Маңыздылық пен тәуекелділіктің байланасы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны
Кіріспе
3
1. Маңыздылық тұжырымдамасы
1. Маңыздылықтың экономикалық мәні 5
2. Маңыздылықтың деңгейін бағалау 10
2. Маңыздылық пен тәуекелділіктің байланасы
1. Аудиторлық тәуекел түсінігі
14
2. Аудиторлық тәуекел мен маңыздылыққа бағалау 19
Қорытынды 25
Пайдаланған әдебиеттер
26

Кіріспе

Маңыздылық - қаржылық есептілік аудиттің мақсаты аудиторға Қаржылық
есеп берудің орнатылған тұжырымдамалық негізіне сай барлық елеулі
аспектілер бойынша қаржылық есептілік дайын болғаны туралы пікір айтуға
мүмкіншілік беру.
Не елеулі екенін бағалау кәсіби ойлау нысаны болып табылады.
Аудиторлық жоспар жасағанда, аудитор сандық қатынаста маңызды ауытқуларды
анықтау мақсатында маңыздылықтың ең дұрыс деңгейін орнатады. Бірақ оқытудың
шамасын да, әрі санатын да ескерген жөн. Сапалық ауытқуға мысал - есеп
саясатын сәйкессіз немесе қате көрсету, сондай-ақ заң талаптарының бұзылуын
әшкерлемеу, атқаруға қабылетін маңыздылығын кемітеді.
Аудиторға салыстырмалы түрде кішігірім сомадағы ауытқулар
мүмкіншілігін қарастыру керек, олардың жиынтығы қаржылық есеп беруге елеулі
ықпал етуі мүмкін. Мысалы, айдың аяғында шара жүргізуінде жіберілген қате
әлеуетті маңызы ауытқуды көрсетеді, ол ай сайын қате қайталанса, пайда
болуы мүмкін.
Аудитор маңыздылықты жалпы қаржылық есеп беру деңгейінде де, есеп
шоттардың кейбір айырымына, операциялар және ашылатын ақпараттар кластарына
қатысты да қарастырады. Елеулілікке құқық және нормативтік талаптар да,
қаржылық есеп беру шоттарының кейбір сальдоларына және олардың арасындағы
өзара байланысқа қатысы бар мәселелер де ықпал етеді. Нәтижесінде
маңыздылық деңгейлері қаржылық есеп берудің қарастырылатын аспектілеріне
қатысты ерекшеленуі мүмкін.
Аудитор маңыздылықты мына жағдайларда қарастырады.
а) аудиторлық шаралардың сипатын, мерзімі мен көлемін анықтауда;
б) ауытқулар ықпалын бағалағанда.
Ауытқулар ықпалын бағалау Қаржылық есептілікті дұрыс ұсынуды бағалау
кезінде, аудитор аудит барысында анықталған түзетілмеген ауытқулар жиынтығы
маңызды болатынын бағалауы керек.
Түзетілмеген ауытқулар жиынтығына мыналар кіреді:
а) аудитор анықтаған нақты ауытқулар, оның ішінде өткен
кезеңдердегі аудит барысында анықталған түзетілмеген ауытқулардың ықпалы
әсері;
б) аудитор нақты анықтай алмайтын басқа ауытқулардың дәл бағасы.
Аудитор түзетілмеген ауытқулар жиынтығының маңызды болуы қарастыруы
тиіс.
Егер аудитор ауытқулар маңызды деп тапса, онда ол аудиторлық шараларды
кеңейту арқылы аудиторлық тәуекелділікті кеміту туралы мәселені қарастыру
керек немесе субъект басшылығынан қаржылық есептілікке түзетулер енгізуді
талап етуі керек. Кез келген жағдайда субъект басшылығы анықталған
ауытқуларды ескере отырып, қаржылық есеп беруге түзетулер енгізуге келісе
алады.
Егер субъект басшылығы қаржылық есептілікке түзетулер енгізуден бас
тартса, ал кеңейтілген аудиторлық шаралар нәтижелері аудиторға түзетілмеген
қателер жиынтығы маңызды емес екеніне қорытынды жасауға мүмкіндік берілсе,
аудитор 700 „Қаржылық есептілік" АХС-қа сәйкес аудиторлық есеп берудің
тиісті түрлендірулері туралы мәселені қарастыруы тиіс.
Егер аудитор анықталған түзетілмеген қателер жиынтығы маңыздылық
деңгейіне жақындаса, онда аудитор түзетілмеген қателер жиынтығымен бірге
қарастырылатын көзге түспеген ауытқулар маңыздылық деңгейінен асып кету
мүмкіндігін қарастыруы тиіс. Демек, түзетілмеген қателер жиынтығы елеулілік
деңгейіне жақындаған кезде, ауытқулар қосымша аудиторлық шараларды орындау
арқылы немесе субъект басшылығынан анықталған қателерді ескеріп, қаржылық
есептілікке түзетулер енгізуді талап ету арқылы тәуекелділікт іазайту
туралы мәселені қарастырады.
Егер аудитор қателер себебінен туындаған маңызды бұрмалауларды
анықтаса, ол туралы басшылыққа хабарлауы қажет және қаржылық есепті 260
"Аудит мәселелері туралы ақпараттау" АХС-қа сәйкестікте қарастыруы керек.

1. Маңыздылық тұжырымдамасы

1. Маңыздылықтың экономикалық мәні

320 Аудиттегі маңыздылық Халықаралық стандартта: Ақпарат оны
жіберіп алу немесе бұрмалау қаржылық есеп беру негізінде қабылданған
пайдаланушылардың экономикалық шешіміне әсер ететін жағдайда елеулі деп
есептеледі. Маңыздылық белгілі бір жағдайларда оларды жіберіп алу немесе
бұрмалаушылыққа қатысты қорытынды қабылданылатын қателер немесе баптар
шамасына байланысты болады. Сондықтан маңыздылық есептеудің табалдырығы
немесе есептеу нүктесін көрсетеді және пайда әкелу үшін ақпаратқа ие болу
керек және сапалы бастапқы сипаттама болып табылмайды деп атап өтілген.
Аудиторға қаржылық есеп беру бұрмалануын тудыратын фактілерден
ауытқудан басқа міндеттемелердің екі типі болуы мүмкін екенін естен
шығармау керек:
- бухгалтерлік есеп стандартының дұрыс қолданылмауы;
- қажетті ақпаратты өткізіп алу.
Қаржылық есеп беруді тексеру кезінде оған аудиттағы маңыздылықтың
сапалық және сандық сияқты екі жағын ескеру қажет.Маңыздылықтың сапалық
жағы – жасалатын операциялардың ҚР әрекет ететін нормативті актілердің
талаптарынан ауытқуы. Сандық жағы маңыздылық деңгейімен сипатталады.
Маңыздылық деңгейі – бұл қаржының есеп беру нақтылығына елеулі әсер
етпейтін онда максималды рұқсат берілген бұрмалаулар сомасы.
Концептуалды негіздің қаржылық есеп беруді дайындау және ұсыну БЕУ
сәйкес негізгі сапалық сипаттамаларды қолдану әдетте, нақты және объективті
ақпаратты сақтайтын қаржылық есеп беруді құруды және әділ ұсынуды
қамтамасызетеді деп көрсетілген.
Сондықтан аудиторларға есеп беруді ықтимал пайдаланушылар және бұл
есеп беру дұрыс шешім қабылдау үшін нақты және бъективті ақпаратты сақтауы
туралы мәліметтер қажет. Маңызды болып табылатынды бағалау кәсіби пікір
пәні болып табылады. Аудитордың кәсіби пікірі – оның білімі, біліктілігі
мен жұмыс тәжірибесіне негізделген көзқарасы. Бұл оның әрекетінің тәртібін
қатал анықтау мүмкін болмайтын жағдайларда субъективті шешім қабылдау үшін
негіз болады. Маңыздылық туралы алдын ала пікір тудырудың мақсаты –
аудитордың назарын аудиторлық тексеру стратегиясын анықтау негізінде
қаржылық есеп берудің елеулірек құрамдас бөлігіне аудару. Мысалы, аудитор
50 мың теңгені құрайтын, баланс үшін емес, таза табыс үшін маңызды болатын
дәл емес мәліметтерді қарастыра алады.
Маңыздылық туралы пікір – аудитор қабылдайтын маңызды шешімдерінің
бірі. Ол аса жоғары кәсіпқойлықты талап етеді. Аудитор пікірі қажетті
дәлелдерді жинақтауды жеңілдетуге көмектеседі. Егер аудитор маңыздылық
деңгейін елеусіз сома көлеміне орнатса, онда оған елеулі соманы
анықтағаннан гөрі, көбірек дәлелдер санын жинақтау қажет.
Жұмыс барысында аудитор жекелеген елеусіз бұрмалаулардың жиынтығын да
қаржылық есеп берудің нақтылығына күмән тудыруға себеп болатынын байқауы
мүмкін. Бұл жағдайда аудитор бар қателерді анықтау үшін тексеру масштабын
өсіру қажет болады. Тексеру аяғына қарай рұқсат етілетін бұрмалау
маңыздылығының дәрежесі жоспарлау кезеңіне қарағанда басқашалау болуы
мүмкін.
Маңыздылық туралы алдын ала пікір білдіруге әсер етуші негізгі
факторлар:
- кәсіпорын көлемі;
- базалық көрсеткіштері;
- аудиторлық фирма клиентурасы құрылымының өзгеруі;
- бухгалтерлік есеп, аудит пен салық салу саласындағы заң талаптарынынң
өзгеруі.
Маңыздылық деңгейін анықтау кезінде екі шама пайдаланылады: қатенің
абсолютті шамасы мен қатенің салыстырмалы шамасы.
Абсолютті шама – бұл көлеміне, мысалы 500 теңге немесе 1000 теңге
болғанына қарамастан қате басқа жағдайларға тәуелсіз соманың елеулігіне
қарай маңызды деп танылатындығы жөніндегі аудитордың субъективті пікірі.
Салыстырмалы шама қабылданған базалық шама сәйкес пайыздық қатынаста
анықталады.
Әр аудиторлық фирмаға маңыздылық деңгейін анықтау жолдарын дайындау
үшін критерийлер жүйесін және есептеудің қажетті тәртібін жасау және оларды
фирмаішілік немесе әдістемемен толтыру қажет.
Маңыздылық деңгейін анықтау кезінде аудиторға екі факторды ескеру
қажет:
- қаржылық есеп беруді құру жағдайы;
- пайдаланушылар үшін қаржылық мақсаты, яғни бір клиент маңыздылығы
басқа клиент маңыздылығына сәйкес келмейді.
Маңыздылықты анықтау кезінде аудитор клиентпен есептеу деңгейін немесе
тәртібін талқыламауы керек, себебі бірінші кезекте жұмыс көлемін және
қабылдауға қабілетті тәуекелдерді өзі анықтайды Жоспарлау кезеңінде
маңыздылық қарастырылады:
- шоттар сальдосы деңгейінде;
- қаржылық есептеме деңгейінде.
Шот сальдосы деңгейіндегі маңыздылық елеулі түрде бұрмаланған деп
есептеуге болатындай шот сальдосында орын алған минималды бұрмалауды
көрсетеді. Бұл деңгейге дейінгі бұрмалау рұқсат етілген бұрмалау ретінде
белгілі. Шот сальдосы деңгейіндегі маңыздылық түсінігін шоттағы елеулі
қалдық терминімен араластыруға болмайды. Соңғы термин шоттың көрсетілген
сальдосы размеріне жатады. Сол кезде маңыздылық түсінігі пайдаланушы
тарапынан болатын шешім түсінігіне әсер ететін бұрмалау сомасымен
байланысты.
Шот сальдосы деңгейіндегімаңыздылыққа қатысты қорытынды қабылдау
кезінде аудиторға онымен қаржылық есеп беру деңгейіндегі маңыздылық
арасындағы өзара байланысты қарастыру қажет. Бұл қарастыру аудиторды
аудитті жеке емес, басқа шоттар сальдосындағы бұрмалаулармен жиынтықта
жалпы қаржылық есеп беруүшін елеулі болуы мүмкін бұрмалауларды анықтауға
болатындай етіп жоспарлауға әкелуі керек.
Қаржылық есеп беру деңгейіндегі маңыздылық жөніндегі аудитордың алдын
ала пікірі сандық көрініспен анықталса, әр шотқа қатысты маңыздылықтың
алдын ала бағасын жекелеген шоттың қаржылық есеп беру деңгейінде
маңыздылықты бөлу жолымен алуға болады.Бөлуді бухгалтерлік баланспен қатар
табыстар мен шығындар жөніндегі бұрмалаудың үлкен бөлігі де баланстық есеп
беруге әсер ете алатындықтан және баланстық есеп беру шоттары аз
болғандықтан көптеген аудиторлар бөлуді бухгалтерлік баланс шоттары
негізінде іске асырылады. Бөлуді іске асыру кезінде аудиторға қарастыру
қажет:
- шотта болатын бұрмалаудың шындыққа жақын болуы;
- осы шотты тексерумен байланысты мүмкін болатын шығындар;
Мысалы, кәсіпорын мүлігіне тексеру жүргізе отырып, аудитор ақша
қаражаттары, тауарлық-материалдық босалқы қорлар, негізгі қаражаттар және
оларды алу шоттары бойынша баланстағы кейбір бұрмалаулар орын алады деп
болжайды.
Клиентпен жүргізілген алдыңғы жұмыс тәжірибесіне сүйене отырып аудитор
ақша қаражаттар ымен негізгі құралдар активтердің басқа шоттарына қарағанда
арзандау болады деп күтеді. Қаржылық есептеме маңыздылығы деңгейін алдын
ала бағалау активтердің жалпы құнының 1%-нан немесе 20млн теңгені құрайды
дей отырып, маңыздылық деңгейін екі жолмен бөлуге болады.
Бірінші әдісте маңыздылық болжанған ақшалай бұрмалаулар немесе аудит
шығындарын ескерместен әр шотқа пропорционалды бөлінеді. Екінші әдісте
маңыздылықты ірірек бөлу бұрмалаудың үлкен саны мен анықтау шығындары
жоғары болуы жоспарланатын алулар мен тауарлы-материалдықбосалқы қорлар
шоттары бойынша қабылданады. Сондықтан шоттар мәліметтері бойынша қажетті
дәлелдеме сомасы 1 жоспармен салыстырғанда шот сальдосы мен маңыздылығы мен
дәлелдеме арасындағы кері пропорционалды тәуелділік салдарынан қысқартылды.
Шын мәнінде аудитор бұрмалауларды табу қымбатырақ болған кезде осы шоттарда
қалуы мүмкін рұқсат етілген бұрмалаулардың жалпы сомасының ең жоғарырақ
үлесін жібереді. Ақша қаражаттарына қатысты маңыздылықтың елеусіз бөлінуі 1
жоспармен салыстырғандағы осы шоттарға қажетті дәлелдемелер санын өсіреді.
Бірақ олар аудит үшін аса қымбат емес және жалпы иемдеуге әкелуі мүмкін.
Маңыздылықты алдын ала бағалауды бөлуді аудитті орындау кезінде
қарастыруға болады. Мысалы, 1 жоспар шарттары бойынша алуға арналған шоттар
аудитінен кейін максималды бұрмалаудың алдын ала есептелген сомасы 5600 мың
теңге болса, 1000 мың теңгені құрайтын осы шоттағы маңыздылықтың
пайдаланылмаған сомасы тауарлық-материалдық босалқы қорларға қайта бөлінуі
мүмкін.
240 Алаяқтың және қателер ХС-нда аудитор жалпы қаржылық есеп беру
үшін маңызды болуы мүмкін алаяқтық пен қателер фактілері туралы жеткілікті
аудиторлық дәлелдеме алуға ұмтылады. Егер онда орын алса, алаяқтық
салдарлары қаржылық есеп беруде дұрыс көрсетілуі, ол қате түзетілуі керек.
Әдетте қатені анықтау ықтималдылығы алаяқтың фактісінанықтау
ықтималдылығына қарағанда жоғары болады. Себебі алаяқтың оны жасыруға
арнайы бағыттаған әрекеттерімен қатар жүреді.
- Алаяқтық – басшылық құрамының бір немесе бірнеше адамдары,
қызметкерлер немесе үшінші жақтардың есеп және қаржылық есеп беру
мәліметтерін әдейі дұрыс емес көрсетуі және ұсынуы. Оған алғашқы құжаттар,
тізімдер мен есеп беру жалғандығы, есепке алу жазуларындағы алдау,
шаруашылық операциялар мәнін бұрмалау және заңды, ұйымның есеп саясатын
бұзатын есептегі жазбаларды әдейі бұзу енеді. Бухгалтерлік құжаттар мен
жазулар жалғандығы бухгалтерлік есептің дұрыс емес немесе жалған екендігі
алдын ала белгілі құжаттарын (авизо, шоттарды, вексельдерді және т.б) және
бухгалтерлік есеп шоттарына шындықты бұрмалайтын жазуларды толтыру
- Есепке алу жазбаларындағы алдаушылық – есеп пен есеп беру
мәліметтерін бұрмалау мақсатымен нақты емес бухгалтерлік жазбаларын немесе
сторналық жазуларды әдейі пайдалану.
- Шаруашылық операциялар нәтижелерін жою – мазмұны мен сомасы бойынша
негізгі бухгалтерлік жазбаларға ұқсас сторналық жазулар.
- Ерекше операциялар – бір реттік мәмілелер мен ерекше шаруашылық
операциялар бойынша сомалардыарттыру немесе төмендету.
- Қате-есеп жазулары мен топтауларындағы арифметикалық немесе
логикалық қателіктер, есеп толықтығында байқалмай қалу және қаржы
шаруашылық қызметі фактілерінің, мүліктік есептесуі болуы және оның
жағдайын дұрыс түсінбеу нәтижесінде қаржылық есептемені әдейі емес
бұрмалау.
Қателердің негізгі түрлеріне жатады:
- Кездейсоқ қателер. Қаржы – шаруашылық қызметтің қандай да бір
фактісін есепке алудың дұрыс әдісін қолдана отырып бухгалтер ешқандай
негізсіз немесе кездейсоқ Стандартты емес жазбаны жасаған жағдайда
туындайтын кездейсоқ дұрыс емес жазбалар. Бухгалтерлік есеп стандарттарын
білмеуге байланысты қателер. Мұндай қателерге сатылып алынатын
құндылықтардың типтік жоспарында көрсетілген шоттарға сай емес кірістерді
жатқызуға болады.
- Салық заңы мәселелерінің білмеуіне байланысты қателер. Мұндай
қателерге жол сапарлар бойынша шығындар, норма шегінде емес банктік
несиелер бойынша есептелген пайыздардың өкілеттеі шығындары жатады. Осы
сияқты қателерді не аванстың есеп беруді тікелей тексеріп, не нормаланған
шығындар бойынша сәйкес есептеулерді және оларды өзіндік құнға жазылуын
тексеру арқылы анықтауға болады. Бұл жерде салықтар мен міндетті
төлемдердің дұрыс есептелмеуін де атап өтуге болады.
Бухгалтерлік есеп пен ішкі бақылаудың балама жүйелердің тұрақты әрекет
ету арқылы алаяқтық пен қателер фактілерін болдырмау және анықтау
жауапкершілігі субъект басшылығына жүктеледі. Көрсетілген жүйелер
алаяқтықпен қателер фактілерін жоя алмайды, тек төмендетіп қана қояды.
Аудитор алаяқтық пен қателер фактілерін болдырмауға жауапты болмайды.
Аудиттің жыл сайын жүргізілуі тежеуші фактор ретінде жүреді.

2. Маңыздылықтың деңгейін бағалау

Аудиттің халықаралық тәжірибесінде аудиторлық органдар маңыздылық
деңгейін анықтайтын әдестемені реттеуші фирмаішілік стандартты дайындайды.
Бұл стандартты аудиторлық фирма басшылығы бекіте алады. Сондықтан, бұл –
коммерциялық құпия.
Маңыздылық деңгейі орнатылған базалық көрсетікштер үлесі ретінде
есептелуі мүмкін. Бірегей база қажеттілігі аудитті жоспарлаудың практикалық
талаптары себебімен туындайды. Жоспарлау кезіндегі маңыздылықты пайдалану
маңызын түсіну үшін, алдын ала пікірді аудит нәтижелерін бағалаумен
салыстыру қажет. Жосапрлау кезінде аудитор тексеру барысындаанықталатын
бұрмалаулар бухгалтерлік балансқа ғана немесе табыстар мен шығындар туралы
есепке немесе оларға бірге әсер ететінін алдын ала білмейді.
Базалық көрсеткіштер белгілі бір уақыт бойында тұрақты және аз шығын
жұмсалатын болуы керек. Аудиторлық тексеру материалдарын алу шығындары мен
олардың пайдалылығы арасында рационалды байланыс қажет.
Қазір аудиттің қазақстандық практикасында маңыздылық деңгейін анықтау
әдістемесі жоқ. Аудиттің халықаралық іс-тәжірибесі практикасы бар
аудиторларға маңыздылықтың нақты критерийін ұсынуға дайын емес.
Елеулілікке қатысты басшылық аудит стандартына енгізілген жалғыз ол
Австралия болып табылады. Бірақ маңыздылық деңгейін анықтау әдістемесі
бойынша басшылық пен жолдар бар. Мысалы, ұлыбритания жеткеші аудиторлық
фирмаларында маңыздылықтың жалпы деңгейін анықтау бойынша нұсқаулар бар.

Фирмалар бойынша маңыздылық деңгейінің шектері, %
(Адамс 72-б)
Маңыздылық анықтау А фирмасы В фирмасы С фирмасы Д фирмасы
базасы
1 Жалпы айналым 0,5 – 1 2 – 4 0,5 – 1 1
2 Салық салынғанға 5 – 10 5 – 10 5 – 10 10
дейінгі пайда
3 Активтердің жалпы 1 – 2 5 - 10 0,5 - 1 1-таза
сомасы активтер,
айналым
қаражаттары
шамасының
5-і

Кестеден көрініп тұрғандай фирма арасында маңыздылық деңгейінде
қатысты қатал келіспеушілік болмайды және ұсынылатын әдістеме бір-бірінен
елеулі алшақтанады.
АҚШ-та БРС шығарған жоспарланған маңыздылықты анықтау кезінде бағдар
және практикалық басшылық болатын басшылықтар бар.
Ресейде Маңыздылық және аудиторлық тәуекел ережесі қабылданған. Оған
сай аудиторлық ұйымдар маңыздылық деңгейін анықтау тәртібін реттеуші
фирмаішілік стандартты жасауы қажет.
Ереже базалық көрсеткіштер жүйесімен маңыздылықтың бірегей деңгейін
есептеу тәртібін ұсынады. Бұл көрсеткішті былай есептеу ұсынылады:
баланстық пайданың 5%
сатудың жалпы көлемінің 2%-ы;
баланс валютасының 2%-ы;
меншік капиталының 10%-ы;
ұйымның жалпы шығынының 2%-ы
Аудиторлық ұйым базалық көрсеткіштер жүйесін және оларға қолданылатын
коэффициенттер мәнін өзгертіп, есептеудің дербес дайындалған кестелері мен
схемаларын қолдана алады. Осындай қатаң орнатылған критериийлерін
аудиторлар оның соңғы шешіміне әсер етуге қабілетті барлық күрделі
әдістерді ескерместен пайдалана алады.
Ірі қазақстандық аудиторлық фирма маңыздылық деңгейін анықтаудың
фирмаішілік стандартына ие деп болжайық. Мысалы, Батыс фирмасы қолданатын
критерийлер төмендегі кестеде көрсетілген.

Аудит жүргізіліп отырған субъектінің елулілігі туралы алдын ала
пікірге арналған мәліметтер
Көрсеткіштер Маңыздылық туралы алдын ала пікір
минимум максимум
% теңге % теңге
Салық салынғанға дейінгі табыс3 10000 5 15000
Айналым қаражаттары 2 100000 5 250000
Ағымдық міндеттемелер 1 40000 3 120000

Салық салынғанға дейінгі табыс бойынша жиынтық қателік 10000 теңгеге
дейін болса, есеп беру дұрыс құрылған деп есептеуге болады. Егер 15000
теңгеден артық болса, есеп беру объективті құрылмаған деп есептеуге болады.
Егер жиынтық қателік 10000 теңгемен 15000 теңге аралығында болса, онда
барлық факторларды қосымша дәлелдеме жинау арқылы мұқият зерттеу қажет
болады. Бқл жағдайда аудитор қалған екі критерийге қатысты да сол әдісті
қолданады.жасалған тұжырымдардан кейін маңыздылықты бағалауға елеулі әсер
етуі мүмкін сапалық факторларды анықтау қажет. Есепті жүргізу тәртібі мен
қаржылық есеп беруді құрудың сәйкес нормативті актілер талаптарынан ауытқуы
маңыздылық деңгейіне елеулі әсер етеді. Оларға мыналар жатады:
- ішкі бақылаудың тиімді жүйесінің болмауы;
- елде әрекет етуші ноомативті ктілердің бұзылуы.
Ішкі бақылаудың тиімді жүйесінің болмай белгілері: лауазымды
адамдардың адал емес болуы; ұрлық; ысырап, заңсыз төлемдер; бухгалтерлік
есеп шоттарында шаруашылық операциялардың дұрыс емес көрінісі және
басқалар.
Қызметтің қандай да бір түрлерінің лицензиясыз іскеасырылуына ірі айып
шаралары қолданылады немесе банкротқа немесе субъектінің барлық қызметін
тоқтатуға әкелуі мүмкін қызметтің заңсыз қарсы түрлерін тоқтату туралы
мәселе қойылады. Кәсіпорынның қылмыстық сипаттағы тәртіп бұзушылығы
маңыздылық деңгейінің өсуіне әкеледі.
Маңыздылық туралы пікір аудиторлық тексеруді жоспарлау мен оның
нәтижелерін бағалауға әсеретіп, қаржылық есеп беруді ұсынудың дұрыстығын
анықтауда шешуші болып табылады. Аудиторлық тексеру нәтижесінде жасалған
пікірге қаржылық есептер операция нәтижелерін дәр немесе толық бере алмайды
деген мойындау енеді. Маңыздылық туралы пікір қаржылық есепте келтірілген
санаға тікелей әсерсіз ашылған немесе ашылуы керек мәселеге де әсер етеді.
Маңыздылықты анықтауға сапалық және сандық факторлардың екі жақты әсер
етуінен тұжырымдаманы жұмыста пайдалану қиын және бірегей келісілген сандық
стандартты орнатуға тырысу пайда әкелмейді.
Маңыздылық туралы алдын ала пікір құрғаннан кейін аудиторға жалпы және
қорытынды есеп элементтері бойынша аудиторлық процедуралар нәтижелерінен
алатын жиынтық қателерге баға бері қажет. Аудиторлық тестер бойынша есептің
қателерін анықтауға болады. Мысалы, босалқы қорлар баптары аудиті
процесінде аудитор 650000 мың теңге жалпы жиынтықтан 50000 теңге көлемінде
іріктеме жасау кезінде 4800 теңге сомасына артық көрсетілген мәліметтерді
жалпы қателікті бағалауды есептеудің бір жолы табылған қателердің 4800
теңге жалпы соамысн іріктеме сомасы 50000 теңгеге бөліп, нәтижесін барлық
жиынтық үшін жазылған сомалықмәніне көбеуту болып табылады. Нәтижесінде
артық көрсету түріндегі сомалық қатені бағалау, яғни 62400 теңге алынады.
Төмендегі кестеде жіберілген қателердің мысалы берілген.

Рұқсат етілген қателер және аудит жүргізуші субъектінің қателігін
бағалау, теңгемен
Шот Жіберілген қате Қателікті бағалау
Кассадағы қолма қол ақша2000 1000
Дебиторлық борыш 2000 15000
Босалқы қорлар 50000 624000
Маңыздылық туралы алдын 22000
ала пікір
Жиынтық қателікті 78400
бағалау

Кестеден көрініп тұрғандай әр шот бойынша мәліметтер түріндегі
есептелген жиынтық қателік 78400 теңге болады және әр шот бойынша сома
болып табылады. Есептелген жиынтық қате алдын ала бағалаудан жоғары
болғандықтан қаржылық есеп беру жарамды деп есептеледі. Аудитор не артық
көрсеткіш 72000 теңгедегі шын жоғары болатындығын анықтайды, не ескертпесі
бар қортыныды немесе теріс қорытынды ұсынады. Соынмен бірге аудитор негізгі
күшті босалқы қорлар баптары бойынша қателіктерге арнайды. Егер босалқы
қорлар баптары бойынша қателіктің есептелген сомасы 50000 теңгеден 624000
теңгеге дейін болса, онда аудиторға аудиторлық тестер көлемін кеңейту
керек.
Ұсынылған мысалдарға элементтерді таңдау кезіндегі аспекті назардан
тыс қалатын нақты жағдай тән болады. Осы аспекті ескеріле отырып, жоғарыда
аталған ұсынылып оытрған қатеге іріктеме негізінде алынған баға елеулі
түрде төмен болуы мүмкін деген ықтималдылыққа түзету ретінде қандайд да бір
сома қосылады деп есептеледі.

2. Маңыздылық пен тәуекелділіктің байланасы

1. Аудиторлық тәуекел түсінігі

Аудиторлық тәуекел – аудитор байқамаған қателер мен олқылықтар болу
мүмкіндігіне қарамастан, сыртқы есептілік деректерінің толық растығын
туралы қорытынды есеп беру арқылы өзіне алатын қауіп. Аудиторлық қауіп
аудитті жоспарлау мен жүргізуді, сонымен қатар орындалған процедуралар
нәтижесіне бағалау кезінде пайдаланады. Аудиторлық қауіп аудитті жоспарлау
мен жүргізу кезінде және де атқарылған іс-әрекеттерді нәтижесін
қорытындылағанда аудитормен ескеріледі. Аудитор жұмыс барысында қауіптерді
зерделеуге оларды бағалауға және бағалау нәтижелерін құжаттауға міндетті.
Қауіптерді бағалаған кезде кем дегенде үш тармақты қарастыру қажет: жоғары,
орташа, төмен.
Аудиторлық ұйымдар өз қызметтерінде қауіптерді бағалаған кезде
жоғарыда аталған үш тармаққа қарағанда көп тармақтарды қолдану туралы
немесе қауіптерді бағалау үшін сандық көрсеткіштерді пайдалану туралы шешім
қабылдай алады.
Аудиторлық тәуекел сапалық шкала бойынша немесе сандық шкала бойынша 0
ден 100 %-ке дейін баға ықтималдығы жолымен өлшенуі мүмкін.
Тексерілетін ұйым шағын болса және аудиторға жақсы таныс болатын
болса, операциялары аз және стандартты болса, бизнес сферасы- тұрақты,
бухгалтерлік қызмет маманданған және жақсы жолға қойылған болса, аудитор
квалификациясы жоғары болса.
Жоғарыда аталған аудиторлық тәуекелге әсер ететін факторлар жиынтығы
мен комбинациясын негіз ретінде алуға болады.
Тәжірибеде аудиторлық тәуекелді бағалаудың сапалық шкаласы кеңінен
қолданылады: жоғары, орташа және төмен. Аудит жүргізу барысында аудитор
аудиторлық тәуекелді мүмкіндігінше төмендетуге қажетті шараларды жасағаны
жөн.
Аудиторлық тәуекелдің мәні сол, аудитор өз жұмысында кейбір
олқылықтарға орын беруі және жалпы жиындарын шығарған кезде қате
тұжырымдар жасауы мүмкін. Жалпы алғанда , бұл қауіпті факторлар
арақатынасы ретінде қарастыруға болады .
Іс жүзінде аталған факторларды үш компонентке бөлуге ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.