ҚАН КЕТУ ТУРАЛЫ. ҚАНСЫРАУДЫ ТОПТАСТЫРУ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

ҚАН КЕТУ

Жараланған қан тамырының өзегінен шыққан қанды — қан кету, қансырау
дейді. Жарақаттың, жараланудың қай түрі болсын — қансыратады. Жараланған
тамырдан аққан қан не сыртқа (терінің сыртына шығып көрініп тұрады), не
көзге көрінбей адам ағзасының ішкі құрылымына, қуыстарға, буын-буынға ағып
кетеді. Қансырау салдарынан адамның өлімге ұшырау фактілерін ерте заман
адамдары да білген, біліп қана қоймай қан тоқтату әдістерін де пайдаланған.
Адам ағзасында 5 литрге жуық қан бар. Адам жараланып қалса, дәрігер ең
әуелі оның қан құрамына ынта қояды. Ол адамның жараланғанына қанша уақыт
өткенін білгісі келеді. Қаны ақса, қанша аққанына, қалай аққанына ден қояды
Қансыраудың себептері көп. Сол себептердің жиі кездесетін бір түрі —
жарақаттану, жаралану. Мұндай жағдайға ұшыраған адамның қан тамыры
жыртылады, бұзылады, тамыр сыртына қан шыға бастайды. Қанның көп аққаны
жаман. Тамырдағы қан қысымы көтерілгенде, артериосклероз ауруына шалдыққан
адамның қан тамыры жарылып кетуі де ғажап емес. Сондай-ақ сыртқы ауаның
қысымы төмендегенде науқастың құлағынан, танауынан, тамағынан қан кетеді.
Сыртқы атмосфералық ауа қысымы ұлғайғанда да танаудан қан кетуі мүмкін.
Операция кезінде қарынның немесе кеуденің қуыстарынан көлемді ісік алынса,
солардың орны да қансырап қалуы мүмкін және осындай жағдайлар адам іші суға
толып кеткенде, я сол суды инемен тесіп (қарынды) шығарғанда да байқалады.
Қан тамырынан қан кету процесі басқадай жағдайларда да кездеседі.
Сондай жағдайлардың бірі — қан ауруы — гемофилия. Гемофилия ауруына
шалдыққан адамның нәресте кезінен-ақ қан ұю (свертываемость) процесі
баяулап, науқас адам әлсін-әлсін қаңсырай береді. Кейде тіс тазалаудың өзі
де көп уақытқа шейін тоқтамайтын қаңсырау жағдайына келтіреді. Мұндайға ер
адамдар жиі шалынады. Танаудан, ішектен кеткен қанды тоқтату өте қиын, жас
кездерінде осындайға душар болған адамдар кейде өлімге де ұшырайды. Мұндай
адам қосымша хирургиялық науқасқа шалынса, оны өлімнен құтқарып қалу өте
қиын болады. Сондықтан хирургиялық операция алдында, операция кезінде және
операциядан кейін осындай науқастарға көп көңіл бөліп отыру парыз. Ондайда
науқастың қасынан кетпеген жөн. Оған аскорбин қышқылын беріп, уақытымен қан
құйып отыру ләзім, қансырап тұрған жерді тығындап, фибрин пленкаларын кең
қолдану арқылы қансырау процесін тоқтату керек.
Әсіресе бауыр дертіне шалдыққан, сарғайып кеткен адамға қан құю қажет.
Ондай науқастарда қан ұюы төмендеп кеткендіктен, операциядан соң ішектен,
танаудан қан кетеді. Кейде тері астындағы қан тамырларынан да қан кетеді.
Мұндай жағдайды холемиялық қансырау деп атайды. Сарғайған адамды операцияға
алардан бұрын оған қан құйып, тағамын жөндеп, К, С витаминдерін енгізеді.
Айтылған себептерден басқа қансырау қан тамырының осалдығынан да пайда
болуы мүмкін, қан тамырының қабырғасы осал болса, қан сыртқа шығады. Қан
тамырының өзегі кеңіп, қабырғалары осалданғанда скарлатина, қырқұлақ,
шешек, сепсис аурулары байқалады. Фосфор, бензолмен уланғанда, уремия,
холемия жағдайына ұшырағанда, орталық нерв жүйесінің (центральная нервная
система) қызметі нашарлағанда қантамырының төңірегіне, сыртына шығады. Нерв
және эндокриндік мүшелердің қызметі нашарлағанда танаудан, емшектен,
ішектен кеткен қанды викарлық қансырау деп атайды.
ҚАНСЫРАУДЫ ТОПТАСТЫРУ. Қансырау көп топқа бөлінеді. Қан тамырдан ағып
жатса оны анатомиялық қансырау дейміз. Бұл топқа артериялық, веналық,
капилляр, паренхималық қансырау жатады.
Артериялық қансырау адамдар үшін өте қатерлі. Себебі, азынаулақ уақыт
ішінде кан тоқтату шаралары қонданылмаса, адам көп қан жоғалтып алады.
Артериялық тамыр жараланғанда, қан жоғары атқылап, шапшып ағады. Қанның
түсі — шымқай қызыл. Қансырау көп уақытқа созылса, қан шапшуы әлсірей
бастайды. Қан тамырдың қиылған өзегінің бірінен ғана ақса (орталық жағы),
кейде қиылған өзегінің екі жағынан да ағуы мүмкін. Мысалы — ұйқы тамыры
(сонная артерия) жараланса, қан қиылған тамырдың екі шетінен де шапшып
тұрады.
Веналық қансырау. Вена қан тамыры жараланса, қан шапшымайды, жайлап,
біркелкі ағады, түрі — қошқыл қызыл. Қан жараланған тамырдың тек төменгі
шетінен ғана ағады. Жүрекке жақын, кеуде қуыстарындағы қан тамырлары
жараланса, қауіпті жағдай тууы мумкін. Яғни жараланған тамырға ауа кіріп,
ауа эмболиясы атты жағдай туып, адам әлімге шалынуы ықтимал. Сол себептен
кеуде төңірегіндегі жараны тез арада матамен жауып, кеудеге ауа кіруін
болдырмау керек. Веналық тамыр жараланғанда қан ағуы өз бетімен тоқтайды,
немесе жараланған аяқ-қолды көтерсе, қан тоқтату үшін соның өзі жеткілікті.
Капиллярлық қансырау деп ұп-ұсақ артерия мен қан тамырларының ең
жіңішке бөлімшелерінен аққан қанды айтады. Жараланған жердің тканьдары
қансырап тұрады. Қан ұю процесі нашарламаса, қансырау өз бетімен тоқтайды.
Паренхималық қансырау дегеніміз — паренхималық органдар (бауыр, көк
бауыр, екпе) жараланғанда пайда болады. Бұл капиллярлық қансырауға ұқсас,
бірақта өте қатерлі, себебі, ұсақ қан тамырларының өзегі жабылмайды.
Сондықтан қан тоқтау қиынға түседі. Қансырап тұрған бауырды операция
кезінде қара ет, фасция, фибриндік пленкалармен жауып, тығындап, қан
тоқтату әрекетін жасаса, өкпенің жараланған жерін тігеді, ал кек бауырды
операция кезінде алып тастайды.
Анатомиялық қансыраудан басқа қансырауларды топтастырсақ, механикалық
қансырау (жаралану, жарақаттану себептерінен), тамыр қабырғаларының әртүрлі
ауру себептерінен өзгеруі (сепсис, скарлатина аурулары), қан ұю
процестерінің өзгеруінен (гемофилия ауруы, холемия жағдайы), сыртқы
атмосфералық қысымның азаюы не ұлғаюы, фосфор, бензол сияқты химиялық
заттармен улануы сияқты әртүрлі себептерден қансырау пайда болатынын айтқан
жөн.
Сонымен қатар дене сыртына аққан қанды сырт қансырау дейді және ішкі
қансыраумен бірге жасырын қансырау атты және бір түрі болатынын айта кеткен
артық емес. Жасырын қансыраудың сырт белгісі болмайды да, қансырап тұрған
тамырды болжап білу қиын. Адамның жалпы белгілерімен жорамалдап отырып,
арнайы бақылау әдістерімен қансыраған жерді анықтайды.
Уақытқа байланысты қансырауды алғашқы қансырау және қайталап қансырау
деп бөледі. Алғашқы қаңсырау — адам жарақатқа, жаралануға шалынған кезден
басталады. Қайталап қансыраудың өзі екі түрге бөлінеді. Бірі — ерте
қайталап қансырау болса, ол жараланғаннан кейін бірнеше сағат, немесе 2
тәулік ішінде пайда болады. Яғни қан түйіршіктерімен тамыр өзегі бітеліп
қалып, қан тоқтағаннан кейін біраз уақыттан соң қан қысымы көтерілгенде
тығын (тромб) орнынан қозғалып кетіп, қайталап қансырау басталады. Ерте
қайталап қансырау жарадағы микробтар жараны іріңдеткенше пайда болады. Ал
қансыраудың кеш қайталап пайда болу себебінің бірі — жараның іріңдеуі. Ірің
қан тамырының өзегін балқытып жібергендіктен, немесе тамырдың Ішіндегі қан
түйіршіктерінен пайда болған тромб (тығын ретінде) балқып, кеткендіктен,
қайтадан қансырау басталады. Қеш қайталап қансырау операциядан кейін үшінші
күні немесе бірнеше жетіден кейін басталуы мүмкін. Қайталап қансыраудың
себептері көп, солардың кейбірі: а) операция кезінде жараланған қан тамыры
толық байланбауы; ә) қан қысымы күрт өзгеріп жоғарылап кетуі; б) қанның ұю
процесі нашарлап, химиялық қасиеті өзгеріп, витаминдер жетіспегендіктен; в)
жарадағы құрғап қатып қалған таңғышты қалай болса солай жұлып алу;
г) жара төңірегіндегі қан тамырына тромб бітеліп қалып және ол ерігенде,
жараның іруі, шіруі, жараға анаэробтық микробтардың енуі, сіңуі; ж) жараның
ішінде бөтен заттар — тас, темір, ағаш қалуы және олар қан тамырының
қабырғасын көп уақыт жатқандықтан тесіп жіберуі.
Қансыраудың белгілері көп-ақ. Қансыраудың белгілері жараланған жердің
көлемі, оған байланысты жараланған қан тамыр өзегінің диаметрі. Адамның
қансырағанына қанша уақыт өтті, қаншалықты қан жоғалтты және жоғалған қан
іш құрылымына ақты ма, әлде сыртқа қарай кетті ме — міне осы жағдайлардың
бәріне байланысты.
Қансыраудың белгілері екіге бөлінеді. Біріншіден, қанынан айрылған
адамның жағдайы нашарлап, өзгерсе, оны жалпы өзгеріс белгілері деп,
екіншіден, жара төңірегіндегі өзгерістерді жергілікті өзгеріс белгілері деп
атайды.
Қансыраудың қай түрінде де көп қан жоғалса, жалпы өзгерістер бірдей
болады. Адам әлсіреп, басы айналып, әлсін-әлсін тала (обморок) береді, көзі
қарауытып, құлақтары шыңылдап, сұп-суық қара тер басып кетеді, денесі
бозарып, ақ қағаздай құп-қу болып, тамыр соғуы жиілейді, қан қысымы азаяды.
Қан құйылуына байланысты жүрек қызметі нашарлап, адам еріндері көгеріп,
күре тамырларда қан қысымы жоғарылайды. Жүрек құйылған қанның әсерінен
қыспаққа алынып (тампонада сердца), өзіне тән қызметін атқара алмай қалады.
Егерде жедел түрде операция жасап, жүрек қапты тіліп, жиналған қаннан
тазартпаса, адам өлімге ұшырайды. Қан құйылған жүрек қабына (гемоперикард)
операция жасар алдында оны рентген сәулесіне салса, жүрек үш бұрыш
формасына ұқсас болып тұрады. Құйылған қанның көлемі 250—300 мл.
аспағандықтан жалпы қансырау белгілері онша көзге түспейді, науқастың тамыр
соғуы біркелкі болмайды — ол біресе соғып, біресе жоғалып кетеді. Жалпы
тамыр соғуын санаса жиі келеді, бірақ жүрек төңірегін саусақтармен
тоқылдатса, жүрек қабының кеңігенін дыбыстан айыруға болады. Осындайда
дыбыс өзгеріп, дыбыстың түншығуы көбейе түседі.
Буынға қан құйылғанда адамның жалпы жағдайы айтарлықтай өзгермейді,
қансыраудың жалпы белгілері де көзге түспейді. Себебі жоғалған қанның
көлемі көп емес. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.