Адамдық мәнділік

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Адамдық мәнділік деген не?

Кіріспе тарауда біз адам үшін дүниеде тек тірі организм болып тіршілік
ету, организмдік мұқтаждықтардың шеңберімен шектелу жеткіліксіз дегенбіз.
Оның дүниеде болуын ақтай алатын нәрсе, ол мәнділік дедік. Бірақ,
кейбіреулер осы тірлікті ғана қамтамасыз етуді, соның мұқтаждықтарына ғана
қызмет етуді өз өмірінің бірденбір мәні немесе мағынасы деп білуі де
мүмкін. Осылай ойлайтын адамдар аз да емес. Өмір сүрудің қиындығы көбінесе
осылай ойлауга негіз де береді.
Әйтседе, егер адамдардың барлық, әрекеттері мен қылықтарын олардың
организмдік, тек тәндік мұқтаждықтары ақтай алатын болса, онда адамға ғана
тән көп нәрселер болмаған болар еді. Ең алдымен оларға мұндай жағдайда
қоғамдасудың керегі шамалы. Ол үшін қоғамдасудың ең алғашқы жануарларда
кездесетін қарапайым түрлері де жеткілікті. Қоғамдасудың түпкі мәні
адамдарга қажетті құндылықтарды орнықтыру, оларды сақтау екенін көреміз.
Себебі сол құндылықтарды сақтау үшін қоғам жеке адамдардың өзімшілдігін
құрбан етуді, тежеуді талап етеді. Қауымдық дәуірде, мысалы ру мен тайпаның
сақталуы үшін, ұрпақ пен ұрпақтың жалғасуы үшін жеке адамдарға екінің
бірінде өз өмірін қоюды қажет етеді. Ал жеке адам оны көбінесе даусыз
мойындаған. Яғни әрбір жеке адам үшін оның өз өмірінен бағалырак нәрсенің
болғаны гой. Адамдардың өмір сүруінің өзі де олар үшін белгілі бір
мәнділікке ие. Тіршілікте тірі жәндіктің бірі болу да адам үшін аз да
болса, барлық мәнділіктердің алғышарты. Тіпті қандай да болмасын мәнділік
содан басталады. Өз өмірін де, басқа адамдардың өмірін де, тіпті жер
бетіндегі тіршілік атаулыны бағалай білу мәнділіктің жалпы басталатын көзі.
Бірақ осы мәнділікті, осы құндылықты өз жан дүниесінің үнемі ақтаушы, оның
рухани ұмтылыстарына ұдайы бағыт беруші күшке айналдыру тек адамның өз
тіршілігінен жалпы тірлікті жоғары қою шартынан шығады. Осы жалпылықты өзі
үшін мән етуден басталады.
Ол, әйтседе; осы жалпылықпен шектелмейді. Осы тіршілік атаулыны, тілті
бүтін жарық дүниені бағалай білу, өркімге өз тірлігін тәркі ету емес. Өз
тірлігінің, өз болмысының ешбір сыртқы күшке тәуелсіз, өзіндік бағалылығын
мойындаусыз басқа дүниенің, басқалардың да өзіндік бағалылығын мойындау
мүмкін емес. Адамның дүниеге қатынасының түпкі негізі осында жатыр. Адам
барлық әлемнің өзі үшін, адамзат үшін құндылығын мойындайды, оған солай
қатынас жасайды, себебі өзін де сол дүниеге барабар, сол дүниеге тепетең
құнды нәрсе деп қабылдайды. Әрбір жеке адам мойындасын немесе мойындамасын,
оның дүниеге қатынасының түпкі мәні осылай. Яғни, адам үшін бүтін дүние
өзіненөзі, басқа ешнәрсеге тәуелсіз бағалы, сол сияқты адам да өзінен өзі
басқа ешнәрсеге тәуелсіз бағалы. Адам өзінен өзі бағалы құбылыс болмаса,
оны ешбір сыртқы күш бағалы ете алмайды. Басқаша айтсақ, адамның бағалы не
бағасыз болуы оның өзіне ғана байланысты, ол өзі ғана осы қасиетке ие бола
алады немесе бола алмайды. Әрине, біз бұл жерде адамның бір сатылатын
нәрседей бағасының болуын айтып отырған жоқдыз.
Күнделікті өмірде тек тірліктің қамымен жүрмін деп ойлайтын адамдардың
өздері де басқаларга және өзіне сол қамдықтың шеңберінен әлдеқайда кең
көлемдегі талаптарды екінің бірінде алга тартып жүреді. Олар үшін де
белгілі бір әрекеттер өділетті, ал басқалары әділетсіз, жақсы не жаман т.т.
Ал, олар организм мұқтаждығынан басқа нәрселердің бәрі де беймәлім
жәндіктерде болмайды. Шектен шыққан өзімшіл де осы категориялармен ойлайды.
Сонымен бірге күнделіхті өмірде осы мәнділіктің сан түрлерін кездестіреміз.
Адамдардың көпшілігі мойындайтын жалпы мәнділіктің шеңберінде көп
адамдардың өзіне ғана тән, жалпылыққа қайшы келмейтін нақты мәнділіктері де
бар. Кейде тіпті болмашы нәрселердің, жалған нәрселердің өзі адамдарга
өмірінің мәніне айналып жүреді. Адамдықка жат жауыздықтың өзі де тұтас бір
қауымдар, халықтар, топтар үшін олардың тарихтағы болуының мәніне айналғаны
да белгілі.
Адамгершілікті, ізгілікті, әділеттілікті т.т. мойындаудан басқа шексіз
байлыққа, билікке, үстемдік пен озбырлықда т.т. ұмтылушылық та көп
адамдардың көкейтесті пиғылдарына айналатындығы қазіргі заманда бәрімізге
аян. Осындай жеке адамдардың өмірлік мәні болатын тағы да көптеген
нәрселерді айтуга болады. Сол сияқты көптеген тарихи кезеңдерде бір
халықтың, таптың т.т. екіншілеріне үстемдік етуге ұмтылуы, тіпті оларды
жойып жіберуді көздеуі осындай мәннің орнын басады. Мысалы фашизм
идеологиясы, солардың бірі. Олай болса, мәнді болу тек қана игілікті,
ізгілікті болу деген сөз емес. Мән барлық уақытта тек жағымдылықты
білдірмейді. Бірақ, өздігінен жағымсыз қасиет, оның объективтік жалғандығы
белгілі бір өмірлік мәнге айналғанда ол көбінесе жағымды баланады, биік
мақсат, өмірлік арман больш тұрады.
Сондықтан мәнді, мәнділікті барлық уақытта айдан айқын адамдарға
белгілі және өзгермейтін нәрсе деуге болмайды. Адамзаттың бүкіл тарихы да,
әрбір жеке адамның өмір жолы да осындай мәнділікті іздеуге толы. Біздің
мұндағы айтып отырған адам болмысының мәңгілік бір мәнінің болуы емес, оның
өзгешелігі сондай мәнге оның ұмтылушылығында және сол мәнді олардың
өздерінің туғызуында. Ол мәннің нақты мазмұны адамдардың тарихи пайда
болатын адамдық деңгейіне байланысты және сол адамдықтың нақты
өзгешелігіне, қайталанбас тұрпатына қарай болып тұрады.
Мәнділіктің адамдарды басқа барлық жөндіктерден бөлектетіп тұратыны
оның ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.