Бойжеткендерге арналған сәндік костюмнің тігілу әдіс-тәсілдері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 47 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Аннотация

Кіріспе

1. Көшендік бөлім
1. Сәнге бағыттама
2. Үлгіні таңдау
3. Үлгінің сыртқы көрінісіне сипаттама
4. Сәнді киімде қолданылатын бисердің шығу тарихы және оның қолданылуы.

2. Техникалық ұсыныстар
1. Мата таңдау
2. Киімге қойылатын талаптар.
3. Мата үлгілері (коллаж)

3. Конструктивтік бөлім
1. Бұйымға берілген өлшемдер
2. Конструктивтік қосымшалар
3. Бұйым сызбасының есептері
4. Үлгінің ерекшелігі.
5. Бұйым бөлшектерінің спецефикациясы
6. Тігіске берілген ен.
7. Үлгіні мата бетіне орналастыру.

4. Технологиялық бөлім
1. Технологиялық тізбектілік
2. Негізгі түйіндердің өңделуіне технологиялық карта.
3. Құрал-жабдықтарды таңдау және тиімді өңдеуді таңдау.
4. Ылғалды-жылу өңдеуді таңдау.

5. Экономикалық бөлім
1. Бұйымды бағалау

6. Қауіпсіздік ережесі

7. Қорытынды

8. Қолданылған әдебиеттер тізімі.

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрілігі
Қазақ мемлекеттік қыздар педагогика институты

Экономика мәдениет және білімдегі сервис факультеті

Кітапханатану, библиография
және сервис кафедрасы

031340 – “Кәсіби еңбек”

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы:
Бойжеткендерге арналған сәндік костюмнің тігілу әдіс-тәсілдері

Студент: Амандосова Г.Т.
Ғылыми жетекшісі: Рахметова Н.Б.
Кеңесшісі:

Жұмыс қорғауға жіберілді:
Кафедра меңгерушісі: п.ғ.к. Нұрахметова К.Ғ.
Орындалу мерзімі:
Қорғау мерзімі:
Қайтарылған мерзімі:
Бағасы:

Алматы – 2003ж.

Аннотация

Бұл жұмыс талабы негізгі бес бөлімнен тұрады.
Кіріспеде жұмыстың мақсат, міндеттері қарастырылды.
Көшендік бөлімде үш үлгіден негізгі үлгіні аламыз, сәннің бағытында,
сән әлемінің жаңалықтарын ескере отырып, үлгі таңдалды.
Техникалық ұсынысты: маата таңдалып, бұйым талаптары анықталды.
Конструктивтік бөлімде: таңдалған өлшемге байланысты, сызбаның
есебі, қосымшасы, тігіс ені, бөлшек спецификациясына толық шолулар
жасалып, көлемі 1:4 сызбасы, бөлшектері сызылды.
Технологиялық бөлімде: тігілу тізбектілігі, таңдалған құрал-жабдық,
ы.ж.ө., технологиялық түйіннің өңделуі қарастырылды.
Экономикалық бөлімде: бұйымның өзіндік құны есептелінді.
Графикалық бөлімде бұйым үлгісінің алдыңғы және артқы көрінісінің
түспен шешкендегі, суреті, конструктивтік бөлімге бұйымның алғашқы және
үлгі ерекшелігінің сызбасы 1:2 көлемде берілді.
Сондай-ақ таңдалған матаға коллаж жасалды, төрт түйінің кесіндідегі
өңделу берілді.

РЕЦЕНЗИЯ

Мамандығы
Дипломдық жұмыстың тақырыбы

Жұмыстың толық тақырыбының атауы

Бөлімдерде орындалған

а) графикалық бөлім
б) анықтама қағазы

Рецензия мазмұны

Рецензия қорытындысы және бағасы

Рецензент Дарменова Р.А.
қолы фамилия, аты-жөні
“ ”

П І К І Р

Диплом жұмысының жетекшісі
Студент
Курсы, мамандығы, тобы
Осы тақырыпты

Диплом қорғауға жіберілсін
Алматы қаласы “ ” 2003

Дипломдық жұмыс бөлімдерінің кеңесшілері

Көшендік бөлім Орымхан Ж.

Техникалық ұсыныстар Дарменова Р.А.

Конструктивтік бөлім Рахметова Н.Б.

Технологиялық бөлім Дарменова Р.А.

Тапсырма берілген мерзімі
Кафедра меңгерушісі Нұрахметова К.Ғ.

Дипломдық жұмыстың
ғылыми жетекшісі Рахметова Н.Б.

Орындаған студент Амандосова Г.Т.

Мерзімі 19.06.2003

Кіріспе

“Өнерлінің қолын ұста,
өнегелінің жолын ұста”
(Халық мақалы)

Қазақ халқы сонау замандарда өмір сүрген ата-бабаларымыздың өнерлернің
қай түрін болсын қасиеттеп, қадірлеп, тіптен пір тұтып, көздің
қарашығындай аялап сақтаған. Мектеп реформасында балалар мен
жасөспірімдердің еңбек тәрбиесін күшейту тәрбие үрдісінің өзекті
мәселелерінің бірі. Ендеше оқушыларды өнерімізге тәрбиелеу өз елін, жерін
сүю, салт-дәстүрін бағалай білуге үйретеді.
Алғашында адамдар киімді өздері аулаған, кейіннен қолда өсіре бастаған
аңдардың терілерінен, ағаштардың қабығы мен бұталарынан және басқа да
табиғи материалдарын пайдаланған. Ал қазіргі кезде киім тігу, киім
таңдауды біз сән өнері дейміз. Бірақ бұл өнердің құрамында өрнек, сурет,
зергерлік, кесте тігу өнерлері қалыптасқан. Әр өнердің мақсаты: сұлулық
заңынан дүниені түрлендіріп, адамның эстетикалық заңына емес, сұлулық
заңына бағынады. Сондықтан да ата-бабаларымыздың көптеген өнер мұраларын
тек алғашқы себеппен ғана емес, сұлулық заңдылығымен қарастырып отыру
қажет.
Сұлулық заңдылығын адам қоғам заңындай толық ұғып түсіндіре алмайды,
ол тек жан құштарлығымен жылжып түйсік арқылы сезіліп отырады. Ал киім
сұлулығына қойылатын талаптар тарихпен жанасып, адам қолымен жасалған
материалдық өнер арқылы эстетикалық ләззат сезімін оятады. Киім тігу
барысында адамның алуан түрлі ой-қиялы, іскерлігі, шеберлігі, тапқырлығы,
талаптылығы, ұқыптылығы, бақылағыштығы іске асып отырады. [1; 70-71].
Заман талабына сай жастарды киім тігуге, модельдеуге, киімді пішуге
үйретіп, кәсіби білім деңгейін көтеруді қажет етіп отыр.
Бүгінгі таңда халықтың өмірге деген ықыласы анағұрлым жоғарылады.
Себебі қоғамның даму барысында мәдени экономикалық, саяси жағдайлардың бәрі
адамның сана сезімімен, талғамының дамуына әсер етеді. Сондықтан да
оқушылардың білімін жан-жақты жетілдіріп, олардың мамандық таңдауына дұрыс
бағдар беріп, дұрыс жол көрсету қазіргі заманғы мектеп мұғалімдерінің
негізгі міндеті болып табылады.
Сондықтан, мектеп бағдарламасына енгізілген “Ата - мұра, ата – кәсіп”
оқушылардың ұлттық өнерімізге тәрбиелеуге, өз елін, жерін сүю, салт-
дәстүрін бағалай білуге үйретеді.
Еңбек сабағы жоғары сынып оқушыларына оқытудың әдістерін дипломдық
жұмысқа арқау ете отырып, жазылған диплом жұмысының көкейкестілігі – жаңа
үлгідегі күрделі конструкциялы әсем безендірілген сәнді костюм.
Дипломдық жұмыстың мақсаты – ебек сабағында жоғары сынып оқушыларын
сәнді киім тігіп, безендіріп әшекейлеу арқылы әсемдікке, шеберлікке
тәрбиелеу, эстетикалық талғамын және қызығушылығын арттыру.
Сәнді киім тігу әдіс-тәсілдерінде келесі міндеттер қарастырылды:
- Жаңа жобада киімнің нобайын, матасын таңдау;
Теориялық мағлұмат беруге байланысты:
- Киімге қажетті өлшемін, қосымшасы, есебін, сызбасын анықтау;
- Киімнің тігілу әдіс-тәсілдерін, құрал-жабдықтарын таңдау.
- Киімнің безендірілуіне байланысты бисермен әсемдеу жолдарын және
тарихын анықтау.
Тәжірибелік мағлұматқа байланысты модельдеу ерекшеліктерін ескеру.
- Таңдалған костюм жаңа мата түрі қолданылды.
- Қазіргі заман талабына сай модельдеу ерекшелігі қарастырылды.
- Киімге бисермен безендіру жолдары қарастырылды.

1. Көшендік бөлім.

Киім көшені жан-жақты ұғымды қамтиды. Костюмнің модасын жасап, оны
жобалау көркем өнер шығармашылығына қатысты. Ал қайсы бір көркем өнерде ең
маңыздысы көшендік шешімі. Көшен яғни “композиция” сөзі латынның
“composіtіo” сөзінен шығып, құрастыру, біріктіру, байланыстыру деген мағына
береді. Костюмнің көшендік бөлімі, костюмнің барлық элементтерін жинақтап,
топтастыру деген мағананы білдіреді. [2, 44-45].
Костюм туралы айтқанда адамкелбетінің киім бөліктерімен үйлесуін
түсініуіміз керек. Бұл жағынан “костюм” – тарихи түсінік, өйткені белгілі
тарихи уақытқа, белгілі дәуірдегі адамға қатысты қолданылады.
Бір уақыттарда костюм жеке бөлшектерді орнықты ұйымдастыруды меңгерді,
яғни белгілі құрылымы мен пішіні, құрастыру сызықтарымен сипатталды.
Сұлба – костюм пішінінің ең маңызды сипаты болып есептелінеді. Сұлба
жазықтықтағы пішіннің пропорциясы, кескіні, жобасы.
Қазіргі кездегі костюм көшені ою көшенінің дәлелденген және дұрыс
шешімін дұрыс айқындайтын негізі болып табылады.
Өз бетінше бұйым, сонымен бірге костюм да барынша құнсыз, ол адамның
қатысымен ғана костюмнің көркем бейнесі туындайды.
Костюм және оған қатысты матадағы орнамент, бірлескен, тұтастық, олар
бір-біріне толықтырылып тұрады. Орнамент немесе матаға қандайда болмасын
бір бұйымды өңдеу шығармашылық үрдісі костюм эскизін салу жұмысымен тығыз
байланысты.
Түс – бұйымның қажетті сапаларының бірі. Табиғатта негізгі төрт түс
бар: қызыл, жасыл, сары, көк.
Халқымыз түстердің өзін өнермен, тірлікпен астастырған. Кез-келген
түсті бекер таңдамаған. Қай түсті, қандай жағдайда қолдануды ойластырған.
Бояулардың қаншама түрін біле отырып, қазақ сол бойулардың әрқайсысының
астарын ашқан, оған әлеуметтік мән берген.
Дипломдық жұмыстағы бұйымның түсі келесі салада көрсетілген. [3; 62-
63].

Костюм – бұл көлемді кеңістік пішіні, сондықтан костюм көлемі
кеңістіктегі бөлшектердің құрылымы. Оның тәсілдері салмақ аудан, сызықтар
және материал (түс, фактура) болып табылады.
Киімнің кеңістіктегі пішіні, өлшем сәйкестілігі, бөлшектердің сызықтың
мінезінің (сұлба сызығына, рельеф тігісі) материал мен оның фактурасы, түсі
және суреті мен үйлесімділік костюм құрылымын сипаттайды. Киім өлшемі
кеңістікте бұйым макетімен және қағазда эскиздік жобамен шешіледі.
Сондықтан да, ырғақты қозғалыс негізі ролді ойнайды.
Суретшінің мақсаты - өңдеген суреті әдемі және матада
түпнұсқадағыдай жасау ғана емес, сонымен қатар адам тұлғасында көрінуі мен
матаның мақсатқа сай қызметін ескеру. [2; 45-46].
Киімді құрастырудағы модельерлерді қарастыратын болсақ ағылшын
модельері Чарлз Фредерик Ворт алғаш рет өз туындыларын әсем де сәнді әйел
көйлектерін, қуыршақтары емес, манекеншицаларға кигізіп, әр түрлі кештер
ұйымдастырады.
ХХ ғасырдың екінші жартысында әйелдер киімінің сән үлгісінің негізі
қаланды.
Француздың модельер Поль-Пуаре болса ХХ ғасырдың басындағы сән
үлгісінің негізін қалаушы Поль Пуаре алғашқылардың бірі болып сән үлгілерін
маусым бойынша өзгертуді енгізді, оған дейін үлгілер жүйесіз бүкіл
жылбойына шығарыла берген.
Ресей модельерлеріне келетін болсақ Вячеслав Зайцев, Валентин Юдашкинды
айтуға болады.
Валентин Юдашкин “Haute couture” ассоциациясына мүше болды. Бұл
Ресейдегі алғаш және әзірше жалғыз кутюре болып саналады.
Ал біздің Қазақстандық модельерлерге келетін болсақ Құралай
Нұрқадилова, “Қыз Жібек” сән ательесінде, “Сымбат” ательесіндегі көптеген
модельерлер әйел киімдерін жетілдіруде көптеген жұмыстар атқаруда. Әсіресе
ұлттық нақыштағы бойжеткендер көйлектерін жетілдіруде.

1. Сәнге бағыттама

Адам әрдайым қоғамда, ортада өмір сүреді, сондықтан да қоғамда болып
жататын қозғалыстар жеке адамды айналып өтпейді. Моданы қоғамның күнделікті
көріністерінің белгісінің бірі десек, одан қателеспейміз. Рас, әл-
ахуалына, дәулетіне, біліміне, сәулетіне, ой-өрісіне, мәдениетіне, жұмыс
істейтін жері мен мамандығына байланысты біреулер моданың тереңіне
деңдейді, енді біреулер болса мода қуудың өз жағдайына сай келмесін көріп
іштей тынады.
Жалпы сәнге бағыттамаға келетін болсақ сән, мода деген сөз біздің
тілімізге шет тілінен енген термин сөз ретінде қабылданған. “Мода” сөзі
француздың “mode” деген сөзінен алынған, ал бұл сөз латынның “modus”
сөзінен бастау алған. [4; 6-7].
Ол белгілі бір өлшем, тәртіптің немесе образ деген мағынаны білдіреді.
Моданы өмірдің немесе мәдениеттің белгілі бір саласында белгілі бір
мәнердің аз уақытқа дәуірлеп тұруы деп те аударуға болады. Талғам ұғымынан
моданың айырмашылығы ол көркем туындыларға және күнделікті тұрмыста
қолданылатын заттарымыздың сыртқы түрінің неғұрлым аз уақытта үстірт
өзгеруін білдіреді.
Ал тар мағынада “Мода” дегеніміз салыстырмалы түрде аз ғана уақыттың
аралығында киімнің сыртқы түрі мен үлгісінің өзгеріп отыруы.
Жалпы моданың екі бағытын айқындауға болады:
1) Жеке адамдарға арналған, ерекше сәнді және салтанатты сән
үлгілері;
2) Жалпы халыққа арналған сән үлгілері.

Бұлардың біріншісі екіншісінен қымбатырақ болады. Бірақ сән үлгілерін
жасаушылардың міндеті осы екі категорияға дабірдей. Аталарымыздың “Ағаш
көркі – жапырақ, адамкөркі – шүберек” деген мақалының мағынасы тереңде.
Оның философиялық мәні біздердің бүгінгі қызметімізді толық сипаттап
береді.

Байқап отырсақ, мода барған сайын қоғам өмірінің барлық жақтарына –
саясатқа, экономикаға, социологияға және басқаларына дендей еніп келеді.
Сол себепті де қоғамдық өмірдің барлық жақсылықтары мен қарама-қайшылықтары
сән үлгілерінен өзіндік көрінісітерін тауып отырады. [5; 20-22].
Костюм тарихының адамзат қоғамындағы ең бір маңызды түсініктердің бірі
“сарын”.
Сарын - суретшілердің, дизайнерлердің ойлауындағы ортақ категория,
сарын – бұл тұрақты, мақсатты түрдегі жүйе. Бұл – сәулет өнерінде, суретте,
қолданбалы-қолөнерде болмасын өзінің тұрақты ырғақты түрін сақтап қалады.
Сонымен қатар сарын дегеніміз – киімнің модельердің, дизайнерлердің
шығарған бұйымдарында жалпы ортақ ерекшеліктерін сақтап тұру.

Романтикалық сарын – бұл сарындағы киімдерді танып білу өте қиын. Бұл
сарынды кей кездері фантазиялық деп те атайды. Романтикалық сарын көбінесе
тарихи костюмдерге келеді, яғни тарихикостюмдердің формасын, пішімін,
әшекейлерін қолданады. Бұл сарындағы киімдер формасы жағынан әр түрлі
болып келеді. Сонымен қатар осы киімдерді тігетін маталар да әртүрлі.
Мысалы, табиғи жібек, вискоза, парча, капрон, синтетикалық маталар.
Романтикалық сарындағы киімдердің көптеген түрлерінің болғандығына
қарамастан, оларды біріктіретін бастысы – бұл киімдердің нәзіктілігне,
жұмсақтығына ерекше көңіл бөлінетіндігінде. [2; 50-60].
Киім ассортименті – мұның өзі тұтынушылар сұранымын қанағаттандыру үшін
өнеркәсіп шығаратын түр мен мақсаты алуан түрлі бұйымдардың жиынтығы.
Айқындалған белгілері бойынша барлық киімдер ассортименттік топтарға
бөлінеді: киімнің мақсаты, материалдардың түрі мен киім өндірудің әдісі
негізгі белгілері т.б. Әрбір ассортимент тобы типтік ұсыныстардың жиынтығы
болады.
Типтік ұсыныс дегеніміз – аталмыш топ бұйымдарына тән сипаты бар
негізгі конструкциялық-технологиялық белгілерді мейлінше мол қамтыған
бұйым. [6; 9-10].
Сұлба дегеніміз – француз сөзінен аударғанда заттың сыртқы бейнесі,
көлеңкесі деген мағынаны білдіреді. Сұлба – костюм формасын анықтайтын
белгілі бір түсінік, бұйымның сәнді тұлғасын анықтаудағы негізгі факторы
болып саналады. Сонымен қатар сұлба – жарықтықтағы форманы қабылдау,
бұйымның негізгі нұсқаларын, ұзындықтарын, енін, бел сызығының орнын т.б.
белгілерін анықтайды.

Қынамалы сұлба - өте сымбатты тұлғалы адамдарға келеді, олардың
фигураларын нақты көрсетіп тұрады.
Пропорция дегеніміз – киім пропорциясына жақын ара қатынас, ең әдемі
жетілген дұрыс арақатынас, ең әдемі жетілген дұрыс арақатынас болып
табылады.
Костюмде қалыпты пропорциялармен қатар әдемі өзгертілген пропорцияларды
да қолдануға болады. Мәселен, бұл тігісін аздап көтері немесе төмен түсіру,
иық кесіндісін кеңейтіп және тарылта түсі. [7; 60-61].

2. Үлгіні таңдау

3. Үлгінің сыртқы көрінісне сипаттама

Дипломдық жұмыста таңдалынып алынған бұйым бір киер сәнді костюм
және де сахна төріне де киюге болады. Қазіргі заман талабына сай 15-20
жас аралығындағы жасөспірімдер мен бойжеткендерге арналған көкірекше мен
белдемше. Ашық қоңыр түсті стрейч-атлас және құбылмалы органза матасынан
тігілген қынамалы силуэтті, жеңі қондырмалы. Бұйым көкірекшеден және
белдемшеден тұрады. Көкірекшесі алдыңғы және артқы бөліктен тұрады.
Алдыңғы бөлігі қолтық ойындысынан рельеф тігісі түскен. Мойын
ойындысы үш бұрыш фигура тәріздес ойылған. Көкірекшенің төменгі қиығы
оңнан солға қарай көлбеу пішілген.
Артқы бөлігі қолтық ойығынан рельеф тігісі түскен, артқыбойдың
ортаңғы бөлігінен сыдырма түскен, мойын ойындысы дөңгеленіп ойылған.
Бұйымның төменгі бөлігі алдыңғы бойына сәйкес солдан оңға қарай көлбеу
пішілген.
Белдемшесі толық күн тәріздес пішілген. Алдыңғы және артқы бөліктерден
тұрады. Негізгі белдемшенің үстінен кигізілетін белдемше негізі
белдемшеден 20 см қысқа етіп пішілген алдыңғы және артқы бөліктен тұрады.
Бұйымның көкірекшесінің алдыңғы бойында және жеңінде бисер, стеклярус
және өсімдік тектес өрнекпен безендірілген.
Берілген өлшемі 170-88-92.

4. Сәнді киімде қолданылатын бисердің шығу тарихы және оның
қолданылуы.

Дипломдық жұмыстың тақырыбына сәйкес тігілгелі отырған көйлек
бисермен, яғни моншақтармен әшекейленетін болатындықтан бисер тарихына
тоқталып өтсек.
Қазақ халқының қолданбалы өнері сонау ескі заман тарихымен біте қайнап
келе жатқан өте бай мұра. Ұлылыығы мол, ұлағаты жетерлік қазақ халқының
көзге көрікті, көңілге қонымды қолданбалы өнері - әшекейсіз емес.
Сол өнердің ең әдемі, сондай-ақ эстетикалық талғамды талап ететін
киімді бисермен өңдемекшіміз, яғни тарихына тоқталамыз.
Бисер.
“Бисер” деген сөз арабтың “бусра” немесе, “бусер” деген сөзінен
шыққан. Египеттен шығарылатын мөлдір емес әйнектен жасалған кішкентай
моншақтарды атаған. Бисер, сөзінің тікелей аудармасы жасанды маржан
(жемчук). Бұлар әйнектің кристал формасындағы кішкентай моншақтар, бұларға
егелу барысында домалақ немесе көп бұрышты формалар беріліп отырған.
Бисердің тарихи әйнектің шығу тарихымен тұспа-тұс Әйнек б.д.д. ІV –
мыңжылдықта жасалған. Уақыт өте б.д.д. ІІІ мыңжылдықта мөлдір әйнек
жасалса, ал б.д.д. І мыңжылдықта түрлі-түсті әйнектер шығарыла бастаған.
[6; 3-5].
Моншақ - мойынға тағылатын сәндік бұйым. Моншақ ұсақ, түрлі-түсті,
формасы да әр түрлі (шар тәрізді, сопақша, қырлы) болады. Моншақ неолит
дәуірінде тастан және сүйектен, қола дәуірінде металдан, Ежелгі Египетте
шыныдан, орта ғасырларда Венецияда, Русьте, Орта Азияда т.б. жерлерде
шыныдан жасалады.
ХІV ғасырларда Русьте моншақ тау хрусталі мен ақық тастардан
даярланды. Ақық, меруерт, маржан, інжу моншақтар барлық халықтар оның
ішінде қазақтар арасында қазірде кең тараған.
Көне заманнан бастап моншақ жасау қолға алынған, ең алғашында
моншақтар ұзын болып құйылып, содан кейін қолмен қиылып егеленген.
Бисердің шыққан жері Венеция болып табылады. Бұл жерде Х-ХІІ ғ.ғ.
бастап әр түрлі әшекейлер жасала бастаған.
Сонымен қатар бисердің шыққан жерін Египет деп те атауға болады.
Египеттіктер бисерден моншақтар жасаған, көйлектерге әшекей ретінде
тігілген. [8; 3-6].
Киім-кешектерді бисермен өңдеу, маржанмен өңдеуден қатар жүрген, яғни
әшекей бұйымдардың көбісі маржанмен өңделіп келген. Маржанды алқаларда,
білезіктерде және киімдерді өңдеуге қолданған.
Тек ХVІІІ ғасырдан бастап бисерді қолдану кеңінен тарала бастады.
Ал ХІХ ғасырдан бастап Қазақстан жерінде бисерді қолдану кеңінен тарай
бастады. Осы кездерде бисерден көбінесе әшекей кеңінен тарай бастады.
Осы кездерде бисерден көбінесе әшекей бұйымдарды жасаған.
ХХ ғасырда бисерді көбінесе әйелдердің әшекей бұйымдарында қолданған.
Қазіргі кездерде бисерді киімдерде қолдану, сонымен қатар бисерден әр
түрлі әшекей бұйымдар жасау мектептер қолға алынуда. Өйткені мектепте
бисермен жұмыс жасау өте қызықты. Оқушылардың қызығушылығын, эстетикалық
талғамын арттырады және байсалдылыққа үйретеді.

2. Техникалық ұсыныстар

Идеалды варианттарда киімді пайдалану уақыттары физикалық және
моральдық жағынан сәйкес келуші ұмтылу керек.
Тігін өнімдері бұйымдардың ассортименті деп түрі мақсаттағы және алуан
түрлі материалдардың жиынтығы түсініледі. Бұйымның әр түрлі артикуль деп
аталатын шартты сандық белгілер бекітіледі. Тігін өндірісі бұйымдарының
ассортименті өте кең. Оны меңгеру мен практикада қолданудың ыңғайлылығы
үшін түрлі жүйелеу қолданылады.
Жалпы ассортимент дегенмізі – жиынтық, таңдап алу, яғни түрлі
мақсаттағы және алуан түрлі материалдардың жиынтығы деп түсініледі.
Ал артикуль дегеніміз – техникалық жағдаймен: сәйкес жасалатын матаның
дербес түрі. Артикульдің сандық белгісі бар, ол прейскуранты бойынша
матаның шартты рет нөмірі.
Маталар негізінен: табиғи және жасанды болып екіге бөлінеді

Маталарда қолданылатын айқаспалардың түрлері. Тоқыманың айқасу түрлері
өте әр түрлі және олар матаның құрамы мен қасиетін анықтайды. Тоқыманың
айқаспа түрлері матаның мықтылығына, созылғыштығына, қалыңдығына, т.б.
қасиеттеріне әсер етеді.
Күрделілігіне қарай тоқыманың айқаспалары төрт класқа бөлінеді: жай,
майда, өрнекті, күрделі және ірі өрнекті.

2.1. Мата таңдау

Жоғарыда көрсетілген мата қасиеттері мен талаптарды ескере отырып,
таңдалған үлгіге жібек, жасанды жібек маталарын қолдануға болады. Соның
ішіндеәсіресе эстетикалық талапқа толық жауап беретін жасанды жіптер
қосылған мата.
Жасанды жіптерден тоқылған маталар – жібек маталардың ең көп тобы: олар
вискоза және ширатылған ацетат жіптерінен, әр құрамды креп және мооскреп
жәптерінен әр түрлі қосылыстарының айқаспаларымен тоқылады.
Сонымен қатар басқа да талшықтары бар жібек жіптерден тоқылған
маталарды алу үшін таза жібек жіптері мен таза жібектен иірілген жіптерге
мақтадан иірілген жіптерді немесе жасанды құрама, не синтетикалық
аумақты жіптерді қосып пайдаланамыз.
Маталар ассортиментінің басым бөлігі сырықтық тығыздығы 18-17 текс
жіптерден, ең жұқа маталар 6-8,5 жіптерден тоқылады. Маталардың 1м2
массасы 80-200г.
Таза талшықтардан тоқылған маталармен салыстырғанда жасанды
талшықтардан тоқылған маталар қалыңдау, қаттылау, ауырлау болып келеді.
Бұл маталарды тігу үшін №90-100 инелер мен №50-60 мақта тігін жібін
пайдаланған жөн.
Жасанды жіптен тоқылған маталар крептік, сәтендік, атластық, стрейч-
атластық болып бөлінеді.
Стрейч-атластық маталар, созылғыш гигиеналық, эстетикалық талаптарға
толығымен жауап береді, сәтендік-атластық айқаспамен тоқылған маталардың оң
бетінде сопақ, ұзын жапқышы болады, сондықтан да олардың оң беті тегіс
және жылтыр. Сәтеннің оң бетінде арқау жіптері, ал атласта – негіз жіптері
басым. Сәтендік және атластық айқаспаларының раппортында кемінде 5 жіп
болуы тиіс.
Жібек маталар ассортиментінде синтетикалық маталардың өзіндік салмағы
жыл асқан сайын артуда. Жаңа асырдың бастауымен қатар, маталардың жаңа
үлгілері де ұсынылуда, соның ішінде ... органза.
Жаңадан шығып жатқан маталар:
➢ Қолайлылығы
➢ қолданылуының көп түрлілігінде
➢ экологиялық таза
➢ қарапайымдылық және денеде жеңіл сезінуде [12; 62-63]
Синтетикалық маталардың басым көпшілігі сызықтық тығыздығы 3,8-6,5
текс жіптерден тоқылады; ең жұқа әрі жеңіл маталар 1,7-2,2 текс дара
талшықтардан тоқылады. Текстурленген немесе бұл жіптердің тегіс, жатық
жіптермен құрамасын пайдаланып тоқылатын маталарды шығаруда кең өріс алуда.
Матаға жылтырақ түр беру үшін жіптерге кескінделген капрон жіптерін
араластырады.
Төсемдік маталар. Тігін бұйымдарының кейбір бөлшектеріне қаттылық
беріп, формасын сақтау үшін төсемдік материалдар қолданылады. Олар
флезилин және дублирин маталары.
.
Мата таңдау
Кесте 2.1.

Тығыздығы
Рс Матаның атауы Артикуль Матаның ені Талшықтық құрамы Матаның бағасы

Негізі Арқау
1 2 3 4 5 6 7 8

1 Стрейч-атлас 72074 1,30 90( жібек 269 198 950
10( жасанды
жібек
1,50 Поливинил 210 150 450
2 Органза 241 хлорид,
синтетика

2.2. Таңдалған үлгіге қойылатын талаптар

Киім адамға ең қажетті зат болып табылады, сондықтан да оған
қойылатын талап күнделікті өсіп отырады. Киім адамға ең қажетті зат болып
табылады. Сондықтан да оған қойылатын талап күнделікті өсіп отырады. Киімге
қойылатын талаптар әр түрлі және олар бұйымның мақсатына, мерзіміне,
тұрғындардың жынысына байланысты өзгереді. Шартты түрде оларды келесі
топтарға бөлуге болады: гигиеналық, техникалық, эстетикалық, пайдаланылуына
қарай, экономикалық талап.

Гигиеналық талап - киімнің жылуды сақтаудың киімнің ішкі қабаттарында
ауа алмасуын қамтамасыз етуі, киіске ыңғайлылығы, су сіңірмеушілігі және
басқалары, киімнің негізі гигиеналық талабы болып табылады. Гигиеналық
талаптар бұйымның мақсатына байланысты. Көйлек мен жазғы киімдердің ауаны
жақсы өткізіп, ылғал өткізбейтін қасиеттері болады, киюге ыңғайлы, жууға
жеңіл болуы тиіс.

Техникалық талаптардың өзі – тігін материалдарының сапасы мен киімді
дайындауға қойылатын талаптар. Тігін материалы мен тігілген бұйым
мемлекеттік жалпы одақтық стандартқа (ГОСТ) сәйкес келуі тиіс. Жас өспірім
әншілерге арналған көйлек, ол мейлінше тозбайтын, жууға және химиялық
тазалауға төзімді болуы шарт.

Эстетикалық талап – сәнділікке байланысты бұйымның көркем безендірілуі,
матаның түрі, түсі, колориті іріктелініп алынды, бұйымның және іиімнің
үйлесуі, адамның жас ерекшелігін ескеру жатады.
Пайдаланылуына қарай – киюге ыңғайлылығы және пайдалануға төзімді
болуды қамтамасыз етеді. Киюге ыңғайлылығы: адамның еркін қозғалып, тыныс
алуына, киімнің оңай шешшіліп, киілуіне; ал пайдалануға: төзімділігі,
әбден тозғанша дейін киюге төтеп беретіндігіне байланысты.

Экономикалық талаптар – киімнің бағасымен сипатталады. Бұйымдарды
дайындаудың өзіндік құнын төмендетуді, матаны мейлінше аз жұмсауды,
бұйымдарды әзірлеуге кететін уақытты қысқартуды, типтендіруді және тағы
басқа жәйттерді қарастырады.

2.3. Мата үлгілері (коллаж)

3. Конструктивтік бөлім.

Конструкциялау – мұның өзі нәтижесінде киімнің сыртқы пішіні мен
құрылымы анықталатын процесс үлгілер, есептеулер тігудің нәтижесі болып
табылады.
Конструкциялау бұйымның техникалық құрылымы творчестволық жағынан
алдын-ала анықтайды.
Киім тігілетін материал қасиеті мен әсемділігіне қойылар талапқа орай,
матаның үнемді жұмсалуын, тігу технологиясының қолайлылығы мен келешектің
талабына сәйкес келуі ескере отырып киім үлгісін жасау. Үлгіні жасағанда
киімнің адам тұлғасына жарасымды болуына көңіл бөлінеді. Бұл жұмыс ең
алдымен оны кім және қандай мақсатқа киетінін, қандай материалдан
тігілетінін анықтаудан басталады.
Матаның түрі мен түсі тігілер киімнің үлгісін және конструкциясына
(пішіміне) байланысты таңдалып алынады.
Киім үлгілеу деп – киімнің үлгісін жасап, матаны сол үлгі бойынша
пішіп, тігіп шығаруды айтады.
Киім үлгісін жасарда үлгіні суреткер әдетте оның адам денесіне қонымды
болуын, киілетін орын мен тігін өндірісінің ерекшеліктерін ескереді.
Киімнің негізгі үлгісі дайындалғаннан кейін, оның бөлшектерінің үлгілері
қағаздан жасалады.
Оның екі әдісі бар.
1) Техникалық конструкциялау әдісі (мұнда дене өлшемдерін қағаз бетіне
аудару. Бұл әдістер киімнің сыртқы пішімі мен үлгісіне байланысты таңдалып
алынады. Егер киімнің сыртқы пішімі мен үлгісі күрделі болса, екінші
әдіс, ал өзгесінде киім бөлшектерінің үлгілері бойынша пішеді. Үнемділігін
арттыру үшін үлгілерді матаның үсітне салып пішу керек.
Тиянақты үлгі алдымен орта бойлы адамдарға лайық орташа өлшеммен
(әйелдер және ерлер үшін 48 өлшеммен, сәбилер үшін 28- өлшеммен)
дайындалады. Содан кейін өзге өлшем үлгісі жасалады. [8; 459]
ТМД елдері үшін бұйымды конструкциялаудың біріңғай әдісі, орталық
зерттеу техникалық тігін зертханасы (03ГТ3) зерттеп дайындаған және тігін
өндірісінің орталық ғылыми зерттеу институтыны (ТООГ3И) зерттеп
дайындаған әдістері бар.
Біріңғай әдіс 1980 жылы тұрғындардың размерінің типологиясында елеулі
өзгерістердің байқалуына байланысты қайта қарастырылып (салалық стандарт)
ОСТ 17-326-74 стандартына негізделеді.
Бұйымдар бөлшегінің сызбасын тұрғызудың бұл әдісі киімді
конструкциялаудың есептеу-талдау әдісіне негізделген. Онда қолданылатын
есептеу формулаларды киім пішімі және адам тұлғасының антропометриялық
мәліметтерін математикалық зерттеу нәтижесінде бекітілген. [9; 36-38].
Қарастырылып отырған әдістің ерекшелігі - әр алуан, әр мақсаттағы түрлі
пішін мен пішімдегі киімді конструкциялау үшін бастапқы сызбаның
құрылымы әмбебап жөнінен тұрғызудың есептеу формулалары мен графикалық
әдісі түбегейлі өзгертуді қажет етпейді.

3.1. Бұйымға берілген өлшемдер.

Тұлғаны өлшеу бұйым конструкциясын өңдеуде үлгі мәліметтері сияқты
тұлғаны өлшеу қажетті материал болып есептелінеді. Тұлға өлшеуді таңдау
конструкциясының есептеріне мән мазмұнына бағынады, яғни, әр өлшем тиісті
конструкция бойынша көлемін анықтауға байланысты.
Адам денесінің өлшемі мен формасы туралы сан және сапалық информация
алу үшін антропометриялық зерттеулер жүргізіледі.
Әйелдер денесінің өлшемдері ГОСТ 1722-72 талаптарына сәйкес
жүргізіледі.
Киім конструкциясын анықтаудың негізгі әдісі оларды типтік тұлғалар мен
дәйекті түрде жетілдіре түсу болып табылады.
Өлшеген кезде бұйымды тұлғаға ықшамдай түседі, оның тұтас формасын
да, жекелеген учаскелерінде іздестіріп, дәл анықтайды.
Киім үлгілерін әдетте екі мәрте өлшеуден кейін дайын етеді.
Алғашқы өлшем үрдісінде бұйым жалпы формасы мен оның параметрлерін,
негізгі конструкциялық, конструктивті сәндік және сәндік жүйелерінің
балансын, конфигурациясы мен орналасуын анықтайды. Алғашқы өлшеуге
детальдар уақытша тігістермен құрастырылады.
Өлшеу бұйымның формасы мен өлшемдерін жалпы бағалаудан басталады.
Содан соң жеңнің ұзындығы мен ені анықталады, оны ойықтан бөліп бұйымның
бойлық бөлігінің өлшемдері мен оның денеге қонымының сапасы анықталады.
Осыдан соң форманы модельдің сәндік-конструкциялық сәндік моделін
өзгерту. Берілген өлшемнің шартты белгілері төмендегі түрде көрсетіледі. О
– толық орам, Б – биіктігі, С – жартылай орам, Д - ұзындық, d – диаметр.

3.1.Типтік фигураның өлшем мінездемесі
Өлшем 88. Ұзындығы170. Талшығы 92.
Кесте 3.1.

РсӨлшем белгілерінің Шартты Өлшем мөлшері см Айырмашылығы
атауы белгісі
Берілген Типтік өлшемде Биіктікте
фигураға фигураға
1 2 3 4 5 6 7
1 Бой биіктігі Р 167 170 - +3
4 Негізгі мойын Втош 143 142,5 - -0,5
нүктесінің биіктігі
5 Иық нүктесінің Впт 140 139,3 - -0,7
биіктігі
6 Кеуде безі Вст 120 125,0 - +5
нүктесінің биіктігі
7 Бел сызығының Влт 107 106,8 - -0,2
биіктігі
10 Желкеге дейінгі Вшт 143 146,3 - +3,3
биіктік
13 Мойын орамы Сш 17,5 17,6 +0,1 -
14 Кеуде орамы І СгІ 39 42,9 +3,9 -
15 Кеуде орамы ІІ СгІІ 42 46,2 +4,2 -
16 Кеуде орамы ІІІ СгІІІ 40 44,0 +4 -
18 Бел орамы Ст 33 32,2 -0,8 -
19 Жамбас орамы Сб 44,5 46,0 +1,5 -
25 Бүйірден есептелгенДсб 108,0 108,7 - +0,7
ұзындық
26 Алдыңғы бөліктен Дсп 106,8 107,4 - +0,6
есептелген ұзындық
28 Иық орамы Оп 25 26,7 +1,7
31 Иық ені Шп 13 13,3 +0,3 -
34 Қолтық биіктігі Впрп 24,0 24,5 - +0,5
35 Кеуде биіктігі Вг 24 33,6 - +9,6
36 Алдыңғы бойдың Дтп 48 52,7 - +4,7
ұзындығы
40 Артқы бойдың Дтсф 39 41,9 - +2,3
ұзындығы
43 Артқы бойдың ДтсІ 41 44,2 - +3,2
ұзындығы
61 Алдыңғы бойдың ДтпІ 44,3 44,3 - -
ұзындығы
45 Кеуде ені Шг 33(16,5) 16,6 +0,1 -
46 Кеуде ара қашықтығыЦг 16 9,5 -6,5 -
47 Арқа ені Шс 30 17,2 +2,2 -
62 Шынтаққа дейінгі Др лок 35 32,8 - -2,2
ұзындық
69 Қолтық диаметрі dвр 10,0 10,5 - +0,5
78 Бел тереңдігі І ГтІ 5,3 5,7 +0,4 -
79 Бел тереңдігі ІІ ГтІІ 4,3 4,7 +0,4 -

3.2. Бұйымға берілетін қосымшалар.

Қосымша - киім детальдарының чертежін алу үшін (адам денесінің сыртқы
бетінің чертеж-жазуына емес) дене өлшемдеріне үстемелеп қосылатын шама
қосымша бірнеше бөліктен құралады. Олардың негізгілері: макеттің
толықтығына, дене динамикасына, форма жасауға және әсемдікке сәл-пәл
мүмкіндігі барлар болып табылады.
Сәл мүмкіндігі,бар қосымша организмнің (тыныстық, қан айналымының
қозғалыстық және басқалардың бірқалыпты қызмет етуін қамтамасыз етеді.
Оның шамасы тұрақты 2см-ге тең.
Қосымшаның теориялық есеп-қисабы жорамалдау арқылы жүргізіледі, киім
қиған кезде белгілі бір қалыңдығы бар өзіндік шеңбер сақина тәрізді
болады. Сыртқы және ішкі сақиналар шеңберлерінің ұзындықтары арасындағы
айырмашылық өзінше пакет қалыңдығының қосымшасын көрсетеді.
Қозғалыс еркіндігінің қосымшасы статитикадағы өлшемдерден салыстырмалы
түрдегі динамиканы дене өлшемдері өзгерістерінен, киім конструкциясы мен
оның материалдарынан туындайтындығынан көрінеді.
Қосымшаны анықтау кезінде дене өлшемдерінің өзгерісі туралы деректер
адам денесі тарихынан (материал неғұрлым көбірек созылса, қосымша соғұрлым
аз болады) болатын күштер әсерінен киім материалының созылу қабілеті мен
байланыстырылуы тиіс. Жоғарыда ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.