Қазақстанда сақтандыру нарығының даму перспективалары мен міндеттері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Қазақстанда сақтандыру нарығының даму перспективалары мен міндеттері

Мемлекет Ұлттық сақтандыру индустриясын дамыту және мемлекеттің,
тұрғындар мен шаруашылық субъектілер мүдделерін қаржылық, әлеуметтік және
өзге тәуекелдер мен ұзақ мерзімді инвестициялардың тиімді механизмі ретінде
сақтандыру рөлін тұрақтандыруға бағытталған реформалау мақсатында
экономикалық сақтандыру секторын дамытудың белгілі бір деңгейіне жетуге
және бұл салада болашаққа тұрақтануға мүмкіндік беретін шаралар жүргізілді.
Қазақстан Республикасының қазіргі кезеңінде сақтандыру заңнамасының
негізі бар, ол толығымен реттеу мен қадағалаудың халықаралық стандарттарын
ескеріп құрылған, міндетті сақтандыру түрлерін оңтайландыру бойынша шаралар
қолданылды, сақтандыру ұйымдарының қызметіне талаптардың жаңа сапалық
деңгейі көтерілген, оның ішінде олардың тұрақтылығы мен айқындылығына
талаптар, сақтандыру қызметін пайдаланушылардың заңды мүдделерін қорғау
жүйесін құру жөнінде, сақтандыру нарығының инфрақұрылымын орнату мен
дамытуда алғашқы шаралар жүргізілді. Сонымен қатар, Ұлттық сақтандыру
индустриясы алдында мемлекет ішінде де, әлемдік деңгейде де экономиканы
дамыту тенденцияларына негізделген жаңа мақсаттар мен міндеттер пайда
болуда. Сондықтан республиканың сақтандыру нарығының дамуының тиімді
бағыттарын және оларды жүзеге асыру жолдарын бегілеу маңызды.
2004 жылы 1 шілдеде Қазақстан Республикасының Үкіметімен 2004-2006
жылдарға Қазақстан Республикасының сақтандыру нарығын дамыту бағдарламасы
қабылданды. Бұл бағдарламада 2003 жылдың 28 шілдесінен № 753 [3] Қазақстан
Республикасының Үкіметі қаулысымен мақұлданған Қазақстан Республикасының
қаржы секторын дамыту Концепциясымен анықталған отандық сақтандыру нарығын
дамыту бойынша негізгі шараларды жүзеге асыру қарастырылған.
Қазақстанның сақтандыру нарығы қазіргі кезде көптеген мәселелерді бастан
кешуде, оларды келесілерді қатыстыруға болады, өмірді сақтандыру мен жеке
сақтандырудың өзге түрлері нарығын дамытудың кемшіліктері, сақтандыру
ұйымдарында корпоративтік басқару жүйесін енгізу, сақтандыру (қайта
сақтандыру) ұйымдарының қызметі туралы статистикалық база мен өзге де
мәліметтердің жариялылығын құру және қамтамасыз ету, сақтандыру
компанияарының қызметін автоматизациялау. Сақтандыру секторының
мәселелерінде тағы атап өтуге болатындары, ерікті сақтандыру бойынша
ұсынылатын қызметтердің шектеулілігі, оған қоса ұзақ мерзімді және
жинақтаушы өмірді сақтандыруда сақтандыру өнімдерінің қымбаттылығы
(міндетті сақтандыру түрлерін қоспағанда, онда құн шарттары заңмен
бекітілген) мен сұраныстың жоқтығы, нарықта жеке сақтандыру ұйымдарының
пассивтілігі мен сақтандыруға, потенциалды сақтанушылардың қызығушылығының
төменділігі, негізінен өмірді сақтандыру, сақтандыру ұйымдары өздерінің
тәуекелін басқару сапасының төмендігі, жинақтаушы өмірді сақтандыру
ұйымдары сақтанушыларға займдарды ұсыну жүйесінің дамымағандығы, халықтың
сақтандыру нарығына сенімінің жетіспеуі, сақтандыру компанияларында қызмет
көрсету сапасының төмендігі, сақтандыру бизнесі саласындағы алаяқтық.
Алдыңғы бөлімдерде атап өткендей, жеке сақтандыру жеткілікті түрде
дамымаған, оның ішінде оның ұзақ мерзімді түрлері. 36 сақтандыру ұйымдары
ішінде екеуінің ғана өмірді сақтандыру сыныбы бойынша лицензиясы бар. Ал
Ресейде өмірді сақтандырумен бүгінгі күні 1408-дің 200 компания айналысады.
Дамыған елдерде ұзақ мерзімді өмірді сақтандыру жинақтаудың басты
инструменттерінің бірі болып табылады. Орташа есеппен дамыған елдерде
өмірді сақтандыру сыйақысының ЖІӨ-ге қатынасы 5,9%. Ал, Қазақстанда бұл
көрсеткіш 0,003%.
Жеке сақтандыруды дамытудың тиімділігі, ол ұзақ мерзімді инвестициялық
ресурстар көзі болып табылатын қосымша ресурстарды тартуға мүмкіндік
береді, ал ол өз кезегінде мемлекеттік мәселелерді шешуге қаражат табу
мәселесін шеше алады. Дамыған жеке сақтандыру нарығының болуы бюджеттің
шығыс бөлігіне жүктемені азайтып, мемлекеттің азаматтарды әлеуметтік
қамсыздандыруға шығындарды азайтады. Сонымен, мемлекет халықтың аз
қамтамасыз етілген бөлігіне көбірек көңіл бөлуге мүмкіндік береді. Сонымен
қатар, жеке сақтандыруды дамыту сақтандырудың еңбек пен білімді көп қажет
ететін саланың бірі, бұл жаңа жұмыс орындарын ашуға әкеледі.
Қазіргі кезде әлеууметтік салада және сақтандыру саласында жүргізіліп
жатқан реформалар, және де ел экономикасындағы тиімді өзгерістер жеке
сақтандыру институттарының дамуына негіз болады. Жеке сақтандыру, сонымен
қатар аннуитеттерді дамыту саласында мәселелерді шешу мақсатында 2004-2006
жылдарға сақтандыру нарығын дамыту Бағдарламасымен келесі бағыттар
қарастырылады:
1. Аннуитеттерді ұсыну, өмірді сақтандыру мен еңбек қабілеті
облысындағы, оның ішінде жаңа сақтандыру өнімдерінің пайда болуын
қамтамасыз ететін, сонымен қатар сақтандыру сыныптары мен
салаларының сыныпталуын нақтылау мүмкіндігін қарастыруда сақтандыру
заңнамасын реформалау.
2. Өмірді сақтандыруды жүзеге асыратын ұйымдарда жинақтардың сақталуын
қамтамасыз ету.
3. Ұзақ мерзімді (жинақтаушы) сақтадыруды дамыту мақсатында салық салу
режимін жетілдіру.
4. Өмірді сақтандыруды жүзеге асыратын ұйымдардың институционалды
құрылуына жағдай жасау.
5. Өмірді сақтандыруды жүзеге асыратын ұйымдардың ұзақ мерзімді
инвестицияларына мүмкіндіктерді шешу.
2004 жылдың 24 желтоқсанынан №1377 [5] Қазақсьтан Республикасы Үкіметінің
қаулысына сәйкес Мемлекеттік аннуитеттік компания ұзақ мерзімді жеке
сақтандыруды дамытуда қосымша импульс болуы қажет.
Қазақстан Республикасында бірін-бірі сақтандыру мүлдем дамымаған. Ал
әлемдік тәжірибеде бірін-бірі сақтандыру қазіргі сақтандыру нарығын басты
элементтерінің бірі болып табылады. Бірін-бірі сақтандыруда бірін-бірі
сақтандыру ұйымдарынқұру арқылы мүліктік және заңды және жеке тұлғалардың
өзге мүліктік мүдделерін сақтандыру жүргізіледі. Әдетте, мұндай ұйымдарды
біртекті тәуекелмен байланысты қызметпен айналысатын тұлғалар құрады. Бұл
сақтандыру түрінің қажеттілігі тәуекел санының көптігімен сипатталады,
коммерциялық сақтанушылар әр түрлі себептерге байланысты сақтандыруды
қабылдағысы келмейді, олар: шығындардың жиілілігі; сақтандыру сомасының
жоғарғы мағынасы.
Халықаралық тәжірибе бойынша бірін-бірі сақтандыру ұйымдарының көптігін
көрсетеді: АҚШ-та 2 мың шамасында, Нидерландия мен Швецияда 500-ден жоғары,
Германияда 300-дей, Ұлыбритания, Франция мен Данияда 100-ден жоғары.
Ұлыбританияның, Германияның, Францияның, АҚШ пен Жапонияның – бес ірі
ұлттық сақтандыру нарығында бірін-бірі сақтандыру операциялары бойынша
сыйақы мөлшері барлық сақтандыру сыйақыларының 40%-ын құрайды. [Каримуллин
с.18].
Қазақстанда бірін-бірі сақтандыру институтының дамымағандығы бірін-бірі
сақтандыру ұйымдарының құқықтық мүддесі мен олардың қызметінің шарттарын
анықтайтын заңнамалық актінің жоқтығымен сипатталады. Мұндай заңнамалық
актінің жасалуы 2005 жылдың аяғына жоспарланып отыр.
Мемлекеттегі сақтандыру мен сақтандыру қызметіндамытудың басты міндеті
халықтың сақтандыру мәдениетін құру мен көтеру болып табылады. Қазіргі
кезде сақтандыру нарығы дамуының деңгейінің төмендігі халықтың сақтандыру
мәдеиетінің жоқтығымен айқындалады.
Мұның себептерінің біріне халықтың сақтандыруға теріс қатынасы, мемлекет
тарапынан әлеуметтік және өзге көмекке халықтың тарихи тұрақталған
қатынасы, сақтандыру өнімдері туралы ақпараттың шектеулілігі, сақтандыру
ұйымдарының қызметі, оның ішінде жарнаманың аздығы, сақтандыру қызметі
мағынасының анықсыздығы, БАҚ-да сақтандыру ұйымдарының қызметі туралы жөнді
материалдардың жоқтығы, сақтандырудың жоғары тарифтері, олар халықтың
табысына сай келмеді, сақтандырудың тиімсіз шарттары.
Халықтың сақтандыру мәдениетінің құрылуында БАҚ-мен қатынасты жиілендіру,
білім беру ұйымдары бұқара халыққа арналған бағдарламаларға үйрететін,
маркетингтік зерттеулер жүргізетін, сақтандыру қыфзметіне халықтың
сұранысын зерттейтін, және қажет болған жағдайда жаңа өнімдерді жасауда
сақтандыру ұйымдары мен олардың бөлімшелерінің рөлі маңызды.
Отандық сақтандыру ұйымдарында сақтандыру қызметтерінің түрлері шектеулі:
40-50 түрден аз, ал АҚШ-та 3000-нан аса, Еуропада 400-500 сақтандыру түрері
бар.
Халықтың сақтандыру мәдениетін көтеру саласында мәселелерді шешу үшін
келесі шараларды жүргізу қажет:
• Сақтандыру қызметі мен сақтандыру өнімдерінің нарығы туралы, оған
қоса қаржылық қызметті тұтынушылардың мүдделерін қорғау сұрақтары
бойынша толық және оңтайлы ақпарат ұсынуға бағытталған ағартушылық
және түсіндірме жұмыстарын халық арасында сақтандыру нарығының
іскер қатысушылары мен бөлімшелерімен жиі жүргізу;
• Сақтандыру нарығының қатысушылары іскерлігін көтеруге бағытталған
семинарлар, тақырыптық конференцияларды жиі жүргізу;
• Сақтандыру нарығында, оның ішінде – сақтандыру агенттері мен
сақтандыру ұйымдарының өзге делдалдары Қазақстан Республикасының
территориясында Қазақстан Республикасының резидент еместерінің заң
бұзушылықтар мен заңға сәйкессіздіктер туралы ақпаратты халыққа
жариялау;
• Сақтандыру қызметінде қолданылатын сақтандыру (қайта сақтандыру)
келісім шарттарын және басқа құжаттарды толтыруда терминдерді
бірыңғайландыру.
Сақтандыру дамуының қажетті факторы жинақтаушы түрлері мен аннуитеттерді
ұсыну жүйесі статистикалық және басқа мәліметтер базасының болуы болып
табылады. Көптеген себептерге байланысты мемлееттік статистика сақтандыруда
қолданыла алмайды.
Сақтандыру резервтері мен сақтандыру тарифтерін есептеу сапасын жоғарлату
бойынша шараларды тиімді жүзеге асыру, оның ішінде оларды есептеу бойынша
бағдарламалық өнімдерді қолданысқа енгізу мен өңдеу сақтандыру
статистикасының мәліметтер базасысыз мүмкін емес. Мәліметтер базасы
халықтың жалпы өнім деңгейі, халықтың жеке категорияларының өлім деңгейі
(мысалы, жинақтаушы зейнетақы жүйесінде қатысатын және зейнетақы жарналарын
тұрақты төлейтін), мүгедектер өлім деңгейі, мүгедектіктен қалпына келу
көрсеткіші, травматизм және т.б. мәліметтерді құрау керек.
Халықаралық тәжірибе сақтандыру статистикасының мәліметтерінің ақпараттық
базасының болуы. Көптеген сұрақтар мен мәселелерді, яғни мемлекеттік
органдарда, сақтандыру ұйымдары мен сақтандырушылардың әртүрлі сақтандыру
түрлерін жүргізу процесінде пайда болған мәселелерді шешуге болады, оның
ішінде:
• Көлеңкелі айналыстағы сақтандыру сыйақыларын заңдастыру;
• Алаяқтықты болдырмау немесе алдын алу, оның ішінде бір сақтандыру
оқиғасы бойынша екі немесе одан да көп компанияларда сақтандыру
төлемдерін сақтандырушылармен алуы; қосарлы сақтандыруда нақты
шығындардың көлемінен жоғары болатын сақтандыру төлемдерін алу;
сақтандыру жағдайларының жауапкершілігінбұрмалау, сақтандыру
оқиғасынан кейін сақтандыру полисін құру; сақтандыру ұйымдарының
қызметінің лицензияланбауы, сонымен қатар жарамсыз сақтандыру
полистерін беру;
• Міндетті сақтандыру келісімшартына отыру бойынша көлік құралдары
иелерінің міндеттерін орындауды мемлекеттік органдарымен бақылауды
жүргізу мүмкіндігін қамтамасыз ету, сонымен қатар, уәкілетті
органдардың бақылау қызметін орындау;
• Сақтандыру тарифтерін есептеуде нақты мәліметтерді қолдану мүмкіндігі
[каримуллин, с.19]
Қазіргі кезде автокөлік құралдары иелерінің азаматтық-құқықтық
жауапкершілігін міндетті сақтандыруда, ақпараттық ағымдарға сәйкес
әкімгершілік және сақтандыру ұйымдарында сақтандыру оқиғалары мен
сақтандыру тәуекелдері бойынша оның ресурстарын құру және басқару
мәліметтерінің ақпараттық статистикалық базасын құру мүмкіндігі қаралуда.
Соңғы жылдары табиғи, техногенді, қаржылық, экономикалық және басқа
тәуекелдерден мемлекет, заң қорғау бойынша міндеттерді шешуге міндетті
сақтандыруды қолданудысаласы кеңейді.
Қазіргі кезде міндетті сақтандыру жүйесі сақтандырудың 7 түрін
кіріктіреді. Оан қоса, міндетті сақтандырудың отандық жүйесінде бұл салада
бірыңғай мемлекеттік саясаттың жоқтығымен байланысты мәселер бар. Жеке
айтқанда, әр түрлі мемлекеттік органдар міндетті сақтандырудың қандай да
бір түрін енгізу мәселесін шешуде потенциалды сақтанушылардың қаржылық
мүмкіндіктері мен ұлттық сақтандыру нарығының нақты жағдайын, мемлекеттің
әлеуметтік экономикалық даму артықшылықтарын ескермей тығыз ведомстволық
мүдделерді қолданады. Осы және басқа мәселелерді шешу мақсатында
артықшылықты есептеулер міндетті сақтандыру саласында мемлекеттік саясатты
құру, міндетті сақтандыру заңнаманы оңтайландыру, міндетті сақтандыру
саласында халықаралық келісімге отыру мен халықаралық сақтандыру жүйесіне
Қазақстан Республикасының кіру перспективалары мен шарттарын анықтау болып
табылады.
Көлік құралдары иелерінің азаматтық жауапкершілігін міндетті ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.