Турбо Паскаль тілінің графикалық режимнің мүмкіндіктері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1 КОМПЬЮТЕРЛІК ТЕХНИКАНЫҢ ҚАУІПСІЗДІК ЕРЕЖЕСІ
1.1 Компьютерлік техника қауіпсіздік
ережесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2 НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1 Турбо Паскальда жұмысты
бастау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2 Программа
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...
2.3
Графикалық режим ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...
2.4 GRAPH модулінің процедуралары мен
функциялары ... ... ... ... ... ... ..
2.5 Геометриалық объектілерді құру
процедуралары ... ... ... ... ... .. ... ... ...
2.6 Графикалық режімде
мәтін жазу процедуралары ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.7 Мәтіндік режимде
жұмыс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
..
3 АРНАЙЫ БӨЛІМ
3.1 Есептің
қойылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ...
3.2 Идентификатор
кестесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.
3.3 Есепті шешу
алгоритмі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... .
3.4 Бағдарлама
листингі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... .
3.5 Оператордың
нұсқауы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .
3.6 Бағдарлама
нұсқауы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ҚОСЫМША
Блок-
схема ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Нәтиже ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

КІРІСПЕ
Қазіргі компьютерлерде символдардан бөлек әр түрлі суреттер,
графиктер салуға болады. Ол үшін Туобо Паскаль тілінде әр түрлі графикалық
процедуралар пайдаланылады. Бұл графикалық процедураларды ІВМ РС тәрізді
дербес компьютерлерде пайдалануға болады.
Курсттық жобама байланысты Графикалық режимнің мүмкіндіктерін
қарастырдым яғни дисплей экранның бетіне нүкте , түзу немесе қисық сызық,
шеңбер, эллипс және кез келген тұйық сызық сызып шығуға болады. Сонымен
қатар тұйық сызықтардың ішін әртүрлі түспен бойяп қоюға болады. Сызықтарды
жылжыту , айналдыру және басқа басқа орынға көшіру арқылы көрнекі
бейнелермен мультфилмдер жасауға болады.
Дисплей экранына график салу үшін оның нүктелерінің координаталарын
көрсету қажет.
Графикалық режімде жұмыстарды атқаратын Турбо Паскальдің 7.0
нұсқасында графикалық процедуралар мен функциялар өте көп, енді біз
солардың негізгілеріне тоқталып өтеміз. Ең алдымен GRAPH модулі іске
қосылысымен оның ішіндегі процедуралар мен функцияларды пайдалана беруге
болады.
Графикалық режімді алғаш рет іске қосу (инициализациялау) үшін
Initgraph процедурасы қолданылады. Егер дисплей типін көрсеткіміз келмесе
немесе оны білмесек , стандартты Detect тұрақтысын қолданамыз. Сонда
InitGraph процедурасы көмегімен драйвер автоматты түрде таңдап алынады да
оның тиімді режімі де өзіне-өзі орнатылады. Графикалық режімнен шығу
(программаны аяқтау ) үшін параметірсіз жазылатын Closgraph процедурасы
пайдалынады. Бұл процедура орындалғанда барлық графикалық режімдар алынып
тасталады және бейнелер буфері босатылады. Графикалық режимді орнатумен
одан қалай шығу керектігін уйренгеннен соң керекті процедураларды пайдалана
отырып Турбо Паскальда геометриялық объектілерді қара экранға салуымызға
болады. Курстық жобамның тақырыбына байланысты (Геометриялық фигуралардың
графигін салу) менде керекті процедуралар арқылы геометриялық фигураларды
салдым,яғни төртбұрыш,шеңбер,элипс,доға,түзу және т.б фигураларды 0-15
дейінгі түстерді пайдалана отырып салдым.

1 ҚАУІПСІЗДІК ЕРЕЖЕСІ

1.1 Компьютерлік техника қауіпсіздік ережесі
Компьютерлік техника кабинетінде жұмыс жасау кезінде техника
қауіпсіздігін сақтау студенттер мен оқытушылардың негізгі міндеттері
болып табылады.
Аталған міндеттерді орындауда студент төмендегідей:
1. жалпы;
2. дербес компьютерде жұмыс жасау алдындағы;
3. жұмыс жасау кезіндегі ;
4. апаттық жағдайдағы;
5. жұмыс соңындағы талаптар мен ережелерді білуге тиіс.
1. Жалпы техника қауіпсіздігінің ережелеріне қойылатын талаптар
төмендегіше:
- компьютерді токқа қосатын сымдарға, қос тілді
розеткілерге, штеккерлерге тиісуге және
жабдықтарды оқытушылардың рұқсатынсыз жылжытуға
тиым салынады.
- Оқытушылардың рұқсатынсыз сыныптан шығуға және
кіруге болмайды.
- Дербес компютерді су қолмен және су киіммен
жұмыс істеуге болмайды.
- Дербес компьютердің жанына портфельдер, сумкалар,
кітаптар қоюға тиым салынады.Үстелде қалам мен
дәптер ғана болуға тиіс
- Клавиатураға артық зат қоюға болмайды.
- Компьютерлік сыныпта жүгіруге, ойнауға, жанындағы
құрбыларын алаңдатуға, бөгде жұмыстармен
шұғылдануға тиым салынады.
2. Дербес компьютермен жұмыс жасау алдындағы қауіпсіздік ережесінің
талаптары:
- Дербес компьютерді іске қосу кезінде оның сыртқы қорабының
дұрыс жұмыс жасап тұрғандығына және сымдардың қатесіз
жалғанғандығына көз жеткізу керек.

3.Студенттердің дербес компьютермен жұмыс жасау кезіндегі техника
қауіпсіздігінің ережесіне қойылатын талаптар:
- ЭВМ – мен жұмыс кезінде көзді экраннан 60-70 см қашықтыққа ұстау
керек.
- Сыныпқа кірушілермен орнынан тұрмай амандасуға болады.
- Электр тогымен зақымданған жағдайда алғашқы дәрігерлік көмек
көрсету тәсілдерін, өрт сөндіру құралдары жұмыс істеуді және өрт
сөндіру тәсілдерін білу қажет.

4. Апаттық жағдайда техника қауіпсіздігі ережелеріне қойылатын
талаптар:
- Жұмыс жасап отырған кезде дербес компьютерден ақау табылса
немесе күйік иісі шықса , өзгеше дыбыс пайда болса, онда машинамен
жұмыс тоқтатып, мұғалімге хабарлау керек.
- Өрт сөндіруге көмек көрсету қажет.
- Электр тогымен зақымданған адамға алғашқы көмек көрсетуді білу
керек.
- Компьютерлік сыныпта өртті сумен сөндіруге болмайтындығын білуің
қажет. Оған құм және тағы басқа өрт сөндіргіш құрал жабдықтарын
пайдалануға болады.
- Электр тогының әсерімен зақымданған адамды су қолмен ұстауға
болмайтындығын білу қажет.Оны әртүрлі материалдарды ( электр тогы
сымынан басқа) пайдалану арқылы босатып алуға болады.
5. Дербес компьютерде жұмысты аяқтаған кездегі техника қауіпсіздігі
ережелері талаптары:
- Оқытушылардың нұсқауы бойынша аппаратты өшіру.
- Жұмыс орнын ретке келтіру .
- Электр тогымен зақымданған жағдайда алғашқы дәрігерлік көмек
көрсету.
Студент компьютермен жұмыс жасау барысында электр тогымен
зақымданған жағдайдағы алғашқы дәрігерлік көмек көрсетудің төмендегі
берілген әрекеттеріне назар аудару:
1. Токты өшіру ( щиттағы ( қалқанды) батырманы басу арқылы) .
2. Зақымданушыны ток әсерінен ( сымнан) босату.
3. Дәрігер шақыру.
4. Зақымданушыны қарап шығып, оның алған жарақатына байланысты көмек
көрсеу.
1.2. Күйген жағдайда:
- ауырғанда сездірмейтін дәрілер (анальгин, валерион) беру керек.
- Күйген жерге арнайы май жағу керек.
- Зақымданған жерге суық су құю.
- Алдын- ала жараланған, микробтар түспес үшін мөлдір жұқа қағазбен
(целофанмен) орау.
1.3. Есінен танып қалған жағдайда:
- Зақымданушыны жауырынмен тегіс жерге жатқызып, басын бір жағына
қаратып , қырымен орналастыру керек.
1.4 Тыныс алысы тоқтаған жағдайда:
- ауызды ашып тілдің орналасу жағдайын тексеру керек, егер тіл
күрмеліп қалған болса, оны қолмен дұрыс қалпына келтіру қажет.
- Дем алыс жағдайына келгенге дейін, қолдан демалдыру ( ауызбен,
ауызға) немесе дәрігер келгенге дейін, жаттығулар жасау.
1.5. Шаршаған жағдайда қолданылатын жаттығулар:
- Студент компьютермен жұмыс жасай отырып шаршаған жағдайда
төмендегі келтірілген жаттығуларды пайдалану қажет.

2 НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1 Турбо Паскальда жұмысты бастау

Турбо Паскальдің интегралдық ортасы пайдаланушылардың сұраныстарын
операциялық жүйесі-ақ қамтамасыз етеді.
Интегралдық ортаға кіру. Ds-тың командалық қатарында C:TP\TURBO
EXAMPLI:1PAS деп теріп, Enter пернесін басу керек. Бір сәттен кейін
экранның жоғарғы бөлігінде Examplr1.pas жазуы бар Текстік редактор терезесі
пайда болады . Егер программа аты көрсетілмесе бос терезе жиегінде
Noname00.pas- стандартты атауы тұрады.
Редактордың терезеде терілетін программа мәтінін қабылдауға немесе
бұрынғы бар программаны редакциялауға дайындығын жанып-өшіп тұратын курсор
арқылы білуге болады. Редактордан шықай-ақ, программаны компиляциялау
немесе орындау командасын бере аламыз.
Белсенді терезе. ТР интегралдық ортасы бірнеше тереземен жұмыс жасауға
мүмкіндік береді. Егер ортада бірнеше терезе ашылған болса, онда біреуі
ғана, яғни қос жиекті терезе белсенді деп есептеледі . Жоғарыдағы
әрекеттердің барлығы белсенді тереземен орындалады. F6 пернесін басып, кез
келген терезені белсенді етуге болады.
Белсенді терезеде программа мәтінін жазу. Егер терезеге программа
мәтіні симаса , онда оны PgDn (“алға”), PgUp( кейін қарай) пернелерін басу
арқылы парақтап көруге болады.
Программаны сақтау. Терілген белсенді терезеден Ғ2 пернесін басу
арқылы файлға сақталынады. Егер файлға атау берілмеген болса, онда ТР файл
атауын енгізуді сұрайды. Ғ2 пернесін әрдайым басып отырған жөн.
Программаны компиляциялау. Ғ9 не ALT+Ғ9 пернесі басылғанда компилятор
программаны тексереді. Егер қате табылса, әдетте терезе шекарасында,
хабарлама шығады. Ал қате жоқ болса, “Compile successfully. Press and key”
хабарламасы шығады.
Программаны орындау. Программаны орындау командасы Ctrl+Ғ9 пернелер
комбиляциясымен іске асады. Нәтиже Alt+F9 пернелері арқылы көрінеді
(редактор терезесі“ ашылады”). Редакторға қайта өту үшін кез келген
литерлік перне шертелуі керек.
Көшірме алу . Жұмыс соңында дискіде файл көшірмесін алған дұрыс.
Alt+F9 пернелерін шертіп, пайда болған “File” мізірінен “Save as...” қатары
таңдалынып, Enter шертілген соң, файлдың толық атауын теру керек. Мысалы
a:\Example.pas деп, теріп Enter пернесі басылса, белсенді терезе мазмұны
көшірмесі дискетке жазылады.

Файлды ашу. ТР –да дискіде сақталған программа мәтінін редактор
терезесіне шығару (файлды ашу) F3 пернесін шерту арқылы орындалады .
Алдымен енгізу өрісі бар сұхбат терезесі пайда болады .
Жаңа экранды ашу . Alt+F пернесін басып, File мәзірінен New қатарын
таңдалынған жағдайда жаңа экранда файл Nanamexx атымен пайда болады.
Мұндағы “хх” цифрлар.
Тексті баспаға шығару. Принтерді іске қосып, “File” мәзіріндегі
“Print” қатары таңдалса, белсенді терезе мазмұны қағаз бетіне басылып
шығады.
Турбо Паскальдан щығу - Alt+X пернелерін басу арқылы орындалады. Егер
ашылған терезе мазмұндарын сақтау ұмытылса, оны сақтау туралы хабарлама
шығады.
Паскаль тілінің алфавиті
Паскаль тілінде қолданылатын символдар: 1)26 үлкен және кіші латын
әріптері: 2) 0,1,..., 9- араб цифрлары ; 3) Арнайы символдар ; 4)Кілттік
сөздер.
1-кесте
Арнайы символдар Мағынасы
‘ Дәйекше
{ } Жүйелік жақша
= Тең
Кіші
Үлкен
Кіші не тең
Үлкен не тең
- Азайту
* Көбейту
Бөлу
( ) Жай жақша
[ ] Тік жақша
: Қос нүкте
. Нүкте
, Үтір
; Нүктелі үтір
+ Қосу

Паскаль тіліндегі программа - сипаттау және операторлар бөлімдерінен
тұрады. Программа орындалу барысында Const кілттік сөзінен басталатын мәні
өзгермейтін деректер – тұрақтылар. Тұрақтылар программаның сипаттау
бөлімінде сипатталады.

Программалауда айнымалы деп мәлімет үшін жадтан бөлінген орынды
айтады. Айнымалылардың мәні программа барысында өзгеруі мүмкін .
Айнымалылар латын әріпінен басталған әріптер цифрлар және ‘ ’ символы
комбинациясы арқылы белгіленуі мүмкін. Мұндай белгіленуді айнымалы аты
немесе иденфикатор деп атайды. Иденфикатор айнымалылармен бірге,
тұрақтыларға, программаларға, прцедураға, функцияға, тағы басқаларға да
беріледі.
Иденфикатор ретінде кілт сөздерді қолдануға болмайды. Айнымалылар жәй
және индексті болып бөлінеді. Жай айнымалылар өз атымен жазылады, ал
индексті бар айнымалыларда оның атауы мен индексі көрсетіледі.
Мысалы: Top, X, Z5, Vol, F[1], B[2,1], A[I], B[IJ].

2-кесте
Кілттік сөздер Аудармасы
And Және
Array Массив
Begin Басы
Case Таңдау
Const Тұрақты
Do Орынды
End Соңы
File Файл
For Үшін
Function Функция
If Егер
Or Немесе
Else Әйтпесе
Procedure Процедура
Program Программа
Record Жазу
Repeat Қайталау
Then Онда
Type Тип
Var Айнымалы

2.2 Программа құрылымы

Программа мәтіні : Program программа -аты;- деп аталатын, міндетті
емес элеметтен , ал сипаттау бөлімдері ретімен келесі кілттік сөздерден
басталуы мүмкін:
Label (белгілер)
Const (тұрақтылар)
Type (типтер)
Var (айнымалылар)
Function, procedure (функция,процедуре).
Сипаттау бөлімінен Begin, End – операторлық жақшаларына алнған
программаның орындалу бөлігі орналасады.
Айнымалылар келесі схемалар түрінде сипатталады:
Var айнымалы аттары тізімі :тип;
тип - стандартты тип атауы не сипатталған тип арқылы берілуі мүмкін
. Спатталған типтер құрырымдық айнымалыларға қолданылады. Сипатталған
типтер құрылымдық типтер Type анықталады.
Type тип аты = типтің сипатталуы ;
Тұрақтының сипатталуы : Const тұрақты аты = мәні;
Белгідердің сипатталуы: Const тұрақты аты = мәні;
Белгілердің сипатталуы : Label белгілер тізімі; белгі – ең көбі 4
цифрдан тұратын және программада оператор алдына қос нүкте арқылы жазылатын
әріптер не цифрлар комби нациясы. Белгіге өту Goto белгі: - операторы
арқылы орындалады.
Түсініктемелер фигуралық жақшаға алынып жазылады. Оларды жазу үшін
орыс немесе қазақ әріптерін қолдануға болады.
Оператор – белгілі бір іс - әрекет орындау үшін жазылатын нұсқау
(кілтік сөз). Әр оператор соңына нүктелі
үтір (;) қойылады. Бірнеше оператолар Begin; End түсінді сөздерімен
шектеліп жазылса, ол құрама оператор деп есептелінеді. Begin және End
оперлаторлық жақшалардеп аталады. Begin нен - кейін және End – тің алдына
нүклелі үтір қойылмайда, ол опреаторлар арасында қойылады. Егер программа
артық нүктелі үтір қойылса, ол бос оператор деп есептелінеді. Бос оператор
– ешқандай әрекет орындамайтын оператор.
Стандартты типтер:
• Паскальда анықталған стандартты типтер:
• Бүгін типтер-Shortint, Integer, Longing, Byte, Word;
• Нақты типтер-Real, Single, Double, Extended, Comp;
• Логиқалық тип-Boolean;
• Символдық тип-Char;
• Жолдық (қатарлық)тип-String;
• ASCII - қатарлық тип - Pchar;
Мәтіндік файл-Text;
Нұсқағыш тип-Pointer.
Программалаудың элементтері:
Программлаудың көпшілігі белгілі бір есепті шешу үшін жазылады. Ал
есептің шешіиіне ақпараттармен деректерді өңдеу арқылы жетуге болады.
Сондықтан программалаушы ретінде сізге қалай
• Ақпараттарды программаға кіргізу-енгізу ;
• Ақпараттарды сақтау-деректеу ;
• Деректеудің өңдеудің дұрыс командаларын беру- операциялар;
Программардан деректерді алу – шығару керек екенін білу қажет,
Сонымен , программалаудың жеті түсініктерін атап өтейік енгізу,
деректер, операциялар, шығару, шартты орындалу, циклдер және қосалқы
программалар. Төменде әрбір элементтің қысқаша сипаттамасы берілген:
1. Енгізу. Бұл пернеліктен келіп түсетін немесе сыртқы есте сақтау
құрылысындағы деректер жиынынан оқылатын ақпарат;
2. Деректер. Бұл тұрақтылар, айнымалылар, массивтер, жазбалар,
жиындар, мәтіндер, файлдар;
3. Операциялар. Мәтіндерді менщіктеуді өрнектеуді , мәндерді
салыстыруды қамтамасыз етеді;
4. Шығару. Бұл ақпараттарды дербес компьютердегі мониторындағы
экранға шығару немесе СЕСҚ-дағы деректер жиынына
жазудыбілдіреді.
5. Шартты орындау. Бұл бір немесе бірнешелердің командалардың
белгілі бір шарт орындалғанда орындалуы. Егер шарт орындалмаса,
онда бұл комндалар өткізіліп жіберіледі немесе коиандалардың
басқа жиыны орындалады;
6. Циклдер. Мұнда командалардың жиыны қандай да бір шарт ақиқат
болып тұрған кезде немесе шарт ақиқат болмайынша қайталанып
орындалады;
7. Қосалқы программалар. Программаныңғ кез-келген жерінде аты
арқылы шақырып орындауға болатын инструкциялардың белгілі атпен
біріктірілген жиыны.

2.3 Графикалық режим
Қазіргі компьютерлерде символдардан бөлек әр түрлі суреттер,
графиктер салуға болады. Ол үшін Туобо Паскаль тілінде әр түрлі графикалық
процедуралар пайдаланылады. Бұл графикалық процедураларды ІВМ РС тәрізді
дербес компьютерлерде пайдалануға болады. Турбо Паскаль тілінің
нұсқаларындағы нөмірінің өсуіне қарай 4.0, 5.0, 7.0 графикалық
процедуралардың мүмкіндіктері де өсіп отырады. Ол процедуралар СRT
кітапханасында жинақталған.
Біз бұл оқулықта CRT жәнеGRAPH кітапханаларындағы процедураларды
пайдаланамыз. Компьютер экраны әдетте символдық режімде болады. GRAPH
модулінде орналасқан кітапханадағы процедуралар мен функцияларды пайдалану
үшін программа элементтерін сипаттау бөлігінде
USES GRAPH;
Түйінді сөзін пайдалану керек . график сызуда CRT кітапханасындағы
процедураларды пайдалану қажет бола онда
USES GRAPH CRT;
жолы қолданылады.
Жалпы дисплей адаптерлері рафикалық режімде 200, 350 тіпті 600
нүктеден тұратын экран жолдарының әрқайсында 640, 720, 800 нүкте тізбегін
бейнелей алады. Мұндағы нүкте деп отырғанымыз - өлшемі 0,8х1 квадрат
милиметр болып келген кішкентай төртбұрыш, яғни пиксель. Әр бір нүктенің
координаталары екі бүтін санмен (Х,Ү) анықталады. Дисплей экранына график
салу үшін оның нүктелерінің координаталарын көрсету қажет. Координаталар
басы (0,0) болып экранның сол жақ жоғарғы бұрышы есптеледі. Х
координаталары солдан оңға қарай , ал Ү мәндері жоғарыдан төмен қарай өсіп
отырады. Мысалы EGH адаптерлерінң EGAHI режімінде экран бұрыштарының
координаталарын Х= 0..63,Y= 0..199 арлығында көрсету қажет. Экранда Х осі
содан оңға қарай Ү осі жоғарыдан төмен қарай бағытталған. Мәтіндік режімнен
графикалық режімге көшкенде экран тазартылады. Графикалық режімде экраннан
курсор көрінбейді. Дисплей экранның бетіне нүкте , түзу немесе қисық сызық,
шеңбер, эллипс және кез келген тұйық сызық сызып шығуға болады. Сонымен
қатар тұйық сызықтардың ішін әртүрлі түспен бойяп қоюға болады. Сызықтарды
жылжыту , айналдыру және басқа басқа орынға көшіру арқылы көрнекі
бейнелермен мультфилмдер жасауға болады. График тұрғыза үшін оны шығару
немесе бастау нүктесін көрсету қажет. Мәтіндік режімде ол курсор позициясы
болып саналады ал графикалық режімде көрініп тұратын курсор жоқ, бірақ
экранда көрінбейтін курсор тәрізді сілтеме белгі СР бар. Негізінде оны да
курсор деп қабылдауға болады.
Графикалық режімде жұмыстарды атқаратын Турбо Паскальдің 7.0
нұсқасында графикалық процедуралар мен функциялар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.