Қазақстан Республикасында маркетингтік жарнаманың дамуы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасында маркетингтік жарнаманың дамуы
Ғылыми жұмыстың мақсаты: Қазақстан Республикасының коммуникациясын,
соның ішінде жарнаманың даму беталысы мен үрдістерін қарастыру, Қазақстан
Республикасындағы жарнама саласын жетілдіру көздерін іздестіру, қазіргі
кездегі жарнаманың алатын орны, оның болашағын болжау.
Ғылыми жұмыстың өзектілігі: Тұтыну тауарларын жылжытудың ең тиімді
түрі – жарнама болып табылады. Жарнама дегеніміз – қаржыландыру көзі анық
көрсетілген, БАҚ арқылы жүзеге асатын, жеке көрсетірмейтін, тауар мен
қызметті жылжыту нысаны. Жарнама сұраныс пен ұсыныс жасауға, бәсекенің
пайда болуына, инвестиция үйіруге, өткізу нарығының кеңеюі мен сайып
келгенде, жалпы экономиканың және оның әртүрлі саласының дамуына әсерін
тигізеді. Сол себепті де, бұл саланың дамуы экономиканың дамуына тікелей
әсер етеді. Әрбір кәсіпорынның өндірген тауарының рыноктағы орны, өмір сүру
ұзақтығы, оның болашағы, т.б. қасиеттері сол тауардың тұтынушылар арасында
сұранысқа ие болып, рынокта жақсы өтуіне байланысты. Ал әрбір тұтынушы
тауарды сатып алып, әрбір өткізушінің өз тауарын рынокта тиімді сатып, өз
пайдасын жоғарлатуда жарнаманың алатын орны орасан зор. Яғни кәсіпорынның
болашағына жарнаманың үлесі зор. Қазақстан Республикасы сол себепті де
қазіргі уақытта жарнамаға үлкен мән беруде. Әйтсе де бұл сала біздің
мемлекетімізде дами қойған жоқ. Себебі біз әлі де болса жоғары сапалы
жарнама түсіргеніміз жоқ. Қазақстан Республикасында көлікте жүргізелетін
жарнамалар өте дамыған десек болады. Сәйкесінше, теледидар жарнамасының
халі мүшкіл. Ал теледидар тұтынушылар санасына әсер етудің басты жолы.
Сондықтан теледидарлық жарнаманың дамуына үлес қосуымыз қажет.
Қазақстан Республикасында маркетинг саласына мән берілуде. Бірақ нақ
қазіргі кезде жоғары квалификацияланған маркетологтар кем де кем. Осы
себептерге байланысты менім алып отырған тақырыбымның актуалдылығын,
өзектілігін байқауға болады.
Жұмысты жазу барысында сараптамалық, статистикалық, графикалық талдау
әдістері қолданылды. Сонымен қатар, ҚР статистика агенттігінің мәліметтері
негізінде динамикалық тізбектер құрастырылды.
Ғылыми жұмыстың қорытындысы. Бүгінгі таңда жарнама өткізу рыногы үшін
бәсекелестермен күрестің, сұраныс қалыптастырудың, өткізуді ынталандырудың
белсенді және ықпалды қаруына айналған. Осы міндеттерді маркетингтің
бірегей стратегиясы ауқымында орындай отыра, жарнама тауарлар, идеялар,
қызметтер жөнінде ақпарат береді, жарнама объектісін қосымша тұтыну
сапасымен толықтырады, нарықтағы тауарларды жіктейді, тұтынушыны қимыл
жасауға итермелейді, оны енжарлықтан тазартып, ықтимал сатып алушыға
айналдырады.
Жарнамасыз тауарлардың кең рыноктарын қалыптастыруға, ықтимал
қажеттіліктерді сұранымға айналдыруға болмайды. Коммерциялық жарнаманың
алып машинасы тұтынушыны қалыптастыруға, оған қысым жасап, керекті сенім
тәрбиелеуге арналған. Жарнаманың мақсаты сатып алуға деген құмарлықты
қыздырып, ықтимал тұтынушыны несиені пайдалануға, қосымша шығындарға
итермелейді. 1933 жылы Ф.Рузвельт жарнаманы Өмірлік маңызды экономикалық
және әлеуметтік күш деп атаған-ды. Және ол былай деген: Егер маған
қайтадан өмір бастатса; мен жарнама бизнесін басқа қандайынан да болмасын,
артық қалаған болар едім. Бұл жаны бар сөз. Себебі, жарнама сұраныс пен
ұсыныс жасауға, бәсекенің пайда болуына, инвестиция үйіруге, өткізу
нарығының кеңеюі мен сайып келгенде, жалпы экономиканың және оның әртүрлі
саласының дамуына әсерін тигізеді. Қазақстан Республикасы сол себепті де
қазіргі уақытта жарнамаға үлкен мән беруде.

Тезис
Қазақстан Республикасында маркетингтік жарнаманың дамуы
Ғылыми жұмыстың мақсаты: Қазақстан Республикасының коммуникациясын,
соның ішінде жарнаманың даму беталысы мен үрдістерін қарастыру, Қазақстан
Республикасындағы жарнама саласын жетілдіру көздерін іздестіру, қазіргі
кездегі жарнаманың алатын орны, оның болашағын болжау.
Ғылыми жұмыстың өзектілігі: Тұтыну тауарларын жылжытудың ең тиімді
түрі – жарнама болып табылады. Жарнама дегеніміз – қаржыландыру көзі анық
көрсетілген, БАҚ арқылы жүзеге асатын, жеке көрсетірмейтін, тауар мен
қызметті жылжыту нысаны. Жарнама сұраныс пен ұсыныс жасауға, бәсекенің
пайда болуына, инвестиция үйіруге, өткізу нарығының кеңеюі мен сайып
келгенде, жалпы экономиканың және оның әртүрлі саласының дамуына әсерін
тигізеді. Сол себепті де, бұл саланың дамуы экономиканың дамуына тікелей
әсер етеді. Әрбір кәсіпорынның өндірген тауарының рыноктағы орны, өмір сүру
ұзақтығы, оның болашағы, т.б. қасиеттері сол тауардың тұтынушылар арасында
сұранысқа ие болып, рынокта жақсы өтуіне байланысты. Ал әрбір тұтынушы
тауарды сатып алып, әрбір өткізушінің өз тауарын рынокта тиімді сатып, өз
пайдасын жоғарлатуда жарнаманың алатын орны орасан зор. Яғни кәсіпорынның
болашағына жарнаманың үлесі зор. Қазақстан Республикасы сол себепті де
қазіргі уақытта жарнамаға үлкен мән беруде. Әйтсе де бұл сала біздің
мемлекетімізде дами қойған жоқ. Себебі біз әлі де болса жоғары сапалы
жарнама түсіргеніміз жоқ. Қазақстан Республикасында көлікте жүргізелетін
жарнамалар өте дамыған десек болады. Сәйкесінше, теледидар жарнамасының
халі мүшкіл. Ал теледидар тұтынушылар санасына әсер етудің басты жолы.
Сондықтан теледидарлық жарнаманың дамуына үлес қосуымыз қажет.
Қазақстан Республикасында маркетинг саласына мән берілуде. Бірақ нақ
қазіргі кезде жоғары квалификацияланған маркетологтар кем де кем. Осы
себептерге байланысты менім алып отырған тақырыбымның актуалдылығын,
өзектілігін байқауға болады.
Жұмысты жазу барысында сараптамалық, статистикалық, графикалық талдау
әдістері қолданылды. Сонымен қатар, ҚР статистика агенттігінің мәліметтері
негізінде динамикалық тізбектер құрастырылды.
Ғылыми жұмыстың қорытындысы. Бүгінгі таңда жарнама өткізу рыногы үшін
бәсекелестермен күрестің, сұраныс қалыптастырудың, өткізуді ынталандырудың
белсенді және ықпалды қаруына айналған. Осы міндеттерді маркетингтің
бірегей стратегиясы ауқымында орындай отыра, жарнама тауарлар, идеялар,
қызметтер жөнінде ақпарат береді, жарнама объектісін қосымша тұтыну
сапасымен толықтырады, нарықтағы тауарларды жіктейді, тұтынушыны қимыл
жасауға итермелейді, оны енжарлықтан тазартып, ықтимал сатып алушыға
айналдырады.
Жарнамасыз тауарлардың кең рыноктарын қалыптастыруға, ықтимал
қажеттіліктерді сұранымға айналдыруға болмайды. Коммерциялық жарнаманың
алып машинасы тұтынушыны қалыптастыруға, оған қысым жасап, керекті сенім
тәрбиелеуге арналған. Жарнаманың мақсаты сатып алуға деген құмарлықты
қыздырып, ықтимал тұтынушыны несиені пайдалануға, қосымша шығындарға
итермелейді. 1933 жылы Ф.Рузвельт жарнаманы Өмірлік маңызды экономикалық
және әлеуметтік күш деп атаған-ды. Және ол былай деген: Егер маған
қайтадан өмір бастатса; мен жарнама бизнесін басқа қандайынан да болмасын,
артық қалаған болар едім. Бұл жаны бар сөз. Себебі, жарнама сұраныс пен
ұсыныс жасауға, бәсекенің пайда болуына, инвестиция үйіруге, өткізу
нарығының кеңеюі мен сайып келгенде, жалпы экономиканың және оның әртүрлі
саласының дамуына әсерін тигізеді. Қазақстан Республикасы сол себепті де
қазіргі уақытта жарнамаға үлкен мән беруде.

Ғылыми жұмыс
Қазақстан Республикасында маркетингтік жарнаманың дамуы
Шәріпбекова Құндыз Ермұхамедқызы
әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті.

Нарық заңдылықтары бізге жарнама ұғымын кең алға тартты. Ол көпшілікке
нарық теңізінде жүзуіне, нарықтық өмірде жөн – жобаны білуіне жәрдемге
келді. Жарнаманы әдетте сауданың қозғаушы күші деп те айтып жатады. Егер
бұл теңеуді одан әрі жалғастырсақ жарнаманы заңды жол қозғалысының
ережелерімен де теңестіруге болар еді. Жарнама қызметімен өнімнің
сапасы төмен болуы 2 негізгі фактормен айқындалады. Біріншіден,
қазақстандық жарнама берушілер сапалы өнім шығару үшін жеткілікті қазіргі
заманғы технологиямен және жарнама агенттерінің оларды алу үшін жағдай жоқ
болғандықтан қол жетпейді. Екіншіден, Республикада жарнама бизнесі
мамандандырылған кадрлардың тапшы болып, сонымен қатар барлық жарнама
үрдісімен басқару звеносы болмауы әсер етіп отыр.
Кез-келген жарнамалық компанияның мәселелерінің бірі, таңдаған нарық
сегментінің тұтынушылары жақсы қолданатын таңдау. Егер бұл жасалмаған
болса, онда жарнамалық арнаудың мазмұнын таңдау, оның тұтынушыға әсер
етуіндегі еңбектер босқа кетеді.
Жарнаманың тиімділігін көрсететін себептерін бағалау үшін жарнаманың
тиімділігін зерттеудің жекеше бағыттарын мінездейтін келесі 4 қағидалар
қолданылады: танымдылық, жарнаманы еске түсіру қабілеттігі, түсініктілік
деңгейі, тұтынушылық қабілетке әсер етуі.
1. Танымдылық деңгейін зерттеу респонденттің біраз уақыт бұрын көрген
жарнамасын тану мүмкіндігін анықтауға негізделген.
2. Жарнаманы еске түсіру қабілеттілігі әр түрлі модификацияда бұл жаңа
тауарды қабылдауға пайдаланылады. Жарнаманың еске салу қабілеттілігін
бағалауда көрінетін айырмашылық хабарламаның тартымдылығымен,
кездейсоқ элементімен, дизгармониялығымен және түр нұсқаулылығымен
түсіндіріледі.
3. Түсініктілік деңгейі келесідей бейнемен бағаланады. Таңдаулық әдісі
негізінде телефон бойынша 25 адамнан құралатын топ құрылады. Зерттеу
арнайы жабдықталған аудиторияда өткізіледі. Респонденттер тобы
зерттеу өткізілетін магазинде құрыла алады, респонденттер
теледидардың экранында көрсетілетін сұрақтарға жауап береді.
4. сатып алушылыққа жарнаманың әсері келесідей өткізілуі мүмкін. Дүкенде
сатып алушылардың 2 тобы болуы мүмкін. Тестік және бақылаулық. Тестік
топқа 5 теледидарлық, 1 радиокоммерциялық жарнама немесе 6 басылымдық
жарнама көрсетіледі. Одан соң респонденттер сауалнама толтырады. Екі
топ адамдарына белгілі код беріледі және зерттелетін тауар маркасына
арналған купондармен бірге көптеген купондар беріледі. Бұл купондар
жақын жердегі бір магазинде өткізіле алады. Сатудың тиімділігі
тұтынушылардың сатып алуына зерттелетін жарнаманың әсер етуіне
байланысты айқындалады.
Қазақстандағы қазіргі жарнамаларының құрылуында жақсы жақтарын да
байқауға болады. Дәл қазіргі кезде жарнама нарығы туындау процесінен өтіп
кеткен. Жарнамалық бизнесте үлкен белсенділік байқалады және көптеген
агенстволар өздерінің және басқалардың қателіктерінен үйреніп, орындалатын
жарнамалық жұмыстардың деңгейін көтеру арқылы өз істерін дамытады және
кеңейтеді. Одан бөлек халықта және кәсіпорында жарнама арқылы қызығушылық
танытқан адамдар үшін өз мүмкіндіктерін көрсету жағдайы пайда болды.

Сурет 1 – Медиа жүргізуші бойынша жарнамалық бюджетті бөлу, 2004 жыл

Көптеген жарнама агенстволары қойылған мақсатқа жету үшін көптеген
іс–әрекет түрлерін орындайды:
• Жарнамалық іс - әрекет
• Концепцияны құру, тапсырыс бойынша журналдардың, газеттердің дизайны
• Макеттерді, эскиздерді дайындау және өңдеу
• Открыткаларды, визиттік карточкаларды, этикеткаларды реализациялау және
дайындау
• Транспорттық қызметтер
• Көрмелерді, аукциондарды және жәрмеңкелерді ұйымдастыру
• Сыртқы экономикалық іс-әрекет, т.б.
Қазіргі аталған іс-әрекеттерді орындаған жарнама агенстволары
өздерінің алдына қойған мақсаттарына жетеді.
Қазіргі кезде жарнама агенстволары тікелей келісім шарт жасасқан
келесі түрлі газеттерге өз жарнамаларын енгізе алады: Караван,
Панорама, Деловой курьер, т.б. Сондай-ақ жарнаманы теледидарға да
енгізуге болады: КТК, 31 канал, Рахат, Хабар, НТК, Қазақстан,
Ел арна, т.б.

Кесте 1 – Телекомпаниялар бойынша жарнама көлемін бөлу

Телекомпаниялардың Бюджет (АҚШ$) Шығу саны Жалғасуы (мин.)
аты
ОРТ-Қазақстан 60929557$ 29531 11194
КТК 18306520$ 42563 15436
31 арна 15048167$ 88572 41910
Рахат 9028712$ 32101 19548
Хабар 6096362$ 6770 3589
НТК 4737933$ 14954 5957
Қазақстан 2219175$ 6427 2949
Ел арна 658853$ 1566 992
Басқа да жарналар 3330616$ 41610 21456
Барлығы 120355895$ 264094 123032

Сурет 2 – Телекомпаниялар бойынша жарнама көлемін бөлінуі
Маркетингтік коммуникация түсінігі мен түрлері
Сату көлемін ұлғайту және пайда табу үшін сапалы тауарлар мен
қызметтерді иелену жеткіліксіз, ол үшін тұтынушылардың осы тауарлардын
алатын пайдасын олардың санасына жеткізе білу керек. Бәсекенің күшеюі мен
нарықтың тауарлармен толығуына байланысты қазіргі кезде маркетингтік
коммуникацияның (МК) рөлі мен маңыздылығы өсуде.
Маркентингтік коммуникация – тұтынушыларға ықпал ету мақсатында
тауарлар мен көрсетілетін қызметтерге сұранысты қалыптастыру мен
ынталандыруға бағытталған шаралар жүйесі. Экономикалық әдебиеттерде
маркетингтік коммуникация ұғымының тауарды жылжыту деген синонимі жиі
кездеседі.
Маркетингтік коммуникацияның мынадай түрлері бар:
▪ Жарнама;
▪ өткізуді ынталандыру;
▪ жеке (дербес, персональные) сату;
▪ қоғаммен байланыс – паблик рилейшнз (PR)
Тұтыну тауарларын жылжытудың ең тиімді түрі – жарнама болып табылады,
содан кейін өткізуді ынталандыру, дербес сату, паблик рилейшнз орын алады.
Ал өндіріс тауарлары үшін ең маңыздысы – дербес сату, содан соң өткізуді
ынталандыру, жарнама, паблик рилейшнз.
Тұтынушылардың тауар туралы мағлұматы мен білімін арттыруда жарнама
мен паблик рилейшнз ең басты рөл атқарады, ал олардың талғамдары мен
иланымдарына жеке сату мен өткізуді ынталандыру ықпалын көбірек тигізеді.
Тауарды нарыққа шығару кезеңіндегі жылжытудың ең тиімді құралдары –
жарнама мен PR, екі нысан да өсу кезеңінде маңыздылығын жоғалтпайды. ТӨЦ-
тің кемелденген кезеңінде өткізуді ынталандыруға көп мән беріліп, ал
жарнама тауар туралы ойды еске салатындай болуы керек. ТӨЦ-тің құлдырау
кезеңінде жарнамаға кететін шығындар төмендеп, фирма өнімді өткізу үшін
тұтынушыларды ынталандыру шараларына жүгінеді.
Тауарды нарыққа жылжыту жүйесіндегі маркетингтің классикалық
тұжырысдамасында жарнаманы ең бірінші орынға қояды.
Біздің жарнама дегенде бар білеріміз- ол бір топтың немесе бір
фирманың өнімінің жақсы жағын насихаттап, мақтайды деген үстірт түсінік
қана. Егер тереңірек зер салып, үңіле түссек жарнама тарихының да өзіндік
кезеңдері мен түрлері бар екенінінің куәсі боламыз. Ал, сонымен жарнама
дегеніміз не?
Жарнаманың бір анықтамасы мынадай: Жарнама- спектакль, концерт,
лекция немесе көрермендерге арналған басқа да мәдени шаралар, спорттық
жарыстар, ойын-сауықтар туралы хабарландырудың бір түрі. (ҚСЭ.4. т) Сондай-
ақ, екінші бір анықтамада: жарнама дегеніміз- белгілі бір фирма, тауар
немесе қызмет түрі жайлы мағлұматтардың бұқаралық ақпарат құралдары арқылы
жариялануы. Жариялануына қарай жарнама ақылы және жанама жарнама деп
бөлінеді. Газет бетін сатып алып, жарнамалау ақылы жарнамалау деп аталады.
Ал, өнімді ұсынушы адамның немесе фирманың көпшілік қауым мен бұқаралық
ақпарат арасында болатын әртүрлі байланыстар жанама жарнамаға тән. Оның
тиімді тәсілі мектепте қарттар үйінде, тағы басқа жерлерде фирманың өз
өнімдерін тегін таратуы. Жанама жарнаманың басты үш функциясы бар:
1. Нарық базарында әйгілі болу;
2. Фирманың беделін арттыру;
3. Тығырыққа тіреген кезде өз беделін сақтап қалу.
Жарнаманың жеке адамдарға керек хабарландыру, құлақтандыру, сақтандыру
секілді түрлері болады. Мәселен: жекелеген адамдардың жоғалған, ұрланған
құндылықтарын, құжаттарын жарнамалайды. Бұл сақтандыру немесе құжаттандыру
түрі. Бүгінгі таңда белгілі бір кәсіпорынның өнімін жарнамалау өте кең
тарап кетті. Ол үшін сол өнімнің қасиеттерін көрсетеді. Яғни ақпараттық
сипаттағы жарнама болады. Құрылымдық жағынан жарнама суреттер арқылы
безендірілетін және тек сөздерден тұратын жарнама болып бөлінеді. Жарнама
БАҚ-тың барлық түрінде беріледі десек, соның бірі баспасөз бетінде.
Жарнама қазақ баспасөзінде қашаннан бар?
Жарнама сұранысты қалыптастыру мен ынталандыру қызмет түрінің бірі
ретінде сипатталады. Ол Қазақстан территориясында бұрынғы заманда пайда
болған. Капиталистік кезеңге дейінгі жарнама аясындағы жандану орта
ғасырларға тиесілі болды.
Қазақстанда жарнама қызметі жаңа экономикалық саясаттың гүлдену
дәуірінде пайда болды. Дәл осы кезең тұтыну тауарлар ағымының ұлғаюымен
және жарнама қызметінің гүлденуі деп атап өтілді. Сол кезеңге тән ерекшелік
ол жарнама қызметі Сатушы нарығы жағдайында жүзеге асырылуында, бірақ
шектеулі төлем қабілеттілігі бар сұраныста пайда болады.
Жарнаманың мәні оның қоғамдағы алатын қоғамдық, экономикалық,
маркетингтік және коммуникациялық рөліне байланысты.
Жарнаманың қоғамдық рөлі оның адамдық санасы, көзқарасы, пікірлері мен
мінез-құлқының қалыптасуына әсерін тигізуде. Сәннің (мода), стильдің және
дизайнның беталысын (тенденциясын) көрсету арқылы жарнама адамның
эстетикалық қажеттілігіне әсер етеді.
Жарнама тауар сұранысының, өткізу көлемінің және фирма пайдасының
өсуіне әсер етеді. Бұл оның маркетингтік рөлін көрсетеді.
Жарнама дегеніміз – қаржыландыру көзі анық көрсетілген, БАҚ арқылы
жүзеге асатын, жеке көрсетірмейтін, тауар мен қызметті жылжыту нысаны.
Жарнама – нақтылы өндірушінің , саудагердің, табыстырушының тауарына,
қызметіне назар аударту және олардың шотынан, олардың маркасымен осы тауар
мен қызметті сатып алдырту мақсатында ұсыныс, тауар мен қызметтң сатып
алдырту мақсатында ұсыныс, шақыру, кеңес және кепілдеме тарату.
Жарнаманың іргелілік принципі. Ол тауар сатып алу барысындағы
тұтынушының ынтасын арттыруда дәйектілікке сүйенуді білдіреді. Мұны
психологтер ашқан және осы дәйектілік төмендегі элементтерден тұрады:
назар – мүдде – зауық – қимыл. Осы принципке сейкестене жарнаманың
стратегиясы анықталады, яғни клиенттерді, әрқайсысына өзіндік шаралар
сипаттас белгілі бір кезеңдерден өткізе отырып, сатып алуға дайындау.
Айтылмыш принципке сүйене отырып, осы кезеңдерді былай бөлуге болады:
- ұсынылмақ тауардан мағлұмат алу;
- осы тауардың керектігін түсіну;
- осы тауар жөнінде басқалардың айтуы бойынша айқындама ұстау;
- осы тауарды қолға түсіру жөнінде ниет қабылдау;
- сатып алу.
Жарнама аудиторияға екі тәсілмен беріледі:
- жарнама беруші жарнаманы өзі дайындап, содан кейін оны басып, БАҚ-қа
ұсынады;
- жарнама беруші жарнама мақсатын атап көрсетіп, жарнама
агенттіктеріне және тапсырыс береді.
Әлемнің ең ірі жарнама берушілерінің тізімінде Procter & Gamble
компаниясы бірінші орында. Оның жарнама шығындары 1993 жылы 3,6 млрд.
доллар немесе компанияның сату көлемінің 15,5℅-на жуық болды.
Жергілікті өндірушілердің көбі ақшалай қаражаттың жетіспеушілігіне
байланысты жарнама агенттіктеріне жүгібей-ақ, жұмысты өздері істегенді
қалайды. Мысалы, Фуд Мастер, Беккер және К0, Рахат тікелей БАҚ-тың
жарнама бөлімдерімен тікелей өзара әрекет жасап, жарнама ларын
орналастырады. Ал Филип моррис, PRG Botllers, Қант орталығы, Бахус
сияқты компаниялар жарнама агенттіктерімен тікелей байланысын, жарнамаға
тапсырыс береді. Олар Ogilvy & Mather, Мс Cann-Erikson, StyxLeo
Burnett , D^Arcy , Initative , Panda ірі вғылшын сасондық-
американдық концерндерінің желілі агенттіктерімен жұмыс істеуді қалайды.
Қазақстан нарығында да жергілікті жарнама агенттіктері дамуда, олардың
ішіндегі Proba, Pro-Metia Counsel, Das-Marketing сияқты жетекші
агенттіктер клиенттерге барлық ақпараттық-жарнамалық іс-әрекет бойынша
қызмет етеді.
Жарнама берушілер – бұлар өндірушілер, бөлшек-көтерме саудагерлер,
мемлекеттік емес ұйымдар және т.б. Қазақстан нарығында негізгі жарнама
берушілер – шетелдік компаниялар. Мәселен, Procter & Gamble компаниясының
2002 жылғы жарнамалық бюджеті 3,8 млн. доллар, Unilever-дікі – 2,8 млн.
доллар, LG Electronics, Coca-Cola компанияларынікі – 1,9 млн. доллар
болды. Отандық жарнама берушілер бюджет бойынша шетелдік компаниялармен
бәсекекеге түсе алмайды. Осыған қарамастан Қант орталығы, Terra
Incognito деп аталған брэндін жасап шығарған жарнама компаниясына кеткен
шығындары бойынша Қазақстанда екінші орынды иеленеді.
Кесте 2 – Алдыңғы қатарлы жарнама берушілердің кестесі

№ Жарнама беруші Шығу саныБюджет (АҚШ$)
1 PROCTER&GAMBLE 17754 20 842 759$
2 UNILEVER 4947 5 315 464$
3 УРКЕР КОСМЕТИК 2411 4 166 288$
4 COLGATE-PALMOLIVE 3841 3 961 899$
5 LG ELECTRONICS 4390 3 201 574$
6 MARS 1259 2 715 449$
7 NESTLE 2239 2 502 650$
8 GALLAHER KAZAKSTAN 2129 2 456 034$
LLC
9 COCA – COLA 1086 2 235 499$
10 КАЗКОММЕРЦБАНК 3683 1 825 499$
Барлығы 43739 49 223 609

Сурет 3 – Жарнама берушілердің диаграммасы

Жарнама түрлері мен оның тарату арналары – Сурет 4

Жарнама түрлері Жарнаманы тарату құралдары
1 2
Тікелей жарнама а пошта хаттары, баспа материалдары
б пошта арқылы видеокассеталар, видеодисктер
Баспа жарнамасы а анықтамалар, каталогтар
б пресс-релиз, баспасөз хабарламасы
в буклет
г анықтама
Баспасөз жарнамасы а газеттер
б журналдар
Хабар жарнамасы а радиожарнама
б тележарнама
Сыртқы жарнама а үлкен габариттік плакат
б газжарығы құрылымдар
в ролдер
г мультивизио плакаты
д электронды панносы
Экран жарнамасы а кино және видеофильмдер
б слайд-фильмдер
Транспорт жарнамасы а транспорт сыртындағы жарнама
б транспорт салонындағы плакаттар және
хабарландырулар
Сату орындағы а витрина
жарнама б тауар қорабы
в зат таңбасы
г назар аударуға арналған жазулар, таңбалар
Жарнаманың басқа а көрме және жәрменке
түрлері б компьютер жарнамасы
в кәдесый
г купон, лотерея

Журнал және газет жарнамасының ерекшеліктері. Жарнама белгілі бір мағнада
селективті қабылдауға ұшыраған. Басқаша айтқанда, біз ылғи да не көргіміз
келеді соны көреміз. Бұл әсіресе баспа жарнамасында байқалады.

Ал көрсететін жарнамада бізге арнаулы күтіп отыруға мүмкіндік
болмағандықтан, көбнесе тез түсінуге мүлде мүмкін емес.
Ал баспа жарнамасында іс басқаша. Қолымызға журнал немесе газет алу
арқылы біз онда белгілі түрлі хабарландыру болатынын күтеміз. Қазір бұл
одан әрі ықтимал болды, себебі, жарнама тасымалдаушылар күн асқан сайын
мамандануда. Одан басқа, біздің жарнама таңдау мүмкіндігіміз жоғары, яғни,
жарнаманың белгілі бір бөлімдерін мүлде қарамай немесе байқасақ та көргіміз
келмесе ол бетті мүлде аударып тастауға құқымыз бар. Ал өте ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.