМ Asynchronous Balanced Mode) аралас станцияларда пайдаланылад Бір аралас станция екіншісінің рұқсатынсыз дерект тасымалдай береді. АВМ режімінде жағдайга байланысты бастауыш, не екінші реттік станция болып істей алатын "аралас" түйін пайда болады.

Арналық деңгейде тасымадданатын деректер бірлігі (ск стандартта) кадр деп аталады. Кадрдың құрылымы 2. 29-сурет келтірілген. Кадр басы мен соңы жалаушалармен шектелп байттар тізбегі ретінде қарастырылады. Кадрдың құрамын, басқарушы акпарат, деректер және қайталамалық кода болады.

Жалаушалар 00 тізбегінен тұрады. Кадрдың басы ме аяғын керсетеді. Жалаушалар арна ішінде HDLC кадрларьшы аралығында әрдайым жіберіліп тұруы мүмкіи. Арнаны "мөлдірлігі" бит-стаффинг арқылы камтамасыз етіледі. Бұл әдебиттерді қыстырмалау (bit stuffing) деп аталады.

Мекендік (адрестік) өріс нақты кадрды тасымаддауы қатысушы бастауыш немесе екінші реттік станциялард: анықтайды. Әрбір станцияіа тек өзіне тән мекен тагайьшдаладь

Басқарушы өріс құрамына команда, жауаптар жән (станциялар арасында тасымалданып жатқан деректерді қозғалысы жайында хабарлы болу үшін керек) кадрларды реттік номірлері кіреді.

TCP және UDP хаттамалары

TCP және UDP хаттамаларьі көліктік хаттаманың негізгі екі түрі болып саналады. TCP (Transmission Control Protocol) - тасымалдауды басқару хаттамасы. - байластыруға бағдарлы, ал UDP (User Data Protocol) - пайдаланушы дейтаграммаларының хаттамасы байластыруға базғарсыз хаттамалар. TCP хатгамасы алдын ала байланыс орнатылғаннан кейін ғана деректер тасымалдауды қамтамасыз етеді, ал UDP хаттамасы алдын ала байланыс орнатпай-ақ жұмыс ісгей береді.

TCP - тасымалдауды басқару хаттамасы

TCP (Transmission Control Protocol) - сенімсіз тораптар арқылы "нүкте-нүкте" арасында деректер тасымалдау ушін арнайы жасалған хаттама.

Негізгі міндеті - хабарды міндетгі түрде жеткізу. Ол үшін таратушы мен қабылдаушылар арасында алдын ала байланыс орнатылады да дейтаграммалар сенімді түрде жеткізіледі. Егер жете немесе жалған дестелер болса, онда оларды қйталап тасымалдаңды;

TCP қолданбалы үрдістен деректер ағынын қабылдап алады да оны мөлшері 64 Кбайтган аспайгын бөліктерге бөледі (гфакттака'жүііндеТ. 5 Кбайттан аспайды) . Сосын оларды жеке IP дейтафаммаретінде әрі қарай жібереді.

IP деңгейі әрбір дейтаграмманын; дұрыс жетуіне кепіддік бермейгін болғандықтан, TCP хаттамасына анықтау және осы жоғалғандарды қайтадан тасымалдауды ұйымдастыру міндеті жүкгеледі. Сонымен қатар дейтаграммалар қабылдайтын жақка кез келген тәртіппен келуі мүмкін болғандықтан оларды орын-орнына келтіру міндеті де осы хаттамаға жүктеледі.

Таратушының порты (source port) . Бұл 16-разрядтық өріс таратушы-порт нөмірін көрсетеді.

Крбылдаушының порты (destination poit) . Бұл 16-разрядтық өрісте кэбылдаушы-порт нөмірі сақгалады.

Сегмеиттің ориы (sequence number) . Бұл 32-разрядтық өрісте сегментгің бірінші байтыныи, кезекті нөмірі сақталады. Әдетте, тасымалданып жатқан хабардағы деректердің бірінші багаының нөмірін көрсетеді.

щБірінші күтілген байт (acknowledgement number) . КДбэщдауыш жақка келіп түсетін баштардың біріщшсішң нөйірін көрсетеді. Сегмент тұбіртек міндетін аткдрған кезде (жалауша АСК=1 болғанда) пайдаланылады.

Бастама өлшемі (data offset) . 32 разрядтьпс, сөздер арқылы өлшенген бастама ұзындыгы. Сегметтің ішіндегі нағыз деректер басйиіатьш жерді көрсетеді.

Курсар (reserved) . Алты разрядтан тұратын өріс. БолщнаҚга қорғану үшін калдырылған.

Жалаушалар (flags) . Әр түрлі баскару, ақпараты сақталатын 6 разрядтық өріс. Мәні 1 болғанда олар мьшаны білдіреді. ,

URG жалаушасы. Деректер жедеддігінің өрісі.

АСК жалаушасы. Сегмент түбіртек ретінде пайдаланады-0 болса пайдаланушының жай хабарын тасып жатыр деіЧн сез.

PSH жалаушасы. Сегмент бірінші кезекте жіберіл^ керек. Кдбылдайтын жақ, басқа жүмысын қоя тұрып, осы келген сегментті бірінші кезекте өндеуге тиісті.

RST жалаушасы. Сегмент, байластырудың адгаішда иараметрлерін орнатуға жіберілген, сұрату міндетін аткарады.

3 ТОРАПТЫҚ ҚАУІПСІЗДІК

Хабарлар тасымалданатын байланыс арналары көбінесе қорғалмаған болып келеді және осы арнаға қатынас құру құқығы бар кез келген адам хабарларды қолға түсіре алады, өзінің хабарларын жібере алады. Сондықтан тораптарда ақпаратқа біраз шабуылдар жасау мүмкіндігі бар.

Жергілікті тораптың бір сегмешіне қосылған кез келген компьютер сегменттін басқа түйіндеріне бағытталган деректерді қабылдай алады. Ендеше, егер қаскүнемнің компьютері жергілікті тораптың қандай да бір сегментіне қосылған болса, онда ол осы сегменттегі акпарат ағыньша тольнымен қатынас қана алады.

Торапқа арнайы түрдегі хабарды жіберу арқылы, хакер өзінің компьютерінің бағдарғылауыш (router) болуына қол жеткізеді, сосын ол осы бағдарғылауыш арқылы өтетін барлық хабарларды (оның ішінде, мәселен, пайдаланушылардың құпия сөздері мен электрондық поштасы бар ақпаратты) қолға түсіре алады.

Торапқа жалған кері мекенжай туралы хабар жіберу арқылы қаскүнем бұрыннан бар тораптык байланыстарды өз компьютеріне қарай ауыстырады. Сөйтіп, осылашпа алданған пайдаланушылардың құқықтарына ие болады. Немесе торапка арнайы түрдегі хабар жібереді, осының нәтижесінде торапқа қосылған бір немесе бірнеше компьютерлік жүйе толығымен немесе жартылай істен шығады.

Тораптағы акпаратгы қорғау үшін арнайы шаралар қолдану керек. Осындай қорғаныштың кейбір әдістері мен әмбебап ережелерін атап кетуге болады. Мәселен, тораптык хабарларды шифрлау аркьшы кұпия ақпаратты қолға түсіру қаупін жоюға болады. Бірак осыньщ нәтижесінде торашык проіраммалық қагкггаманың өнімділігі төмендеп, қосымша шығын шығады.

Егер торап арқылы тасымалданатын барлық хабарлар электрондык цифрлық колтаңбамен камтылса және қолтанбасы жок хабарлар еленбесе, онда қауіптердің біразының алдын алуға болады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.