Шығыс медицинасы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Шығыс медицинасы

Әлемдік медицина тарихын оқу өткенді жаңадан зерделеуге бейімдесе, ал ұлттық медицина тарихы қазақтың төлтума мәдениеті тарихының бір бөлігі ретінде, болашақ мамандардың қөзқарастарын жаңа мемлекет, жаңа қоғам тұрғысынан саралап-талдап жаңа заман игілігіне қызмет етуге жол ашады.

Біздің жерімізде, біздің дәуірге дейінгі 7 ғасырдан, б. з. 2 ғасырға дейін сақтар өмір сүргені тарихтан белгілі. Медицина қызметі тарихы әлемдегі барлық халықтардың медицинасының дамуына қосқан үлесі бар екенін зерттейді әр халықтың медицинасының даму ерекшеліктерін анықтайды.

Қазіргі кезеңде тарихта зерттеу көздері де айғқтары да мол және нешетүрлі, сондықтан оларды біркелкі жіктеу өте қиын. Тарихшылырдың көбіне қолданатын жіктеуі өткен ғасырдың 40 жылдары проф. М. Н. Тихомировтың және кейінрек қайта қаралып нақты түрде проф. А. П. Пронштейн ұсынған жіктелу бойынша барлық тарихи көздер жеті топқа бөлінеді. Бұл жіктелу медицина тарихын зерттеуде де қолданады.

Медицина тарихы нақты және нешетүрлі мағлұматтарды зерттеу арқылы медицинаның өткен күндерін теориялық та, тәжрибелік те жағынан еске түсіреді. Ол деректерді медицина тарихының зерттеу кездері дейді. Олардың табиғи (физикалық, химиялық, геологиялық, биологиялық және т. б. ) қоғамдық (тарихи, философиялық және т. б. ) түрлері болады. Яғни медицина тарихының көздері зерттелуі шексіз.

1892 жылы Голландия дәрігерлері және анатомы Юджин Дюбуа палеопатологияның алғашқы деректері ретінде Ява аралында Триниль ауылының жанында жүргізілген археологиялық қазбаларда алғашқы адамның 700 мың жыл бойы өмір сүрген, жілік сүйегінің басындағы өзгерістер туралы баяндады. Басқа елдерде де археологиялық қазбаларда табылған адамның сүйектерінің әрбір төртіншісінде аурудың ізі бар екені байқалады.

Археологиялық зрттеулерді басқарған амарикандық ғалым Р. С. Солоций бұл адамдарды "гүлді адамдар" деп атаған және неандертальдық тұқымдас гоминидтердің дәрілік шөптерді қолдануын алғашқы рет көрсеткен. Ал археологиялық қазбаларда табылған заттар, адам сүйегінің қалдықтары және т. б. мағлұматтар "алтын ғасыр" заманның болғанын дәлелдейді. Керісінше алғашқы қауым дәуіріне сәйкес табылған мағлұматтар адамдардың болуы, дамуы өмір сүруі мыңжылдар бойы өте қиын жағдайда болғанын анықтайды.

Медицинаның дамуы алғашқы қауымдық құрылыстан құл иелену қоғамына ауысумен байланысты. Ең алдымен құл иелену қоғамның белгісі пайда болған Мысыр мен Шумер жерлері оларда бұл өзгеріс біздің дәуірімізге дейін шамамен 4 мыңжылдықта қалыптаса бастаған.

Құл иелену қоғамында медицинаның дамуының тағы бір ерекшелігі ішкі ауруларды емдеу әдістерінің дамуы. Ол әдістер сол кездегі емдеу кітаптарында жазылған. Көне Шығыс елдері әлемдік тарихта адамзаттың дамуының мәдениетінің белгісі деп санады. Құл иелену қоғамында көне Шығыс елдерінде: Қытай, Үнді, Месопотамия, Мысыр, Урарту (қазіргі Армения ) Иран, Хорезм т. б. бұрынғы заманға сай негізгі белгілерін сақтағанмен, өз қоғамының дамуына сәйкес жаңалықтар енгізді.

эмприкалық халық медицинасының дамуымен қатар храмдық медицина қалыптасты. (Месопотамияда, кейін Арменияда)
кәсіптік және ақсүйектерге арналған дәрігерлік әдістер дамиды.
медициналық жазу және заңдарды қабылдау бастамасы болды.
ауруханалық көмек көрсетудің алғашқы белгілері пайда болды.
Шығыс елдерінің ірі қалаларында алғашқы санитарлық құрбылар және шаһарды жақсы жабдықтаушылық жұмыстары жүргізілді.

Шығыс елдерінің бірі Вавилон мен Ассирияда шипагерлік және сауығу құдайы және сауығу Гула делінген. Гула түркі тілінде ғұлама "ұлы", деген ұғымға сәйкес. Бұл туралы б. д. д. 10-12 ғғ Месопотамияның барлық жазбаларында жазылған, ғибадаттық жануары ит болған делінген. Б. д. д 14 ғ. өмір сүрген Вавилон шипагері Муккалимнің қышқа жазылған (мұғалім аккад, араб, түркі тілдерінен алынған ) хаттарында асу емімен ашипу емінің айырмашылығы туралы жазылған. Медицина білімінің дамуы туралы археологиялық қазбалар жүргізгенде ежелгі Шумер қалаларының бірі Ниппуарда (қазіргі Бағдат қаласынан 160 км. жерде) 1889 жылы қыштан жасалған сазкітаптар табылған. Онда дәрі - дәрмек дайындаудың 15 әдісі шумер тілінде келтірілген. Жазылған мерзімі б. д. д 3 мыңжылдықтың аяғы. Мысыр мемлекетінде математика, астрономия, жағрапия білімдерімен қатар медициналық білім де өте жоғары болған.

Мысыр медицинасы туралы негізгі деректер мынадай;

пирамидаларда, саркофагтарда жазылған көптеген жазулар.
египеттік папирустар, олардың ішінде; Зберстің, Эдвиннің, Смиттің, Херстың т. б. медицинаға тән мазмұнды заңдылықтар бар папирустар кездеседі. Мысырда дәрілер сақтайтын қоймалар болған және сол жердің өзінде ақ дерілер дайындалған. Мысыр медицинасының мұрасы кейінгі замандарда медициналық білімнің басқа елдерде дамуына өте зор әсер етті.

Араб мемлекеттінің дәрігерлерінің айтарлықтай жетістіктерінің бірі анатомия мен физиология салаларында болды. Сол кезеңнің ең ірі жетістіктерінің бірі өкпе арқылы қан айналуын сипаттау. Бұл табысқа жеткен Дамскіден шыққан сириялық дәрігер Ибн ан-Нафис (шамамен 1210-1228 жж) өмір сүрген. Ол өзінің негізгі еңбегі "Ибн Синаның қағидаларындағы анатомия бөліміне қайта келеді де сол жақ қарыншаға барады деген. Сонымен, Ибн ан Нафис Мигель Севеттен (испадық ғалым) үш ғасыр бұрын қан анатомиясының кіші шеңбері туралы жазған. Орта ғасырларда атақты хирургтар болған, олардың ішінде ең көрнекті ғалым болып Абу-л-Қасым Халаф ибн Аббас әз-Захрави есептеледі. Ол мұсылмандық Испанияда туған, оның ғалым ретінде қалыптасуын араптардың және испандардың есер еткені белгілі. Ол кезде (Х ғ. екінші жартысы) мұсылмандық Испанияның ғылыми орталығы ретінде Кордова, Севилья, Гренада, Малага қалаларында университеттер болды. Әз-Захравидың еңбектері қайта өркендеу дәуірінде Батыс Еуропада танылып латын тіліне аударылған.

Алғашқы мұсылмандық аурухана Мысыр жерінде 873 ж. ашылған. Бұл аурухана тек қана кедейлерге арналған. Мемлекет басшысы Ахмад Ибн Тулин (868-884) жылына 60 мың динар бөліп тұрған және әрбір жұма сайын өзі барып тексеретін болған. Сонымен қатар мешіттің жанына дәріхана ашып, әрбір жұма сайын ауырып келгендерді дәрігер тегін емдеуге бұйрық берген. Дәстүр бойынша аурухананың еркектерге және әйелдерге арналған екі бөлімі болған және де аурудың түріне сәйкес арнайы бөлімшелер болған. Мыс; Бағдат қаласында Х ғ. басында 5 аурухана болған.

Тарихшылардың жазғанына қарағанда көпшілікке ең мәлім болған ортағасырлар ауруханалары: Бағдатта " әл-Адуди ", Дамскіде " әл-Нури ", Каирде "әл-Мансури "

Бағдаттағы " әл-Адуди " ауруханасы 981 ж. ел басшысы Адуд әл-Даулахтың (949-983 ) ұйғаруымен салынған.

Орта ғасырда өмір сүрген сол кезеңдегі ғылым негізін қалаушы ірі ғалым Әбу Райхан Ахмедұлы Әл-Бурини ( 973-1048 ж. ) Ол ежелгі Хорезм астанасы болған Қияқ қаласының іргесіндегі ауылдардың бірінде туған. Қазір Қияқ қаласы шаһарының орнында Бурини қаласы бар. Ол Қарақалпақстанға қарасты аудан орталығы. " Сайдана " кітабы қазіргі ғылыми тілдегі фармакогнозия саласы деуге болады, дәрілер мұнда бірнеше тілдегі атаулармен аталады. Бұл Әл Буринидің дәрігерлік мамандықтың шебері болғанын көрсетеді. Сонымен қатар ғалым жеке медициналық тәжрибелік бақылаулар жасаған, аурудың пайда болу себептерін анықтаған, оның нәтижесін көпке жайып, тарата білген.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.