Қазақстан республикасы оңтүстік өңірінің эрозияланған топырағының құрылымдық құамының өзгеруіне дифункционалды полиэлектролиттердің (ДПЭ) әсерін зерттеу

МАЗМҰНЫ

Кіріспе.

1. Топырақтың механикалық құрамына сипаттама.

2. Суда еритін полимерлер, соның ішінде полиэлектролиттердің химиялық қасиеттері және жалпы сипаттамасы.

3. Полиэлектролиттердің құрылымы құрылысы.

4. Полиэлектролиттердің дисперстік жүйелердің тұраұтылығына әсері.

5. Топырақ бөлшектері өлшемдерінің дифункционалды полиэлектролиттердің құрылымдаушы қабілетіне әсері.

Қортынды.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

Кіріспе.

Соңғы жылдары топырақтың жоғарғы бөлігінің, соның ішінде ауыл шаруашылығы айналымындағы аумағының қарқынды пайдаланылуы нәтижесінде әртүрлі механикалық күштер су, жел әсерінде эрозиялану үдерісі күшейіп отыр. Сондықтан топырақтың эрозиялануы тек өнімділігі төмендеуі салдарынан экономикалық тиімсіздікті туындатпастан, оның шаң-тозаң түріндегі майда бөлшектерінің таралуы себепті арэ-, годроэкологиялық ортаның ластануын да келтіріп шығаруда. Сол себепті топырақтың өнімділігін қайта тіктеу және қоршаған ортаның экологиялық жағдайына залалды әсерін болдырмау үшін суда еритін полиэлетролиттердің (СЕПЭ) қатысында құрылымдық құрамын жақсарту экологиялық, экономикалық тұрғыдан аса маңызды орын алатынын көптеген дамыған елдердің тағлымдық тәжірибелері көрсетіп келеді.

Жұмыстың мақсаты: Соған байланысты жұмыста Қазақстан республикасы оңтүстік өңірінің эрозияланған топырағының құрылымдық құамының өзгеруіне дифункционалды полиэлектролиттердің (ДПЭ) әсерін зерттеу мақсат етіп қойылды. Бұл түрдегі полиэлектролиттер ретінде полиакриламид (ПАА), натрилі тұзы (КМЦ-Na) және натрилі тұзын калимоногидро фосфатпен бейтараптап алынған (КМЦ-Na+К ₂ НРО ₄ ) үлгілері таңалды. Өйткені суда еритін полиэлетролиттердің топырақтың құрылымдық құрамына әсер ету тиімділігі қосылған ерітіндінің концентрациясы, рН көрсеткішінен келіп шығатын полиэлектролит құрамындағы функционал топтардың табиғатына қарап өзгеретін макромолекуланың конформациялық күйіменмен тығыз байлансыты. Соның үшін тандалған полиэлектролит үлгілерінің эрозияланған топырақтың құрылымдық құрамына әсер ету себептерін полиэлектролит макромолекуласының конформациялық күйімен байланыстылығын көрсету мақсатында ерітіндінің тұтқырлығын (η), оптикалық тығыздығын (Д), электор өткізгішігін (χ), құрылымдаушы қабілетін концентрациясы мен рН көрсеткішіне қарап зертелді. Нәтижелер полиэлектролит ерітінділерінің меншікті тұтқырлығы(η _менш ), электор өткізгіштігі (χ) және оның қатысында түзілген эрозияланған топырақтың суға төзімді түйіршіктері (СТТ) мөлшері қосылған концентрацияға пропорционалды өзгеретінін көрсеткенмен, олардың сандық мәндері арасында біршама айырмашылықтар барлығын айқын байқатады.

1. Топырақтың механикалық құрамына сипаттама.

Өсімдіктердің, жануарлардың (әсіресе микроорганизмдердің), климат жағдайларының және адамдардың әсерімен өзгерген жер бетінің үстіңгі борпылдақ қабаты. Топырақ бойында құнарлылық қасиеті, яғни өсімдіктерді сумен, басқа да қоректік элементтермен қамтамасыз ететін қабілеті болады. Механикалық құрамы (топырақ түйіршіктерінің мөлшері) бойынша топырақ құмды, құмдақ сазды және саз топырақ болып бөлінеді. Жасы мен генезисі бойынша - қыртысты күлгін топырақ, батпақты топырақ, ормандық сұр топырақ, қара топырақ, қоңыр топырақ, күрең топырақ, тағы басқалар болып бөлінеді. Топырақтың жер бетінде таралуы зоналық (горизонтальды және вертикальды) заңдылыққа байланысты. Топырақ - литосфераның жоғарғы әуе қабатымен байланысатын қабат, бүкіл биосферадағы тіршіліктің тірегі. Топырақ ғасырлар бойы топырақ түзуші факторлардың үздіксіз әрекетінен пайда болған табиғаттың ерекше табиғи, әрі тарихи денесі.

Топырақтану ғылымының негізін орыс ғалымы В. В. Докучаев қалады. Оның Петербургте басылып шыққаң «Орыстың қара топырағы» (1883 ж. ) атты еңбегінде топырақтың дүрыс анықтамасы, оның қасиеттері туралы ғылыми негізделген түсініктер берілген. В. В. Докучаев топырақ түзілу процесінің бес факторға байланысты екенін анықтады. Оларға: бастапқы аналық жыныстар, ауа райы, жер бедері, уақыт және өсімдіктер мен жануарлар жатады. Кейін ғылыми зерттеулердің нәтижесіне байланысты бұларға су (топырақ суы, жерасты суы) және адамның шаруашылық әрекеті қосылды. Топырақ жеке әртүрлі өлшемдегі қатты бөлшектерден түрады. Қатты бөлшектер сумен және ауамен қоршалған. Сондықтан топырақты үш фазалы жүйе ретінде қарастырады. Топырақтың жоғарғы беті борпылдақ. Мүның қүрамында көптеген өлі органикалық заттар бар (өсімдіктер қалдығы, қарашірік) . Бүл қарашірікті аккумулятивті А қабаты. Тереңірек, өте тығыз иллювиалды өтпелі В қабаты жатыр. Оның астында топырақ түзуші - С қабаты орналасқан. Барлық топырақтар бір-бірінен осы генетикалық қабаттарымен ажыратылады. Әр түрлі топырақтың генетикалық қабаттары қалыңдығымен, түстерімен, қүрылымымен, морфологиялық қасиеттерімен ерекшеленеді. Топырақтың қалыңдығы санмен көрсетіледі. Мысалы, кейбір топырақтарда А қабаты небары 0-5 см, ал кейбіреулерінде 0-50 см болады. Топырақтың типтеріне байланысты А, В, С қабаттары бірнешеге бөлінуі мүмкін. Топырақ қабаты тереңдеген сайын аэрация нашарлайды. Оттегінің мөлшері азайып, көмір қышқыл газы мен органикалық заттардын ыдырауы кезінде бөлінетін басқа да газдардың мөлшері артады. Топырақтың жоғарғы қабаттарында өсімдікке қажетті фосфор, калий, азот, кальций және басқа заттар жинақталған. Топырақтың әртүрлі қасиетіне (қышқылдығы, тұздылығы, ылғалдылығы) байланысты өсімдіктерді көптеген экологиялық топтарға бөлуге болады. Мысалы, топырақтың қышқылдығына байланысты:

1) рН 6, 7-ден төмен қышқыл топырақта өсетін ацидофилді түрлер (сфагналы батпақ өсімдіктері) ;

2) рН 6, 7-7, 0 топырақта өсетін нейтрофилдер (көпшілік мәдени өсімдіктер) ;

3) рН 7, 0-ден жоғары топырақта өсетін базифилді өсімдіктер(аққурай) .

Топырақтың қатты минералдық бөлігі негізінен топырақ түзілу процестерінде әр түрлі өзгерістерге ұшыраған аналық жыныстардан тұрады. Аналық жыныстар топырақ түзу процесінде жоғарыда айтқан факторлардың әсерінен өсімдік тіршілігіне қажетті заттарға байыған, толтырылған ортаға айналады.

Топырақтың механикалық құрамы деп, оның көлемі жөнінен әр түрлі түйіршік бөлшектерден тұратынын айтады.

Топырақ түйіршектері неғұрлым ірілеу болса, соғұрлым топырақтар балшықты-сазды келеді. Ал топырақ түйіршіктері ірілеу болған жағдайда ол құмды болады. Егер де топырақ құрамында майда түйіршіктер мен ірілеу түйіршіктер аралас кезедессе, бұл топырақтар құм -балшықты топырақтар болып саналады. Әдетте, топырақ негізінен майда ұнтақталған түйіршіктерден тұратын болғандықтан, түйіршік көлемі оның диаметрінің ұзындығымен өлшенеді. Топырақтану саласындағы ірі ғалым профессор Н. А. Качинскийдің зерттеуі бойынша топырақ құрамындағы түйіршік өлшемдерінің көлеміне қарай төмендегідей бөлінеді: Диаметрі 3ммден іріректерітастар, 1мм-ден 3мм-ге дейін -ірі құм, 0, 25 мм-ден 1мм-ге дейін орташа құм, 0, 05 мм-ден 0, 25 мм-ден ұсақ құм, 0, 01-ден 0, 05-ке дейін -ірі шаң, 0, 001-ден 0, 005-ке дейін ұсақ шаң, ал даметрі 0, 001мм-ден кішілеу -торзаң, 0, 0001мм-ден кішілері-коллоидтар.

Осы ғалымның зерттеуіне сәйкес топырақтар өзінің механикалық құрамына қарай төмендегі топтарға бөлінеді .

Кесте 1. Топырақтарды механикалық құрамына байланысты топқа бөлу

( Н. А. Качинский, 1965)

Топырақтың механикалық құрамының топырақ түзуде, топырақты ауыл шаруашылығы және басқа мақсаттарға пайдалануда маңызы зор.

Топырақтың механикалық құрамымен оның кеуектілігі, су сыйымдылығы, ылғал өткізгіштігі, ылғалды жоғары көтеру қасиеті, қоректі заттарды жинау мүмкіншілігі, ауа - жылылық режимдері сияқты қасиеттері тығыз байланысты.

Құмды және құмдақ топырақтардың құрылымы нашар келеді әрі әр түрлі ірірек бөлшектерден тұрады. Ылғалды жақсы өткізеді, қолайлы -ауа жылу режимдері болады. Мұндай топырақты өңдеу де өте оңайға түседі. Бірақ та бұл топырақтар қоректік заттарға және қарашірікке кемшіл болады, себебі олар ылғалмен жуылып - шайылып кетеді де онда өсімдіктер сирек өсіп, жөнді қалдықтар қалдырмайды. Ал балшықты топырақтар, керісінше, ылғалды аз өткізеді, су сыйымдылығы мол болады. Ылғал бергіштігі, ауа режимі нашар. Бұл топырақтарды жырту да оңайға түспейді. Дегенмен бұл топырақтар қоректік заттарға бай, құнарлы келеді.

Ауыл шаруашылығына пайдалануға ең қолайлы топырақтар - құрамында құмды түйіршіктер мен балшықты түйіршіктер қабаттасып келетін құм - балшықты топырақтар. Бұл топырақтарда құмды бөлшектер мен балшықты бөлшектердің пайдалы қасиеттері үйлесе келіп, топырақтың ылғал - ауа режимдерін жақсы ұстап, топырақ құнарлылығын арттырады.

Топырақ үгілу нәтижесінен пайда болғаны әр түрлі механикалық бөлшектерден тұрады. Осы механикалық бөлшектер топырақ түзілу және оның әрі қарай даму процестерінде топырақ шіріндісі, өсімдік тамырлары, топырақтағы жәндіктер әрекеттері арқылы бір-бірінен желімденіп, жабысып, әр түрлі топырақ түйіршіктерін -агрегаттарын құрады, яғни Топырақтың түйіршіктілігі деп атаймыз. Бұл топырақ құрылымына (структурасына) кіреді. Топырақ бөлшектерінің құрылымы:

1. Құрылымы жоқ, шаң-тозаңды, борпылдақ.

2. Құрылымы майда түіртпекті, оқ дәрәсіндей, мөлшері 0, 5-1 мм.

3. Дәнді түйіртпекті, диаметрі 1-5мм.

4. Жаңғақоты құрылым, 5-10мм.

5. Майда кесекті құрылым, топырақ бөлшектерінің көлемі бірнеше см-ге жетеді.

Зерттеу топырақтың бетімен домалайтын бөлшектер санының, олардың жер бетінен ажырауының және ауа ағысуымен көшуінің арасында тікелей байланыс бар екенін анықтауға мүмкіндік береді; домалау мен түйіршіктілік арасында кері тәуелділік арасында кері тәуелділік бар. Топырақтың түйіршіктілігі дегенді осы жерде байқап отырғанымыздай, яғни топырақтың беткі қабатында орналасқанын және көп табиғат компаненетерінің құбылыстарына түйіршіктің қандай рөл ойнайтынын байқаймыз. Топырақ беткі қабатының түйіршіктілігі неғұрлым жоғары болса, бөлшектер оның бетімен соғұрлым аз домалайды, демек, соғұлым олар жер бетінен аз ажырап, желмен аз ұшады, яғни топырақтың эрозияланғыштығы төмен болады.

Зерттеу нәтижесінде топырақтың эрозияланғыштығын сипаттайтын үш градияциясы белгіленеді. Эрозияланғыштық 5 минутта 50 грамға жеткенде жол берілетін шек туады, бұл 0-5 см қабаттағы түйіршіктілік шамамен 60 процент болғанға тең. Бұл эрозияланғыштығы 5 минутта 50 грамм және одан төмен, немесе түйіршіктілігі 60 процент және одан жоғары топырақ төзімділігі жоғары күйде болады.

Топырақтың құнарына әсер ететін қасиеттерін төменгі топтарға ажыратуға болады:

1. Топырақтардың физикалық касиеттеріне оның суға төзгіш құрылымы, ауа өткізгіш кеуектілігі, ылғалды жақсы сіңіріп, оныұстап тұру, оңай өңдеуге болатын жақсы физикалық -механикалық касиеттері жатады.

2. Топырақтардың химиялық және физика - химиялық касиеттеріне: топырақта қара шіріндінің молдығы, өсімдіктерге сіңімді азот, фосфор, калий және микроэлементтердің неғұрлым жеткілікті болуы, топырақ ортасы реакциясының ыңғайлылығы, топырақ сіңіру кешенінің кальций катионына канық болуы, топырақтың ауамен қамтамасыз етіліп, оның тотығу- тотықсыздану мүмкіндігінің мол болуы, зиянды суға еритін тұздардың неғұрлым аз болуы немесе болмауы жатады.

3. Топырақтың биологиялық касиеттеріне: микробиологиялық белсенділіктің жоғарылығы негізінен бактериялардын басым, сонымен қатар ауадан азот жинаушы микроорганизмдердің, биологиялық белсенді ферменттерді шығаратын микроорганизмдердің, топырақ құрылымына және оны қопсытуға әсер ететін төменгі сатылы жәндіктердің болуы.

4. Бүкіл өсімдіктердің өсіп-өнуі мезгілінде гидротермикалық режимнін болуы, яғни өсімдіктерді кажетті ылғал мен жылумен қамтамасыз ету.

Топырақ құнарына олардың химиялық құрамы да көп әсер етеді. Мәселен, құрғақ, шөлді аудандар топырағында мөлшерден артық суда еритін тұздар қосындысы жиі кездеседі. Оларды сумен шайып, артық тұздарды бұл топырақтардан кетірмейінше, ол жерлерден жақсы өнім алынбайды. Сонымен қатар кейбір топырақтардың сіңіру комплекстері натрий катионына қаныққан, (сортаң) топырақ ортасының реакциясы сілтілі, олардың физикалық қасиеттері өте нашар, ылғалы жоқ кезде қатып, ал ылғал болғанда батпаққа айналып құнарсыз болады. Керісінше, кейбір топырақтардың сініру комплексі, сіңірілген сутегі, біршама алюминий катионына қаныққан (орманды зонаның күлгін топырақтары), олардың топырақ ортасының реакциясы қышқыл болып көптеген мәдени өсімдіктер үшін құнарсыз болады. Міне осы жағдайларды қолдан жақсартпайынша, бұл топырақтардан жақсы өнімдер алу мүмкін емес. Сондықтан осындай топырақтар кездесетін аймақтарда, олардың тұзын шайып немесе топырақ орталарының реакцияларын химиялық мелиорациялау (гипстеу, әктендіру) арқылы жақсарту шаралары әлемде көптен жүргізілуде. Топырақтанудың бұл саласын топырақты мелиорациялау деп, онымен шұғылданатын ғылым мелиоративтік топырақтану деп аталады.

Топырақ құнарлылығына әсер ететін жағдайдың бірі оның эрозияға ұшырауы. Бұл ғасырлар бойы түзіліп, жиналған топырақтың құнарлы беткі қабатының қатты соққан жел-дауылдың әсерлерінен немесе қатты нөсерлетіп жауған жаңбырдан тез еріген қардан, кей жағдайларда суармалы егістік жерлерді суару кезінде суды мөлшерден артық жіберудің нәтижелерінде жуылып-шайылуынан болады. Әлемде топырақтың жел эрозиясына да, су эрозиясына да ұшыраған алқаптар аз емес. Сондықтан да табиғаттын бұл апатымен күресу жолдары топырақтанудың бір саласы.

Әлемдегі ғылыми-техникалық прогрестің нәтижесінде, әсіресе өндірістің карышты дамуынан табиғатқа, оның ішінде топырақ құнарына зиянды әсері де толып жатыр. Соның ішіндегі ең негізгілері жер қойнауының әр түрлі тереңдігінде жатқан қазба байлықтарды барлап, казып алу жәпе оларды байыту кезінде құнарлы топырақ кабаттары бұзылып, жер бетіне жер астындағы құнарсыз тау жыныстары шығып көптеген жерлер құнарсызданады. Оған қоса көптеген зауыт - фабрикалар мен жылу электростанциялардан шығатын күл-қоқыстармен ластанып, құнарларынан айырылатын жерлер баршылық. Осындай жерлеріміздін құнарын қайта қалпына келтіруді қайта культивация- деп атайды. Мұндайжағдайларда, шын мәнінде, топырақтар адам қолынан жасалған антропогенді топырақтар түзіледі. Топырақтанудың бұл саласы әлемде соңғы жылдары қолға алына бастады.

Сонымен топырақ құнарын тиімді пайдалану, оны арттыру жолдары жалпы ауылшаруашылық ғылымдар жетістіктеріне агрономия, агрохимия сонымен қатар топырақтану ғылымының салаларына (топырақ мелиорациясы, топырақ эрозиясы және одан қорғау, топырақты қайта құнарландыру) тиесілі. Бұл мәселелердің қоғамның дамуымен маңызы арта түспек. Табиғат қорларының барлық салаларын, оның ішінде жер қорларын сақтау оны тиімді пайдалану сияқты мәселелер көптеген елдердің ата заңдары мен табиғатты және оның барлық салаларын қорғау туралы арнайы заңдарында қарастырылған. Республикамыздың табиғатын қорғап, оның экологиялық жағдайларын жақсарту, жер корларын сақтап тиімді пайдалану туралы арнайы заңдар кабылданған. Мәселе - осы заңдарды бұлжытпай орындауда.

2. Суда еритін полимерлер, соның ішінде дифункционалды полиэлектролиттердің химиялық қасиеттері және жалпы сипаттамасы.

Соңғы жылдары топырақтың жоғарғы бөлігінің, соның ішінде ауыл шаруашылығы айналымындағы аумағының қарқынды пайдаланылуы нәтижесінде әртүрлі механикалық күштер су, жел әсерінде эрозиялану үдерісі күшейіп отыр. Сондықтан топырақтың эрозиялануы тек өнімділігі төмендеуі салдарынан экономикалық тиімсіздікті туындатпастан, оның шаң-тозаң түріндегі майда бөлшектерінің таралуы себепті арэ-, годроэкологиялық ортаның ластануын да келтіріп шығаруда. Сол себепті эрозияланған топырақтың құрылымдануы қосылған полиэлектролит ерітінділерінің концентрациясы, рН көрсеткіші және функционал топтарының бір немесе әраттастығына қарап өзгеретін макромолекуласының конформациялық күйімен байланысты болатындығы анықталды.

Мұндай түйінді мәселелерді шешудің жолдарының бірі ретінде жоғары молекулалы қосылыстарды соның ішінде суда еритін полиэлектролиттерді өндіріске, шаруашылыққа енгізу екендігін дамыған елдердің тәжірибелері көрсетіп келеді. Мысалы, сирек бағалы металдарды ажыратып алу яғни өндіру негізінен гидрометаллургия тәсілімен жүзеге асырылады. Мұның басты технологиялық принсипі бағалы металдары бар руданы қышқыл ерітіндісімен өңдеу арқылы сұйық фазаға өткізіліп оны қатты қалдық фазадан бөліп алу болып табылады, бірақ бұл технологияда сұйық және қатты фазаның ажырау үдерісі өте ұзақ уақытты талап етумен бірге көпшілік жағдайда қатты қалдықтың ажырап шығуы толық болмайды. Сондықтан байыту үдерісі көп территорияны, уақытты талап етумен бірге өндірістің шайынды қалдық сулар мен бірге сирек бағалы металдардың шығып кетуіне де себепші. Соның салдарынан мұндай өнеркәсіптің қалдық ағын сулары ашық су көздерінің, топырақтың, тіпті жер асты суларының ластануына алып келеді.

Осындай залалды әсерлердің қоршаған ортаға көрсететін зиянын болдырмау, гидрометаллургиялық әдістің тиімділігін жақсарту мақсатында сұйық және қатты фазаның бір-бірінен бөліну үдерісін жеделдетумен бірге сапасын жақсарту үшін әртүрлі тездеткіштер-коагулянттар әсіресе флокулянттар қазіргі уақытта кеңінен пайдаланылады.

Сондықтан қазіргі уақытта суда еритін полимерлердің (СЕП) солардың ішінде полиэлектролиттік (ПЭ) қасиеті бар болған түрлерінің өндірісінің, шаруашылықтың, медицинаның түрлі салаларында қолданылуы артып баруына байланысты, олардың арнайы қасиеттке ие болған түрлерін алу, қасиеттерін зерттеу бағытындағы ғылыми- тәжірибелік жұмыстар жүргізу уақытының маңызды мәселелеріне айналып отыр. Өйткені әр салаға қолданылатын полиэлектролиттерге қойылатын талаптарда әр алуан болып келеді.

Көптеген табиғи және полимерлік заттардың ішінен тек санаулысы ғана ерігіштік қабілетке ие. Әдетте суда еритін полимерлердің (СЕП) құрамында гидроксидтік, карбоксидтік, амидтік, аминдік және басқа да гидроксид топтар болады/3/. Макромолекуланың функционал топтарының химиялық табиғатына байланысты ерітіндіде полииондар-поликатиондар, полианиондар түзіп, иондану немесе ионданбауы мүмкін /3/. Тізбегі бойынша ионданушы топтары орналасқан полимерлер бір мезгілде электролиттердің де полимерлердің де қасиетін көрсетеді. Иондық диссоцияция тізбектің зарядталған топтары арасында едәуір тербеліс күшінің пайда болуына алып келеді. Нәтижесінде күшті таралған конфигурация пайда болады.

Ерітіндіде ионданатын функционалдық топтары бар полимер-полиэлектролиттер деп аталады. Ерітіндіде полиэлектролит макромолекуласы қарама-қарсы зарядталған иондардың эквиваленті санымен қоршалған полианион түрінде болады. Қарама - қарсы зарядталған иондар жүйені электронейтрал/4/.

Суда еритін полимерлердің құрамындағы функционал топтарына қарай отырып оларды төмендегідей етіп жіктейді:

1. Ионданатын полимерлер, мысалы: крахмал, поливинилспирті, поливиниопиридин, метилцеллюлоза.
2. Анионды полиэлектролиттер, мысалы: полиакрил қышқылы (ПАҚ), полиметилқышқылы (ПМАҚ) және оның тұздары.
3. Катионды полиэлектролиттер, мысалы: полиакриламид (ПАА), полиметакриламид (ПМАА), (ПААМА), полиэтиленимин (ПАИ), поливинилпиридин (П-4-ВП) және оның төртіншілік тұздары.
4. Полиамфолиттер, оң және теріс зарядталған полимерлер, мысалы: винилпиридин мен метакрил қышқылының сополимерлері ДМАЭМА, акрил қышқылы -4-винилпиридин.

Құрамында қышқылдық және негіздік топтары болатын амфотерлік сипаттағы полиэлектролиттер ортаның рН көрсеткішінің мәніне, макромолекулалар конформациясына және табиғи, жасандыдисперс жүйелермен әрекет ету тәуелділігін қамтамасыз ететіндіктен ең үлкен эффективтілікке ие. Полимердің тізбектелген молекуласы - макромолекула деп аталады.

Тізбектегі заряд тығыздығына байланысты полиэлектролиттерді күшті және әлсіз деп бөлінеді. Әлсіз полимерлі қышқылдар мен негіздерге полиакрилқышқылы, полиметакрил қышқылы, поли-4-винилпиридин және т. б. мысал бола алады. Әлсіз қышқылдар мен полинегіздердің зарядты функционалды топтардың иондану тұрақтысы мен анықталып, ерітіндінің рН- на тәуелді бола алады. Ал, күшті полиэлектролиттер сулы ерітінділерде ортаның рН- на тәуелсіз толық иондалған.

Полиэлектролиттер суда ионизацияланатын молекулалар группасына жататын полимерлер болып саналады. Инонгендік группаларына байланысты күшті және әлсіз қышқылдар және негіздер полимер болып бөлінеді. [-(Р=О) -(ОН) ₂ ; -SO ₃ H; -СООН; - ОН фенолды] немесе құрамы [-NH ₂ ; -NHR; -NR ₃ (OH) ] және тұздар мен амфотерлі полиэлектролиттер, олардың тізбесінде қышқыл және негізгі группалар алмасады.

Суда еритін полиэлектролиттер класында акрилді полимер маңызды орын алады. Олардың ішінде суда еритін гомополимерлер және сополимерлер, акрил қышқылдар мен полиамфолиттер, жасанды топырақ структурасын құраушылар, грунттар балшық суспензияларын және жуғыш композияларының теңестіргіштері, эмульсия және т. б. компонеттер құрамы, металдарды тесуге пайдаланылатын суды каналды тазалағанда араластыратын пептизаторлар тағы сол сияқты, суда ерімейтін торланған акрил қышқылдарынның полиэлектролиттері ион ауыстырғыштар ретінде белгілі.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс