Мұнай өндіру: Тарихы мен бүгіні

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Мұнай өндіру: Тарихы мен бүгіні
Кеше.
Кең байтақ. берекелі қазақ жері қара алтын байлығынан кенде емес, әрі ол
тәуелсіз еліміздің дамуында және халықаралық кауымдастьқта өз орнын алуына
ыкпал етіп отыр. Сондықтан да мұнай өндірісі саласына баса көңіл бөліп,
оның тарихына да көз жіберіп отыру ләзім.
Қазақстандағы бүгінгі таңдағы модернизациялық құбылыстын салыстырмалы
түрдегі бастамасы, алғашқы сатысы XIX ғ. соңы мен XX ғ. басында жүрді.
Ендеше сол кезеңдегі мұнай өндірісі туралы не білетінімізді еске түсірейік
1960 жылы Қазақстанның маңызды экономикалық аудаңдарының бірі — Орал-Ембі
еңірінің табиғи байлығын игеру мәселелеріне алғаш рет арналған Т.
Шәукенбаевтың күрделі еңбегі жарық көрді. Бұл еңбекте көптеген деректік
мәліметтер негізіңде Орал-Ембі мұнай бассейнін игеру тарихы баяндалады.
Орал-Ембі аймағының табиғи байлықтарын зерттеу жұмыстары XIX ғ. соңына
қарай, әсіресе Орьнбор-Ташкент теміржолы салынғаннан кейін жандана түсті.
Бірақ негізінен жыртқыштықпен тонауға бағытталған орыс және шөтелдік
капиталистердің әрекеттері мұнай өндірісінің еркіндеу дамуына жол бермеді
деуге болады. Оның үстіне Т. Шәукенбаев көрсеткендей, капиталистік дамуға
Орал-Ембі мұнайлы өнірінің теміржолдан қашықтығы, теңіз-өзен транспорты
жүйесінің нашарлығы, ауыз судың жетіспеушілігі сияқты нақгы себептер де
кері әсер етті. Автор әсіресе Орал казак-орыстарының жасанды түрде көптеген
кедергілер келтіргенін баса көрсөтеді. Орал казактары Орал өзені бойынша
Атырау немесе Орал қалаларына дейін кеме жүргізуге, тіпті Атырауға 2-3
шақырымдай жерге кеме тоқтайтын айлақ (пристань) жасауға рұқсат етпеді.
Олар мұнай құбырын Доссордан Атырауға дейін тартуға, сондай-ақ Атырау мұнай
айдау зауытын салуға да рұқсат бермеді.
XX ғ. басындағы кәсіпкерлер осы мәселелерді патша үкіметінің алдына жиі
қойъп отырды, оны шешудің жолдарын да ұсынды. Ауыз суды қымбатқа түссе де,
Қазақстанның өз жеріндегі, дәлірек айтқандай, мұнай кеніштеріне
жақын жерлердегі құдықтардан тасытты. Техникалық мақсатқа пайдаланылатын
суды құбыр арқылы тартып жеткізді. Кеңес дәуірінде біршама су жүйесі
жасалғанына қарамастан, суды шөтелден тасу — қазақтың жер байлығын
жыртқыштықпен тонау ғана емес, қызғаншақтықпен, Қазақстанның өзіне
бұйыртпаудың, оны тұқырта ұстаудың амалы еді. Отаршылдықтың, менсінбеу мен
өктемсуі мұнай өндірісіне ие болып, аймақтарындағы жергілікті халықтардың
тұрмысы мен денсаулықтарының нашарлауына, экологиялық апатты жағдайлардың
қалыптасуына әкеп соқтырары анық еді.
Еліміз тәуелсіздік алған бүгінгі таңда, әскери киімін киіп, қазақ жеріндегі
осы ектемдікті еске түсіруге тырысатын казактардың Қазақстан экономикасының
дамуындағы орны қандай болғандығын білгеніміз де дұрыс.

Бүгін.

"Қазақстанның басты ұмтылысы — аса ірі мұнай өндірушілердің біріне айналу,
ал онын басты проблемасы - өз мұнайын экспорттау үшін жылы теңіздерге
шьғу", - дейді Н. Назарбаев, БҰҰ штаб — пәтерінде өткен баспасөз
конференциясында. "Қазақстан жақсы инвестициялар тарту арқылы хальқаралық
рынокқа мұнай шикізатын шығаратын ірі держава бола алар еді деп ойлаймын,
өйткені біздің өз қажетіміз небары 20 миллион тонна ғана. Ал біз қазірдің
өзінде 27 миллион тонна мұнай өдіреміз", - деп мәлімдеді Президент.
"Қазіргі кезде біз бұл мұнайды тасымалдау жолдарын сөзсіз іздеуге тиіспіз.
Ресей аумағынан Новороссийскіге мұнай құбырын тарту арқылы шамамен 15-17
миллион тонна мұнай тасымалдауға болады. Бұл біздің таяудағы 80 жыл
ішіңдегі қажетімізді қамтамасыз өте алады. Келесі ғасырдың басында 100-120
миллион тонна мұнай өндірмек болып отырғандығымызға байланысты біздің дүние
жүзілік рынокқа шығуымыздың балама жолдарын іздеуіміздің қажет екендігі
сөзсіз. Бұл біз үшін өте маңызды мәселе", - деп көрсетті Н. Назарбаев.
Бүгінде мұнай тарихына 100 жыл толды
Қазақстан мұнайы тарихының жаңа беттері мемлекетіміз тәуелсіздік алғаннан
кейін жазыла бастады. Мұнай отандық өнеркәсіптің маңызды саласы болып қана
қоймай, сонымен бірге мемлекеттің тәуелсіздік мәртебесінің нышаньна, жарқын
болашаққа деген сенімге айналды.
Енді Қазақстан мұнайы Қазақстан халқының игілігіне қызмет етері сөзсіз.

Мұнай бар жерде талас та, табыс та бар

Мұнай бар жерде табыс бар екеңдігіне сүйенеміз, бірақ осы табысқа жетер
жолдағы тартысты орағытып ету мүмкін емес. Әлемдік мұнай бизнесінің
кілтін ұстап отырған алпауыт елдің өткір тырнағы қарт Каспийді де шенгеліне
алмақ. Мұнай таситын құбырды АҚШ-қа ғана ұнайтын бағытқа карай бұруға
Каспийге иелік ететін бес мемлекеттң бәрі бірдей келіспесе, бұған төрелік
айггар кім бар? Біздік ойымызша, Ресей ешуақытта да Баку-Джейхан бағытына
келіспейді. Бірақ, Қазақстан-Түрікменстан-Ирак арқылы Парсы шығанағына
тартылатын бағытты Ресейдің қолдайтыны анық. Бұған дейін сарапшы-мамандар
Қазақстан-Туркіменстан-Ауғанстан-Пә кістан бағыты тиімді, әрі арзан
екендігін айтқан.
Қазақстанның мұнай-газ секторына бірнеше жылдан бері өз жобаларымен
бірқатар жұмыстар атқарғанымен, Қытай Каспий мәртебесі айқындалмайынша өз
позициясын білдірмейтін сияқты. Шығысқа қарай құбыр тартылса, Каспий мұнайы
Тьнық мұхиты арқылы да біраз жерге көтер еді.
Біз тек табысы мол мұнай маңыңда тартыс аз болса дейміз.
"Алматы ақшамы"

Теңіз кенішінің мұнайы екі есе көп болып шықты
Теңіз кенішін барлау бағдарламасын жүзеге асыру барысында бұл алып кен
орнының қоры жөнінде болжамды нақты бағалау жасалды. Онда Теңіз кенішінің
қоры 16-19 миллиард баррель мұнайды құрайды екен. Бұл біздегі өлшем
жүйесімен айтсақ, кеніш қорында 2 миллиард 400 миллионнан - 2 миллиард 900
миллион тоннаға дейін мұнай бар деген сөз. 1998 жылғы үш сейсмикалық
зерттеуден кейін кеніш қоры 1 миллиард 300 миллион тоннадан аспайды деп
ресми мәлімделген еді, Бүгінгі болжам мұнай қорының екі есе көптігін
көрсетіп отыр.

Каспий төңірегіндегі тайталас
Түбі мұнай мен газ қорына толы Каспийдің мәртебесін анықтау мәселесі өткір
проблеманың бірі екені даусыз, әзірге оның жағалауында орналасқан 5
мемлекет - Әзірбайжан, Ресей, Түрікменстан, Қазақстан және Иран бұл ауқьмды
шаруаға қатысты ортақ шешімге келе алған жоқ.
Каспий мұнайьна Қытай қызығушылық танытуда, жылдан жылға экономикасы дамып
келе жатқан көршіміздің, қуат көздеріне деген мұқтаждығы да артып отыр.
Қазақстан Каспий арқылы үлкен мұнай ойынының шаршы тақтасына шықты. Ол ел
басшылығының салиқалы ұстанымының арқасында державалармен арқасында
байланысты реттейтін үлкен геосаясат тетігіне де айналды. Міне, осындай сан
қырлы мүдделер тоғысқан Каспийдің статусын анықтау оңай шаруа емес.
Сондықтан, Қазақстан әр алпауыт елдің қатысты пікірін ыждағатты пысықтап
барып, әрекет етуге тырысуда. Қалай болғанда да Каспийдің жаңа мәртебесі
Қазақстанның мемлекеттік ұлтттық мүддесіне қайшы келмеуі тиіс. Сонда ғана
қазақ елі қарт Каспийдің игілігін көре алады.

Мұнай қорын құру қажет пе?
Мұнайды шикізат есебінде сыртқа сатудан түскен табыстың бір бөлігін арнаулы
мұнай қорларыңда жинақтап отырған мемлекеттер (Норвегия, Кувейт, Сауд
Аравиясы) әлемде баршылық.
Норвегияда мұнай қорын құрудың мақсаты мынандай: мұнайдың әлемдік саудадағы
бағасы, оған деген сұраныс пен ұсыныстың арақатынасына және әртүрлі саяси
жағдайларға байланысты ешуақыта тұрақты болмайды, сондықтан баға көтерілген
жылдары одан түсетін табыстың бір бедігі мұнай қорында жинақталады да,
керісінше баға тым төмендеген уақытта қордағы қаржы экономикалық күйзелісті
болдырмау үшін өндіріс орыңдарын сақтауға, мемлекеттің әлеуметтік
міндеттерін орындауға жұмсалады.
Дегенмен, Норвегия, Кувейт мемлекеттерінің мұнай қорын құруының ең басты
себебі - бұл мемлекеттерінің экономикасы мұнайдан түсіп жатқан өте үлкен
қаржыны игере алмайды, былайша айтқанда артық ақшаны елдің ішінде жұмсайтын
жер жоқ, инфляция қаупі күшейеді. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.