Менеджменттің мектептері. Ғылыми менеджмент

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

Менеджменттің мектептері2

Қолданылған әдебиеттер тізімі10

Менеджменттің мектептері

Менеджмент саласындағы алғашқы зерттеулер классикалық мектепте жүргізілді.

Алғашқы менеджерлерді өндіріс тиімділігі (техникалық көзқарас) туралы сұрақ көп ойландырды. Олар өз істерін жұмысшылардың адаптациялануына шоғырландырды. Бұл бағыттарда жұмыс орындарының дизайны, әр түрлі операцияларға жұмсаған уақыт зерттеліп құрастырылды.

Сол кездегі зерттеушілер менеджмент - өнер деп есептелді. Мұндай түсініктің қалыптасуы басқару ісінің кез келген адам қолынан келе бермейтіні мен түсіндірілді. Үлгерімді менеджерлерге сай белгілі білімі мен мінезі болады. Сондықтан көптеген зерттеушілер тұлғаны мінезі жағынан зерттеуді қабылдады, яғни менеджерге сай мінез анықталса, онда сондай қасиеттерге ие адамды табыға болады.

Зерттеулер көрсеткендей менеджерлерді мінезі жағынан зерттеу мүмкін емес, себебі менеджментке ақыл-ой сияқты түсінік қай уақытта алғашқы ұғым бола аламайды. Қорынтдылап келгенде мінез ерекшелігі концепциясы жай ғана іске аспайды. Сонымен байланысты менеджмент ғылым ба деген сұрақ туындайды.

Менеджментті ғылым ретінде қарастырудағы алғашқы қадамда Ф. Тейлор жасады. Ол «ғылыми басқару» қозғалысын басқарды. Тейлор ғылыми басқару мектебінің дамуына негіз болған, адам ерекшелігін емес, ұйымдастыру тиімділігіне көңіл бөлді.

Ғылыми басқару концепциясының арқасында менеджмент ғылыми зерттеулердің жеке саласы ретінде қабылданды. «Фабриканы басқару» және «Ғылыми менеджменттің принциптері» еңбектерінде Ф. Тейлор хронометраж, стандарттау әдістері мен еңбек құралына негізделген еңбекті ғылыми ұйымдастыру әдістерін ұсынды.

Оның басқарудағы негізгі принциптері мыналардан тұрады. Егер де мен ғылыми тұрғыдан қарай отырып адамдарды таңдап алып, оларды ғылыми тұрғыдан дайындап, оларға кейбір мақсаттарды ұсынып және жұмыс пен адамды бір жүйе етіп біріктірсем, онда мен жеке жұмыс күші салынған тиімді сапалы өнімді ала аламын. Ф. Тейлордың басты жетістігі: ол ғылыми басқару мектебі құра отырып, еңбекті бөлісудің методологиялық негізін салды. Жұмыстық операцияларды стандарттады, жұмысқа ғылыми тұрғыдан қарауды және жұмысшылар арасындағы ынтымақтастықтың болу керек екендігін практикаға енгізді. Ф. Тейлор менеджмент саласындағы революцияны бастады.

Ғылыми басқарудың қалыптасуына өз үлесін қосқан тұлғаның бірі Л. Джилбертовтың есімімен байланысты. Ол да еңбекті бөлісудің ғылыми принциптеріне зерттеу жүргізген.

Осылай 1916 жылы зерттеулердің арқасында бірінші ғылыми мектеп қалыптасты. Бұл мектептің бірнеше атауы болды. . «Ғылыми менеджмент» «Классикалық» «дәстүрлі».

Классикалық басқару мектебінің бір түрі әкімшілік мектеп болып табылады. Бұл мектеп негізінен менеджердің міндеті мен оның жұмысының функцияларына байланысты сұрақтарға көбірек тоқталды. Зерттеулер, егер де басқарушы жұмысының мәні анықталса, онда басқарудың тиімді әдістерін анықтауға болады дегенді көрсеткен.

Бұл идеяны ойлап тапқан ғалымдардың бірі А. Файоль (1841-1925) болған. Ол басқаруды бес негізгі функцияларға бөлді, оларды біз әлі күнге дейін мекемені басқаруда қолданып жүрміз.

Басқару функциясындағы үзілмейтін байланыс пен өзара байланысты жүйелердің элементтері арқылы 20 жылдары А. Файоль зерттеулерінің базасында фирманың ұйымдастру структурасы түсінігі қалыптасты.

А. Файольдің жасаған басқару принциптерін өзіндік ғылыми басқарудың жетістігі деп айтуға болады. Осыдан барып әкімшілік деген түсінік қалыптасқан. Ағылшындар француз А. Файольді менеджменттің әкесі деп бекер айтпаған.

Оның басқару принциптерінің мәні келесіге әкеп тіреледі, еңбекті бөлісу, биліктің жауапкершілігі, дисциплина, басқару бөлігі жеке мүдденің көпшілікке бағынуы, еңбегі үшін марапаттау, орталықтандыру мен де орталықтандыру арасындағы байланыс, бір деңгейдегі менеджердің координациясы, тәртіп, әділдік, адамгершілік, персоналдық тұрақтылық.

Менеджмент персоналы мен немесе еңбек күшін басқару концепциясын жасаған М. Блюмфильдті және рационалдық бюрократия концепциясын ұсынған М. Веберді ерекше атауға болады.

Ол ережелермен бекітілетін бюрократия - тәртіп жағдайын алға қойып, адамдық ұйымдастырудағы ең тиімді форма деп есептеді.

Классикалық мектептің негізгі қасиеті, оның өндірістік жетістіктерге жетудің бір ғана жолы барында. Сондықтан, классикалық менеджерлердің мақсаты басқару әдісінің бірден бір және тиімді әдісін табу еді.

Классикалық мектеп - дүниежүзілік басқару ғылымының іргетасы қалыптасуының алғашқыларының бірі болып есептеледі.

Менеджмент саласындағы қол жетістіктер 30 жылдардағы адамгершілік қарым-қатынастар мектебінің пайда болуымен байланысты. Оның негізінде психология мен социология жетістіктері алынды.

Сондықтан, басқару процесіндегі оқу мен зерттеу жұмысының тапсырмасына емес, оның өзіне көңіл бөлуді ұсынды.

20 ғасырдың еңбек процесіндегі мінез-құлқын зерттеуші ғалымдары еңбек өнімділігін көтеруде классикалық менеджерлерден аз еңбек еткен жоқ. Олар көңілді жұмысшыға бөлу арқылы оның еңбегін одан да жақсы бақылауға болатынын түсінді.

Р. Оуэн адамға көңіл бөлудегі алғашқы реформатор болды. Оның идеялары форма көңілді адамдардан гөрі станоктарға көп бөлетінде жатыр.

Сондықтан, егер жеке адамға көңіл бөлу уақыты кеңейтілсе, онда олардың денсаулығын және т. б. сақтауға мүмкін туады.

Адамгершілік қарым-қатынастар мектебінің негізін салушы деп, жұмысшылар - бұл әлеуметтік жүйе және оның өз жүйелік бақылау әдісі бар екенін байқаған Э. Мэйоны танимыз. Мэйоның ойлауынша осы тәсілмен еңбек көрсеткіштерін жақсартуға болады.

Адамгершілік қатынастар қозғалысының нәтижесінде барлық ғылыми қозғалыстағы қарама-қайшылығы байқалды. Бұл адамгершілік мектебінің адамдарға көңіл бөлумен, ал ғылыми басқару қозғалысының өндіріске көңіл бөлу өндіріске тікелей әсер ететінде, яғни адам ресурстарының тиімділігі арқасында ұйымдастыру тиімділігін көтеру.

Осы бағыттағы басқа ғалымдардың ішінен П. Фоллетті атауға болады. Ол басқару стилі мен лидерлік теорияны құрастырды.

Адамгершілік мектебіндегі зор үлес, 40-60 жылдары бихевиористік ғалымдардың мотивация теориясын жасаумен қосты.

Соның бірі А. Маслоудың сұраныстық иерархиялық теориясы болып табылады. Ол тұлға сұранысының келесі классификацияларын ұсынды:

физиологиялық
өзінің өмір сүруіндегі қауіпсіздік
әлеуметтік (тіл табысу, өзіне көңіл бөлу, басқаларды естен шығармау. )
авторитет, қызмет статусы, намысқойлық, өзін өзі сыйлау білу.
Өз мүмкіндіктерін толық пайдалана алу, тұлға ретінде даму және мақсаттарға жете білу

Адамгершілік қатынастар мектебінде Д. Макгрегордың еңбектері аз емес. Оның теорияларының Х және Ү негізінде жұмысшылардың келесі мінездемелері жатыр:

Х теориясы - орта индивидиумы ақымақтау, жұмыстан қашуға тырысады, сондықтан оны үнемі күшпен жұмыс істетіп, бақылап және бағдарлап отыру қажет. Бұл категорияға жататын адам, оны басқарғанды дұрыс көріп, жауапкершіліктен босап, жеке басының қауіпсіздігін ғана ойлауға тырысады.

Ү теориясы - адамдар табиғи әсерден пассивті болмайды Адамдар ұйымдастыру жұмыстарына қатысқандықтан осы қасиеттерге ие болады. Жұмысшылардың берілген категориясында физикалық және ақыл-ой еңбегі ауа сияқты қажет. Ондай адам өзіне жауапкершілікті алып қана қоймай, оны алуға тырысады. Оған екінші жақтан бақылаудың қажеті жоқ, себебі ол өзін өзі бақылай алады.

Д. Макгрегордың модификацияланған оқу нұсқасын Р. Блейк ГРИД-тің басқару шекарасы ретінде ұсынды.

4 период - информациялық период (1960 жылдан қазіргі уақытқа дейін) Басқарудың соңғы теориялары басқару мектебінің өкілдерінің арқасында жасалды. Бұл мектептің пайда болуына басқару ісінде математика мен компьютердің қолданылуы себеп болды. Бұл мектептің өкілдері басқаруды - логикалық процесс деп 60-жылдарда менеджерлердің субъективті шешілуі мен математикалық анализ интеграциясы арқылы алынатын, математикалық аппартатты бақылауға тірелетін, басқару ісінің концепциясын кең көлемде жасау қолға алынды. Басқару функциясының, еңбек сиымдылығының адамның және ЕЭМ-нің формализациясы ұйымдастырудың структуралық элементтерін қайта қарастыруды талап етті. Осының арқасында фирмалық жоспарлаудың жаңа элементтері - шешімдерді имитациялық модельдеу, анықталмаған жағдайлардағы анализ методтары көп мақсатты басқарудағы бағалауды математикалық қамтамасыз ету пайда болды.

Біздің кезімізде математикалық басқару ғылымының барлық бағыттарында қолданылды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.