Мәдениет пен өркениет, құрылымы мен функциялары

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

Мәдениет пен өркениет, құрылымы мен функциялары 2
Адамды қалыптастыру қызметi 5
Жалғастық, мәдени мұрагерлік қызмет 6
Танымдық қызметi 7
Реттеу қызметi 8
Коммуникативтiк, қарым-қатынастық қызмет 9
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР: 10

Мәдениет пен өркениет, құрылымы мен функциялары

     Мәдениет ұғымын тереңiрек түсiну үшiн, оған мағыналық жақындығы бар
кейбiр басқа ұғымдармен арақатынасын қарасытырып өтейiк. Осы сипатта бiздiң
зердемiзге бiрiншi түсетiн ұғым - өркениет. Өркение (цивилизация)
семантиклық жағынан алғанда (латын тiлiнiң -   сөзi) азаматтық дегендi
бiлдiредi. Римдiктер бұл ұғымды (варвалықтар) деп өздерi атаған басқа
халықтар мен мемлекеттерден айырмашылықтарын көрсету мақсатында қолданған.
Яғни, “өркениет”- олардың түсiнiктерi бойынша, азаматтық қоғам, қалалық
мәдениет, заңға негiзделген басқару тәртiбi бар Рим импеиясының даму
дәрежесiн бiлдiредi.
     Ғасырлар бойы қалыптасқан екi ұғымның мағыналарын төмендегiдей
топтастыруға мүмкiндiк бар:
     1.Мәдениет пен өркениет бiр. Олар синонимдер (И.Гердер, Б.Тайлор).
     2.Өркениет-мәдениеттiң ақыры, оның кәрiлiк шағы, руханилықтың антиподы
(Ж.Ж.Руссо, Ш.Фурье, О.Шпенглер).
Сонымен бiрге мәдениет – адамды тұлға деңгейiне көтеретiн негiзгi құрал.
әл-Фараби айтқандай, адам – “хайуани мадани”, яғни, мәдениеттi жан.
      Адам – табиғат туындысы және ол үшiн табиғи орта мәңгiлiк қажеттiлiк
болып қалады. “Мәдениет адамнан табиғатты бөлiп алады” деген пiкiр қанша
рет айтылса да, адамның табиғи шығармашылықтың ең жоғарғы үлгiсi екендiгiне
күмән жоқ. И. Гердердiң тiлiмен айтқанда, адам - табиғаттың бiрiншi
азаттық алған пендесi.
     Ғасырлар – адамның мәдени дауының куәсi. Бiрақ осы алға қарай жылжу
Жер – анаға әр уақытта жайлы бола бермедi. Адам қоршаған ортаны өзiне
ыңғайлы тұраққа айналдыруға тырысты, алайда осы белсендiлiк көп жағдайда
табиғатты күйзелтiп, құлдыратып жiбердi.
     Мәдениет пен табиғатты қарама-қарсы қоюдың бiр түрi – адамның табиғи
антимәдениеттiлiгi жөнiндегi iлiмдер едi (киниктер, Ницше). Контрмәдениет
атты ХХ ғасыр туындысы бұқаралық мәдениеттегi руханилықтың затқа, тауарға
айналуына қарсы қозғалыс сипатында болды. Мәдениет пен табиғатты
ұштастыруға тырыстатын iлiм – мәдени антропология. Оның негiзiн
салушылардың бiрi – Э.Уильсон.
     Әрине, аталған iлiмдер табиғи-биологиялық заңдылықтарды тым әсiрелеп
жiбередi, әйткенiмен оның қисыны бар сияқты. Өйткенi, ХХ ғасыр мәдениет пен
табиғат диллемасының адам тағдыры үшiн қауiптi екендiгiн көрсетiп, заман
талабына сәйкес экологиялық мәдениет iлiмiн тудырады. Адамдық шовинизмдi
тежейтiн бұл iлiмнiң негiзiндегi мынадай идеяларды атап өткен жөн.
     а) академик В.И.Вернадскийдiң Ноосфера (парасатты орта) туралы iлiмi,
     ә) Рим клубының экологиялық тұжырымдары,
     б) Тейяр де Щарденнiң адам жөнiндегi гуманистiк эволюциялық теориясы,
     в) Л.Н.Толстой, М.Ганди А.Швейцер, Э.Фромм т.б. дамытқан гуманистiк
этика т.б.
     Тағы айта кететiн жайт осы экология мәселелерiне байланысты Шығыс пен
Батыстың арасындағы айырмашылық туралы. Мнтровертивтiк Шығыс мәдениетi
табиғатқа жақын ол үстемдiк етiге шақырған жоқ.
     Сонымен мәдениет-адам мен табиғатты бөлiп тұрған “қытай қорғаны” емес
керiсiнше олардың арасындағы нәзiк үндестiк және рухани қыл- көпiр. Осы
үндестiктi ( гармонияны) одан әрi жетiлдiру-адамзаттың алдындағы келелi
мiндет.
     Адам және мәдениет мәселелсiн тереңдете түсетiн тағы бiр мәселел
адамның көпмағыналығына жан-жақтылығына шексiздiгiне байланысты. Американ
ғалымы К.Поппер айтқандай адам бiрдей үш дүниеге физикалық,
ментальдық(психикалық) және идеалдыққа жатады. Сонда мәдениет осылардың
қайсысымен көбiрек анықталады деген заңды сұрақ туады. Егер бiз мәдениеттi
тек материалдық және рухани бөлiктерге бөлудiң қарадүрсiн щеңберiнен шыға
алсақ, онда мәдениеттiң өзiнiң iшкi мағынасында идеалды екендiгiне көзiмiз
жетедi. Себебi, адамды қоршаған заттар, дүние - -бұл мәдениетт iң сыртқы
көрiнiсi ғана, оның мәнi руханилықты адам әрекетiнiң нәтижесiнде
заттандыруда жатыр. Мәдениеттiң iшкi мәнi -–руханилықты адам әрекетiнiң
нәтижесiнде заттандыруда жатыр. Мәдениеттiң iшкi және қоғамдағы өмiр сүрiп
жатқан адамдардың өзiндiк санасында, парасаттылық сезiмдерiнде, рухани
iзденiстерiнде айқындалады.
     Ж.П.Сартрлық көсемсөздi қайталасақ, адам әлемге еркiн жiберiлген. Ол
ерiктiлiк жазасына кесiлген. Осы сипатта мәдениеттiң құпиясы – адамдағы
“Мендiк”. Одан сыртқы ерекше бiр нұр – азаттық, жауапкершiлiк, адамгершiлiк
сәулесi нұр шашып тұр. Мәдениетте адам ғажайып биiк деңгейге көтерiледi.
Мәдениет дегенiмiз – менiң өмiрiм, менен бөлiнген, мен өлгеннен кейiн де
тiрi болатын – менiң шығармашылығым.
     Ендi мәдениеттiң қоғамда атқаратын қызметтерiн талқылайық. Алдымен
қоғам және мәдениет ұғымдарында қаншама ұқсастық, үндестiк болғанымен,
олардың арасындағы мағыналық айырмашалақты естен шығармаған жөн.
     Қоғам- әлемнiң бiр бөлiгi. Белгiлi бiр мақсаттарды iске асыру жолында
әрекет етiп жатқан субъектiлердiң (тұлғалардың, топтпрдың, этностардың,
мемлекеттердiң) байланыс нысандары. Яғни, қоғам ұғымындағы негiзгi мәселел
– адам және оның ұйымдасу нысандары, бұл ретте қоғамды зерттейтiн басты
iлiмдi әлеуметтану деп атайды. Ал мәдениет осы тұрғыдағы қоғамның белгiлi
бiр қасиетi, көрiнiсi, сипаты мазмұнында қолданады.
     Осыған дейiн қарастырылған ұғымдарды негiзге алып, қоғамдағы
мәдениеттiң төмендегiдей қызметтерiн айқындау мүмкiндiгi бар.

Адамды қалыптастыру қызметi

     Бұл – мәдениеттiң қоғамдағы басқа қызметтерiн бойына жинақтайтын және
оның негiзгi мазмұнымен тiкелей байланысты нышан. Егер бiз адамды әлде
құдай, әлде табиғат, әлде еңбек жаратты деген пiкiрталастардан сәл
көтерiлске, адам мәдениеттi, ал мәдениет адамды қалыптатырғанына көзiмiз
жетедi. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.