Адам скелетінің құрылысы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Адам скелетінің құрылысы

Адам скелеті дене мүшелеріне сәйкес топтасып тұлға, қол-аяқ және басқа
сүйектеріне бөлінеді.
Тұлға сүйектері омыртқа жотасы мен лөлрек клеткасынан құрылады.
Омыртқа жотасы ұзына бой тізбектеле орналасқан 33-34 омыртқалардан тұрады.
Көкрек клеткасы алдынан төс сүйегі мен, арт жағынан көкірек омыртқалары мен
шектелетін 12 жұп қабырғалардан түзіледі.
Қол-аяқ сүйектері өзінің қызметіне қарай еркін қозғалмайтын,еркін қозғалып
тұратын сүйектері болып екіге бөлінеді.Қол тоқпан жілік, білек және қол
басы сүйектерінен тұрады. Қол бас сүйектерінің өзі білезік сүйектері,алақан
және
Саусақ бақайшақтары болып бөлінеді.Иық белдеу жаурын және
буғанақтан еұрады.
Аяқ сүйектері ортан жілік ,сирақ сүйектері,аяқ басы сүй-
ектері болып бөлінеді.Аяқ басы сүйектерітоларсақ ,табан және
саусақ бақайларынан тұрады.Жамбас белдеуіне екі жамбас
сүйегі мен сегізкөз жатады.
Бас сүйектері филокенетикалық шығу тегіне байланысты өте
курделі.Олар негізінде мидың орналасқан сауыты және ас қорту ,тыныс
жолдарының басталатын жері болып саналады.
Бас сүйектері ми сауыты және бет бөлімі болып екіге бөлінеді.

Омыртқа жотасы-33-34 омыртқадан түзілген
адам скілетінің негізгі тірегі , оның 24-ші жеке,ал қалғаны біріккен
немесе жалған омыртқалар болып саналады.Жеке
жатқан омыртқалар өзара омыртқааралық шеміршектер,
буындар және сіңір байламдары арқылы жалғасқан .Олардың
өздеріне тән ерекшеліктері де болады. Жалған омыртқаларға өзара бірігіп
кеткен сегізкөз және құйымшақсүйектері жатады.
Омыртқа жотасы орналасу жағдайына қарай бес бөліктен тұрады:
мойын бөлігі -7,көкірек бөлігі-12, бел бөлігі-5, сегіз көз – 5 , құйымшақ
бөлімі -4-5 омыртқалардан тұрады.
Сегізкөз және құймашақ бөліктерінің омыртқалары бірігіп
әр қайсысыөз алдына сегізкөз және құймашақ сүйектерін

*1*

түзеді
Жеке омыртқалар саны – 24 ,әрбір жеке омыртқаның алдыңғы толық
келген жеріномыртқа денесі арытқы жағынан омыртқа тесігін қоршай жатқан
бөлігін доғасы
,ал доғасынан айнала шығынқы жерлерін өсінділері,олардың артқа қарап
жатқан тақ өсінділерін бүйір өсінділері дейді.
Блардан басқа омыртқалараралығын бұындастырып жатқан
Жоғарғы және төменгі өсінділері бар.Олар да тақ болып келеді.омыртқа
тесіктері бір-бірімен жұлын жататын
Омыртқа каналын түзеді .Оыртқа доғасы мен дөңесімен қосылар жерінде
төменгі және жоғарғы ойындылары
болады. Бұл ойындылар омыртқалардың байланысы
нәтижесінде омыртқааралық тесіктер түзеді .
Бұл тесіктерден жұлын нервтері мен қан тамырлары
өтеді .
Мойын омыртқалары . Мйын омырт-
қаларының жалпы көлемі кішкентай , арқа өсінділері қысқа , ұштары
екі айырлы келеді. Көлденең өсінділердің
негізінде тесік болады . Олар арқылы омыртқа артериясы
миға өтеді . Осы ерекшеліктері арқылы моиын омыртқа-
ларын басқа омыртқалардан ажыратуға болады.
5-мойын омыртқаның көлденең өсіндісінің алдыңғы
жағындағы бұдырды ұйқы төмпегі дейді.Оған жанаса ұйқы артериясы
миға өтеді. Егер қанды тоқтату керек болса
,төмпектің тұсынан тамырды басып қанды тоқтатуға болады. Мойын
омыртқаларының басқа омыртқаларға
қарағанда қозғалу жағдайы молырақ болады. Жұлын
тесгі кең, пішіні ұшбұрышты .
Мойын омыртқалар ішінде 1 және 2 омыртқалардың құрлысы ерекше .Сол
себептен 1 мойын омыртқаны ерекше атпен атлант , ал 2 мойын
омыртқаны эпистрофей дейді.
1мойын омыртқаның тесігі үлкен болғандықтан ауыз
омыртқа деп те атайды. Ауыз омыртқасының денесі мен
арқа өсіндісі болмайды. Оның орнына алдыңғы , артқы
доғасы және бүйір бөліктері болады. Бұл омыртқаның денесі
ұрықтытың даму кезеңінде 2 мойын омыртқаға
көшіп тіс тәрізді өсіндісін түзеді . 1 Мойын омыртқаның

*2*

2 омыртқамен жәнешүйде сүйегімен байланысатын бірнеше
буын беттері болады. Жоғары жағында көбіс тәрізді буын
ойысы шүйде сүйегімен , төменгі жағындағы буын беті 2
мойын омыртқамен жалғасады . Ал атланттың алдыңғы доғасының іш
жағындағы буын беті 2 мойын омыртқаның
2 тіс тәрізді өсіндісімен буынды байланыс жасайды.
1 мойын омыртқа бастың шүйде сүйегімен бірге 2 мойын
омыртқаның тіс сәрізді өсіндісінен айналмалы қозғалысқа
келіп отырады . Осы буынды байланыстар арқасында
басты оңға-солға бұруға , алға- артқа июге болады. 2мойын
омыртқаның ерекшелігі болып саналатын тіс тәрізді өсін-
дісі , оның үстінгі екі бүйір бөліміндегі буын беті үстіңгі
омыртқамен , астыңғы жағындағы жатқан буын беті астыңғы омыртқамен
жалғасады. Бұның арқа өсіндісі қысқа , екі айырлы келеді . 7 мойын
омыртқаның арқа өсіндісі өте ұзын , сол себепті оны *шығыңқы*
омыртқа
деп те атайды .Бұл өсіндісін мойының артқы жағынан
ұстап терінің астыңғы жағын байқауға болады. Сол себептен осы
омыртқадан төмен қарай санау жүргізіледі.
Көкірек омыртқалары мойын омыртқаларға қарағанда
Ірілеу жетілген . Олардың әрқайсысына келіп қабырғалар тізіледі .
Сол себептен көлденең өсіндісі мен денесінде буын
буын беттері болады . Көлденең өсіндісіндегі буын беті
алдыңғы жағында жатады .
Дене бөлігіндегі жартылытай буын ойыстары
омыртқа жотасын түзе келгенде бір- бірімен қосылып ,
бүтін буын ойысын түзеді . Осы екі омыртқа дененің қос-
ылысынан пайда болған ойысқа қабырға басы кіріп орналасқан
.Сонымен бір қабырға басы көрші жатқан екі омыртқа денесімен
буындасады .
1-11-12 Омыртқалар денесінде бүтін ойыстары
болғандықтан оларға өз қабырғалары тікелей келіп байланысады . Осы
ерекшеліктермен бірге тағы бір айта кетін жағдай бұл
омыртқалардың арқа өсінділері ұзын әрі сәл төмен қарай бағыт алған
. Осының нәтижесінде көкірек омыртқаның қималы басқа омыртқаға
қарағанда аздау келеді .
Бел омыртқалар бесеу .

*3*

Дене салмағының көбірек түсүіне байланысты жоғарғы жатқан
омыртқаларға қарағанда күшті жетілген . Әсіресе
ең соңғы 5 ірілеу . Көлденең өсінділері қабырға қалдығының
болуына байланысты ұзындау келеді . Арқа
өсінділері жалпақ , тіке артқа қарап , бір-біріне паралель
жатады . Сол себептен адамның бел бөлігі басқа бөліктерге қарағанда
қозғалғыш келеді .
Сегізкөз сүйегі сегізкөз омыртқаларының
Бірігу нәтйжесінде пайда болады . Сырт пішіні үш бұрышты келген .
Жоғарғы жағы кеңейіп , 5 бел омыртқасымен төменгі жағы сүйірленіп
құйымшақ омыртқасына байланысады . Бүйір бөліктерінде екі жамбас
сүйектерімен буындасатын құлақ қалқаны тәрізді буын беті
болады . Сегізкөз сүйегінің алдыңғы бетінде омыртқа денелерінің
бірігуі нәтижесінде пайда болған көлденең сызықтар жатады . Артқы
жақ бет өсінділерінің бірігуі нәт-
ижесінде будырлы келеді . Сегізкөз сүйегінің ортасымен ұзына бой
төмен түскен будырын ортаңғы будыры дейді . Ол арқа өсінділерінің
бірігуі нәтижесінде пайда болған .
Оның екі жағында өсінділердің бірігуі нәтижесінде пайда
Болған буын будырмағы , ал оның екі жағында көлденең өсінділердің
бірігуі нәтижесінде пайда болған бүйір қалыңы жатады . Сегізкөздің
ішінде каналы бар . Оның алдыңғы жағы және артқы бетінде нервтер
мен қан тамырлары өтетін тесіктері болады . Сол себептен бұл
сүйекті сегізкөз
деп атайды . Сегізкөз құрлысында жыныстық айырмашылық байқалады . Ер
адамда сегізкөз ұзындау , әрі жіңішкелеу, ал әйел адамда жалпақ ,
әрі қысқа болады .

Құйымшақ омыртқаларының өсінділері жойылып , омыртқа денесі
ғана сақталған 4-5 қалдық
омыртқалардың біреуі нәтижесінде пайда болады .Бұл
жануарлардың құйрық бөліміне сәйкес келген қалдық омыртқалар .
Сондықтан олардың өсінділері жоғалып ,
домалақ келген сүйекшелерге ұқсайды .

*4*

Көкірек клеткасы алдыңғы жағынан төс
сүйегіне , артжағынан көкірек омыртқаларына жалғасқан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.