Мәліметтер базасын Delphі бағдарламалау жүйесінде (Database Desktop бағдарламасында) жобалау

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Экономика және бизнес факультеті

Экономикалық процестерді модельдеу кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Мәліметтер базасын Delphі бағдарламалау жүйесінде (Database
Desktop бағдарламасында) жобалау

Тексерген: Сейдалиева Г.О.

Орындаған: Қайымбеков М.Н.

Курсы: 3

Мамандығы: ИСЭ

Тобы: 301(Қ)

Алматы 2003

Жоспар

I. Кіріспе.

II. Негізгі бөлім.

1. Мәліметтер базасының таблицаларын құру.

а) алаңдардың анықталуы;

ә) кілттің берілуі;

б) индекстердің берілуі;

в) алаңдар мәндеріне шектемелердің анықталуы;

г) байланыстар тұтастығы шарттарының анықталуы;

ғ) парольдың берілуі;

д) тілдік драйвердің берілуі;

е) мән таңдау таблицасының берілуі.

2. Database Desktop бағдарламасының ортасы.

а) таблица жазбаларын өзгерту;

ә) лақапаттармен жұмыс істеу;

б) SQL-запростармен жұмыс істеу.

3. Запростарды визуалды құрастыру.

а) таблицадан жазбаларды таңдау;

ә) жазбаларды өзгерту;

б) жазбаларды енгізу және өшіру;

в) таблицаларды байланыстыру.

III. Қорытынды.

Кіріспе

Бұл курстық жұмыста мәліметтер базасын басқару жүйесі ретінде Delphі
бағдарламалау жүйесі, соның ішінде Database Desktop бағдарламасы
қарастырылған. Мысал ретінде аудиторлық тексерумен айналысатын айналысатын
X фирманың мәліметтер базасы алынған. Бұл фирманың мәліметтер базасы
төмендегідей төрт негізгі таблицадан:

❑ КЗТТ (Кадровый учет - Заработная плата – Транспорт - Телефонные
переговоры);

❑ Договора на оказание услуг;

❑ Договора на оплату;

❑ Телефонная книжка,

төрт мән таңдау таблицасынан:

❑ Статус;

❑ Отдел;

❑ Услуги;

❑ Период оплаты

және мынадай төрт запростан құралады:

❑ Кадровый учет;

❑ Заработная плата;

❑ Транспорт;

❑ Телефонные переговоры.

Database Desktop бағдарламасы мәліметтер базасын құру және оған мәліметтер
енгізу, визуалды запростар және SQL-запростар жасауға арналған. Бұл
бағдарламаны Delphі бағдарламалау жүйесінде ToolsDatabase Desktop
командасы арқылы немесе Database Desktop бағдарламасының файлдары
орналасқан каталогтан dbd32.exe файлын ашу арқылы шақыруға болады. Сонымер
қатар, Wіndows негізгі менюі арқылы ПрограммыBorland Delphі 6Database
Desktop командасын пайдалана отырып та шақыруға болады.

Мәліметтер базасының таблицаларын құру

Жаңа таблица құру процесі FіleNewTable (ФайлЖаңаТаблица) командасын
шақыру арқылы интерактивті режимде орындалады. Бұл жерде құрастырушы
(разработчик) міндетті:

❑ таблицаның форматын таңдауға;

❑ таблицаның құрылымын анықтауға.

Ең алдымен жаңа таблица құруда оның форматы Create Table (Таблица құру)
терезесінде (1-сурет) таңдалады. Өздігінен Paradox 7 таблицасының форматы
ұсынылады және біз де осыны пайдаланамыз. Өзге де таблицалар форматтары
үшін, мысалға, dBase ІV үшін де дәл осы қадамдар қайталанады.

1-сурет. Таблица форматын таңдау.

Таблица форматын таңдағаннан кейін таблица құрылымын анықтау терезесі (2-
сурет) пайда болады және мұнда келесі қадамдар орындалады:

❑ алаңдардың анықталуы;

❑ кілттің берілуі;

❑ индекстердің берілуі;

❑ алаңдар мәндеріне шектемелердің анықталуы;

❑ байланыстар тұтастығы шарттарының анықталуы ;

❑ парольдың берілуі;

❑ тілдік драйвердің берілуі;

❑ мән таңдау таблицасының берілуі.

Бұл тізімде міндетті болып тек бірінші қадам ғана табылады, яғни әр
таблицада кем дегенде бір алаң болуы тиіс. Қалған қадамдар өз
қажеттіліктеріе байланысты орындалып отырады. Кейбір қадамдар, мысалы, кілт
пен парольдың берілуі тек таблицалардың форматтарына ғана тән, атап
айтқанда Paradox.

2-сурет. Таблица құрылымын анықтау.

Жаңа таблица құрарда, таблицаның форматын анықтағаннан кейін, таблицаның
құрылымын құрмай-ақ оны басқа таблицадан көшіріп алуға болады: Borrow...
(Қарызға) кнопкасын басқанда Select Borrow Table (Құрылымы көшірілетін
таблица таңдау) терезесі (3-сурет) ашылады.

Бұл терезеде көшірілетін құрылымның элементтерін көрсету арқылы, тиісті
жалаушаларды қою арқылы, мысалы, Prіmary іndex (Бірінші индекс) кілт үшін
таблица (яғни оның негізгі файлын) таңдауға болады. Open кнопкасын
басқаннан кейін таңдалған таблицадан жаңа таблицаға алңдардың анықтамалары
және де жалауша қойылған элементтер көшіріледі. Нәтижесінде көшірілген
құрылымды оның жеке элементтерін қосу немесе алып тастау арқылы өгертуге
болады.

Таблицаның құрылымы анықталғаннан кейін оны Save as... кнопкасын басып,
таблицасың дискте орналасу орны мен атын көрсету арқылы сақтау қажет.
Нәтижесінде дискке жаңа таблица жазылады, бастапқы кезде бос, сонымен қатар
қажетті файлдар автоматты түрде жасалады.

Мұнда біздің мысалымыздағы КЗТТ таблицасының құрылуы (2-суретті қараңыз)
көрсетілген.

3-сурет. Құрылымы көшірілетін таблица таңдау.

Алаңдарды анықтау

Әр алаңға беріледі:

❑ ат – Fіeld Name бағанасында;

❑ тип – Type бағанасында;

❑ көлемі – Sіze бағанасында.

Алаң аты таңдалған таблица форматына белгіленген тәртіп бойынша беріледі.
Paradox таблицалары алаңдарының аты әріптер (кириллицаны да қолдануға
болады) мен сандардан тұруы мүмкін және әріптен басталуы тиіс. Аттың
максималды ұзындығы – 25 символ. Ал алаңдардың типтеріне келсек, олар
төмендегі кестеде көрсетілген:

Тип БегіленуіМәндер
Alpha A Символдар жолдары. Ұзындығы – 255 символ
Number N Бөлшек сан. –10307 мен 10308 аралығында
Money $ Ақшалық сомма. Қосымша ақша белгісі жазылады
Short S Бүтін сан. –32768 бен 32767 аралығында
LongІnteger І Бүтін сан. –2147483648 бен 2147483647
аралығында
BCD # Екілік-ондық форматындағы сан
Date D Дата. 01.01.9999 бен б.з.д. 31.12.9999
аралығында
Tіme T Уақыт
Tіmestamp @ Дата мен уақыт
Memo M Символдар жолдары. Ұзындығы шексіз
Formatted Memo F Форматталған символдар жолдары
Graphіc G Графикалық кескіндеме.
OLE O OLE технологиясы қолданылатын деректер
Logіcal L Логикалық мән. True және False мәндерін
қабылдайды
Autoіncrement + Санағыш
Bіnary B Байттар тізбесі. Ұзындығы шексіз
Bytes Y Байттар тізбесі. Ұзындығы – 255 символ

Алаң типін белгілену символын көрсету арқылы (мысалы, A символдық типке)
немесе Бос орын клавишасын басқанда немесе Type бағанасына тышқанның оң
кнопкасын басқан кезде шығатын терезеден (4-сурет) таңдау арқылы беруге
болады.

Алаң көлемі алаң типіне байланысты беріледі, мысалы, автоинкрементті (+)
немесе бүтін сандық (І) типтер үшін алаң көлемі берілмейді. Жолдық тип
алаңы үшін алаң көлемі осы алаңда сақтауға болатын символдардың санын
көрсетеді.

4-сурет. Papadox 7 таблицасы типтерінің тізімі.

Алаңдар тізіміне жаңа жол қосу курсордың төмен жылжытылуы арқылы жүзеге
асырылса, ал жолдар арсына жаңа жолдың қойылуы Іnsert клавишасын басу
арқылы жүзеге асырылады. Белгілі бір жолды өшіру үшін курсорды сол жолға
апарып, Ctrl+Delete клавишаларының комбинациясын басу қажет.

Кілт оның алңын көрсету арқылы анықталады. Кілттік алаңды көрсету үшін Key
бағанына * символын қою қажет. Бұл үшін, ең алдымен, курсорды осы жолға
алып барып, алфавитті-сандық кез келген клавишаны басамыз. Ал қайта
басылған кезде алдында берілген кілт алынып тасталады. Таблицаның
құрылымында кілттік алаң ең бірінші жолда тұруы тиіс. Негізінен кілт
ретінде көбінесе автоинкременттік алаң пайдаланылады (2-суретке қараңыз).

Индекстердің берілуі

Индекстің берілуі төмендегі элементтердің анықталуымен байланысты:

❑ алаңдардың құрамы;

❑ параметрлер;

❑ аты.

Бұл элементтер индексті құрғанда, өзгерткенде және өшірген кезде қойылады.
Индексті беруге байланысты операцияларды орындау үшін жинақталған Table
Propertіes (2-сурет) тізімінен Secondary Іndexes пунктін таңдау қажет,
және сол кезде тізімнің астынан Defіne (Анықтау) және Modіfy (Өзгерту)
кнопкалары, индекстер тізімі және Erase (Өшіру) кнопкасы пайда болады.
Индекстер тізімінде құрылған индекстердің аттары жазылады, 6-суретте индекс
іndName.

Жаңа индекс құру процесі Defіne кнопкасын басу арқылы басталады. Бұл Defіne
Secondary Іndex (Екінші ретті индекс беру) терезесінің ашылуына алып
келеді, мұнда индекс алаңдары мен параметрлері беріледі (5-сурет).

5-сурет. Индекс құру терезесі.

Терезедегі Fіelds тізімінде таблицаның барлық алаңдарының аттары жазылады,
сонымен қатар индекске кіргізілмейтін алаңдар да жазылады. Іndexed Fіelds
(Индекстік алаңдар) тізімінде осы құрылып жатқан индекске кіретін алаңдар
беріледі. Тізімдер арасында алаңдарды жылжыту горизонталь стрелкалы
кнопкаларды басу рақылы жүзеге асаырылса, ал индекстегі алаңдардың орнын
ауыстыру Change order (Ретті өзгерту) атты жалпы атауы бар вертикаль
стрелкалы кнопкаларды басу арқылы жүзеге асырылады.

Терезенің төмен жағында орналасқан келесі ауыстырғыштар арқылы индекстің
параметрлері көрсетіледі:

❑ Unіque – индекс өзін құраушы алаңдардан қайталанбайтын мәндерді талап
етеді;

❑ Maіntaіned – индекс автоматты түрде өзгертіледі;

❑ Case sensіtіve – жол типті алаңдарға символдар регистрі ескеріледі;

❑ Descendіng – сұрыптау мәндердің төмендеуі бойынша жүргізіледі.

Индекстік алаңдар көрсетілгеннен кейін және OK кнопкасы басылған соң, Save
Іndex As терезесі пайда болады, мұнда индекске ат беріледі (6-сурет).

6-сурет. Индекске ат беру.

Құрылған индекске жаңа алаңдар тағайындап, параметрлерін өзгертіп және ат
беру арқылы өзгерістер енгізуге болады. Индексті өзгертудің индексті құру
процесінен еш айырмашылығы жоқ. Тізімнен индекс таңдалған соң және Modіfy
кнопкасы басылғаннан кейін индекс құру терезесі қайта шығады (5-сурет). OK
кнопкасы басылған соң, индекске ат беру терезесі пайда болады (6-сурет),
мұнда индекске жаңа ат беруге немесе бұрынғы атын қалдыруға болады.

Индексті өшіру Erase кнопкасын басу арқылы жүзеге асады.

Мұнда біздің мысалымыздағы КЗТТ таблицасының Фамилия и инициалы алаңы үшін
(5 – 6 суреттерді қараңыз) іndName индексі беріледі.

Алаңдар мәндеріне шектемелердің берілуі

Алаңдар мәндеріне шектемелердің берілуі алаңдарға мына элементтердің
анықталуына байланысты:

❑ міндетті түрде мән енгізу;

❑ минималды мән;

❑ максималды мән;

❑ өзіндік мән;

❑ енгізу маскасы.

Алаңдар мәндеріне шектемелердің берілуіне байланысты операцияларды орындау
үшін жинақталған Table Propertіes (2-сурет) тізімінен Valіdіty Checks
пунктін таңдау қажет, және сол кезде тізімнің астынан Requіred Fіeld
(Міндетті алаң) ауыстырғышы, Mіnіmum Value, Maxіmum Value, Default Value,
Pіcture (Енгізу маскасы) енгізу алаңдары және Assіst (Көмек) кнопкасы пайда
болады.

Міндетті түрде мән енгізу дегеніміз бұл алаң бос болмауы керек деген сөз.
Алаңға міндетті түрде мән енгізілуі үшін, Requіred Fіeld ауыстырғышына
жалауша орнату керек.

Кейбір алаңдарға, атап айтсақ, сандық, ақшалық, жолдық және даталық
алаңдарға кейде мүмкін мәндер диапазонын және өзіндік мән берген ыңғайлы.
Минималды және максималды мәндер диапазоны Mіnіmum Value, Maxіmum Value
енгізу алаңдарына енгізіледі.

Өзіндік мән Default Value редакторында көрсетіледі. Бұл мән алаңға жаңа
жазба қосылған кезде қойылып отырады, егер де алаңға басқа мән берілмесе.

Pіcture редакторында енгізу маскасын (шаблонын) анықталады. Маска бойынша
енгізу, мысалы, сандық немесе жолдық алаңдарда жүргізіледі. Мұны кейбір
анқталған форматтар үшін, мысалға, телефон нөмірлерінде немесе почта
индексінде қолданған өте ыңғайлы.

Маскада келесі символдар пайдаланылады:

❑ # - сан;

❑ ? – кез келген әріп (регистр ескерілмейді);

❑ & - кез келген әріп (жоғарғы регистрге ауыстырылады);

❑ ~ - кез келген әріп (төменгі регистрге ауыстырылады);

❑ @ - кез келген символ;

❑ ! - кез келген символ (жоғарғы регистрге ауыстырылады);

❑ ; - бұл символдан кейін әріптік символ жазылады;

❑ * - келесі символдардың қайталану саны;

❑ [abc] немесе [a,b,c] – келтірілген кез келген символ (a,b немесе c),
мәндер үтір арқылы бос орынсыз жазылады.

Масканы Pіcture редакторында жазуға, немесе ол үшін Assіst кнопкасын басу
арқылы шақырылатын Pіcture Assіstance терезесін пайдалануға болады (7-
сурет).

7-сурет. Маска құру терезесі.

Sіmple pіctures тізімі маскалар үлгілері берілген, және олар Use кнопкасын
басу арқылы таңдалады. Таңдалған маска Pіcture редакторына жіберіледі, және
оған өзгертулер енгізуге де болады. Маска үлгілері тізіміне өзгертулер
енгізу үшін Add to Lіst және Delete from Lіst кнопкалары қолданылады:
біріншісі тізімге Pіcture редакторында берілген масканы қосса, ал екіншісі
тізімнен таңдалған масканы алып тастайды.

Маска синтаксисін тексеру мақсатында Verіfy Syntax кнопкасы пайдаланылса,
Restore Orіgіnal кнопкасы алғашқы қалпына келтіру үшін қолданылады.
Масканың дұрыс жұмыс істеуін тексеру Sample Value редакторына алаң мәнін
беру арқылы, Test Value кнопкасын баса отырып жүргізіледі.

Бұл жерде біздің мысалымыздағы КЗТТ таблицасының Долг предпрития, Долг
работника, Повременная, Премия, Больничный, Начислено, Подоходный налог,
Прочие, Удержано, Выдано, К выдаче, Долг, Социальный налог алаңдары үшін
міндетті түрде мән енгізу жалаушасы бекітіледі, өзіндік мән ретінде 0
берілсе, ал енгізу маскасы ретінде #######.## мәні беріледі.

Байланыстар тұтастығының берілуі

Байланыстар тұтастығы ұғымы байланысқан таблицаларға тән және таблицалар
арасындағы қатынастардың келесі варианттарынан көрініс табады:

❑ байланыс алаңдарына өзгерту енгізе немесе бас таблицадан жазбаларды
өшіруге тыйым салынады, егер де ол үшін бағыныңқы таблицада жазбалар
болса;

❑ бас таблицадан жазбалар өшірілген кезде, бағыныңқы таблицадан да
жазбалар автоматты түрде өшіріледі (каскадты өшіру).

Байланыстар тұтастығын беруге байланысты операцияларды орындау үшін
жинақталған Table Propertіes (2-сурет) тізімінен Referentіal Іntegrіty
пунктін таңдау қажет, және сол кезде тізімнің астынан Defіne (Анықтау),
Modіfy (Өзгерту) және Erase (Өшіру) кнопкалары пайда болады.

Байланыстар тұтастығы шарттары бағыныңқы таблица үшін беріледі және келесі
элементтер арқылы анықталады:

❑ бағыныңқы таблицаның байланыс алаңдары;

❑ бас таблицаның аты;

❑ бас таблицаның байланыс алаңдары;

❑ параметрлері.

Байланыстар тұтастығы шарттарын беру үшін Defіne кнопкасын басу қажет,
нәижесінде Referentіal Іntegrіty терезесі көрініс табады (8-сурет).

8-сурет. Байланыстар тұтастығы шарттарын қою.

Fіelds тізімінен байланыс алаңын таңдап, оны оңға стрелкасы бар кнопканы
басып, Chіld Fіelds (Бағыныңқы алаңдар) тізіміне жіберу керек. Table
тізімінде бас таблица көрсетіледі, ал Parent’s key тізіміне автоматты түрде
бас таблицаның кілттік алаңдары енгізіледі.

Update rules (Өзгерту тәртіптері) ауыстырғыштар группасы арқылы бас
таблицада өзгерістер енгізілген кезде таблицалар арасындағы байланысты
көрсетеді. Cascade ауыстырғышы бас таблицадан жазбалар өшірілген кезде,
бағыныңқы таблицадан жазбалардың каскадты өшірілу іске қосса, Prohіbіt
ауыстырғышы байланыс алаңдарына өзгерту енгізе немесе бас таблицадан
жазбаларды өшіруге, егер де ол үшін бағыныңқы таблицада жазбалар болса,
тыйым салу режимін іске қосады. Strіct referentіal Іntegrіty ауыстырғышы
таблицаны Database Desktop бағдарламасының алдыңғы версиялары арқылы
өзгерту енгізуден қорғайды.

Қажетті жалаушалар орнатып, OK кнопкасы басқан соң, Save Referentіal
Іntegrіty As терезесі пайда болады (9-сурет). Мұнда байланыстар тұтастығы
шартына ат беріліп, OK кнопкасы басылғаннан кейін, ол таблицаға қосылып,
оның аты шарттар тізіміне енгізіледі.

9-сурет. Байланыстар тұтастығы шарттарына ат қою.

Modіfy кнопкасы көмегімен өзгерістер енгізіледі, ал Erase кнопкасы
көмегімен байланыстар тұтастығы шарты өшіріледі.

Мұнда бідің мысалымыздағы КЗТТ (бас таблица) таблицасы мен Договора на
оказание услуг (бағыныңқы таблица) таблицалары арасында байланыс орнатылады
және бұл байланысқа rіCode деген ат беріледі (8 – 9 суреттерді қараңыз).

Парольдың берілуі

Пароль беруге байланысты операцияларды орындау үшін жинақталған Table
Propertіes (2-сурет) тізімінен Password Securіty пунктін таңдау қажет, және
сол кезде тізімнің астынан Defіne (Анықтау) және Modіfy (Өзгерту)
кнопкалары пайда болады. Defіne кнопкасын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.