Макроорта факторларының кейбір негізгі сипаттары

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Факторлар: Факторлар

Негізгі көрсеткіштер: Негізгі көрсеткіштер

Факторлар: Демографиялық

Негізгі көрсеткіштер: Тұрғындардың саны. Аумаққа қарай орналасуы. Халық тығыздығы. Миграциялық бағыттыры. Өсім құрылымы. Тууы. Өлуі. Неке және ажырысу саны. Этникалық және діни құрылымы, т. б.

Факторлар: Экономикалық

Негізгі көрсеткіштер: Тұрғындардың сатып алу қабілеті. Инфляция деңгейі. Мемлекеттің қаржы қаражат жағдайы. Жалпы шаруашылық коньюктурасы. Салық жүйесі. Халықтың тұтыну құрылымың өзгеруі. Сұраныс және тұтыну икемділігі т. б.

Факторлар: Табиғи

Негізгі көрсеткіштер: Энергоресурстары мен шикізат көздерін пайдалану жағдайы және болашағы. Қоршаған ортаның ластану деңгейі мен ресурстарды тұтыну интенсивтілігіне мемлекет ұйымдарының әсері, т. б.

Факторлар: Ғылыми-техникалық

Негізгі көрсеткіштер: Шектес және бақылауға алынған салалардағы технологиялық өзгерістердің қарқыны. Фирманың және оның бәсекелестерінің инновациялық әлуеті. Технологиялық жаңартулардың қауіпсіздігіне қатал талап қойылуы, т. б.

Факторлар: Саяси-құқық

Негізгі көрсеткіштер: Кәсіпкерлікті реттеудің құқықтық жағынан жағдайы. Мемлекеттің экономикалық саясаты. Сыртқы саясаттың рыноктың дамуына әсері. Мемлекет шешімдерінің қоғам өміріне тигізетін әсері, с. с. т. б.

Факторлар: Мәдени

Негізгі көрсеткіштер: Тұтынушылар бірлестіктерінің мәдени ерекшеліктері мен дәстүрі. Мәдениет түрлері, т. б. с. с.

Рынок көлемін талдау барысында демографиялық факторлар маңызды орын алады. Мұнда маркетинг халықтың өсім құрылымын, туу мәселелерін қарастыру қажет. Соның негізінде тауар өндіруші кімге, қанша және қандай тауар өндіретінін біледі. Мысалы, 1999 жылдың басында тұңғыш ұлттық халық санағы бойынша Қазақстан Республикасында халықтың жалпы саны 14, 9 млн. адам болды. Республикадағы демографиялық жағдай 1995-1998ж. ж. аралығында былай сипаттаған (1000 адамға шаққанда) :

адамдардың өлу коэффициенті 1995ж. - 10, 5; 1998 - 9, 9;
некелесу коэффициенті 1995ж. - 7, 2; 1998 - 6, 2;
туу коэффициенті 1995ж. - 17, 2; 1998ж. - 14, 3;
халықтың табиғи өсу коэффициенті 1995 ж. - 6, 7; 1998ж. - 4, 4.

Осындай көрсеткіштер әрбір өлке көлемінде талданып, кәсіпкерлер маркетинг әрекетінде маңызды бағыттар беруі қажет. Мысалы, біздің елде демографиялық факторлардың өзгеру бағыты балалар тауарларына сұраныстың төмендеуіне әсер етіп отыр. Демографиялық өзгерістер отбасы жағдайынада әсерін тигізуде. Өйткені әрбір отбасы тобы әртүрлі тауарларды қажет етеді және әрбір отбасы өзіне тән шектеулі бюджеті болады. Бұның нақты көрсеткіштері маркетингті зерттеулер арқылы анықталады. Ал ресми мәліметтерге сүйенген болсақ, 1998ж. республикада әрбір адамға шаққандағы айлық ақшалай табыс 3020 теңге болған (оның минимальды өмір сүруге қажет соммасы 3716 теңге болу керек еді) .

Сонымен қатар демографиялық факторларға білім алу деңгейі де ықпалын тигізеді. Халық білімі қаншалықты жоғары болса, соншалықты жоғары сапалы тауарларға, баспа басылымдарына және интелектуалды игіліктеріне сұраныс ұлғаяды. Мысалы, соңғы жылдары республикада мемлекеттік емес жоғары оқу орындары көбейді. Студенттердің көпшілігі экономикалық және заң мамандығын алуға ұмтылуда. Сондықтан рынокты экономика туралы, маркетинг, менеджмент, қаржы, банк ісі және сол тәрізді экономикалық, құқық әдебиеттеріне сұраныс көбеюде.

Экономикалық факторлардың рынок субьектілеріне тигізетін ықпалы демографиялық факторлардан кем емес. Фирманың әлеуметті тұтынушылардың білуімен бірге, олардың қанша тауар сатып ала алатынын анықтау ісі аса маңызды болмақ. Айталық, тұрғындардың төлем қабілеттілігі сұранысына әртүрлі экономикалық факторлары әсер етеді. Мысалы, мемлекеттің экономикалық даму деңгейі, жалақының көлемі, инфляция мен жұмыссыздықтың деңгейі және т. б. Әсіресе кәзіргі жағдайда осы тәрізді көрсеткіштерді білу аса маңызды болып отыр.

Табиғи факторларды зерттеужұмысы табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану мәселелерін және қоршаған ортаны сақтау мүмкіндіктерін талдаумен байланысты. Шикізаттың, энергоресурстардың шектелінуі кәсіпорындардың алдына көп мәселелерді қояды. Мысалы, оларды үнемдеу үшін ұтымдылығы жағынан тиімді алмасатын игіліктерді табу. Сондықтан, фирмалар осы және басқа бағыттарда ғылыми- зерттеу жұмыстарын жүргізуге мәжбүр болды.

Ғылыми- техникалық факторларды талдау барысыңда жаңа тауар өндіруге, тауарды және технологияны жаңартуға, дер кезінде ғылым мен техниканы дамытуға мүмкіндіктер ізделініп, оның іске қосу жолдары жасалуы қажет. Соған байланысты ғылыми- техникалық жетістіктерді пайдалану нәтижесінде фирманың қызмет атқаратын ортасы да айтарлықтай өзгертеді. Мысалы, тұтынушылар ғылыми- техникалық өзгерістерге байланысты жаңа, сапалы тауарларды талап етеді, ал фирма бәсекелестерінен жеңілмес үшін ғылыми- техникалық прогрестің дамуына көп көңіл бөлуі тиіс.

Саяси- құқық факторлары мемлекет органдарының талаптарын білу үшін және оларға бейімдеу қажет. Кәсіпорынның жұмысын шектейтін заңдарды білу арқылы рынок әрекеттерін бағыттауға болады. Мысалы, Қазақстанда баға, Бәсеке, тауарт аңбасы, тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы, тағы басқа кәсіпкерлікке байланысты көптеген заңдар іске қосылған. Саяси- құқықтық ортаны жете білудің өзі келесі мүмкіндіктерді пайдалануға көмектеседі:

Фмрмалардың заңсыз ысыраптан қорғалуына;
Тұтынушыларды заңсыз ысырапты іс - қаракеттерден және қызмет көрсетуден қорғауға;
Қоғамның мүддесін қорғауға.

Кәсіпорындағы маркетинг жұмысының нәтижесі мәдени факторларға да байланысты. Қалыптасқан қоғом ережелері, салт- дәстүрлері, табиғатқа, еңбекке деген адамдардың көзқарасы, іс-қимыл қатынастары т. б. - мәдени фактордың маңызды көрсеткіштеріне жаталы. Мысалы, қазір республикада көптеген жастар бос уақытын ағылшын тілін оқуға, компьютерді игеруге, спортпен айналысуға жұмсаған. Сондықтан гимнастикалық құралдарға, спорт киімдеріне, ағылшынша кітап пен аудиокасеталарға, компьютер курстарына сұраныс өсуде.

Макроорта факторларын зерттеу кезінде екі жағдайды ескеру қажет. Олар:

Барлық макроорта факторлары бір- бірімен аса тығыз байланыста қалыптасады;
Әрбір макроорта факторының фирма жұмысына әсер ету деңгейі фирманың көлеміне, орналасқан жеріне, іс-әрекет саласына т. б. көрсеткіштеріне көптен-көп байланысты болады.

Микроорта

Микроорта фирмаға және оның клиенттеріне, қызмет көрсетуге мүмкіндіктеріне тікелей қатынасы бар күштермен белгіленеді. Солардың қатарындағы аса маңыздылары мыналар: жабдықтаушылар, маркетинг делдалдары, бәсекелестер, клиенттер.

Микроорта күштері

Жабдықтаушы- лар: Жабдықтаушы- лар

Фирма: Фирма

Маркетинг делдалдары: Маркетинг делдалдары

Клиенттер: Клиенттер

Жабдықтаушы- лар: Бәсекелестер

Жабдықтаушылар дегеніміз фирманы және оның бәсекелестерін тауарды өндіру үдерісіне қажет материалдық ресурстарымен жабдықтайтын іскер компаниялары мен жеке тұлғалар.

Маркетинг тұрғысынан жабдықтаушылардың келесі түрлері болады:

"эксклюзивті" жабдықтаушылар- тек қана белгілі фирмамен жұмыс жасайды;
"лояльды" немесе " адал" жабдықтаушылар- фирмаға және оның бәсекелестеріне бірдей адал қызмет көрсетеді;
"сырттағы" жабдықтаушылар- тек қана бәсекелестерге қызмет көрсетеді

Жабдықтаушыларға әр түрлі маркетинг талаптар қойылады. Ол талаптар мынандай болуы мүмкін:

өнім сапасы белгіленген стандартқа сәйкес болуы,
келісілген кестеге сәйкес нақты мезгілде өнім жеткізу,
өнімді жеткізу көлемін толығымен орындау,
қажетті құжаттармен қамтамасыз ету,
қажет болғанда қосымша қызмет көрсету,
тапсырыс берушінің жаңа талаптарын орындау,
келісілген бағаны сақтау,
тауар сапасына кепілдеме беру,

Фирманың өзі микроорта күштерінің бірі болып есептеледі. Фирманың құрамында оның басшылары, бухгалтериясы, маркетинг, өндіріс, материалды-техникалық жабдықтау, қаржы, жоспарлау т. б. бөлімдері қаракет жасайды. Олардың әрқайсысының мақсаты мен міндеті әрқалай белгіленген.

Фирманың мақсатына жетуі көбінесе үш факторға тәуелді: таңдап алынған стратегияға, маркетинг қызметінің ұйымдастыру құрылымына және ол құрылымның қандай деңгейде әрекет жасағанына.

Фирмадағы маркетинг әрекеттерін ұйымдастыру құрылымы әртүрлі болады:

1. Маркетинг қызметін функционалды сипатымен ұйымдастыру. Мұнда әрбір сол қызметтегі функционалды мақсатты жеке тұлға, немесе тұлғалар тобы белгілі жауапкершілікті өзіне артуын белгілейді.

Маркетинг қызметін функциональды ұйымдастырылу сипатында тандалып алынған тауар түрлері және рынок саны ең алдымен кәсіпорынның өзіне тиімді болуы тиіс. Бұл ұйымдастыру түрінде тауарлар мен рыноктар бірқалыпты болады, сондықтан олардың әрқайсысына жеке арнайы бөлімше құрылмайды. 5- суретте көрсетілгендей маркетинг бөлімшелері олардың атқаратын қызметтеріне сай құрылған. Бірақ бұл құрылымда өндіретін өнімдер ассортиментті көбейген сайын өндіріс икемділігі төмендейді, себебі сыртқы ортадағы өзгерістерге икемдеу және оған жауап беру уақыты азаяды. Маркетингті ұйымдастырудың бұл түрі ағымды тиімділікке бағытталған және оның стратегиясының икемділігі төмен, жаңалықтар енгізуге тым қабілетсіз болады. Алайда функциональды құрылым маркетингті ұйымдастырудың басқа түрлеріне негіз болып есептеледі.

2. Ерекше өндіріс үдерісін және өткізуін талап ететін әртүрлі тауарлар өндіретін фирманың маркетинг қызметі тауар сипатына сәйкес ұйымдастырылады. Бұл құрылымда әрбір тауарға жеке бөлімше құрылады және ол бөлімшедегі қызметкерлер сол тауарға сәйкес барлық маркетинг іс- әрекетін атқарады. Функционалды құрылымға қарағанда тауар бойынша ұйымдастыру құрылымы қымбатқа түседі. Себебі жұмысшылар саны көбейеді. Сондықтан бұл маркетинг қызметінің құрылымы тек үлкен кәсіпорында, ондағы тауардың сату көлемі жоғары және қосымша шығындарды ақталатын кезде ғана қолданады.

3. Егер тұтынушылардың жеке топтарының қажеттері мен талғамдары ерешелінетін біріктіруге мүмкіндік болса, онда оларды әртүрлі рынок ретінде қарастыруға болады. Өнімдерін әртүрлі рыноктарға ұсынылатын фирмаларға маркетингті тұтынушылар рыногы сипатымен ұйымдастыру қажет. Рынок ретінде жеке сала немесе біркелкі сатып алушылар сегменті болады. Рынок бойынша құрылған маркетинг қызметі басшыларының алдында басты мәселе болып тұтынушылардың қажеттерін жете анықтау жұмысы қалыптасады. Әр рынокқа жеке маркетинг стратегиясы өнделеді.

4. Көптеген географиялық аймақтарда сатылатын тауарларды өндіретін фирма әр аймақтың тұтыну айырмашылықтарын есепке алғаны жөн. Сондықтан маркетингтің қызметінің құрылымы аймақтар бойынша ұйымдастырылады. Аймақтық принцип бойынша маркетингті ұйымдастыру жағдайында сауда агенттері қызмет көрсететін аймақта түруы, немесе жолға қажет уақыты мен қатынасу шығындары неғұрлым аз болуы тиіс. Мұндай құрылым көбінесе ауқымды рыноктарға қызмет көрсететін ірі халықаралық фирмаларға аса қолайлы болады.

Маркетинг концепциясын жүзеге асыру үшін маркетинг қызметінең ұтымды құрылымы маңызды орын алады. Маркетингті ұйымдастыру кезінде әмбебап сияқты үлгі болмайды. Сондықтан да маркетинг бөлімшелері әртүрлі негіз бойынша құрылуы мүмкін. Көбінесе фирмалар маркетинг бөлімшесін құру кезінде маркетинг мақсатына жету талаптарына сүйенеді (тұтынушылардың қанағаттанбаған сұранысын іздеп табу, рынокты географиялық тұрғыдан кеңейту, рыноктың жаңа сегменттерін зерттеп табу, пайданы көбейту және т. б. )

Қағида бойынша, өндірілген өнім сапасы жоғары деңгейде болса, өзінің тұтынушысын табуы керек. Бұл үдеріс көбінесе маркетинг делдалдары арқылы қамтамасыз етіледі. Маркетинг делдалдары фирманың тауарларын клиенттерге қарай жылжытуға, оларға өткізуге және таратуға көмектесетін әдетте арнайы компаниялар мамандары. Оларға мыналар жатады.

*Сауда делдалдары - фирма клиенттерін іздеп табуға және оларға тауарды сатуға көмектесетін іскер компаниялары. Олардың мақсаты- сату орнын, сату мерзімін және сатып алу процедурасының фирмаға неғұрлым қолайлы болуын қамтамасыз ету.

*Тауар жылжытуды ұйымдастыратын маманданған фирмалары, компаниялары тауар қорларын жинауға және жылжытуға көмектеседі.

*Маркетинг қызметін атқаратын арнайы агентстволар ақылы тапсырыспен маркетинг зерттеулерін жүргізеді және маркетинг кешені кешені туралы түрлі кенестер береді, немесе жарнамалық агентство компаниялары тауарды ыңғайлы рынокқа бағыттауға және оны ұтымды жылжытуға көмектеседі.

*қаржы - несие мекемелері келісім қаракеттерді қаржыландыруға және ысырапты тәуекелдіктен сақтануға көмектеседі.

Микроортаның келесі маңызды құрылымы бәсекелестер болады. Бәсекелестер дегеніміз бір типті тауарларды рынокта ұсынатын өзара бәсекеге түскен компаниялары болып табылады. Мысалы, Алматы рыногында кондитер өнімдерін бірнеше кәсіпорын ұсынады: Тұтынушының көзіне түсу үшін және тауадың өтімін көбейту үшін өндірушілер тауар сапасына, өнімдерін әдемі безеңдіруге көп көңіл бөледі.

Рынокта алған үлесіне байланысты бәсекелестер Теодор Леовитт белгілеген төрт түріне бөленеді:

1. "Озаттар"

2. Озаттыққа үміткерлер

Ізбасарлар
Рыноктың қуысында жайғасқандар

Бұлардың бәсеке күресіндегі қолданатын стратегияларын қарастырайық.

"Озаттар" стратегиялары

"Озаттарды " басқа фирмалар қуып жетуге, немесе оған шабуыл жасауға тырысады. Ал "Озаттар" қолы жеткен өздерінің жайғасымен сактау үшін келесі стратегияларды қолданады:

Жайғасымен қорғау стратегиясы- негізгі шабуыл болатын жақтарына әртүрлі қорғаныс жасау.
Екі жақ қанатын қорғау стратегиясы- екпінді қорғаныс, немесе қарсы шабуыл жасайтын негізгі зоналарын белгілеу.
Жұмыла қорғану стратегиясы- өндірісті диверсификациялау, тұтынушылардың түпкі қажеттерін табу арқылы өзінің қаракет зонасын кеңейту.
Қарсы шабуылға шығу стратегиясы- белгілі мерзімге дейін бәсекелестердің шабуылына шыдап, бәсекелестердің әлсіз жерлерін тауып, белсенді әрекет жасау, ұтымды жауап беру.

"Озаттыққа үміткерлердің" стратегиялары

Негізінде бұлардың тағдырын ұтымды шабуыл шешуі тиіс. Сондықтан мына стратегиялар қолданылады:

*Қарсы шабуылға шығу стратегиясы- озаттың позициясын басып алу үшін барлық бағыттарда белсенді жұмыс жұргізу. Бұл стратегия бірталай ресурстарды қажет етеді;

қанатынан шабуылға шығу стратегиясы- бұл шабуыл рыноктың сегменттері қосылған жерінде жасалады;
Қоршау стратегиясы- табысқа тез жетемін деп үміттеніп озаттың барлық немесе біраз аумағына шабуыл жасау.
Жауды айналып өту стратегиясы- жаңа өнімдерді өндіруге ауысу, технологияның кенет өзгеруін іске асыру, немесе жаңа рынокқа шығу.
Горилла шабуылы- дөрекел әдістермен бақталастың рухын түсіру мақсатымен шамалы соқпалы шабуыл жасау.

"Ізбасарлардың" стратегиялары

Озаттар жол көрсетіп дегендей алда жүрсе, ізбасарлар олардың соңынан айтарлықтай аралықта ізін қуып еріп жүреді. Сонымен қатар олар озаттардың стратегияларындағы ерекшеліктерін ескеріп, мына стратегияларды қолданады: