Мыстың қорытпалары, олардың қасиеттері және қолдану аймағы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе 2
1 Тарихи мәліметтер 3
2 Мыс өндірісі 4
3 Мыстың химиялық, физикалық, механикалық кәсіпілімдік қасиеттері 5
4 Мыстың қорытпалары, олардың қасиеттері және қолдану аймағы 7
5 Айқындау өлшемдерінің есептері 13
Әдебиеттер тізімі 19

Кіріспе

Машина жасау саласының жарақтаушы – инженерін дайындауда
кәсіпілмдік пен құрасжасаушы дайындықтың, жаңа құрылғы жадығаттарын
дұрыс таңдау негізінде машиналар тетікбөлшектерін жасаудың
кәсіпілімдік іс-амалын сауатты шеберлікпен жасап шығарудың маңызды
мәні бар.
Құрылғылық металл жадығаттарымен қатар машина жасауда түсті металл
жадығаттары да кеңінен қолданыс табуда, атап айтқанда мыс, алюминий,
мырыш, никель, тағы басқалар.
Металдар табиғатта таза күйінде өте сирек кездеседі. Олар әдетте
химиялық қосылыс минералдар түрінде табылады. Жеке металл кені болып
табылуы да сирек. Көбінесе кен ішінде бірнеше металдың минералдары
табиғи аралас болып күрделі кен құрайды.
Мыс табиғатта алтын және күміс сияқты тума металл ретінде кездеседі,
сондықтан ежелдегі металлургияны әлі білмегендер мысты тауып,
қолданыла бастаған. Ол кезде темір алтын мен мыстан жоғары саналған,
себебі темір өз қасиеттері бойынша сол кездегі қару-жарақ жасауға өте
ыңғайлы болған. Дегенімен адам баласы мысты мыңдаған жылдар бойы
қолданып келеді.

1 Тарихи мәліметтер

Мыс ғасыры – немсе энолит дәуірінен қола дәуірінен өту кезеңі. Бұл
кезеңде мыстан жасалған алғаш пайда бола бастады. Таяу Шығыста мыстан және
кейінірек қоладан жасалған бұйымдар б.з.б. 4 мың жылдықта пайда болды,
Европада б.з.б. 3-2 мың жылдықта пайда бола бастады.
Адам баласы мыс металын мыңдаған жылдар бойы пайдаланып келеді. Тіпті
мысты адамзаттың ең бірінші қолданған металдардың бірі деп атауға болады.
Оған мыстың табиғатта таза металл түрінде жиі кездесуі және оның
қасиеттерінің әр нәрсені жасауға ыңғайлы екені (жылтыр, әдемі түсті, оңай
өңднлнтіні, тағы басқа) себеп болды. Мыстың осындай қасиеттерін пайдаланып
отырып, ерет замндағы адамдар одан үй бұйымдарын, қару-жарақ, ер өңдейтін
құралдар және басқа да сәндік бұйымдар жасайтын болған.
Мыстың адам баласына біздің жыл санағымызға дейін 7-5 мың жыл бұрын
белгілі болғанына осы күнге дейін сақталған материалдық мәдени ескерткіштер
куә.
Сол ұзақ дәуірде мыс Мысыр жерінде Сынай түбегінде өндірілген. Кейінірек
ертедегі адамдар мыстың қола деп аталатын қалайымен қорытпасын пайдаланған.
Соған байланысты қоғам тарихының біздің эрамызға дейінгі екі мыңыншы
жылдары қола дәуірі деп аталып кеткен. Мыс өндіріп. қола қорытып, оны
тұрмыс қажетіне қолдану ертедегі финикия халқының өмірінде кеңінен орын
алған. Финикиялықтар Кипр аралында мыс кенін қазып, одан металл балқытып
алғаны бізге ертідегі тарихтан мәлім. Сөйтіп мыстың атын латынша купрумң
деп атауға Кипр аралының аты себеп болған. Ерет кезде мыс сондай-ақ
Испанияда, Жапонияда, тағы басқа елдерде өндірілген.
Европада мыс өндіру ісі ХІІ ғасырдың екінші жартысынан басталды деуге
болады. Орта ғасырда мыс өндіруші негізгі өлке Европа болды. Оның ішінде
басты аудандар Германия мен Испания. Оларға кейінірек Англия мен Россия
қосылды.
Америкада мыс өндірісі ХІХ ғасырда ғана пайда болды. Совет одағының
қазіргі территориясында ерте кезде мыс Сібірде, Қазақстанда, Россияның
оңтүстігінде өндірілген. ХҮІ қол өнер мыс кәсібі еліміздің Архангельск
обылысының жерінде басталған болса, Оралда, Қазақстанда және Алтайда ХҮІІ
ғасырда бірқатар мыс заводтары салынды. Одан бері, ХІХ ғасырдың орта
шенінде мыс өндірісі Кавказ бен Батыс Сібірде дами бастады.

2 Мыс өндірісі

Мыстың басқа элементтермен (қола) адам баласы ерте заманнан бастап
пайдаланған. Сондықтан мыс металлруиясын өндірістің ертеде дамыған
тарауларының қатарына жатқызады. Қазіргі кезде мыс таза немсе басқа
элементтермен қоспа түрінде конструкциялық материал ретніде өндірістің
көптеген салаларында қолданылатындақтан, ХҮІІ ғасырмен салыстырғанда дүние
жүзі бойынша лағанда мыс өндіру 160-170 есе артып, 18 мың тоннадан 2
миллион 500 мың тоннаға жетті.
Кейбір капиталистік мемлекеттердегі мыс өндірісінің жайын мынадай
сандармен сипаттауға болады: Европа ерте кезде мыс өндірісінің негізгі
орталығы болса, оның жалпы мыс өндірісіндегі үлесі қазіргі кезде 13%-ға
дейін кеміді, бұған керісінше Африканың мыс өндірісі кеміп, онда дүние жүзі
бойынша қорытылған мыстың 22%-дан астамы өндірілетін болды.
1913 жылы АҚШ-та дүние жүзі бойынша қорытылған мыстың 60%-ы өндірілсе,
қазіргі кезде ол 35%-ға дейіе төмендеді. Өткен уақытта АҚШ мыс өндіру мен
оның қоры жағынан алғанда дүние жүзінде бірінші орын болса, соңғы кезде мыс
қорыту мен оның кен байлығын қоры жағынан Африка (Катанга, Солтүстік
Родезия) оны басып озды.
АҚШ-та қорытылған мыстың өндірістің түрлі салаларында жұмсалуының
мөлшері мынадай:
а) электр өндірісінде 48-52%;
б) автомобиль өндірісінде 9,6-10,3%;
в) темір жол транспортында 0,5-1,8%;
г) басқа тұтыну салаларында 34-35%.
Басқа мемлекеттерде тұтынатын мыстың мөлшері, шамамен, АҚШ өндірісінің
түрлі салаларында тұтынатын мыстың мөлшерімен шамалас.
Мысты минералдардың түрі сан алуан. Бірақ, олардың көпшілігі өндірісте
пайдалынылмайды. Себебі, өндіріске жарамды кен дер мысқа бай және мол кен
қоймасы болып шоғырлануы тиіс. Қазіргі уақытта өдірістің пайдаланып отырған
кендердің құрамында мыс негізінен мына минералдар түрінде табылады:
халькапирит, хальказин, ковеллин, малахит, хразаколла және азурит.
Мыс өнімдерінің жанама өнімдері. Түсті металлругия кәсіпорындарның жанама
өнімдерінің маңызы өте зор, кейде олардың құны қорытылған мыстың құнына
асып түседі. Мыс өнімдерінің жанама өнімдеріне жататындар: алтын, күміс,
платина, мырыш, қорғасын, күшала, кадмий, селен, теллур, тағы басқа сирек
кездесетін металлдар мен сұйық, күкірт қышқылы, жылу құрылыс материалдары.
Қорыту процесінде түтінмен бірге шихтаның ұнтақталған майда түйіршіктері
шаң күйінде сыртқа шығып кетеді. Осы шаңды шаң сүзгіш аппараттардың
жәрдемімен ұстап алады. Шаңның құрамында 10%-ға дейін сирек кездесетін және
шашыранды элемнттер болады. Бұл элементтердің шаңдағы мөлшері рудадағы сол
элементтің мөлшерінен 4-10 есе асып түседі. Сондықтан мыс өндірісінің
жанама өнімі (шаң) жоғарыда айтылған сирек кездесетін және шашыранды
элементтер металлургиясының құнды шикізаты болып табылады.
Үйінді шлак пен күкірт газдарының жылуды жылыту жүйелернің суын қыздыруға
пайдаланылады. Мыс қорыту заводының шлагының құрамында мырыш, қорғасын,
тағы басқа элементтер болғандықтан мыс шлагы түсті металлургияның құнды
шикізаты болып есептеледі. Мыс заводының шлагынан шыны мақта мен жолға
төселетін шлак тастарын алады.

3 Мыстың химиялық, физикалық, механикалық кәсіпілімдік қасиеттері

Мыстың физикалық қасиеттері..
Мыс-қызғылт сары түсті, соғылғыш, созылғыш, жұмсақ металл. Ол табиғатта
тума металл ретінде кездеседі. Рудадан оңай тотықсызданады. Сондықтан ол
өндіріс пен күнделікті өмірде көптен бері қолданылады. Ол салқын күйінде
де, қыздырған күйінде де жақсы тапталып жайылады. Одан өте жіңішке сым
созуға болады.
Балқу температурасы 1083(С, қайнау температурасы (600(С-ге тең,
аллотропиялық өзгеріскеұшырамайды. Мыстың тығыздығы 8,86 Мгм, кристалдық
тор беттік центрленген куб (а(((( ((). Меншікті электр өткізгіштігі жоғары-
(( мом. мм (күмістігі (( мом. мм). Мыс – электротехника мен прибор
жасауда қолданылатын негізгі металл.
Мыс жылу мен электр тоғын жақсы өткізеді. Бұл қасиеттері жөнінде ол тек
күмісті ғана алдына салады. Мысалы күмістің жылу мен тоқ өткізгіш
көрсеткіштерін 100%-ға теңесек, мыстың бұл көрсеткіштері 85% болады.

Мыстың химиялық қасиеттері.
Мыс-Менделеевтің периодты жүйесінің І тобындағы химиялық элемент, рет
нөмірі 2(, атомдық массасы 63,546. Мыс химияда онша актив емес.
Қосылыстарында +1, +2 валентті. Екі валентті қосылыстары тұрақты.
Құрғақ ауа мысқа әсер етпейді. Ал ылғал ауада мыс жасыл тартып негіз
тұзымен қабыршақтанады. Ал тұз қабыршағы металдың бетін бүркеп, оны одан
әрі тотығудан сақтайды.
Азот қышқылымен оның тұз қышқылымен қоспасы мысты жақсы ерітеді. Қою
күкірт қышқылы мысқа тек ыстық күйінде ғана әсер етеді. Ашық ауада мыс
сұйылған кұкірт қышқылы мен аммиак ерітіндісінде де ериді. Мысты ауада
қыздырса, ол шала тотық түзеді. Металл еместермен әрекеттеседі. Қыздырғанда
оттекпен әрекеттесіп шала тотық Cu2O не тотық CuO түзеді. Мыс
галогендермен,күкіртпен оңай әрекеттеседі. Хлормен бір валентті мыс хлориді
CuСl, күкіртпен мыс жылтырын Cu2S, металдармен қорытпа түзеді. Бір валентті
мыстың қарапайым қосылыстарының бәрі суда ерімейді.
Екі валентті мыстың хлориді, бромиді, сульфаты, нитраты – ерімтал тұздар,
корбанаты, фториді, цианидісуда ерімейді.

Мыстың механикалық қасиеттері.
Оның беріктік шегі (((((((Мнм (((((( кгмм), салыстырмалы ұзаруы - 50%,
көлденең қимасының азаюы - 75%.

4 Мыстың қорытпалары, олардың қасиеттері және қолдану аймағы

Мыс қорытпалары
Легрлеуіш элементтер ретінде қалайы, мырыш, қорғасын, никель, алюминий,
марганец, темір, күміс, алтын, фосфор, кремний, тағы басқа элементтер мыс
қорытпалары болып табылады. Мыс қорытпаларының арасында көп тарғаны мыс пен
мырыштың қорытпасы – жез. Мыс пен қалайының қорытпаларының алынуына
байланысты мыс қорытпалары қалайылы қола, алюминді қола, берилилі қола,
кремнилі қола болып аталады. Қалайылы қола өте ертеден белгілі мыс
қорытпаларының бір түрі. Легрлеуіш элементтердің ерекшеліктеріне қарай мыс
қорытпаларының электр және жылу өткізгіштігі жоғары, сонымен қатар жоғары
температураларда пластикалы әрі берік, төзімді және химиялық әсерлерге
шыдамды коррозияға төзімді бола алады. Мыс қорытпаларының түсі алтын мне
күміс қорытпалырның түсіне ұқсас. Бұл қорытпалар жез және қола болып екіге
бөлінеді. Мыс көптеген элементтермен алмастырушы қатты ерітінді түзеді.
Мыста қатты күйінде 39%-ке дейін мырыш, 15,8%-ке дейін қалайы, 9,4%-ке
дейін алюминий еритін болса, асыл металдар мен никель шексіз түрде ериді.
Легрлеуіш элементтің мөлшері қтты ерітінді түзетін шмадан атқанда әртүрлі
металдық қосылыстар түзіледі. Бұлар қатты ерітіндімен салыстырғанда морт,
беріктеу, басты сипаттамалары мен қасиеттері алуан түрлі болады. Техникада
көбіне мыс негізді қатты ерітіндіоер пайдаланылады. Мысты қосылыстардың
кейбір ерекше қасиеттеріне сәйкес арнаулы мақсаттарда (мыс белгілі бір
жиіліктегі дыбыс өткізгіштік қасиеті, музыкалық аспаптарда, ал иондау
потенциалының ерекшелігі катализатор ретінде пайдаланылуда) пайдаланылу
мүмкіншілігі бар. Мыс қорытпаларының құймаланағн және деформациялық күйдегі
түрлері бар. Деформацияланған күйдегі қорытпаның беріктігі жоғары салқындай
және термиялық өңдеу арқылы мыс қорытпаларының механикалық қасиеттерін
өзгерту (деформациялыу арқылы қаттылығы мен беріктігін 1,5-3 есе, ал
темиялық өңдеу арқылы оның пластикалығын бірнеше есе арттыуға) мүмкіндігі
бар. Мыс қорытпалырнан конструкциялық, серіппелік, төзімділік материалдар,
электр және жылу өткізгіш, магнитті материалдар жасалады.
Сонымен мыстың ең негізгі екі қорытпасы: 1) жез – мыстың цинкпен
қорытпасы; 2) қола – мыстың басқа элементермен, бірақ ол элнементтер
қатарында мырыш те болуы мүмкін. Мыс қорытпалырының механикалақ және
техникалық қасиеттері қасиеттері жоғары, яғни тозуға және жемірілуге
қарсылығы жоғары. Мыс қорытпаларының ентаңбалануы келесідей. Қорытпалырды,
жезді ((Л(( (латунь) немесе қоланы ((Бр(( (бронза) әріптермен белгілеп,
содан соң қорытпаның негізін құрайтын элемнеттердің әрібі қойылады. Мысалы,
О - қалайы (олово), Ц - мырыш, Мц – марганец, Ж – темір (железо), Ф –
фосфор, Б – бериллий, Х – хром, тағы да сол сияқты. Әріптерден кейін
келетін сандар легрлеуші элемнеттің мөлшерін көрсетеді.
Қола мне жез үшін сан реті әртүрлі. Деформацияланатын жездегі ((Л((
әрпінен кейінгі алғашқы екі сан мыстың орташа мәнін пайызбен көрсетеді.
Мысалы, Л70 70% Cu-тан құралатын жез. Кейбір жағдайда легрленген
деформацияланатын жездерде легрлеуші элементтің аты мен мөлшерін көрсететін
әріптер мен сандар кездеседі. Мысалы, ЛАЖ60-1-1 ентаңбалануды қарастырсақ,
ол 60% Cu-тан құралады, легрлеуші элементтер 1% мөлшеріндегі алюминийден
(А) және 1% мөлшеріндегі темірден (Ж) құралады. Мырыш құрамы 100%-дан
әртүрлі анықталады. Деформацияланаған қолада негізгі элемнет, мыс,
көрсетілмейді. Әріптен кейін кездесетін бір-бірінен сызықшалармен
жекеленген сандар легрлеуші элементтің орташа мөлшерін пайызбен көрсетеді;
әріптер қатарындағы сандар қоладағы кейбір элементті көрсетеді, БрОЦ4-3
құрамы келесідей: 4% қалайыдан, 3% цинктен құралады. Мыстың мөлшері 100%
айырмашылықтан анықталады.
Құйма жез бен қолада оның атын білдіретін қорытпа компоненттерінің орташа
құрамы әріптен кейін пайызбен қойылады. Мысалы, ЛЦ40Мц1,5 жезінің құрамында
40% мырыш (Ц) және 1,5%марганец (Мц) бар. Бр10Ж3Мц2 қоласының құрамында 10%
алюминий (А), 3% темір (Ж) және 2% марганец (Мц) бар.

Жез
Жез-дегеніміз негізгі легрлеуші элементі мырыш болатын екі немесе одан
көп компоненттен құралған мыс негізді қорытпалар. Оның құрамындағы мырыш
мөлшері 47%-ға дейін болу керек. Cu-Zn күй жай кесте сызбасы 1-суретте
көрсетілген. Ол бір қарағанда қиын секілді , бірақ бұл кесте сызба бас
қарапайым перитектикалық түрленуден тұрады.

1-сурет. Cu–Zn күй жай кесте сызбасы

Мыс пен мырыш қорытпаларында қатты күйде алты фаза түзіледі.
(-мырыштың мыстағы қатты ерітіндісі, бөлме температурасында мырыштың
мыстағы ерігіштігі (((, ол ((((С –ге дейін өзгермейді және ((((С-та (((-ға
дейін азаяды.
(- CuZn қосылысымен электрондық типтің (электрон саныатом саны=32)
байланысы негізіндегі қатты ерітінді, оның торы қарапайым көлемдік
центрленген куб. Атомдардың ретті орналасуы тек 454-468(С-ден жоғары
температурада сақталады. Реттелген (-қатты ерітіндісі ((-пен белгіленеді.
(-қатты ерітіндісі Cu5Zn8 қосылысының 2113 электрондық типі негізінде,
оның торы күрделі куб. Бұл фазаның реттелу температурасы 270(-қа тең.
(-(( электрондық типінің СuZn8 қосылысы негізіндегі қатты қатты
ерітінді, ол гексоганальды нығыздалған торға ие.
(-қатты ерітінді, осы қатты ерітіндінің негізіндігі химиялық қосылыс
орнықтырылмаған.
(-мыстың мырыштағы қатты ерітіндісі.
Технологиялық принцип бойынша жез қысыммен өңделетін және құймалық болып
бөлінеді. Жезде ликвация құбылысы болмайтындықтан формаға құйылған
қорытпалардың аққыштығы жоғары және тығыздығы біркелкі келеді. Жездің
пластикалық қасиеттері оны өндірісте көп қолдануға мүмкіндік береді.
Құрамада 90, 80, 70-67% мыс бар жез ленталар, пратондар, гильзалар
радиаторлық құбырлар, сымдар жасауда қолданылады. Құйма жезден машина жасау
өндірісінде подшипник төлкесін, коррозияға төзімді бөлшектер жасалады.
Жездің химиялық шыдамдылығын, механикалық қасиеттерін жақсарту үшін оның
құрамын қоспалар алюминий, никель, марганец, силициум, қорғасын, тағы басқа
эементтер қосады.

Қола
Мыстың әртүрлі элементтер (қалайы, алюминий, берилий, қорғасын, кремний,
кадмий, хром, тағы басқалар) қосылған қорытпасы. Қосылған элемнеттердің
атына сәйкес қола қалайылы, алиминилі, берилилі, тағы басқа деп аталады.
Мсытың мырышпен және никельмен қосылған қорытпаларықолаға жатпайды. Қоланың
түсі әртүрлі қышқыл әсерінен жасылдан қою қызыл, қоңыр кейде қара түске
дейін өзгереді. Химялық тәсілдермен бояуға, алтын жалатуға әрі жылтыратуға
икем келеді. Қоланың балқу температурасы мыстан төмен әрі берік, өте жақсы
құймалық қасиеті бар. Қолаға қосымша әртүрлі элемнеттер қосу арқылы
сипаттамалары әрқилы қорытпалар алынады. Мысалы, мырыш қоланың техникалық
жақсартады әрі оны арзандатады, фосфор қоланың құймалық қасиетін,
қаттылығын, төзімділігін, антифрикциялық қасиеттерін арттырады, никель
қорытпаның түйірлерін ұсақтайды, механикалық көрсеткіштері мен коррозияға
төзімділігін арттырады. Қорғасын мыс пен қатты ерітінді түзбейтіндіктен,
қола құрылымында түйірлер түрінде кездеседі. Қорғасын қосылған қоланың
механикалық қасиеттері нашарлайды, бірақ құйманың тығыздығы артады, әрі
кесіп өңдеу процесстері оңайлайды және антифрикциялық қасиеттері жақсарады.
ХХ ғасырда құрамында қалайы жоқ, бірақ әртүлі сипаттамалары қалайылы
қоладан тиімді қорытпалар жасалуда. Бұлардың ішінде ең көп тарағаны – мыс
пен алиминиге қосымша никель, марганец, темір және басқа да элемнеттер
қосылған алюминилі қолалар. Бұлардан әртүрлі төлкелер, фланецтер,
бағыттауыш ершіктер, тісті доңғалақтар, тағы басқа бөлшектер жасалады.
Кремнилі қола қысыммен кесіп жонып өңдеуге ыңғайлы әрі пісіру тәсіліне
көнігеді. Кремнилі қоладан әртүрлі асапатар мен радиоаппаратуралардың
жоғары температурада және агрессивті орталарда жұмыс істейтін бөлшектері
жасалады.
Берилилі қоланы қыздыру арқылы өңдегеннен кейін оның төзімділігі
арттырады. Қыздырылып өңделген мыстың 2%-тік қорытпасының механикалақ
сипаттамалары (беріктігі 1250 Мнм, ағу шегі 1280 Мнм) болаттан кем
түспейді. Коррозияға төзімді, пісіруге, кесіп-жонып өңдеуге икемді
келетіндіктен, бұл қорытпалар авиациялық приборлардың кейбір бөлшектерін
(мембрана, серіппе, серіппелі контакт, тағы басқа) жасауға және электорндық
техникада қолданылады.
Қорғасынды қолада дейін қорғасын бар. Мұның жылу өткізгіштігі мен
антифрикциялық қасиеттері жақсы. Олар жоғары жылдамдықпен жоғары қысымда
жұмыс істейтін механизмдердің подшипник астарлары ретінде қолданылады.
Мыс-қалайылы құйма қорытпаларының құрамы тепе-теңдік жағдайдан ауытқиды,
сондықтан 5% және одан жоғары қалайыдан құралса құйма жағдайында
эвтектоидтық құралғыш ретінде (эвтектоид ((((С кезінде түзіледі және
26,8%Sn шоғырына ие) ((фаза пайда болады.
14%-ға дейінгі қалайыдан құралған жасытылған қола құрылымы бойынша
біртекті (-қатты ерітнідіден тұру керек. Құйма күйінде 5-6%-ға дейінгі
қалайыдан құралған қола қрылымы құйылған маталдікі сияқты дендритттік
құрылымды біртексіз (-қатты ерітіндісінен тұрады.
Қоланың жоғары құймалық қасиеті қоладағы аз шөгуімен сипатталады.
Қалайылы қоланың шөгуі 1%-дан аз, ал жез бен шойынның шөгуі – 1,5% болса,
болаттікі 2%-дан көп. Құрама пішіні бойынша күрделі құймаларды қоладан
жасайды.
Қоланың сұйықтай аққыштығы төмен, себебі ликвидус және солидус
сызықтарының арасындағы температура айырмашылығы аз. Осы себепке байланысты
қола шоғырланағн шөгінді қаяуға ие болмайды және жоғары тығыздықты қола
құймасынан жарамайды.
Қалайының мыстың механикалық қасиеттеріне әсері мырыштікіне сәйкес
келеді, бірақ өте ерте әсер етеді. 5% қалайы кезінде пластикалық төмендей
бастайды.
Құйма қолада эвтектоидтық қаттының болуы қажалуға жоғары қарсылықты
қамтамасыз етеді, сондықтан 10%-дан жоғары қалайыдан құралған қола жақсы
анттифрикциялық материал болып келеді және оны подшипникті қорытпа ретінде
қолданады.
Қоланың жоғары химиялық төзімділігне байланысты одан арматуралар
(булық, сулық) дайындауға өте ыңғайлы болып келеді. Сонымен қоланы
негізінен күрделі құймалар, мойынтірек ішпегін дайындауға қолданады.

Мыс рудалары
Мыс рудалары - құрамынан мыс алу экономикалық жағынан иімді шикізат.
Мыстың 170 минералының 17-і Өндірісте пайданылады. Олар сап (таза) мыс,
бронит, халькозин, халькопирит, ковеллин, бурнонит, тетраэдрит, теннантит,
энаргит, куприт, тенорит, малахит, азурит, хризоколла, халькатит, атакамит,
бромшантит. Минерологиялық және химиялық құрамдарына байланысты мыс
рудаларының технологиялық сорттары сульфидтік, тотыққан, аралас болып
ажыратылады. Дүние жүзінде мыс өндірісінің 90%-ін беретін мыс рудаларында
темір, мырыш, қорғасын, никель, кобальт, молибден, сурьма, тағы басқа
металдар сульфидтері, кадмий, селен, галий, гелий, тағы басқа шашыранды
элементтер қоспалары болады.
Мыс рудалары сом және сеппелі тарамшалы болып бөлінеді, ал жаппай және
жекелеп флотациялау арқылы байытылатын екіншісінде 0,4-2,0 % шамасында мыс
болады. Кедей (әсіресе тотыққан) мыс рудалары гидрометаллургиялық жолмен
өңделеді.
Дүние жүзіндегі барланған мыс қорының 40%-тен астамы мысты құм тастар мен
тақта тастарда шоғырланған. Бұл гентикалық типке жататын аса ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.