Педагогикадағы жеке адамның дамуы мен тәрбие ісінің проблемалары. Жеке адам, оның дамуы мен қалыптасуы жөніндегі mүciніктер

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР
Педагогикадағы жеке адамның дамуы мен тәрбие ісінің проблемалары. Жеке
адам, оның дамуы мен қалыптасуы жөніндегі mүciніктер 1
Тәрбие - арнайы ұйымдастырылған және саналы жүргізілетін педагогикалык
қызмет 4
Арнайы ұйымдастырылған тәрбиенің мән-мағынасы 5
Тәрбие заңдылықтары туралы mүcінік 7

Тәрбие аясы жеке адам және оның дамуының ішкі, сыртқы факторлары

Педагогикадағы жеке адамның дамуы мен тәрбие ісінің проблемалары. Жеке
адам, оның дамуы мен қалыптасуы жөніндегі mүciніктер

Тәрбиенің негізгі мақсаты жеке адамды қалыптастыру және оның жан-
жақты толыққанды дамуын қамтамасыз ету. Ал бұл міндеттердің табысты шешімін
беру жеке адамның дамуы қалай өтетіні және оның қалыптасуына қандай
жағдаяттар ықпал ететінін білумен байланысты.
Педагогика үшін мәнді мәселенің 6ipi "жеке адам" түсінігінің өзін
айқындап алу. Шынында да тәрбие аясы "жеке адам" нені білдіреді? Бұл
түсініктің "адам" түсінігімен арақатынасы қандай? Бұл сұрақтардың жауабын
генетикалық тұрғыдан берген жөн.
Ең алдымен ескертетін жәйт: адамның дамуында 6ip-6ipiне байланысты
екі өзек байқалады, оның 6ipi -биологиялық екіншісі - әлеуметтік. Осы
бағыттар адамның дүниеге келген күнінен бастап оның дамуы мен қалыптасуында
көрініс бере бастайды. Адам туылғанда тек биологиялық тіршілік иесі болып
танылады, жеке тұлғалыққа жету әлі ерте. Биологиялық нышандар мен
қасиеттердің дамуы адамның, өмір бойы мүшелік пiciп жетілуі және қалыптасуы
процесінің сипатын көрсетіп отырады. Адамның биологиялық кемелдену және
өзгеру процесі, оның дамуының жастық сатылары мен мінез-құлығында көрініп,
осыдан балалық жасөспірімділік, ересектік және қариялық табиғи бітістерін
ажыратамыз.
Бірақ адамның табиғи дамуы көпсанды әрі сан алуан әлеуметтік
салалар мен қасиеттерді қабылдауымен тығыз байланыста 6ipгe дамып барады,
бұл адамды қоғамдық тіршілік иесі ретінде сипаттайды. Мысалы, нәрестенің
жақын адамдарды танып, күлімсіреуі, кейін тілге келуі жүру қабілетін
игеруі, үйдегі және көпшілік арасындағы қалыптары, еңбектеуі және т.б. Өсе
келе ол білім игереді, моральдық қалыптар мен ерекшеліктерді орындайды,
әртүрлі жұмыс iстeyгe ептіліктер мен дағдыларды қалып-тастырады және
олардың барлығы да өмір барысында адамда пайда болып, дамып отырады.
Сонымен, адам баласы тұлға ретінде өмір сүру барысында өзінің
қоғамдық мәнін сипаттайтын көптеген әлеуметтік сапалар мен қасиеттерді
қалыптастырады әрі дамытады. Mінe осыдан, ол ғылымда биоәлеуметтік тұлға,
субъект, яғни тарихи-қоғамдық қызмет пен таным иесі деп танылады. Демек,
"адам" түсінігі осыдан биологиялық және әлеуметтік (қоғамдық) сапа мен
қасиеттердің бірлігін білдіреді.
Ал "жеке адам" түсінігін алатын болсақ, ол тек қана әлеуметтік сапа
мен қасиеттерді игерген тұлғаны танумен байланысты. Бұл тұлға қоғамдық
тіршілік иесі сипатында көрініп, тіл игepyi, санасы, әртүрлі әдеттерімен
ерекшелінеді. Жеке адамдық касиетке ие болу, оның табиғи, биологиялық
болмысына емес, коғамдық қасиеттерге тікелей байланысты. Сонымен "жеке
адам" дегеніміз адамның коғамдық сипатын танытып, оның өмір барысында өзінe
топтаған әлеуметтік сапалар мен қасиеттер жиынтығын білдіреді.
Жеке адамдық сапалар өмір барысында қалыптасқандықтан, олар
біреулерде айқын көрініп, басқаларда күңгірттеу болады. Олай болса, жеке
адамдық дәреже деңгейін қалай білеміз және оның өлшемдері қaндай деген
сұрақтар туындайтыны сөзсіз.
С. Л. Рубинштейннің зерттеуі бойынша жеке адам өз қылығы мен іс-
әрекетін саналы басқаруға мүмкіндік беретін психикалық даму деңгейімен
сипатталады, яғни өз әрекетін ойластыра біліп, жауапкершілікті сезіну
қабілетінің 6олуы: өз бетінше дербес іс-әрекетін жасай бiлyi - жеке адамның
мәнді белгілері. Белгілі философ-ғалым В. П. Тугаринов жеке адамның
сапалық, көрсет-кіштері ретінде төмендегілерді атайды:
1) саналылық;
2) жауапкершілік;
3) еркіндік;
4) жеке басының қадірі;
5) даралық;
осыларға және қоғамдық, белсенділік пен бекіген саяси-идеялық бағытты
қосады.
Жеке адамдықтың критерийлерін (өлшемін) белгілеумен В. П. Тугаринов
бұл түсінікті адамның жастық әpi психикалық кемелденуімен байланыстырады.
Егер жеке адам өз сапа және ic-әрекетін қоғамдық прогресс бағытымен
ойластыра алса, өз бойына игерген сапа мен қасиеттерді неғұрлым айқын
көрсете алса, өз іс-әрекетіне ерекше жасампаздық сипат бере алса, оның
құндылығы арта түседі. Бұл тұрғыдан "адам" және "жеке адам" түсіктерінің
сипаттамасы "даралық" түсінігімен толықтырылады.
Даралық 6ip адамның екіншісіне ұқсамайтын, өзіндік ерекшелігі мен
өзгешелігін сипаттайды. Даралық әдетте, мінез бен темпераменттің айрықша
бітістері (салмақты, сабырлы), шығармашылық ic-әрекет және қа6ілетінің
ерекшеліктерінің (ойлап тапқыш. ұқыпты, өзіндік көріністерімен бөлектенеді.
Аталғандар сияқты мұғалімнің де даралық белгілері оның терең
білімдарлығында, педагогикалық ой-өрісінде, балаларға жайлылығы мен
еңбектегі жасампаздығында танылуы мүмкін. Даралық түсінігі 6ip адамды
екіншіден айырып, oғaн өзіндік қайталанбас сән беретін жалпылық және
жалқылық қасиеттерді білдіреді.
Адамның қоғамдық тіршілік иесі сипатының толықтығы үшін "индивид"
түсінігін де білген жөн. Бұл латын сөзі қазақша "жекелік" дегенді
білдіреді. Түсінік ретінде одан адамзат тегінің әp6ip бөлек өкілін, оның
сапа- қасиеттеріне қатысынан. Бұл тұрғыдан әрбір ақыл-есі дұрыс адам
"индивид" бола алады. "Жеке адам" түсінігінің және онымен байланысты ғылыми
категориялардың мәні міне осындай.
Ал жеке адамдық сапалар адамның өмір барысында дамуы және
қалыптасуынан педагогика үшін "даму" және "қалыптасу" категорияларының
мәнін ашып беру өз алдына маңызды. Сонымен бұл түсініктер нені білдіреді?
Даму - бұл жеке адам сапалары мен қасиеттеріндегі сандық өзгерістер
жүйесі. Адамның туған күннен бастап дене құрылымы мен әртүрлі мүшелері
ұлғаяды. Ол сөйлей бастайды, сөздік қоры молая түседі; көптеген әлеуметтік-
тұрмыстық және рухани ептіліктер мен еңбектік дағды және әдеттерді игереді.
Бірақ адамның жеке адам болып дамуындағы басты белгі, ондағы сапалық
өзгерістер. Оны мына мысалдардан түсінуге болады: тілдік қызметтің
жіктелуі адамның танымдық кабілетін арттырады, сезімдік аймағын кеңейтеді.
Танымдық қызмет барысында абстракт ойлау, логикалық ес дамиды, өмірге деген
көзқарас пен наным-сенімдер орнығады. Еліктеушілік мінез-құлық 6ipтe-6ipтe
белсенді - жасампаз, шығармашылық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.