Салықтық түсімдердің мемлекеттік бюджет кірістерін құраудағы рөліне экономикалық талдау (Алматы облысы Қарасай ауданы бойынша)

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

КІРІСПЕ

1 Салықтық түсімдердің мемлекеттік бюджет кірістерін құраудағы рөліне
экономикалық талдау (Алматы облысы Қарасай ауданы бойынша)

2 Көлік құралдарына салынатын салық

3 Мүлік салығы

4 Әлеуметтік салық

5 Алматы облысы Қарасай ауданындағы акциздер түсімін талдау

6. Алматы облысы Қарасай ауданы бойынша салық комитетінің ақпараттық жүйесі

ҚОРЫТЫНДЫ

Қолданылған әдебиеттер тізімі

КІРІСПЕ

Тәжірибелік жұмыстың зерттеу мақсаты: теориялық және тәжірибелік білім
жүгін толтыру, келешек мамандық бойынша дағдылану, ұжымда қызмет ету
бойынша машықтану, қазіргі кезде актуалды болып табылатын салық және салық
салу механизмі саласының қыр-сырымен танысу, салық органдары мен
комитенттерінің атқаратын қызметтері мен ерекшеліктерін түсіну, алған
білімді нақты өмірде қолдануды үйрену, өзім қызмет еткен әкімшілік басқару
бөліміндегі қызметтерді үйрену, ондағы салықтық қызметтерді ақпаратпен
қамтамасыз ету жүйесін менгеру болып табылады.
Зерттеу заты болып Алматы облысы бойынша салық басқармасы, әкімшілік
басқару бөлімі, ақпаратпен қамтамасыз ету бөлімшесі алынды. Өйткені
салықтық қатынастарды ақпаратпен қамтамасыз етіп отырудың маңыздылығы ең
бірінші орында тұрады. Себебі, салық төлеуші мен ол туралы барлық
ақпараттарды білудің, салық төлемдерінің уақтылы қызмет етуі мен мөлшерінің
нақты есептелінуі үшін ақпараттық жүйенің маңыздылығы жоғары.
Қазақстан Республикасының бүгінгі таңдағы даму кезеңі қоғамдық
құрылыспен қатар экономикалық, шаруашылық және қаржылық салаларда түбегейлі
өзгерістермен сипатталады. Экономикадағы және шаруашылық салалардағы
зандарды және нарық заңнамаларын қолданудағы нарықтық қатынасқа көшу,
нарықтық құрылымды құру мен іске асыру біздің көзқарасымыз бен ісімізді
түбегейлі өзгертеді. Біз жаңа мемлекет болып қалыптасып, өзінің жоспарларын
жүзеге асыру үшін қаржы қажет болады, сондықтан әрбір мемлекет сияқты
Қазақстан Республикасыда салық саясатын жүргізеді.
Берілген жұмыстың негізгі мақсаты қаржы аналитигінің ақпараттық жүйесін
қалыптастыру болып табылады. Ол оның жұмысын жеңілдетуін қамтамасыз етіп
кәсіпорынның қаржы мүлкін талдауға мүмкіндік береді.
Берілген жұмыстың шарты мынандай: Алматы облысы бойынша Салық комитетің
қызметімен танысу, талдау ақпаратының сараптамалық жүйесіндегі
кемшіліктерді анықтау, жаңа ақпараттық жүйені жобалау, ақпараттық жүйені
жобалауда негізгі міндеттерді айқындау.

1 Салықтық түсімдердің мемлекеттік бюджет кірістерін құраудағы рөліне
экономикалық талдау (Алматы облысы Қарасай ауданы бойынша)

Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі экономикалық қатынастарға және
тиісті құқықтық нормаларға негізделген әртүрлі деңгейдегі бюджеттерді
қамтиды. Қазақстан Республикасында мемлекеттік бюджетті құрайтын
республикалық бюджет пен жергілікті бюджеттер өз алдына дербес қызмет
етеді.
Мемлекеттік бюджетте мынандай принциптер қалыптасқан және олар
бюджеттің мәнін айқындай түседі:
- қаржылық орталықтандырылуы, яғни олардың бір ақша қаражат
қорларында жинақталуы;
- жоспарлылығы, өйткені бюджет-теориялық және практикалық
мағынасы бойынша болашақ кезеңге арналған қаржы жоспары;
- тепе-теңдігі, яғни бюджет құрылымы бойынша кірістер мен шығыстардан
тұратындықтан тепе-теңдік немесе баланстылықтың болуы тиіс;
- мерзімділігі, яғни барлық жоспарлар тәрізді мемлекеттік бюджет
белгілі бір мерзімде құрылады немесе біз оны қаржы жылы деп атаймыз
(Қазақстан Республикасының қаржы жылы 1 қаңтардан 31 желтоқсанға
дейін).
Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджет кірістерінің құрамында ең
маңызды орынды салықтық түсімдер алады. Осылай, Қазақстан Республикасы
Статистика Агенттігіңің мәліметтеріне сәйкес 2009 жылы салықтар мемлекеттік
бюджет кірістерінің 66.7% құрады, салықтық емес түсімдер (мемлекеттік
меншіктен, мүліктен, мемлекеттің кәсіпкерлік іс-әрекетінен, әкімшілік
жинақтар мен баждардан, айыппұлдар мен санкциялардан) 4.2% құрады,
капиталмен жасалған операциялардан түскен кірістер 28.3%.
Салықтар мемлекеттің іс-әрекетін қаржыландырудың және оның аппаратын
ұстаудың көзі болып табылады. Мемлекет осы тетіктерді қолдану арқылы ішінде
болып жатқан экономикалық процестерге дәйекті ықпал етіп, олардың дамуын
қоғамға тиімді бағыттарды итермелейді. Салық арқылы жиналған ақша
қаражаттары мемлекеттің әлеуметтік саясатты жүргізу мүмкіндігін береді.
Қазақстан Республикасында салықтардың келесі түрі бар: корпоративтік
табыс салығы, жеке табыс салығы, ҚҚС, акциздер, жер қойнауын
пайдаланушылардың арнайы төлемдері, әлеуметтік салық, мүлік салығы, жер
салығы, көлік құралдарына салынатын салық.

1 кесте
Мемлекеттік бюджет табысындағы салықтық түсімдер құрылымы
мың теңге
Табыс түрлері 2009 ж 2010 ж 2011 ж
I % I
Атауы
Барлық салықтық
116284 127072 148846
түсімдер,
оның
ішінде
Жер салығы 763 765 673
Мүлік салығы 1472 1798 2390
Көлік салығы 1028 1193 1030
Жеке 10666 14128 15849
табыс
салығы
Әлеуметтік салық 16604 21481 22876
Акциздер 1293 1714 2146

Көзі: Алматы каласы, Салық комитетінің 2009-2011 жж. материалдық
базасы мәліметтері

Енді жалпы осы жергілікті бюджетке бекітілген салықтарды әрқайсысын
жеке-жеке даралап талдайтын болсақ, бірінші кезекте жергілікті салықтардың
түрақты көзі ретінде меншік салықтарына тоқталмақпыз және үш жыл ішіндегі
түсімдерін қарастырайық.
Жергілікті бюджет кірісіндегі салықтық төлемдерге экономикалық
талдауды қалалық маңызы бар Алматы облысы салық комитетінің деректері
бойынша, жергілікті бюджетке толғымен түсетін салықтарға, оның ішінде
бекітілетін салықтар бойынша түсімдер құрамында:
- жер салығы (673330,0 мың теңге немесе орындалу пайызы 91,1%-і),
- мүлік салығы (нақты 2389936 мың тг немесе орындалу пайызы -107,8%);
- көлік салығы (1030012,0 мыңтг немесе орындалу пайызы-102%-і),
- жеке табыс салығы (нақты 15849429,0 мың тг немесе орындалу пайызы
-100,05%);
- әлеуметтік салық (22876505,0 мың тг немесе орындалу пайызы -105,6%);
- акциз (нақты 2146455,0 мың тг немесе орындалу пайызы -105,3%).
Жер салығы 2010жылдың 12 айының қорытындысы бойынша болжамдалған
739367,0 мың теңгенің орнына 673330,0 мың теңгені қүрады немесе 91,1%-ке
орындалды. 2005 жылмен салыстырғанда салықтың бүл түрі бойынша түсім
92153,0 мың теңгеге азайды.

3-кесте
Өзара үш жылдық көрсеткіштерді салыстыру арқылы келесідей кесте пайда
болды:

2009 жыл 2010 жыл 2011 жыл
Телем Жоспар Факт Орын
нің далу
атауы пайызы
Төлемнің Жоспар Факт
атауы

Болжам Нақты %
Абс. түрде %-пен
Мемлекеттік бюджет 127072 148846 21774 17,1
Республикалық бюджет 71674 100739 29065 40,6
Жергілікті бюджет 44857 46288 3249 7,2

Көзі: Алматы каласы, Салық комитетінің 2010-211 жж. материалдық базасы
мәліметтері

Алматы облысы бойынша Салық комитетінің есепке алу және талдау
басқармасының жалпы ережелерін атап өтейік:
жалпы ережелер ұйымның біртұтастығын қамтамассыз етеді және есепке алу
және талдауң басқармасының қызмет етуін қамтамасыз етеді.
Есепке алу және талдауң басқармасы Алматы облысы бойынша Салық
комитетінің және Қазақстан республикасының Қаржы министрлігінің Салық
комитетінің құрылымдық бөлімі болып табылады.
Қызметін басқаруда бұл басқарма Қазақстан республикасының заңдары мен
конституциялары, Президенттің және Үкіметтің нормативтік – құқықтық
актілері, бұйрақтар, нұсқаулар, жарлықтар, ережелер арқылы және Салық
комитетінің жалпы ережелері негізінде жұмысын жүргізеді.
Бұл басқарма өзінің қызметін Салық комитетінің басқа құрылымдық
бөлімдерімен бірге байланыса жұмыс жүргізеді.
Есепке алу және талдау басқармасы үш негізгі бөлімдерден тұрады:
1. Талдау және болжау бөлімі.
1. Төлемдерді есепке алу.
1. Ірі салық төлеушілердің мониторингі бөлімі.

Бұл басқарманың негізгі міндеттері мен қызметтері:
• Салық және басқа да міндетті төлемдердің бюджетке түсуі бойынша
Қазақстан Республикасының Қаржы Министрлігінің Салық Комитетінің белгілеген
есеп берулерді құру және ұсыну.
• Болжамдық көрсеткіштердің орындалуына талдау жасау және салық
және басқа да міндетті төлемдердің бюджетке түсуінің динамикасын көлемі
және соммасы бойынша көрсету, Қазақстан Республикасының Қаржы
Министрлігінің Салық Комитеті жүргізген мемлекеттік бюджетіне және Алматы
қалалық Маслихаттың жергілікті бюджетіне кіріске алу жөніндегі қолы.
• Салық және басқа да міндетті төлемдердің бюджетке түсуін есепке
алуды жүргізу және ұйымдастыру.
• Мемлекеттік және аймақтақ деңгейде ірі салық төлеушілердің
электрондық мониторингін жүргізу.
• Ірі салық төлеушілер беретін мәліметтерді кешенді түрде талдау
және салықтық есеп берулермен салыстыру, бұл талдаудың мақсаты ірі
кәсіпорындарды анықтау және осыған байланысты қосымша салық салу қоймасын
жасау.
• Осы құзырлы басқарма аумағында салық және басқа да міндетті
төлемдерді қарастыратын салық заңнамалары мен заң актілерінің орындалуына
бақылау жасау.
• Салық және басқа да міндетті төлемдерді қарайтын заңнамалар мен
заң актілерінің тиімділігн анықтау және салықтық әкімшілік тіркеулердің
жүзеге асуына ұсыныстар енгізу.
• Салық қызметкерлерінің жұмыс істеу тәжірибелерін талдау отырып
Қазақстан Республикасының Салық Комитеті жұмыс тәжірибесін қорыту.

5 Алматы облысы Қарасай ауданындағы акциздер түсімін талдау

Акциздерді есептеу және алу Қазақстан Республикасында заң бойынша
қатаң жүргізіледі. Мұндай көрсеткіштерді талдау оларды ғылыми зерттеу үшін,
оларды алу әдісін ғылыми негіздеу үшін қажет.
1998-2009 жылдарға акциздер есептеу мен түсімін талдау Қазақстан
Руспубликасының Қаржы министрлігінің Салық комитетінің мәліметі бойынша
жүргізіледі.
Мемлекеттік бюджет құрылымындағы акциздердің орны мен рөлі өте
маңызды. Ол жалпы мемлекеттік масштабтағы акциздер маңыздылығын көрсетеді.
Бүгінде салық түсіміндегі акциздердің үлес салмағы 2009ж. 3,6%
құраған, 2010ж. 3,4%, 2010ж. 3,4%, ал 2011ж оның үлесі 2,8% құрады. Қатысты
көрсеткіштерге қарай отырып, акциздер бойынша түсімнің азаюын байқауға
болады, егер абсолюютті мәніне көз салсақ, түсімдердің артқанын байқаймыз.
Жанама салық тобындағы акциздер рөлін байқау үшін оны ҚҚС үлес
салмағы 21,9% құрады, ол 115 159 млн . теңге. 2011жылы Бұл көрсеткіш 25,1%,
бұл 159 913 млн. теңге. 2010жылы 23,4 % немесе 175 936 млн. теңге, ал
2009жылы 24,4%, яғни 231 338 млн. теңге. Д қосымшада жанама салықтан ҚҚС
пен акциздердің түсім құрылымы көрсетілген.
Акциздер түсімдерінің динамикасын қарастырайық. Ол үшін С қосымшасын
қарау қажет.
2011 жылға мемлекеттік бюджеттегі акциздер үлесі 1-суретте диаграмма
түрінде көрсетілген.
Қазақстан Республикасы территориясында салық төлеуші – заңды тұлғалар
қызмет етеді, олар жыл сайын бюджетке салық және басқа да міндетті
төлемдер бойынша өте үлкен сома аударады.
Мұндай кәсіпорындар ҚР Қаржы министрлігінің салық комитеті, мониторинг
бақылауында болады.
2-сурет. Мемлекеттік бюджеттегі акциздер үлесі

Республикалық және аймақтық деңгейдегі ірі салық төлеушілер
мониторингінің мәліметтері бойынша 2011 жылы осы кәсіпорындардан барлық
түсімдер 212 865,2 млн. теңге болды.
Бюджетке салық және баса да төлемдердің түсі құрылымында (кедендік
төлемді қоса) 2011 жылы 1-жарты жылдығының нәтижесі бойынша республикалық
деңгейдегі ірі салық төлеушілерден түсетін түсімнің көп үлесі корпоративті
табыс салығына (45,8%), роялти (14,95%), кедендік төлемдерге (12,5%),
әлеуметтік салыққа (8%), жеке табыс салығына (5%), акциздердерге (4%)
келеді.
Мемлекеттік бюджетке акциздер түсімін тереңірек қарастырсақ, олардың
сомасында жанармай мен дизельдік отынға акциздер түсімі байқалады. Ең
алдымен олар қарастырылады. Ол 2-кестеде көрсетілген.
7-кесте - 2010-2012жж. ҚР мемлекеттік бюджетк акциздер бойынша түсімдер
құрылымы

Жылдар 2009 2010 2011
Түсім Абс. (%) Абс. (%) Абс. (%)
(млн. (млн. (млн.
теңге) теңге) теңге)
Барлығы 19690 100 21809 100 21760 100
Жанармай және 7936 40 11334 52 10356 47,6
дизельдік отын
Алкоголь 6426 33 6594 30 6007 27,6
Темекі 2091 10,6 2366 10,8 3376 15,5
Басқалары 3237 16 1515 7 2021 9,3
*Ақпарат көзі: Акциздік кеден бекеті бойынша мәліметтер.

Маңыздылығы бойынша келесісі – алкогольді өнім бойынша акциздер
түсімі. Жалпы акциздер түсіміндегі оның үлес салмағы 2009 жылы 33% құрады,
ақша түрінде 6426 млн, теңгені құрайды, 2010 жылы 30% , 2011жылы – 27,6%,
сәйкесінше 6594млн. теңге және 6007 млн. теңге. Осы акциздер түрінің әр
жылға ай сайын түсімін қарастырсақ, 2009 жылғы түсімінің негізгі ағымы жыл
басына, нақтырақ айтқанда мамыр айына 2010 жыл соңына (қараша) келеді,
2009 жылы түсім бір жыл ішінде неғұрлым тең бөлінген, оны 2-суреттегі
диаграммадан көруге болады.
Үшінші маңыздысы – темекі өнімдерінен түсім. Акциздердің жалпы
үлесіндегі олардың үлес салмағы 2009 жылы 10,6% ұраса, 2010 жылы 10,8%, ал
2009 жылы 15,5%, ақшалай түрде 2009 жылы 2091 млн. теңге, 2010 жылы 2366
млн теңге, 2009 жылы 3376 млн. теңге. Алғашқы екі көрсеткішке қарсы бұл
жылдан жылға қатысты және абсолютті қатынаста өсуде.
Жалпы айта кететін жайт, құрылымдық ауысуына қарамастан, акциздерден
түсімдер Қазақстна Республикасының мемлекеттік бюджетіндегі мәнді табыс
болып қалуда.
Акциздер ішіндегі рөль сол қалпы: ең табысты бөлігі –жанармай және
дизельдік отын бойынша акциздер, одан кейін алкоголь өсімдері мен темекі
өнімі бойынша акциздердер, тағы басқалары 2-суреттегі диаграммада
көрсетілген.
Акциздердер салық түсімдерінің басты көзі болып табылады. 2009-2009
жылдарға акциздерді тауарлар өндіріс мен импортынан алынған табыс мөлшері Ж
қосымшада көрсетілген. Одан көретініміздей акциздер сомасы 2009 жылы 19 285
млн. теңгеден 21760 млн. теңгеге дейін өскен, яғни 25% құрайды. Ол ел
территориясында өндірілген акциздерді өнім бойынша акциздер салығы
түсімінің артуы есебінен болды: жанармайға 2009 жылы 5037 млн. теңге немесе
28,2%, 2009 жылы 6747 млн. теңге немесе 30,9%, 2010 жылы 9684 млн. теңге
немесе 38,9%. Ол акциздер ставкасының өсуімен және республика бойынша
автокөлік санының артуымен түсіндіріледі; дизельдік отын бойынша маңызсыз
артқан – 2009 жылы 1025 млн. теңге, 2009 жылы 1193 млн. теңге, 2010 жылы
1640 млн. теңге; темекі өнімдері – 2009 жылы 2128 млн. теңге немесе 11,1%,
2602 млн. теңгеден 2668 млн. теңгеге күрт өскен; сыра бойынша акциздер
түсімі артқан 2009 ж. 792 млн. теңгеден 2010 жылы 1191 млн. теңгеге дейін
немесе 4,2%-дан 4,8%-ға дейін; шампан шарабына акциздер бойынша 2009 жылы
24 млн. теңгеден 2010 жылы. 47 млн. теңгеге артқан, 0,1%-дан 0,3%-ға дейін;
лотерея жүргізуден де бюджетке түсім артқан – 2009 жылы. 18 млн. теңге
болса, 2010 жылы 83 млн. теңге, яғни 4,5 есе өскен.
2-суретте көрсетілгендей, 2009 және 2010-жылдары темекі өнімдеріне
акциздер жыл бойы бірдей тең түссе, 2009 жылы бұл жағдай, әсіресе, жыл
соңына және күз айларына түсімнің арту жағына өзгерген.

3-сурет. Акциздердің түрлері

Кесте мәліметтеріне сәйкес, импорттық тауарлар бойынша акциздер
түсімі маңызды емес: 2009 жылы мүлдем жоқ, ал 2009-2010 жылдары егер
акциздерді тауар түрлері бойынша жеке қарастырсақ, 1%-дан аспайды,
жанармай үлесі 6,2%-дан 8,5%-ға дейін ғана құрайды, республиканың өзін
жанармаймен қамтамасыз ете алмауы мұнай өңдеуші зауыттар санының аздығынан
көрінеді.
Арақ бойынша акциздер түсімінің күрт төмендеуі байқалады – 2009 жылы
4170% млн. теңге, 2009 жылы 2967 млн. теңге болса, 2010 жылы 3333 млн
теңге, осы тауар түріне түсім құрылымында 2009 жылы 22,6%, 2009 жылы 14%,
2010 жылы 13% құраған; спирттің барлық түрлері бойынша түсім 2009 жылы 1212
млн. теңгеден 2009 жылы 1038 млн. теңгеге дейін немесе 6,2%-дан 4%-ға дейін
азайған; ликерлі арақ өнімі бойынша 2009 жылы 420 млн. теңгеден 2010 жылы
123 млн. теңгеге дейін немесе 3,5 есе төмендеген, сәйкесінше 2,1%-дан 0,4-
ға дейін.
Алкоголь өнімі нарығының жағдайын қарастырайық, өйткені алкоголь
өнеркәсібі табысы көп салаларға жатады, дайындау технологиясы қарапайым
дамыған елдерде спирттік және алкоголь саласы, акциздер салу арқылы
мемлекеттік бюджеттің табыс бөлігінің негізгі құраушысы болып табылады.
Республика бойынша бюджетке алкоголь өніміне негізгі акциздер
төлеушілер – бұл Шығыс қазақстан, Ақтөбе, Қостанай облыстарының
өндірушілері, алкоголь өнімін өндіру көлеміндегі негізгі құраушы болып арақ
және ликерлі арақ өнімдерін шығару табылады.
Бүгінгі күні акциздер бойынша қалыптасқан жағдай оптимистік көрінеді.
Мысалы, 2010 жылы спирт және алкоголь өнімін өндіруден бюджетке 6593,9 млн.
теңге мөлшерінде акциздер түскен. 2010 жылы қаңтар-желтоқсан айлары ішінде
этил спирті мен алкоголь өнімін өндіруден түсім 39569,7 мың. доллар құрады.
өткен жылдың сәйкес кезеңіне өсім қарқыны 105,1%. Жыл басына қалдық
есебімен 40435,2 мың доллар сатылған.
Бірақ алкоголь өнімін өндіруді нақты талдау алкоголь нарығындағы
жағдайдың тұрақсыздығын көрсетеді. 2010 жылы 12 ай ішінде этил спиртін
өндіруден және сатудан түскен акциздер сомасы 1038,3 млн. теңгені құраған.
Болжам 101,3% -ға орындалған. Өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда
спиртке акциздер бюджетке 53,6 млн. теңгеге аз түскен. Республикада жыл
басында 3666,8 мың доллар спирт өндірілген, өткен жылғы көрсеткіштен 210,4
мың доллар төмен. Қазіргі уақытта этил спиртін өндіру және сату көлемі
арасындағы айырым қысқарған. Оған себеп - өндіріс концентрациясына
тенденция. Ішкі нарықтағы үлесі 60% құрайтын ірі бірқатар кәсіпорындарда
жеке спирт өндірісі бар. Кәсіпорындар толық өндіріс циклін ұйымдастырады:
спирт өндіруден дайын алкоголь өнімін сатуға дейін.
2010 жылы араққа акциздер бойынша жылдық болжамды орындау 107,6%
құрады. Араққа түскен акциздердің нақты сомасы 2009 жылмен салыстырғанда
356,7 млн. теңгеге артқан. Есептік кезеңде арақ өнімі 6391,5 млн. доллар
өндіріліп, 6301,4 млн. доллар сатылған. 2010 жылы 2009 жылмен салыстырғанда
арақ өндірісі барлық облыстарда өскен, мысалы, Алматы облысы бойынша
өндірістің өсімі жаңа WIMPEX ЖШС кәсіпорынның өз қызметін бастауымен
байланысты. Павлодар облысында қосымша технологиялық линия енгізуге
байланысты арақ өндірісі бойынша жылдық өндіріс қуаты 620 мың доллардан
981,5 мың долларға дейін өскен, сәйкесінше өндіріс көлемі де 3 есе артты.
Республика бойынша 2010 жылы қарашадан бастап арақ өндірісі көлемінің
кері динамикасы байқалды. Бұл қарқын акциздер ставкасының мөлшерін арттыру
кезеңі үшін тән болып табылады. 40 теңгелитр мөлшеріндегі араққа
ставканың әсер ету кезеңі өндіріс көлемінің тұрақты өсімімен сипатталады,
ол уақытта араққа ставканы өсіру өндіріс көлемінің төмендеуін тудырды.
Мысалы, егер 2009 жылы ақпан айында 254,7 мың доллар арақ өндірілсе (ставка
100теңгелитр), қарашада 654,5 мың доллар болды (40 теңгелитр). Мұндай
қарқын 2010 жылдың желтоқсанында да байқалған, мұнда өндіріс көлемі 377,8
мың долларға төмендеді (ставка – 100 теңгелитр).
Өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда сатылған алкоголь өнімінің
жалпы көлеміндегі ликерлі-арақ өнімінің үлес салмағы азайған. Бұл өнімді
сату көлемінің азаюы өз кезегінде түсетін акциздер саласына әсерін тигізді.
Мысалы, 2010 жылы 12-30% қуатты арақ өнімі бойынша түскен акциздер сомасы
2009 жылмен салыстырғанда 42,9%-ке аз. Бүгінгі күні ликер-арақ өнімінің
өндірісіне қарағанда арақ өндірісі неғұрлым рентабильді. Сондықтан,
кәсіпорындар шығармайтын өнім ассортиментін қысқартып, рецептураның маңызды
емес өзгеруі есебінен түрлі арақ сыртының өндірісіне өтеді. Сонымен қатар,
өткен жыл көрсеткіштерімен салыстырғандағы күшті алкоголь өнімін сату
көлемінің азаюы осы өнім түріне сұраныстың азаюымен байланысты.
Акциздер салу обьектісі болып табылатын шарап өндірісіне келсек, ол да
бюджетке табыс әкеледі. 2010 жылы жағдай келесідегідей орын алған: 2009
жылмен салыстырғанда жүзім шарабын шығару 37,0% артты. Шарап өнімінің басқа
түрлері бойынша шамамен 30%-ға төмендеу байқалды. Бұл жағдай бюджетке
акциздердің түсуіне кері әсер етті: 415,3 млн. теңгеге болжанса, іс жүзінде
350,0 млн. теңге түсті, яғни 65,4 млн. теңгеге аз. 2010 жылы шампан өндіріс
көлемі 32,4%-ке артты, негізгі өндіруші болып Бахус кәсіпорны табылады.
Сату көлеміде өсуде, ол нарыққа өнім қажеттілігін куәландырады.
Республиканың жалпы шарап материалының жартысынан көбісі Оңтүстік
Қазақстан облыстарында өндіріледі. Бүгінгі күні облыста шарап өндіруге
лицензиясы бар 26 арнайы кәсіпорын жұмыс істейді. 2010 жылы 1870,4 мың
доллар сатылған, яғни 2009 жылмен салыстырғанда 516,0 мың доллар артық. Осы
кезеңде өнім 589,3 мың доллар аз өндірілген, өйткені есепті жылдың басына
облыс кәсіпорындарында 2114,7 мың сатылмаған дайын өнім қалдығы жиналған.
2010 жылдың 1-қаңтар кезеңіне сатылмаған шарап өнімінің қалдығы 1370,9 мың
долларға дейін қысқарған.
Берілген ауданның акциздер бойынша болжамы – 479179 мың тг. құрады, ал
шынында – 536879 мың тг немесе 112%-орындалды, соның ішінде алкогольді
өнімдерге акциздердер бойынша болжам 116,7%-ға орындалды. Өткен жылмен
салыстырғанда түсімнің 125236 мың тг өскенін көреміз.
Қарасай ауданында 11 алкогольді өнімдерді өндіруші тіркелген, оның 7
жұмыс істейді.
1) арақтар, винолар,коньякті өндіруші ЖШС “КДД”
2) шампан өндіруші ЖШС “Ралко”
3) сыра өндіруші ЖШС “Динал”
4) сыра өндіруші ЖШС “Ак-нар”
5) сыра өндіруші ЖШС “СП Ирбис”
6) сыра өндіруші ЖШС “Алтын Орда”
7) сыра өндіруші ЖШС “Дербес”
Сонымен, ауданда арақ өндіруші – 1 кәсіпорын, винолар – 1 кәсіпорын,
шампан – 2 кәсіпорын, коньяк – 1 кәсіпорын, сыра – 5 кәсіпорын, мықты 6
сусындар 1 кәсіпорын.

8-кесте - 31. 12. 2009 ж жағдайы бойынша және 2010ж ұқсас кезеңінде жалпы
аудан бойынша акциздер түскені*. (мың. тг)
Салық түрі 2009ж түсім 2010ж түсім Ауытқуы
Арақ 46053,8 48743,8 -2690
Вино 8445,9 47946 -39500,1
Коньяк 22292,2 5071,6 17220,6
Шампан 15506,1 9892,2 5613,9
Сыра 75067,2 72329,4 2737,8
Мықты сусындар 148721,4 31086,1 17635,3
Зергерлік бұйым 1244,5 4158,9 -2914,4
Ойын бизнесі 13881,3 8967,7 4913,6
Электрэнергиясы 162631,3 68379,8 94251,5
Жанар жағар май 14793,4 2475,9 12317,5
Бензин 38304 10963 17341
Барлығы 536941,1 410014,4 126926,7
*Ақпарат көзі: Қарасай ауданы бойынша Салық Комитетінің мәліметтері
негізінде автормен құрастырылған

Айтып өткендей, алкогольді өнімдерге акциздердер бойынша болжам 106,7%
орындалған немесе 209690 мың тг жоспар кезінде, нақты түсімі 223736 мың тг
құрған. Алдыңғы кезең тұрысындағы түсімдерді талдау түсімдердің 17771,2
мың тг қысқарғанын көрсетеді.

9-кесте - Алкогольді өнімдерге акциздер бойынша түсімдері*
Өнім түрі Өндіріс көлемі даллӨніріс көлемі мыңӨткізу көлемі мың
тг тг
2010 2009 2010 2009 2010 2009
Арақ 53153 72465 89166 213367 85736 151373
Вино 139980 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.