Орта ғасырлардағы Италия мәдениеті

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

Жоспары
Кіріспе 2
І. Италия орта ғасыр тарихы. 3
1. Халықтардың қоныс аударуы, Одоакрдiң өкiметi, Остготов 3
және лангобардтар, гректер және папа (476—774 )
2. (774—1056 ) саксон патшаларының басқаруы, Италия карлдың 4
империясына лангобардтық Италиясының қосылуы
ІІ. Орта ғасырлардағы Италия мәдениеті 14
1. Әдебиетінің қалыптасуы 14
ІІІ. Орта ғасырдағы Италияның өнері 16
1. Архитектура, кескіндеме өнері 16
2. Музыка, театр өнері 20
Қорытынды 23
Пайдаланған әдебиет 25

Кіріспе.
Италиялық орта ғасырлық мемлекеттiң тән формасы республикалық саппен
қалалар болып табылды. Северндер және XIV—XVI ғасырлардағы Орташа Италиясы
қалалардағысы ерте капиталистiк қатынастар орын алды. Осылай, Венециямен
дождар басқарды, тағы басқа қалалардың Генуяға, Флоренция, Луккада Италия
және Германия тұқым қуалаған аристократтық (Флоренциядағы Медичиi тағы сол
сияқтылар) құрылыс орта ғасырдың аяғында орын алды - батыстық елдердiң
жалғызы, бөлшектенген болып қалды.
Италия, Италия Республикасы – Еуропаның Оңтүстік бөлігінде, Жерорта
теңізі жағалауындағы Апеннин түбегінде, Сицилия, Сардиния және бірнеше ұсақ
аралдарда орналасқан мемлекет. Жер көлемі – 301,2 мың км2.
Италия қоңыржай белдеудің орманды аймағы (Солтүстік) мен субтропиктік
белдеуде (Оңтүстік) орналасқан. Жерінің 45 бөлігі – тау мен қырат. Ең биік
жері – Монблан шыңы (4807 жылы) Альпі тауында ондаған ірі мұздықтар бар.
Альпінің оңтүстігіндегі Падан жазығы Апеннин тауына жалғасады. Оңтүстігінің
қиыр шеті – Калабрия тауы. Аралдарының көбі таулы, жанартаулы келеді. Орта
және Оңтүстік Италияда жер сілкінісі болып тұрады. Пайдалы қазбалары: тас
көмір, лигнит, мұнай, табиғи газ, қорғасын, темір кентасы, күкірт, т.б.
Сынап кенінің табиғи қоры жағынан ел дүние жүзінде Испаниядан кейін 2-
орында. Климаты, негізінен, субтропиктік: жазы ыстық, қуаң, қысы жылы.
Шілдедегі орташа температура 20 – 22°С-тан (солтүстікте) 28°С-қа дейін
(оңтүстікте), қаңтарда 0°С-тан (солтүстікте) 12°С-қа (оңтүстікте) дейін.
Альпінің жоғарғы жағында қыста –15 – 20°С аяз болады. Жылдық жауын-шашын
мөлшері 500 мм-ден (Сицилия, Сардиния) 3000 мм-ге (Шығыс Альпі, Солтүстік
Апеннин таулары) дейін. Елдің басты өзені – По (ұызндығы 652 км), үлкен
өзендер қатарына Адидже, Брента, Рено, Арно, Тибр, т.б. жатады. Ірі
көлдерінің көпшілігі (Гарда, Комо, т.б.) Альпі тауында орналасқан. Жері
құнарлы қоңыр топырақты және шалғынды. Альпінің 800 м-ге дейінгі
биіктіктерінде жалпақ жапырақты (емен, үйеңкі) ормандар, ал онан жоғары
қарай шамшат және қылқан жапырақты ормандар, ал ең жоғарғы бөлігінде
субальпілік шалғындар өседі. Падан (По) жазығында егіншілік жақсы дамыған.
Апеннин тауы мен Сицилия, Сардиния аралдарында мәңгі жасыл шық тоғайлар,
емен, шамшат ағаштары өседі. Альпі және Апеннин тауларында тау ешкі, жабайы
мысық, сусар, күзен, абруц аюы кездеседі. Италияда 400-ге тарта құс
мекендейді. Көрші теңіздері балыққа бай.

І. Италия орта ғасыр тарихы.
1. Халықтардың қоныс аударуы, Одоакрдiң өкiметi, Остготов және
лангобардтар, гректер және папа (476—774 )
Халықтардың қоныс аударуы, Одоакрдiң өкiметi, Остготов және
лангобардтар, гректер және (476—774 ) әке Одоакрдiң хандығы Негiзгi бап:
Одоакрдiң төңкерiсi Сiрә, тағы басқа тайпаларды герулов, ругиевтен әскерi
Батыс Римдiк империясының түсу уақыттары және Италия үшiн жаңа, дербес
тарихты бастайтында моментпен Одоакрдiң басып кiруi болып есептеледi
басында. (22 тамыз 476) Павия алынулары жариялалған өз әскерлерiмен кейiн
ханмен, ол Равенналарды және Риммен ие болды және, шығыс - римдiк
императоры бар келiсiмге оресттiң ақсүйектiгi өлтiрiп және Августулдiң
ромуласының жаңадан көрiнген императоры шеттетiп кiрдi, және де
императордың лауазым бас тарытқан римдiк ақсүйектiң атағын алды және
түбекпен, далмациямен ие болу, Ретией және сицилияның өзiменiне сақтады;
Корсика және сардина вандалдардың өкiметтерiмен қалды. Римдiк заңдар және
басқаруларында қалды өзгертiлiнбеген.
(774—1056 ) саксон және бiрiншi нский патшаларының басқаруына Ұлы,
Италия карлдың империясына лангобардтық Италиясының қосуы Италия бұл Франк
империясының бөлiгi Франк империясы Ата айналған карлдың соңғы лангобардтық
ханы Дезидериясының жағдайы Ұлы, болуға сөз бердi, бiрақ карлдың тап бұл
ағайындыққа байланысты пайда болған өшiге iстеу алауыздығы Ұлы сол
лангобардтарды тықсыратын әкеге көмекке тез болып тұруға түрткi болды.
Карлды 774 жылда өткiзуге Павияны мәжбүр еттi; Дезидерий франк
монастырьлерiнiң бiрiне кетiп қалды, лангобардтардың мемлекетi франкке
болды. Iшкi құрылым оны қалды, алайда, бұрынғы және тек қана лангобардтық
герцогтерi алмастырған болды, көбiнесе, франк графтарымен. Сонымен бiрге,
Рим, барлық бұрынғы грек иелiктерiнен басқа орташа және жоғарғы И, едәуiр
күшейттi ендi алған әкенiң өкiметi, бiрақ ол карлға байланысты қай Ұлы
Италияға уақытында өз үшiншi жорығы түстi.
Италиялық хандық Фриульский соңғы Беренгардың өлiмдерi, маркграфтан
кейiн, 888 жылдың ақпанында, Павияда, Италия тәжiн қабылдады, бiрақ
германдық Арнульфаның ханының жоғарғы өкiметi өзiменнiң үстiнде жақында
мақұлдады. Сполетский гвидо Италия Северндерiн Беренгара шығыста тықсырды,
Павия, 891 жылда тәж кидi имп та ие болды. тәждер, 892 жылда өз Ламбертiнiң
ұлының үкiметiмен тағайындады. Арнульф Беренгаром шақырылған уақытында
бiрiншi ол, 894 жылдағы И:ға екi жорығына кiрiстi, Идың тәжiн қабылдады.
Павияларда, уақытында екiншi Беренгара құлатты және императормен Римде тәж
кидi. Бургун Людовигiнiң ханның (898 ) Ламберттiң өлiмi И.кейiн бөлiм
туралы Беренгар және Ламберттiң оның күтуiнен кейiн келiсiмге келдi оның
иелiгiндегi талаптануы мәлiмдедi. 901 жыл және содан соң 904 жылдағы күрес
бұл рет бойынша олардан бастаған Беренгары Людовиктiң алдында жүгiруге бол
мәжбүр еткен, бiрақ 905 жылда оның тұтқынына тұтқындады, тағы бiр рет кейiн
не каролингтердiң империясын қосты. Кейiген ақсүйектердiң тобы тәж кигiзген
Беренгараға қарсы шақырды.
2. (774—1056 ) саксон патшаларының басқаруы, Италия карлдың
империясына лангобардтық Италиясының қосылуы
Саксон әулетi 1000 жылдағы Италия Жесiр Лотаря, Беренгарға үкiметтiң
АТАҚына ол қалаулы өз ұлы Адальберто үйлендiргiсi келдi 951 жылда
Альпiлердi өткен және I-шi оттонның көмегiне ендi шақырылды Адельгейды
қолдармен бiргелердi Германияға, оттон И.қайтарыла Беренгармен шарттасатын
өз Конрадының ұлының регентiн Павияда қалдырды ие болған және хандық
Адельгейда Гуго өлiмдерден кейiн; ол (952 ) керi өз хандығын антқа зығыр
дүкенiн оған әкеле алды. Оттон Германияда шұғылданатын болып жатқанда
болғанша, Беренгар Иға иелiк еттi. тәуелсiз ие қалай, жолын ұстаушы
Адельгейдылар және оттонды қудалады және XII-шi Иоанна Папуа өзiне қарсы
қалпына келтiрдi. Шақырылған соңғы, оттон (962 ) император тәжiнiң өзiне
қою үшiн Римға шығашаққан (961 ) Павияға салтанатты кiрдi. Беренгара тақтан
түсiру, оттон үшiн не Павияға жаңадан қайтып келдi, болды, дегенмен
Беренгараның ұлдың пайдасына Рим көтерiлiсiмен және кешiктiрген. Қайтып
келген Рим, оттонға қашып бара жатқан Иоанна XII бас тартты және өзіне
қарсы шығарды.
Шақырылған соңғы, оттон (962 ) император тәжiнiң өзiне қою үшiн Римға
шығашаққан (961 ) Павияға салтанатты кiрдi. Беренгара тақтан түсiру, оттон
үшiн не Павияға жаңадан қайтып келдi, болды, дегенмен Беренгараның ұлдың
пайдасына Рим көтерiлiсiмен және кешiктiрген. Қайтып келген Рим, оттонға
қашып бара жатқан Иоанна XII бас тартты және (963 ) VIII-шi солдықты таққа
шығарды; әйтеуiр, ол содан соң оған Беренгараны тұтқындауға сәттi болған
солтүстiк Италиясына бет алды. Оттонның 964 жылында солдықты папалық тақта
VIII және Папуалар императордың басшылығы өзiменнiң үстiнде мақұлдата алып
қалпына келтiрдi; оның тағы бiр ретiнiң 966 жылында Германиядан болып
тұрды, Адалберттiң пайдасына көтерiлiс, ұл және үкiмет Беренгара, қашып
бара жатқан Константинопольге салдарынан; ол 967 жылда өз оттонының ұлының
императорымен Римде тәж кигiздi. II-шi оттон, таққа өз кiруiнен кейiн, тек
қана 980 жылдағы Италиясына шығашаға алды.; ол 981 жылда тәж кю және содан
соң төменгi Италияға қарсы өз әкесiнiң бастауын бұдан жалғастыру үшiн Рим
кiрiп-шықты. Грек Барилар және Таренталарда және рет тартып алыпты.
Шақырылған соңғы, оттон ендi Германия ханымен Веронада және Италия
жергiлiктi рухани және зайырлы иелердiң Римiнде қырқылжың үшiн жердi
жаңадан ашты Кресченцио фамилия сораюға және I үй-iшi Марозиидың оттонның
кiрiсуi және граф Тускуланскийлер дейiн ие болатын сондай болып жағдай
алуға бұрын сайланған оттонның оның ұлының жасы толмағандығы Павияға III
салтанатты кiрдi. III-шi оттонның 996 жылында ендi бiрақ V-шы Григорийдың
папалық тағына шығарған Римға оның императорымен тәж кигiзетiн тектi
германдық не ол кейiн Миланда және III-шi оттон Германия тәж И. өзiне
тапсырды Римында өлтiру үшiн Кресченцио және оның жолын ұстаушылары және
(998 ) II-шi Сильвестрдiң папалық тағына шығаруға кейiген 997 жылда қайта
келдi болып тұрды. Италиялықтар (1002 ) оттонның өлiмдерi кейiн ерте қарсы
II-шi Генрихтың Германиясынан қозғалған хан Ардуин Иврейскийдi Павияда
сайлады. Ардуин барлық тастанды болды; II-шi Генрих Павияда тәж кидi, бiрақ
оған қарсы тәж кигiзудi өзi күнге туралы оның асығыс мәжбүр еткен
көтерiлiстi жоғары көтерiлдi.
Әулет Салическая 1000 жылдағы Қасиеттi Римдiк империядағы Италиясы
Гректердiң 1021 жылда Беневенттi қоятын Генрихқа VIII-шi бенедикт әке
төменгi И, сұрадыдан 1020 жылға грек және еркiн қала тағы басқалар Неаполь
өз өкiметiн мақұлдау бiржолата ығыстыру үшiн, бiрақ мықты жетiстiктi
алмады. Сондай болып сипат алды және 1027 жылда император тәжiне Римге
шығашаққан II-шi Конрадтың бiрiншi талпынысы; И, оны бошалай Арибертудiң
архиепископқа сондағы iстерiнiң жүргiзуiн тапсырды, бiрақ соңғы жұптаса
алмады жоғарғы және төменгi аристократияның аралығында түзет. Аяқ оларға
қою үшiн1036 жылындағы Конрады өзiмiн қайда жоғарғы И, қайтып келдi жасады
және төменгi дворяндықтың Лена тұқым қуалаған, немесе вальвассоров. Оны
майда бөлiмшелерiне ақсүйектерiнiң иелiктерiнiң бұл бөлшектеуiмен
кiжiңдеген қауiп-қатердiң олардың тарабынан Миланда императорға табысты
кедергiде ендi сол кезде болатын орташа сословиенiң төбесiне соңғы бөгеттi
сышеттеттi.
Әкелердiң Италиясындағы император өкiметiнiң жоюы, Сицилиялық
хандықтың пайда болуы және (1056—1268 ) Италия Северндерiне еркiн
мемлекеттерi [басқару ] Инвеститура үшiн күресу 1084 жылдағы Италия
Басталған әлi италиялық мемлекеттiң III бiлiмi Генрихта, (мақсатымен қай
болды - императорларға қарсы папалыққа тiректi жасалу) Готфридтың
бастауымен Лотаринг, бiраз уақытқа iркiлдi; Тосканда курия айтылған
талаптанулар бiрақ кешiрек Матильдалар императормен және маркграфинидың
иелiгiндегi әкесiнiң аралығында ұзақ күрестерге келтiрдi. Әлi маңызды
зардаптан астамы Николайда II алғашқы үстiрт берген жердiң оңтүстiк
Италиядағы оны және олар сицилияда арабтарда әлi тартып алғысы келген
тартып алынған Зығырларында болатын норманнамимен IX-шi солдықты келiсiм
алды. Империялық құқықтардағы қол сұғуы бұл себептен жанды, Генрихтың жасы
толмағандығы әлi уақытында IV, империямен және бұл қайғылы патша содан соң
өмiр бойы толтырылған папалықтың аралығында күрес та.
Соңғы лангобардтық иесi Беневентаға және капуанскомуды Ричардқа
норманну таратылған VII-шi Григорийлармен ленамидың оңтүстiк Италиясындағы
өздiң қолдауын қамтамасыз етiп өттi, инвеститура үшiн күресудi әлi үлкен
асқынумен, және негiзiн салушыға өз тәрiздi Александрға бұл жерде қайда
болса да бетер көп епископтар қолдауға зарығатын Италиядағы император
өкiметiне батылсын шабуылына II, епископтар, сенiмдi императорларға қарсы
одақ патариеймен жасады. IV-шi Генрихы сонда Папуалары тақтан түскен
жариялады, бiрақ 1077 жылда еселенген германдық жау Генрихтары бар әкенiң
одағы сақтап қалу үшiн Каноссада кемiтуге тап болдыра алды. Әйтсе де VII-шi
Григорий қашан Шваб, Генрих оның жауы, Рудольфтiң тарабын қабылдады
Виктордың қарсы папасын оған III қарсы қойды және, империялық әскерлердiң
Жеңiсiнен кейiн Тоскана, өзiмнiң қайырасына Матильдаларды маркграфинидың
әскерлерiнiң үстiнде (1080 ) Мантуяның жанында (1081 ) Альпiлердi өттi.
Ол Риммен тек қана 1084 жылда ие болды, және императорын тәждеуi содан
кешiкпей ол басталған Роберто Гвискардың алдында шегiнуi керек. Иға
уақытында үшiншi өз болулары. Генрих (1090—92 ) Матильдалар сәттi
әскерлермен күрестi. Жетiстiктер бұл, алайда, Идың Северндерiн қаланың
берiлген курияларына түрткi болды. — Лоди және Пьяченцаны - бiрiншi ломбард
одағының жаңа көтерiлiске және шешiмiне. Онына қопарылып түскен 1093 жылда
1095 жылда И, ханы Монцада тәж кидi рожера қызбен I Сицилиялық некеге
отыратын оның Конрадының бас ұлдың Генрихынан қосылды. Бiрақ Конрад та, әке
оны, өз (1094—1097 ) Италиясындағы уақытында төртiншi болуы да, анда мықты
өкiметтерге қол жеткiзбедi. Керiсiнше, қалалар бұл уақыттың жанында өз
барлық жерде iстеп шығарды, Милан мысалы бойынша, республикалық басқару
амалы. Ең алдымен өз олары дербестiкпен қатайтылған күрес үшiн өзара
пайдаланды. Бұл қырқылжыңдар тәрiзден Миланды алған (1110 ) V-шi Генрихтың
шабуылы жеңiлдеттi.

Ежелгі дәуірде Италия территориясында Рим мемлекеті салтанат құрды. 4
– 5 ғасырларда Рим империясына көршілес герман, ғұн, авар тайпалары күйрете
соққы берді. 476 жылы Батыс Рим империясы құлап, орнына Одоакр корольдігі
(476 – 493) құрылды.
V ғ. аралығында Рим империясына шетелдер жағынан шабуылдарға душар
болды, соның әсерінен 476 жылы римдiк өркениет мәңгiлiкке жойылды. Жаңа
тарихи мерзiм жарияланады. Әлеуметтiк бiрiктiру және провинциялардың
әртүрлi ұлттық элементтерiнiң бейiмделуiнiң жетiстiгi әсiресе
императорлардың тарихында көрнекi айқындалады, олардың дербес тағдырлары
мен мінездері империя тарихында ең көрнектi фактор болып қалыптасты.
Заңдар Август өзiмдi ежелгi римдiк айбын өнеге болғысы келдi
ұнамдардан күштер алмайтында қуатсыз горацияның сөзi есте сақтай. Жаhангер
сарайлар кейiннен Белес болған Палатинда сыпайы үйде өмiр сүредi; оның өмiр
сүруi және әдет республикалық идеалдарға сәйкес келдi; ол басқа киiм бұдан
басқа, Ливия император әйелiн үйдiң үй иесiсiмен тоқыған тасыспады.
Провинциялардың тағдырында тiк бұрылыс онда болады: Рим
поместьелерiнiң оларынан (membra partesque imperii ) аздап мемлекеттiк
денелер болып қалыптасады. Тамақтандыру үшiн провинцияларға бұрын жiберетiн
проконсулдарға провинциядағы олардың болуын ендi нақтылы еңбек ақы және
мерзiм белгiленедi созылады. Провинциялар бұрын тек қана зат болды; ендi,
керiсiнше, оқу құралы, тамыз оларға Римнан провинциал қалалары салып
бiтiредi екен, олардың парыздары төлеп қояды, апаттар көмекке оған
уақытында келедi. Мемлекеттiк әкiмшiлiк ұрықта әлi болады; құралдардың
императоры провинциялардың жағдайы бiлуге аз алады және сондықтан iстер
жағдаймен танысуға өзi керек санайды. Агт барлық провинция Африка және
сардинадан басқа, және олардың айналмасында көп жылдар өткiздi кiрiп-шықты.
Ол әкiмшiлiктiң мұқтаждықтары үшiн пошталық қатынасты жасады; империяның
орталарында, форумда, шеттерге Рим жүрген көп жолдар бойынша қашықтықтар
болып есептелетiн бағанаға шарт қойған.
Республика тұрақты әскердi бiлмедi; жауынгерлер жылға олардың ту
шақырған қолбасшыға кешiрек ант бердi - жорықтың аяқтауына дейiн. Бас
қолбасшының өкiметiнiң тамызынан өмiрлiк, әскер болып қалыптасады -
тұрақты. Әскердегi қызмет 20 жылдарға анықталады, ардагер кейiн не құрметтi
демалыс және қамтамасыз етуге ақшалай құқық алады немесе топырақпен. Керек
емес мемлекеттiң iшi керек әскер шекаралар бойлай орналасады; Римда Р
терiлген таңдаулы адам 6000 шақты адамы бар отряд тұрады. (преториандар )
азаматтар, 3000 преториандар Италияда орналастырған; өңге әскерлер
шекаралар бойынша қойып шыққан. Тамызды өзара соғыстар пайда болған
уақытындадан үлкен Легион санға (3 таусағыздың ұтылуында қаза тапты) 25
сақтады. Олардың iшiнен (сол Рейн жағасы бойынша облыстар) жоғарғы және
төменгi Германияда 2 және Испанияда бойынша 6, 4, Мысырда және Африкадағы
Сириядағы 8 Легиондар, дунай маңындағы облыстарында 3 тұрды әрбiр легионда
Әскери үстемшiлдiк 5000 адамды есептелдi, Pимге шеңберiндерек республикалық
мекемелер жатқызылмай және провинциялармен шектелмей отырады.; өз үкiметте
отыратын мәнiн Сенат алдында жоғалтады және халық жиналысын мүлдем
жоғалады. Комиций орын легиондарда орналасады; олар өкiметтiң саймандарымен
қызмет көрсетедi, бiрақ олар болуға әрдайым дайын және өкiметтiң көзiмен
жағдай жасайтыны сол үшiн.
Цезарьнiң мұрагерi, Август, жауынгер және жылжымалы тайпалардың оның
бағындыру ағаларын галлиларда iстелген Германияда жасап, берiк шекараны
және солтүстiктен қауiпсiздiктi Римге қамтамасыз етуге есептi өз
жауапкершiлiгiне алды. Екi тараптармен - батыстан, Элбаға бағыт бойынша,
және оңтүстiктермен, Дунайға бағыт бойынша - Бас және тибериелер, Рдың
Велиi императордың өгей ұлдары, друз. Германия жүрегiне легиондар. Жоспар
бiрақ тек қана жартыға сәттi болды; таусағыздың ұтылуы 9 г н. э.) империяны
Тевтобург орманында Элбаға үстемдiлiктiң таратуы туралы бас тарытқызады
және Рейнмен қанағаттануға ойлата алды. Германдықтар массалармен әлi
жерленуге жеткiлiксiз болатын оңтүстiкте Дунайға дейiн шекарасын және жаңа
провинцияларды ұйымдастыруға алып жүрудiң сәтi түстi: Рецияны,
Винделициеймен, және Норик. Өшiге iстеуiрегi римдiктер бұдан әрi шығыста
кездестiрген кедергi тамыз ендi соғысқан паннонияда және римдiктер
иллириялардан кiретiн далмацияда болды. Далматиннiң - паннонның соғысындағы
батылсын Тиберия жетiстiгi 9 г н. э.) Тамақ және үш жаңа провинциялардың
ұйымына оның бастауынан Дунай шекарасы Римға қамтамасыз еттi - паннония,
иллирия және Мезии, әлi бұрын бодан Македония проконсулымен.
Август римдiк үстемдiлiктiң үшiншi концентрлi шеңберi және
оңтүстiктенi тұйықтады. Сирия тықсыратын Мысыр Рим ұстасты және бұл
бағындыру құтылды, цезарь және антонияны сүйсiндiруге iстей алған арқасында
өз ханшасы Клеопатраға тәуелсiздiктi сонан соң сақтады. Тозыңқы ханшаға
қандас тамыз қарағанда сол жетудiң сәтi түспедi, және Мысыр римдiк
провинция болды. Римдiк үстемдiлiктiң батыс Африканың бiр бөлiгiнде сонымен
бiрге тура (Марокко ) Мавретаниюды үйретiп алатын және Юбенi оның
нумидияның патшасына берген тамызда Нумидияны Африка провинциясына қосты
бiржолата көз жеткiздi. Римдiк пикеттер Мысыр шекараларындағы киренаиктерге
Марокко барлық сызық арналған шөлдiң көшпелiлерiнiң облыстың бос емес
мәдениеттерi қорыды. Юлий-Клавдий әулеті: Авусттың мұрагерлерi
Август жасалған тетiктiң кемшiлiктерi оның өлiмiнен кейiн iле-сала
бiлiндi. Ол шешiлмеген мүдделер соқтығысуын қалдырды және Арал қамалған
оларына тибериемен және тектi немеремен, жарамсыз жас баланың өгей ұлымен
асырап алынған бала олардың аралығында дұрыс айтады. Зор еңбектерге, ақылға
және тәжiрибелiлiктер (14-шi) тибериелер беттерiнше мемлекеттегi бiрiншi
орынға құқығы болды; ол деспот болғысы келмедi: провинциалдар үшiн оған
жағымаздармен айналған (dominus ) мырзаның лауазымы ол құлдар оның мырзасы
ретiнде ғана үшiн айтты қабыл алмай - император, азамат-азамат үшiн.
Провинциялар оларда тапты, өздерiнiң оның жек көрушiлерiнiң мойындауы
бойынша, қамқор және айтарлықтай үкiмет; ол мейiрбан шiркеушi қойды
қырығатын өз проконсулдарына текке емес айтты, бiрақ сүрiк олардан
сыдырмайды; алдынаға Римында бiрақ өткен айбын туралы Сенат, толық
республикалық тартулар және еске түсiрулер тұрды - және императормен және
Сенаттың аралығында қатынастар тез бүлiнген жағымаздар және сөз тасушы
болды. Тиберия жанұясындағы қайғылы жағдайлар және қайғылы шиеленесулерi
императорларды өшiктiрдi, сонда саяси процесстердiң қанды Драмасы,
Сенаттағы Капри Аралда масқара таңбалаған рақымсыз қарттың тацитiнiң
өшпестей жасау көркем бейнелелген (impia bella ) ымырасыз соғыс басталды,
сонша құмар.
Жас бала дәлдiктегi бiзiне соңғы минуттары белгiсiз болатын Тиберия
орынына әйгiлi және барлық (37-шi) калигулалардың германика жоқтаған оның
немересiнiң ұлы жариялаған әлпеттi, бiрақ тез ессiзденген ұлылықтың
елiрмесi және буырқанған мейiрiмсiздiкке дейiн жеткен өкiметтер.
Преториялық мiнбенiң семсерi табыну үшiн Иерусалим храмындағы өз мүсiнiн
орнатылуға оқталған ақылсыздың өмiрi бiрге Иегов кесiп тастады. Сенат
республика туралы еркiн iшiне дем тартып армандады, бiрақ жаңа императордың
оны, (41-шi) оның Клавдиясы, германиканың ағасының қиырдың преториандары.
Ол өз екi әйелдерi, мессалина және римдiк әйел масқара жапқан сол уақытқа
дейiннiң Агриппиналары жеккөрiнiштi ойыншық болды. Оның түрi бұрмалаған,
алайда, саяси сын-сықақпен; империяның iшкi дамытуы да, сыртқы да және
онда, оның қатысуысыз емес, созылды. Клавдиялар Лионда дүниеге келдi және
сондықтан галлиларды мүдделердi жүрекке әсiресе қабылдады және галл: ол
Сенатта Северндердiң Римдағы олардың түсiнiктi құрметтi қызметтерi үшiн
жасалуға сұратқан тұрғындарының галлилары өтiнiштi өзi қорғады. Клавдиялар
Фракия провинциясына Котиса 46 г патшалыққа аударды, Мавретаниидан римдiк
провинцияны жасады. Британияның әскери жұмысы, бiржолата бодан агриколамен
онда пайда болды. Қастық, мүмкiн, және қылмыс, Агриппиналар оның ұлы, (54-
шi) Неронға өкiметке жолдарын ашты. Және империяның алғашқы екi
ғасырларында, тұқым қуалаушылықтың қағидасы әрдайым дерлiк зиянды оған
әкелетiн осы жағдайда. Мемлекетте дербес сипатпен және жаңадан көрiнген
Неронның дәмдерi және оның жағдайының аралығында сәйкессiздiкке толық
болды. Неронның өмiрлерi жинап келгенде әскери көтерiлiске кенеттен болды;
императорлар өзiн өлтiрдi, және соғыстың келесi азаматтық жылына үш
императорларды ауыстырып қаза тапты - Гальба, Отон, Вителлий. (69—96 жылда)
Флавий әулеті
Өкiмет бiржолата қарсылық қылған иудейлерге қарсы соғысқа, Веспасианда
бас қолбасшыға тапты. Империяның (70-79) оның Веспасианы оған iшкi ұяттар
және көтерiлiстерден кейiн қажетсiнетiн ұйымдастырушы алды. Ол Батав
көтерiлiсi басты, мемлекеттiк шаруашылық Сенатқа қатынас және тәртiпке сал
ұнамдардың ежелгi римдiк оңайлығының өзiмнiң үлгi бола бiтiрдi. Оның ұлы,
(79-81) Тито, Иерусалим қиратқышы, император өкiметi бетте адамгершiлiктiң
сәуле жиегiмен өзiне қоршады, кенже бала Веспасиан, (81-96) Домициан,
растаумен тұқым қуалаушылықтың қағидасы бақыттың Римына әкелмейтiн жаңадан
қызмет еттi. Әрдайым емес сәттi, Сенатпен жауласып және қастандықтың
нәтижесiнде қаза тапқандығыменнен, Домициан тибериеге елiктедi, Рейн және
Дунайда соғысты.
Бес жақсы императорлар - (96—180 жылда) Антониндар
Бұл қастандықтың салдарымен өкiметке шақыруы болды, генерал емес,
Сенат ортасынан адамы, (96-98) жүйкелер жақсы оның императорларының бiрiн
Римге (98-117) Ульпия Траян бала қылып алып бердi. Траян Испаниядан тек
болды; оның төбесi империя болған әлеуметтiк процесстiң айрықша мәнi бар
белгiсi болып табылады. Әйтеуiр, үстемдiлiктен кейiн екi ақсүйектiк туу,
Юлиев және Клавдиев, римдiк тақта Италия муниципиясы және Испаниядан
провинциалынан Гальба, содан соң императорлар Плебей көрiнiп қалады. Траян
империяның жақсы дәуiрiмен екiншi ғасыр iстеп шыққан императорлардың қатары
өзiменмен ашады: барлық олар - (117—138 ) Адриан, (138—161 ) Антонин Пий,
(161—180 ) Марк Аврелий - (испандықтар оңтүстiк галлидан болған Антонинадан
басқа) провинциал тегi; барлық олар негiзiн салушының бала асырап алуына өз
төбесiмен мiндеттiген. Траян қолбасшы, империя сияқты даңқы шықты ең үлкен
көлемнiң онында жеттi.
Траян Дакия жаулап алып отарлаған солтүстiкке империяның шектерi
Днестрге Карпаты жылжытты, және төрт провинцияларды құрастырылғаны шығыста:
(Малай - евфраттың Бастауы) Армения. (евфраттың төменгi жағы) месопотамия,
(жолбарыстың облысы) Ассирия және (Палестинадан Ювқа) аравия. Бұл iстелдi
тағылық тайпалар және шөлдiң көшпелiлерiнiң тұрақты басып кiру ол
кiжiңдеген империялары жылжытып қою үшiн сол үшiн жаулап алушы мақсаттармен
ғана емес. Траян және оның мирасқор адрианымен мұқият қамнан бұл көруге
болатын (бiлiктiң Траяндары) Молдавияда, майн және оңтүстiк Германия арқылы
Дунайға (нассау Севернге) Рейнiнен (Pfahlgraben ) limes еңгезердей
бiлiктер, тас бекiнiстерi және қалдықтары бiздiң күндерлер дейiн аман
сақталатын мұнаралармен солтүстiк Англияда шекаралардың күшейтуi үшiн
төктi.
Бейбiтшiлiк сүйгiш адриан әкiмшiлiк және құқықтың төңiрегiдегi
өрнектеулерiмен шұғылданды. Август, Адриан қалай провинциялардың баруында
көп жылдар өткiздi; ол Афинылардағы архонты қызметтi өз жауапкершiлiгiне
алуға жиiркенбедi және оны жоба үшiн қалалық басқаруды өзi құрады. Оны
болды бiлiм берiлгенiрек. Өз қаржы реформаларымен адриан қалай әлемнiң
байытқышының жалған атына лайық болды, оның мирасқор Антонины осылай апат
ұшырайтын провинциялар туралы адамгершiлiк, оның көмектесуiнде прозван
тектiң әке болды. Бiз ол туралы философ шақырылған Марк Аврелийдiң
Цезарьлерi жоғарғы орын қатарда теңеулерге бiр-бiрдендер емес соттай аламыз
орналасады - бiз оны бiлемiз өз мазмұндамасыдағы жоспарлары да ойла. Ұлы
өрлеу қалай саяси ойлаған бол Римдің жақсы адам iске асқан. республиканың
түсу уақыттарымен, айқынырақ жинағы бұл туралы бiздi куәландырады барлық
барлық құқықтар үшiн барлық заңдар үшiн негiзде бiрдей тең жүргiзiлетiн
еркiн мемлекеттiң түрiн өз жанында тасыстым. Тақта бұл философқа керiсiнше
римдiк императордың өкiмет өз дербес әскери үстемшiлдiк сынап көруге тура
келдi; көп жылдар ол ол өлетiн Дунайда бiрiккен соғыста жүргiзiлу мiндеттi.
Тақтың өсiмтал жас шама орнаған төрт императорларынан кейiн және тапты,
шынымен мұра, жас балаға, және және анық емес. (180—193 ) Коммод емес
мерейлер сүйiктiлерге мемлекетпен басқару берiлiп қомағайлану тәрiздi,
майдан емес, цирк және амфитеатр: ол дәмдер бiрақ Нерон шебер емес емес,
гладиатор болды. Ол қастандық жасаушыларды қолдан қаза тапты.
488 жылы Солтүстік Италияға остготтар басып кіріп, өз корольдіктерін
(493 – 544) құрды.
554 жылы Италияның көпшілік бөлігін Византия империясы басып алды.
754 – 56 жылы франктер Апеннин түбегіне жорық жасап, елдің орталық
бөлігін бөліп алды және ол жерді Рим папасына тарту етті. Бұл қасиетті Папа
мемлекетінің (Папа облысы) құрылуының бастамасы болды.
774 жылы елді толығымен Ұлы Карл жаулап алды. Франктер империясының
ыдырау нәтижесінде 781 жылы Италия корольдігі құрылды. Герман королі Оттон
Корольдігінің басқыншылық жорықтары (951 және 961 – 62) нәтижесінде
корольдік 962 жылы Қасиетті Рим империясының құрамына қосылды. Ақсүйектер
арасындағы өзара қырқысулар, арабтар мен венгрлердің шапқыншылықтары
халықтың тұрмысын күрт нашарлатып жіберді. Италияның басқа Еуропа елдерінен
басты ерекшелігі мұнда қалалар өте көп болды және қолөнер мен сауда-саттық
үнемі қызу жүріп жатты.
10 ғасырдан бастап қалалардың сеньорлармен (герцог, граф, епископ)
күресі нәтижесінде коммуналар (өзін-өзі басқаратын қалалық қауымдар) құрыла
бастады. Коммунадағы билік қала шонжарларының, бай көпестердің қолында
болды. Бірте-бірте елдің аса ірі портты қалалары (Генуя, Венеция, т.б.)
Батыс пен Шығыс арасындағы басты сауда орталықтарына айналды.
1154 – 76 жылы герман императоры Фридрих Барбаросса Италия қалаларын
бағындыру үшін елге 5 рет жорық жасады. Дегенмен Констанц бітімі (1183)
бойынша, Италия қалалары өз тәуелсіздіктерін сақтап қалды. Германдарға
қарсы күрес елде ұлттың сана-сезімінің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.