Мұнайдағы алкандар және жолай газдар. Оның жалпы құрамы

Мұнайдағы алкандар және жолай газдар. Оның жалпы құрамы.

Алкандар (метан көмірсутегі) - газ, сұйық, қатты күйде кездеседі. Газ күйіндегі қосылыстары құрамында көміртегіңі 1-ден 4-ке дейін тізбегі (С ₁ -С ₄ ) мен табиғи газдар (метвн, этан, пропан, бутан, изобутан) бар. Көміртегінің бестен он беске дейін атомдары кездессе, сұйық зат болып табылады. Гексадеканнан бастап (С ₁₆ ) нормалы алкандар қалыпты температурада мұнайда қатты қайнайтын фракцияларда ерітілген немесе кристал күйінде болады.

Мұнайдағы алканның жалпы құрамы негізінде -25-30 % (ерітілген газдарды санамағанда) . Еріген күйдегі көмірсутегін санасақ кейбір мұнайларда алкан құрамы 40-50 % дейін жетеді. Алайда құрамындағы алкандары 10-15 % қана болып келетін мұнайларда бар. Совет мұнайларының ішінен алкандары көптері - озексуат (Стравропольдік өлкесі), манғышлақтың, грознендік парафинді, кей эмбриндік және ферғандық, ішімбаевтік, майкоптік, туймазиндік, бугурсуландық, ромашкиндік, марктік және табиғи басқалар.

Мұнайдың фракциясының орташа молекулалық массасының артуына байланысты құрамындағы алкандары да азая бастайды. 200-300 ⁰ С дейін көтерілген орташа фракцияларында олар 55-61% -тан артық болмайды. Тек Маңғышлақ жарты аралының жоғарғы парафинді мұнайлары ерекшеленеді. Өзендік мұнайдың фракцияда температураның артуына байланысты алканның мөлшері кенеттен арта бстайды, одан да ауыр фракцияларда ол ақырындап төмендейді.

Мұнайдағы алканның мөлшері кен орнына байланысты. Мысалға, кең фракцияда қайнау температурасынан 300 ⁰ С -қа дейін көтергенде алкандар манғышлақ мұнайында 88% -ке дейін жетеді, Сібір мұнайында -52 - 73 %, татар мұнайында -55% және бакиндік мұнайында - 30-40%. Мұнайдың биік фракцияларында алкандар қатты зат -парафин және жарым-жартылып царезин.

Мұнайдағы алкандар нормальді немесе тармақталған құрылымдағы изомерлер күйінде. Бұл изомерлер мұнай түріне байланысты. Онда, түпкі айналудағы мұнайдың алкандары оның изомерлеріне қарағанда жиі 50% немесе одан да көп болады, одан метилді топпен 2 күйдегі изомерлер орын басады. Кішкене төменірек -3 күйдегі орын басатын изомерлер құрамы. Бір орын басатын 2 және 3 күйдегі изомерлер арасында, әрқашан негізгі массаны құрайды. Бұл кезде изомерлерге көмірсутегінің жалпы құрамының аса маңызды емес бөлігі келеді. Көміртегінің атомының екі орын басуында изомерлер кең тарамайды.

Көптеген мөлшерде бүйір тізбегі метилден көп алкандар изомерлері анықталған. Бұл тәртіптін бағынбайтыны да бар. Мысалға, Краснодар өлкесінің анастасиевскілік мұнайы мен Мұнайлық Тастар кен орнының мұнайынан тізбегінен қатты бөлшектелген көмірсутегі кездескен, сонымен қатар анастасиевскі мұнайында тәжірибе жүзінде гексан, гептан, октан мүлде кездеспейді.

Нафтендік табиғи мұнайда алкандар изоқұрылымы негізінде -75% немесе одан да көп. Сонымен қатар жирновскілік мұнайдың бензинінде тізбегінген бөлшектелген көмірсутегінің ішінде екі немесе кейде үш орын басары барлары табылады.

Тізбегіне бөлшектелінген алкандар әр-түрлі фракцияларда әр қалай деңгейде бөлінеді. Онда, Понка - Сити мұнайының индивидуалды көмірсутегінің құрамы фракцияда - 140-180 ⁰ С. Ерекшеленген және инденфицирленген 49 алкан және циклоалкан- барлық мүмкін көмірсутегініңғ погенінен 84 % немесе 10% мұнай есебінен, сонымен бірге алты диметилоктан 12-сінің ішінен: 2, 4-, 25-, 2, 6-, 3, 4-, 4, 4-, 4, 5-, -диметилоктандар. Қалған алтауы: 2, 2-, 2, 3-, 2, 7-, 3, 3-, 3, 6-, мұнайда тек аздаған мөлшерде ғана болады.

Екі көмірсутек -2, 6- диметиклоктан және 2-метил-3-порпилгексан-мұнайда өте көп мөлшерде болады (0, 55 және 0, 64%) ; басқа көмірсутектерден әрқайсысының мөлшері жүздеген бөлігінен асқан жоқ. Бірінші көмірсутек гидридтелген берілген: анологтік ациклдік изопренодтарға жатуы мүмкін; ал екіншісі моноциклдік сильестреннің терпенінен жасалуы мүмкін.

СССР мұнайының құрамындағы парафин мен алкандары келесі кестеде

Газ күйіндегі алкандар

Көмірсутегі газы

Кен орны мен шығару әдісіне байланысты газдар - табиғи, жолай, конденсатты кен орындарының газдары болып бөлінеді. Табиғи газдар таза газдық кен орындарынан шығарылады. Көбінесе оның құрамы метан және кішкене этан, пропан, бутан, пентан сонгымен қатар азот, күкірт сутегі және азоттың екі оксидінің қоспаларынан тұрады (кестеден қараңыз) . Бұл газдар құрғақ газдар тобына жатады. Құрамындағы ментан көбінесе - 93-99%, этан мен пропан маңыздысыз. Кейбір газдардың құрамында ол көп мөлшерін білдірсе де молекулалы көмірсутектер із жүзінде кездеседі. Газдарда көміртегінің екілік оксиді мен азот байқалады.

Оренбуг газы мен конденсат газы орындары аса көңіл білдіреді. Газдың көлемі үлкен, биіктігі 514 м, онда мұнай оторчкасы бар. Газ бөлімі мұнай 1750 м орналасқан, ол су бөлімі - мұнай 1770 м орналасқан. Барлық скважиналардан газдан басқа конденсат пен көмірсутегі шығарылады.

Оренбург кен орны газның құрамы % (жалпы) :

СН ₄ . . . 81, 5 С ₅ Н ₁₂ . . . 0, 4-2, 8

С ₂ Н ₆ . . . 3, 1-5, 4 С ₆ Н ₁₄ және одан да жоғары. . 0, 9

С ₃ Н ₈ . . . 1, 03-2, 1 N ₂ . . . 2, 4-7, 4

Изо-С ₄ Н ₁₀ . . 0, 15-0, 7 СО ₂ . . . 1, 0-3, 2

Н-С ₄ Н ₁₀ . . 0, 32-2, 1 Н ₂ S . . . 1, 3-4, 5

Әр түрлі бөлігінде жеке компоненттерінің орналасуы әрқалай болып келеді.

СССР-дағы кен орындарының табиғи газдарының

құрамы, % (жалпы)

Жолай газдар құрамы және газоконденсатты кен орындары

Жолай газдар мұнаймен бірге шығады. Мұнайды бетіне шығару барысында қысымның төмендеуіне байланысты мұнайдан газ шығады. Жолай газдар (кестеден қараңыз) майлылығы жатады және одан «газды бензин» деп аталатын жеңіл бензин алу үшін арналған.

Газды конденсатты кен орыедардың газдары пласттарда сұйық мұнай көмірсутегілерімен қанған. Бұл газдарджың жер бетіне шығу барысында қысымның төмендеуіне байланысты сұйық фаза конденсат күйінде түседі және ол негізгі массасынан оңай бөлінеді.

Газоконденсатты кен орындарының газдары құрамында метанның көп мөлшерінен тұрады. Сонымен қатар құрамында бензинді, керосинді, тіпті кейде дизельді мұнай фракцияларынада болатын жоғарғы молекулалы көмірсутектері де бар. Соңғ, ы жылдары көптеген белгілі эксплуатацияға шығарылған және енгізілген газды кен орындары газоконденсатты типке жатады. Бұл кен орындардың газдары 2-5%және көбісі сұйық көмірсутегі (кестеден қараңыз) .

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс