НАРЫҚТЫҚ ЭКОНОМИКА ЖҮЙЕСІНДЕГІ ҚАРЖЫ ЖҮЙЕСІ

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

НАРЫҚТЫҚ ЭКОНОМИКА ЖҮЙЕСІНДЕГІ ҚАРЖЫ ЖҮЙЕСІ

Мазмұны

Кiрiспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 2

(. Қаржы жүйесінің теориялық негiзi
1. Қаржы жүйесінің экономикалық мәнi ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
2. Қаржы жүйесінің кiрiсi мен шығыстары және олардың
құрылымдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... 8
3. Қаржы жүйесі бюджеттiң негiзгi принциптерi және жергiлiктi
бюджеттiң құрылу ерекшелiктерi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 17

((. Оңтүстiк Қазақстан облысының бюджетiнiң кiрiстерi мен шығыстары және
оның құрылу принциптерi
2.1. Оңтүстiк Қазақстан облысының қаржы жүйесі бюджет
тапшылығының баланстылығына талдаулар ... ... ... ... ... ... ... ... . 24

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... 60

Пайдаланылған әдебиеттер тiзiмi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 62

Кiрiспе

Экономикалық категория ретiнде мемлекеттiк бюджет қоғамдық өнiм құнының
мемлекеттiң орталықтандырылғын қаражат қорын құру жолымен жоспарлы тѕрде
бөлу, қайта бөлу процесiнде және оны ұдайы өндiрiстi ұлғайту, қоғамдық
қажеттердi қанағаттандыруға пайдалану барысында мемлекет пен қоғамдық
өндiрiске басқа да қатысушылардың арасында қалыптасқан ақша қатынастарын
белгiлейдi.
Бюджет экономикаға бюджет механизiмi арқылы ықпал етедi. Мұнда бюджеттiң
бѕкiл экономикаға ықпал құралы ретiндегi рөлi көрiнедi. (Бюджет механизiмi(
-мемлекеттiң ақшалай қаражаттарының орталықтандырылған қорын құру және
пайдалану формалары мен әдiстерiнiң жиынтығы. Экономиканы реттеу
орталықтандырылған қаражат қорының көлемiн белгiлеу, оны құру, пайдалану
формалыры мен әдiстерiн реттеу, бюджеттi құру және орындау процесiндегi
қаржы ресурстарын қайта бөлiске салу жолымен жѕзеге асырылады.
Мемлекеттiң негiзгi қаржы жоспарының көрсеткiштерi республика Жоғарғы
Кеңесiнiң жыл сайын қабылдайтын (мемлекеттiк бюджет туралы( заңына сәйкес
мiндеттi тѕрде орындалуы тиiс.

(. Қаржы жүйесінің теориялық негiзi
1. Қаржы жүйесінің экономикалық мәнi

Мемлекеттiк бюджеттiң экономикалық мәнi сан алуан қаржы баланстарында
жекелеген ерекшеiктерi белгiленетiн айырықша салалары бар. Мәселен,
мемлекеттiк кәсiпорындармен, ұйымдармен және халықпен қалыптасатын қаржы
қатынастары қоғамдық өнiмдi құндық бөлудiң айырықша саласын құрайды. Бұл
қатынастар қоғамдық қажеттердi өтеуге арналған, орталықтандырылған қаражат
қорын құрап, пайдалануға байланысты. Бұл процесс мемлекеттiң тiкелей
қатысуымен жѕзеге асырылып отырады. Қаржы қатынастарының бұл жиынтығы
(Мемлекеттiк бюджет( деп аталған ұғымның экономикалық мазмұнын құрайды.
Мемлекеттiк бюджет экономикалық қатынастардың жиынтығы ретiнде
объективтiк сипатқа ие. Оны бөлудiң дербес саласы ретiнде өмiр сѕруiн
қоғамдық өндiрiстiң өзi айқындайды. Оны жоспарлы дамыту орталықтандырылған
ресурстарды қаже етедi. Қаражатты орталықтандыру бѕкiл халық шаруашылығы
ауқымында қорлардың ѕздiксiз айналымын ұйымдастыру үшiн, жапы экономиканың
жұмыс iстеуiн қамтамасыз ету ѕшiн қажет. Арнайы бюджет саласының құндық
бөлiнiсi мемлекеттiң табиғаты мен қызметiнен туындайды. Мемлекет
қаржыландыруға бѕкiл қоғам ауқымында әлеуметтiк-мәдени шаралар өткiзуге,
қорғаныс мiндеттерiн шешуге, мемлекеттiк басқарудың жалпы шығындарын жабуға
орталықтандрылған қаржыны қажет етедi.
Сөйтiп, мемлекеттiк бюджет ұдайы өндiрiстiң қажеттерiнен, мемлекеттiң
табиғатынан объективтi қажеттiлiк туындайтын болып табылады.
Экономика қазiргi жағдайында орталықтандырылған қаржы ресурстары
мемлекетке қоғамдық өндiрiс қарқынын қамтамасыз ететiн салалық және
аумақтық құрылымдар құрып, iрi әлеуметтiк өзгерiстер жѕргiзуге мѕмкiндiк
бередi. Орталықтан бөлiнетiн қаржының көмегiмен қаражат экономиканың басты
учаскелерiнде шоғырланып, мемлекеттiң экономикалық және әлеуметтiк саясатын
жѕзеге асыруға жағдай жасайды.
Сөйтiп, құндық бөлiнiстiң айырықша бөлiгi ретiнде (Мемлекеттiк бюджет(
айырықша қоғамдық арналымды жалпы мемлекеттiк қажеттердi қанағаттандыруға
қызмет етедi.
Нақты, объективтi бөлiстiң қатынастардың формасы болғандықтан айырықша
қоғамдық арналымды орындай отырып, мемекеттiк бюджет экономикалық категория
ретiнде көрiнедi.
Қаржы қатынастарының жиынтығы ретiнде мемлекеттiк бюджетте қаржы
категориясына тән сипттар бар.
Бюджет қатынастары бөiстiк сипатта мақсатты ақша қорларын құрап,
пайдалану арқылы жүредi. Сонымен қатар, бюджеттiк қатынастардың белгiлi бiр
ерекшелiктерi болады. Бiрақ ол ерекшелiк қаржыға тән сипат шегiнен
шықпайды. Мемлекеттiк бюджет құн бөлiнiсiнiң айырықша саасы ретiнде
мынаармен сипатталады:
- жиынтық қоғамдық өнiмнiң мемлекет қоында жинақталып, қоғамдық
қажеттердi өтеумен байланысты бөлiс қатынастарының айырықша
экономикаық формасы боып табылады;
- құнды жасап, оны тұтыну процессiн бедерлейтiн материадық өндiрiс
қаржысымен құнды тұтынуға қызмет ететiн өндiрiстен тыс сала
қаржысынан айырмашылығы бюджет халықшаруашыығы салалары, аумақтар,
экономика секторлары, қоғамдық қызмет салалары арасында құнды қайта
бөiске салуға арналған.
Қоғамдық өнiмнiң тауар формасындағы қозғалысы мен тiкелей байланысы жоқ
құнды бөлiсi, одан алашақтау жүзеге асырылады, ал материалдық өндiрiспен
өндiрiстен тыс салаларда қаржы қатынастары тауар –ақша қатынастарымен
астасып жатады.
Кез келген басқа экономикалық категория сияқты, мемлекеттiк бюджет
өндiрiстiк қатынастарыды бейнелеп, соған лайық метериалдық –заттық көрiнiс
табады. Бюджет қатынастары мемлекеттiң ақшалай қаражаттарының
орталықтандырылған қорында –бюджет қорында заттанады. Нәтижесiнде қоғамда
жүрiп жатқан нақты экономикалық процестерi мемлекет жұмылдырып,
пайдаланатын қаражат тасқынынан көрiнедi. Бюджет –қоры қоғамдық өнiммен
ұлттық табыстың құндық бөлiнiсiнiң тиiстi кезеңдерiнен өтiп, ұдайы
өндiрiстi ұлғайтып, халыққа әлеуметтiк- мәдени қызмет көрсету, қорғаныс,
басқару жөнiнде қажеттердi қанағаттандыру ѕшiн мемлекет қарамағына тѕскен
бөлiгiнiң объективтi алғы-шарты бар экономикалық формасы. Бюджет қорын
қалыптастыру мен пайдалану, бөлу және қайта бөлуге байланысты болатын құн
қозғалысының процесiн бiлдiредi.
Экономикалық категория ретiнде мемлекеттiк бюджет қоғамдық өнiм құнының
мемлекеттiң орталықтандырылғын қаражат қорын құру жолымен жоспарлы түрде
бөлу, қайта бөлу процесiнде және оны ұдайы өндiрiстi ұлғайту, қоғамдық
қажеттердi қанағаттандыруға пайдалану барысында мемлекет пен қоғамдық
өндiрiске басқа да қатысушылардың арасында қалыптасқан ақша қатынастарын
белгiлейдi.
Бюджет экономикаға бюджет механизiмi арқылы ықпал етедi. Мұнда бюджеттiң
бүкiл экономикаға ықпал құралы ретiндегi рөлi көрiнедi. (Бюджет механизiмi(-
мемлекеттiң ақшалай қаражаттарының орталықтандырылған қорын құру және
пайдалану формалары мен әдiстерiнiң жиынтығы. Экономиканы реттеу
орталықтандырылған қаражат қорының көлемiн белгiлеу, оны құру, пайдалану
формалыры мен әдiстерiн реттеу, бюджеттi құру және орындау процесiндегi
қаржы ресурстарын қайта бөлiске салу жолымен жѕзеге асырылады.
Өндiрiс құрал-жабдықтарына мемлекеттiк меншiктiң әзiрше, басым болуы
шаруашылықты ѕйелстiре жѕргiзудi қажет етедi. Мұның өзi бюджет
қатынастарының жұмыс iстеуiнiң жоспарлы мақсатын алдын ала айқындайды.
Бюджет байланыстарының мақсаты сипаты, мемлекеттiң ақшалай қаражаттарының
орталықтандырылған қоры қозғалысының осыған ұқсас формасы бюджет
байланыстарын тиiстi қаржы құжаты- елдiң негiзгi қаржы жоспарында
бейнеленетiндiгiне жеткiзедi. Онда бюджеттiң экономикалық мазмұнын құрайтын
бөлiс процестерi қарастырылады, кiрiстер және шығыстардың баптары
мемлекеттiң ақшалай қаражаттарының орталықтандырылған қорын қалыптастыру
көздерi мен жұмсалу бағыттарын көрсетедi. Негiзгi қаржы жоспары
мемлекеттiң жоспарлы қызметiнiң нәтижесi; қоғамның барлық мѕшелерiнiң
мѕдделерiн бейнелейтiн мемлекет еркi бейнеленедi.
Мемлекеттiң негiзгi қаржы жоспарының көрсеткiштерi республика Жоғарғы
Кеңесiнiң жыл сайын қабылдайтын (мемлекеттiк бюджет туралы( заңына сәйкес
мiндеттi тѕрде орындалуы тиiс.
Қоғамдық ұдайы өндiрiстегi мемлекеттiк бюджеттiң рөлi, ең алдымен
өндiрiлген ұлттық табыстың 39(-нiң жалпы қоғамдық өнiмнiң 18(-iн бөлуге
және қайта бөлуге тѕсуiнен көрiнедi. Ол, жоғарыда аталып өтiлгендей
қаражатты елдiң халықшаруашылығы салалары, қоғамдық қызмет саласы, өндiрiс
секторлары, экономикалық аудандары мен аумақтары арасында бөледi.
Бѕкiл халықшаруашылығының бюджетi болғандықтан, мемлекеттiк бюджет
экономикаға тұтас ықпал жасайды.
Мемлекеттiк бюджет материалдық өндiрiс саласында оның өсуiнiң
стимуляторы ретiнде зор рөл атқарады. Бюджет қаржысы жеке (жеке
кәсiпорындар шеңберiнде) және қоғамдық (бүкiл халық шаруашылығы ауқымында)
қорлар қозғалысын қамтамасыз ету ѕшiн пайдаланылады.
Кәсiпорындардағы кѕрделi жұмсалымдары мен айналым қаржысын бюджеттен
қаржыландыру, операциялық және басқа шығындарын жабу бюджетке жеке
кәсiпорындардың өзiндiк айналым қораларына қосылып, оның iркiлiссiз
бiрқалыпты жѕруiне мѕмкiндiк бередi.
Өндiрiстен тыс салалардағы бюджет қаржысы олардың қызметiнiң одан әрi
дамуының басты көзi. Бұл салалардағы мекемелер мен ұйымдардың басым
көпшiлiгi өздерiнiң табыс көздерi жоқ болғандықтан мемлекеттiк бюджеттен
қаржыландырылады. Бiлiм беру, денсаулық сақтау, әлеуметтiк қамсыздандыру,
ғылым, мәдениет, әдебиет және өнер салаларындағы мемлекеттiң шығындары
–жалпы мемлекеттiк ауқымдағы әлеуметтiк мәдени шараларды жѕзеге асыруға
мѕмкiндiк беретiн қаржы базасы. Өндiрiстке емес салалардың қызметiн қаржы
ресурстарымен қамтамасыз ете отырып, мемлекет бюджет арқылы тұтыну
қорырының нақты көлемiн қалыптастыруға, оны пайдалануда аумақтық
пропорцияға әсер етуi мѕмкiн.

2. Қаржы жүйесінің кiрiсi мен шығыстары және олардың құрылымдары

Бюджет кiрiсi мемлекет кiрiсiне қарағанда барынша тар мағынада
болып келедi. Бюджеттiң барлық денгейiндегi билiктiң қаржылық қаражатынан
бөтен мемлекеттiк бюджеттен тыс қорлар мен бѕкiл мемлекеттiк сектордың
ресурстарын қамтиды.
Бюджеттiң басты материалдық көзi-ұлттық табыс. Егер қаржылық
қажеттiлiктi жабу үшiн жеткiлiксiз болса, мемлекет ұлттық байлықты да
тартады.
Мемлекеттiк билiк органдарының Ұлттық табысты қайта бөлу ѕшiн және
бюджеттiк кiрiстi құруға қолданылатын негiзгi әдiстерiнiң бiрi –салықтар,
мемлекеттiк несие мен ақша эмиссиясы болып табылады. Елдер бойынша және
уақыт бойынша олардың арасындағы қатынастары да тѕрлiше болып келедi.
Елдегi экономикалық жағдайлармен айқындалады, экономикалық, әлеуметтiк және
басқа да қарама –қайшылықтарға да байланысты, мемлекеттiң қаржылық және
қаржылық саясаты жағдайына да байланысты.
1. Басты әдiсi Ұлттық табысты қайта бөлу-салықтар бюджет кiрiсiнiң
басты ѕлесiн қамтамасыз етедi;
2. Келесi өзiнiң қаржылық жағдайынан бюджет кiрiсi болып келетiнi
мемлекеттiк заемдарды алудың екi жолы бар:
а) мемлекет атынан құнды қағаздар шығару жолымен жеке және заңды
тұлғалардан алынған мемлекеттiк заемдар;
б) орталық және басқа да несиелiк мемлекеттерден алынған несиелер.
3. Кездейсоқ жағдайлар болғанда салықтық төлемдер алуға мемлекеттiң
мѕмкiндiгi болмағанда қағаз ақша эмиссиясына жѕгiнедi.
Бюджет табыстары түрлi белгiлерi бойынша жiктеледi. Құрылу көздерi
бойынша олар заңды тұлғалардың салықтарына халықтан алынатын салыққа,
заемдерге, мемлекеттiк меншiктi сатудан тѕскен тѕсiмдерге және тағы басқаға
бөлiнедi.
Алу әдiстерi бойынша –салықтық, салықтық емес, салық тѕрлерi бойынша
–акциздерге қосымша құн салығына, табыс салығына, кiрiс салығына және тағы
басқаға бөлiнедi.
Қоғамның экономикалық өмiрiнде бюджеттiк шығындардың ролi мен мәнiн
айқындау ѕшiн олардлың айқын белгiлерiн қарай жiктейдi. Теория мен
тәжiрибеде бюджет шығындарын жiктеудiң бiрнеше белгiлерi бар. Ең алыдмен
бюджет шығындарына экономикалық жiктеу қолданылады, олардың ұлғайған ұдайы
өндiрiсiнiң барысына әсерiн көрсетедi. Бұл жағдайда ағымдық және капиталдық
бюджет шығындарына бөлiнедi. Ақша қаражаты бағытталатын қоғамдық қызмет
саласын көрсететiн бюджет шығындарының қызметтiк жiктелуiнiң мәнi зор.
Ведомствалық жiктеуi- бюджеттiк ассигнования алатын заңды тұлғаларды
немесе мемлекеттiк мекемелердi сай келерлiк министрлiктерге бөлуге
мѕмкiндiк бередi. Бюджет шығындарын бұлай жiктеу, басқару жѕйесiнiң
өзгеруiмен байланысты, шығындар құрылымындағы ѕлкен өзгерiстердi көрсетедi.
Мақсаттық бағытына қарай жiктеу, яғни жұмсалуының нақты тѕрiне қарай
шығындарын жiктеу, бюджет қаражатын тиiмдi қолдану ѕшiн алдын-ала жағдайын
туғызады, бюджеттiк ассигнованияны ықшамды тѕрде бақылау мен тиiмдi жѕзеге
асыру ѕшiн қажеттi база болып келедi.
Шығындарын аумақтық жiктеу-Қазақстан Республикасының мемлекеттiк басқару
деңгейiне сай бюджет шығындары мемлекеттiк бюджет және жергiлiктi
жергiлiктi бюджет шығындарына бөлiнедi.
Мемлекеттiң ақшалай қаражаттарының орталықтандырылған қорын жасаумен
және пайдаланумен байланысты бюджеттiң қызыметi айрықща эканомикалық
формалар арқылы атқарылады. Олар құндық бөлiнiстiң жеке кезеңдерiн
көрсетедi.
Екi категорияда объективтi және бюджет секiлдi өздерiнiң арнайы қоғамдық
мiндеттерi бар: кiрiстер мемлекетке қажзеттi қаражатпен қамтамасыз етсе,
шығыстар орталықтандырылған ресурстарды тиiстi мемлекеттiк қажеттерге
бөледi.
Кiрiстер мен шығыстардың құрамы мен құрылымы мемлекеттiң нақты
әлеуметтiк –экономикалық, тарихи жағдайда жѕзеге асыратын iске асыру
бағыттарына байланысты соның өзiнде мемлекет кiрiстердi қалыптастырып,
шығындарды жұмсаудың нақты жағдайға сәйкес формалары мен әдiстерiн
пайдаланады. Мемлекеттiк бюджет кiрiстерiнiң көздерi әдетте, салықтар
немесе төлемдер болып табылады. Мысалы, бұрынғы Кеңес Одағында –
мемлекеттiк бюджетке қаржы тѕсiмдерiнiң басты көзi кәсiпорындар мен ұйымдар
пайдасынан алынатын төлемдер мен айналым салығының тѕсiмдерi болып келедi.
Бұл төлемдер экономикалық мәнi жағынан салықтық тѕсiмдер болып
табылғанымен, ресми тѕрде олай саналмайды. Сол сияқты 1991 жылға дейiн
формальдi тѕрде салықтар қатарына жатпағанымен iс жѕзiнде өнiм мен оны
өткiзу бағасының құрамына енетiн, жанама түрде халық төлейтiн әлеуметтiк
салықтандыруға (10(-ке дейiн) бөлiнген қаражаттар бюджетке тѕсетiн. Халық
шаруашылығы дамуының қазiргi кезеңiнде республикалық бюджеттiң кiрiсi
мыналардың есебiнен қалыптасып отыр:
- қосылған құнға салынатын салық;
- акциздер;
- меншiк формаларына қарамастан кәсiпорындардың, бiрлестiктер мен
ұйымдардың, (соның iшiнде шетелдiк және бiрлескен кәсiпорындардың)
пайдасына салынатын салық;
- жер салығы;
- тiркелген (ренталық) төлемдер;
- құнды қағаздармен жасалынатын операцияларға салынатын салық;
- Қазақстан республикасының 1992 жылғы мемлекеттiк iшкi ұтыс заемының
қазыналық бондарын өткiзуден тѕскен табыстар;
- Қысқа мерзiмдi қазыналық вексельдердi аукциондарда сатудан алынған
табыстар;
- Мемлекеттiк мѕлiктi өткiзуден тѕскен тѕсiмдер;
- Басқа да жалпы республикалық салықтар, алымдар мен салық алынбайтын
әр түрлi төлемдер;
- Сыртқы экономикалық қызметтен тѕсетiн табыстар (экспорттық және
импорттық баж салығы, импорт бойынша сатып алынған бiрiншi қажеттегi
тауарды сатудан тѕскен тѕсiмдер).
Қазақстан Республикасы аумағында орналасқан барлық меншiк формасындағы
кәсiпорындар, бiрлестiктер мен шаруашылық жѕргiзушi субъектiлер
республикалық бюджетке, кеден тарифтерiне сәйкес Ұлттық валютамен
экспорттық және импорттық баж салықтарын төлейдi.
Мына қорларға тѕсетiн және олардан аударылатын қаражат республикалық
бюджеттiң кiрiсi құрамында ескерiледi.
Жер қойнауын қорғау және минералдық шикiзат базасын ұдайы толықтыру
қоры;
Экономиканы өзгерту қоры;
Жол қоры;
Жұмыспен қамтуға жәрдемдесудiң мемлекеттiк қоры;
Кәсiпкерлiк қолдану және бiрлестiк қоры;
Табиғат қорғау қоры;
1994 жылға раналған республикалық бюджетке келiп тѕсетiн табыстар
көздерi бойынша –салықтар, алымдар мен басқа тѕсiмдер оның кiрiсiнiң 40
пайызынан астамын мақсатты қаржыландыру қоралары 50 және сыртқы
экономикалық қызметiнiң кiрiсi 6,3 пайызын құрайды.
Жергiлiктi бюджеттердiң кiрiстерi Қазақстан Республикасының заңдарында
бекiтiлген көздер және жалпы ақша есебiнен құралады.
Қазақстан республикасы азаматтарының шетел азаматтарынан және азаматтығы
жоқ адамдардан алынатын табыс салығы, мемлекеттiк баж салығы, су ѕшiн төлем
және табиғи ресурстаға салынатын салық, орман табысы, жалпыға бiрдей
мiндеттi жергiлiктi салықтар мен алымдар ставкаларвн жергiлiктi әкiмдер
айқындайтын жергiлiктi салықтар мен алымдар, Қазақстан республикасының
1992 жылғы мемлекеттiк iшкi заемын орналастырудан тѕсетiн тѕсiмдер, алымдар
мен салық салынбайтын әртѕрлi төлемдер толығымен жергiлiктi бюджеттердiң
есебiнен есептелiнедi; республикалық бюджетке есептелетiн жекелеген табыс
тѕрлерi бұған қосылмайды. Жалпы мемлекеттiк салықтар, алымдар мен теөлемдер
бөлiгiнiң мөлшерiн Қазақстан Республикасының Жоғарғы Кеңесi белгiлейдi.
Мемлекеттiк бюджеттiң шығыс бөлiгi көптеген бағыттарды қамтиды. Олар
iрiлендiрiлiп, былай бiрiктендiрiледi: халық шаруашылығын қаржыландыруға
бөлiнетiн қаржы бүкiл шығыстардың 19 пайызын құрайды;
Әлеуметтiк- мәдени шараларды қаржыландыруға бөлiнетiн қаржы- 6 пайыздан
астамын құрайды.
Қалған қаржы мемлекеттiк ѕкiмет, мемлекеттiк басқару, сот органдарымен
прокуратураны, құқық қорғау органдарын ұстауға, қорғанысқа жұмсалады.
Қаржының бiр бөлiгi министрлер кабинетiнiң резерв қорын құрауға,
мемлекеттiк борышты ақтауға және басқаларға жұмсалады.
Республика бюджетiнiң шығыс бөлiгiнiң құрамы мен құрылымы- әлеуметтiк-
экономикалық бағыты бөлекше: әлеуметтiк-мәдени шараларды қаржыландыруға
6,4 ( мемлекеттiк ѕкiмет органдарын, сот органдарын және прокуратураны
ұстауға- 0,8 (. Қаржы резервiн құру және мемлекеттiк борышты атқаруға
шығындар қарастырылады. Халық шаруашылығын және әлеуметтiк –мәдени
шараларды қаржыландыру шығындарының едәуiр бөлiгi субвенция формасында
төменгi бюджеттерге жiберiледi.
Кiрiстер мен шығыстардың тәптiштелген тiзiмi мен топтамасы бюджет
жiктемесiмен айқындалады. (Бюджет жiктемесi(- бұл мемлекеттiң қаржы
органдардың бѕкiл бюджеттiк қызметiнiң негiзiн қалайтын бюджеттiң кiрiстерi
мен шығыстарының жѕйеленген экономикалық топтамасы.
Бюджет жiктемесi мемлекеттiң экономикалық және әлецуметтiк дамуының
жоспарлы, болжамдары мен бағдарламалары министрелер мен ведомствалар,
ұйымдар мен мемлекеттердiң қаржы жоспарларының бюджеттiң байланысын
қамтамасыз етедi, жеке сметалар мен қаржы жоспарларын жиынтық сметаларға
және жоспарларға бiрiктiруге мѕмкiндiк бередi, жиынтық жоспарлар мен бюджет
жазбаларының байланысын қамтамасыз етедi.
Бюджет жiктемесiнiң бөлiм, тарау және баптары болады. Бюджет
кiрiстерiнiң жiктемесiнде бөлiмдер кiрiстердiң (қосылған құнға салынатын
салық, халықтан алынатын мемлекеттiк салықтар және тағы басқа) тараулар
әрбiр бөлiмде өзiндiк мәнге ие: мысалы (қосылған құнға салынатын салық(
бөлiмiнде тараулар өнiм өндiретiн және осы салықты арнайы бөлiмдер бойынша
төлейтiн халық шаруашылығы кешендерiн анықтайды. Сыртқы экономикалық
қызметтiң кiрiстерiн есептейтiн бөлiмде импорт және экспорт баж салықтары,
тауар айырбасы операцияларынан тѕсетiн кiрiстер, биржа операцияларынан
тѕсетiн тѕсiмдерге және тағы басқа тарауларға бөлiнедi.
Шығыстар жiктемесiнде бөлiмдер қаражаттардың негiзгi бағыттарын
көрсетедi. Мысалы: 100 бөлiм (халық шаруашылығы(, 150 бөлiм (сыртқы
экономикалық қызметпен байланысты шығындар(, 200 бөлiм (ағарту(, 201 бөлiм
(мәдениет және бұқаралық ақпарат құралдары(, және тағы басқаны көрсетедi.
Ал тараулар ұйымдар мен кәсiпорындар бiр тұрпатты мекемелер, сондай-ақ
шығындар мен шаралар тѕрлерi бойынша шығындарды бiлдiредi.
Кәсiпорындар мекмелер мен ұйымдар ѕшiн кiрiстердi есептейдi және
бөлiмдер мен тараулар тұрғысынан шығындарды қаржыландыру тараулар бойынша
жѕргiзiледi.
Кәсiпорындар, мекемелер мен ұйымдарды қаржыландыру шығындардың жеке
түрлерiн анықтайитын баптар бойынша жүргiзiледi: еңбек ақы қоры (еңбекке
ақы төлеу), жалақы есебi, кеңсе және шаруашылық шығындары, құрал-жабдықтар
сатып алу кѕрделi жұмысалым, күрделi ғимараттарды жөндеу және тағы
басқалары.
Қазақстан Республикасындағы бюджет жүйесi тѕрлi денгейдегi бюджеттiң
жасалуы барысында қалыптасатын қатынастарды реттейдi, республикалық және
жергiлiктi бюджеттердiң орындалуын бақылайды және орындалуын, бекiтiлуiн,
қаралуын, жасалу тәртiбiн айқындайды. Бюджет мемлекеттiң
орталықтандырылған ақшалай қоры, заңмен немесе жергiлiктi үкметтi
органдардың шешiмiмен бекiтiлген. Заң актiлерiмен қаралаған салық есебiмен,
төлемдерден басқа да мiндеттi төлемдерден, капиталмен жѕргiзген операциялар
табысының, салықтық және басқа да тѕсiмдерден қЅрылған және мемлекеттiң өз
қызметiн атқаруды қамтамасыз етуiне тағайындалған ақшалай қор болып келедi.

Қазақстан Республикасының бюжет жүйесi түрлi денгейдегi бюджеттiң
жасалуы барысындағы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.