Мұсылман мәдениетіндегі бейнелеу принциптері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Мұсылман мәдениетіндегі бейнелеу принциптері

Әлемдік мәдениеттің ішінде мұсылман мәдениеті өзінің ерекшелігімен
айрықша көзге түсті. Дүниетанымы өзгеше ислам өнері рухани да мәдени
байлығымен дараланады. Қоғамда ислам діні келісімен-ақ өзі үстемдігін
жүргізді. Рухани өмір жайлы талап тілектерін қойды Соның ішінде бейнелеу
өнер принициптеріне сапалы өзгерістер еңгізді. Құранда бейнелеу өнеріне
байланысты жазылған ұғымдарды мысалға ала отырып ислам дінінің өнерге деген
көз қарасын ашамыз. Алдымен ислам дінінің өнерге тигізген әсеріне
тоқталайық. Құран-кәрімде Ыбырайым өзінің әкесі Әзерге: “Оу, Құдай тұрғанда
сенің пұтқа табынып жатқаның қалай? Мен сені де еліңді де анық адасушылар
ретінде көріп тұрмын, деп наразылығын білдіреді” (Құран-кәрім: Әнғам
сүресі, 74 аят) 1,418.

Бұл сүреде жаратушы Алладан басқа оның суретіне, пұтқа, жан-жануар
бейнесіне табынуға құран тиым салады. Солай дей тұра Құранда тірі
нәрселердің суретін салуға болмайды деген сөз жоқ. Кейіннен 9 ғасырда тірі
нәрсенің бейнесін салуға болмайды деген сөздер хадис беттерінде жазылған
2.
Жанды нәрселердің суретін салуға тиым салу жайлы хадистер мен сүрелер
кейін пайда болған. Өсімдік зат геометриялық фигуралар жасауға шириғат заңы
рұхсат береді.
Суретті салған адам, жан - жануар, тірі жәндіктерге табынады, жалғыз
Алланы ұмытып, есінен шығарады деген оймен шариғат заңы бойынша тірі
нәрселердің суретін салуға тиым салынған. Мұхаммед және оның ниеттері тірі
затқа, пұтқа табынуға қарсы шыққан.
Құранның өзінде де: "Мені - дейді Ибрахим өз әкесі Азарға қалайша мен
пұттардан құдайға айналасын? Сен және халқың анық адасқанына көзім жетті" -
делінген.
Тірі нәрселердің салуға тиым салудың тағы бір себебі, адам тірі нәрсені
бейнелеп, Алламен таласпауы тиіс. Тірі нәрселері тек Алланың ісі, оның өзі
ғана жаратушы жан беруші. Ал адам өзі бейнелеген затқа жан бере алмайды,
қозғалысқа түсіре алмайды.
Хадистер: Сурет ілулі тұрған үйге періште енбейді, "Ол дүниеде
суреттегі бейнені салушы суретшіден суретке жан кіргізуін талап етеді, жан
кіргізе алмаған суретшінің орны тозақ" - деп халықты тірі нәрсенің суретін
салудан, оларды пайдаланудан бас тартқан. Мұсылман діндарлары Алланы
материалдық тұрғыдан мүлде бейнелеп болмайды, сол үшін Алланың салу да
ақылға ешқандай симайды деп, содан барып тірі нәрселердің суретін
бейнелеуді шектейді 3.
Алланың және адамның бейнелеуші болмаңдар тек ағаш, гул немесе жансыз
заттар салыңдар дейді Ислам құдай жаллғыз деп сенеді, оның адами
қаситеттері болмауға тиіс, образын бейнелеу мүмкін емес. Алланың және
адамның бейнесін бейнелеуші болмаңдар тек ағаш, гүл жансыз заттар салыңдар
дейді Ислам құдай жалғыз деп сенеді оның адами қасиеттері болмауға тиіс,
образын бейнелеу мүмкін емес 4.
Мұсылмандық ілім бойынша Алла мүлдем жағыз оны көруге, сезуге иіскеуге
болмайды. Ол Алла жалғыз, Алла мәнгілік, тумаған, туылмаған және оған
лайықты ешкімде болмаған: ("Қул һууа аллаһу ахад, аллаһума самад, ләм ялид,
уә ләм ялид, уә ләм якун лаһу кфуан аход").
Әрине мұндай шектеулер казіргі кезде тек қана көпшілік орындарға,
ашығын айтқанда ғибадатханаларда, Құран т.б. қасиетті кітаптарда адам
бейнесін түсірмейді. Мұның туп мақсаты жоғарыда айтқанымыздай ислам дінінің
пұтқа табынуға, яғни тас ағаштардан жасалған адам бейнелі құдайларнына
қарсы күресуден шығып отыр. Ислам діні сол үшін құлшылық етушілердің
алдында адам бейнелері тұрса, соған табынушылық болып шығады деген идеяны
басым ұстамағандықтан деп түсіну керек.
Исламның негізгі мағынасы "Жалғыз Аллаға шын берілуі" сонымен қоса
әрине ислам түгелдей адамдық естетикалық талғамнан бас тартпады. Құран оқу,
каллиграфиялық көркем әріп жазулар қасиеті мұсылман кітабы және
қабырғалардағы үкен таңбалар куә. Және де ою - өрнек көптеп кездеседі.
Қазіргі кезде мұсылман елдерінде мұндай шектеулерге жол тауып, бейнеу
өнерінің өркендеп өсуіне көңіл бөлуде. Олар бұл үшін, әл - Бұхаридің "Ас -
сахих" аты жинағындағы мына бір хадисті келтіреді. Онда Мұхаммед күні әйелі
Айшаның бөлмесінде намаз оқиын деп жатып, қарсы алдында пердеден құстын
суретін көреді де оны алдырып тастайды. Айша пердеден жастық жасайды оған
пайғамбар қарсылық етпейді, делінген. Осы хадисті сүйеніп, намаз оқығанда
тек алдында тірі нәрсенің суреті болмаса болды дейді. Сол себепті де, кез
келген араб елдерінде мүсін тіпті нәрсенің суреттері т.б. күнделікті
қарапайым нәрсе секілді қабылдануда. Мыңдаған жылдар бойы күнә саналған
бейнелей өнері өз тамырын тереңдетіп өркендей тұсуде. Ислам діні көркем
өнерде бейне салуға болмайды деп ауызша айтқанымен іс жүзіне көп қарсылық
білдірмейді 5,99.

Мұсылман мәдениеті келісімен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.