Таным түрлерi

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

Таным түрлерi
Таным түрлерiнiң алуан түрлiлiгi
“Жалпы” бiлiм жайлы айтқанда, мәнi жағынан ортақ бiр бiлiмнiң түрлерi
немесе қасиеттерiнiң арнайы алуан түрлiлiгiн талқылау керек. Оның тек бiр
ғана таңдаулысын , тез ойға түсетiн немесе әдеттегi көпшiлiктiң
түсiнiгiндегiтүрiн бiлiм деп санауға болмайды. Бiздiң заманымызда жалпы
танымды ғылыми (немесе “ғылыми” деп санауға тиiстi) таныммен
теңдестiруде,және бiлiмнiң қалған барлық түрлерiн шеттету немесе оларды тек
ғылыми бiлiмге ұқсас кезiнде қарастырғанда қарелесу қиынға түспек. Бұл
қазiргi өзгеше “сцентистiк ”қоғамдық жағдайда, яғни ғылымға табыну және
ғылыми техникалық прогресстiңшығынына деген артқан сынға қарамастан және
онымен тiптi қатарласқан ғылымсымақпен түсiндiрiледi. Ғылымдардың дамуы
көптеген факттiлер, қасиеттер, заңдар ашып қана қоймай, көптеген ақиқатты
орнатты– ойлаудың ерекше үлгiсi туды. Бiрақ жалпы бiлiмдi оның ғылыми
түрiмен шатастыру – үлкен қателiк. Күнделiктi өмiрде адаммен қоғамның
алдындағы мәселелердiң барлығы ғылымға сүйенудi талап етпейдi: өмiр кiтабы
тек ғылымдарға емес, дүниенi түсiнуге, сезiнуге және ойлауға
қабiлеттiлердiң барлығына ашық. Биологиялық заңдылықтармен ескертiлген
қарапайым “бiлiм”, олардың жүрiс тұрыс-тұрыс бағыттарын жүзеге асыраудың
қажеттi факторы ретiнде қызмет ететiн жануарларға (әсiресе жоғары дамыған )
көрiнедi. Ұзақ уақыт бойы жануарлар абстракцияның ешбiр түрiне қабiлеттi
емес деген түсiнiк басым болды. Дегенмен ХХ ғасырдың ортасынан бастап
дамыған жануарлар жүрiс – тұрысы туралы ғылым-этология - бұл пiкiрдi
сенiмдi түрде жоққа шығарады. Соған қарағанда тiрi табиғаттағы дерексiз
бiлiмнiң кейбiр түрлерi тек дамға ғана қол жетерлiктей емес. Бұл факт
бiлiм деп аталатынның түрлi жақтарының бiрлiгiне көңiл аударатындай, осы
бiрлiктiң табиғатына да қосымша назар бөледi.
Егер екз-келген бiлiмнiң негiзi өзiнiң кең мағынасындағы тәжiрибе
болып табылады десек, онда адамзаттық бiлiмнiң түрлерi бiрiншi кезекте
олардың қандай тәжiрибеге негiзделгенiне қарай ерекшеленедi. М.Шелер
бойынша адамзаттық таным көп жағдайда әлемге деген махаббаттық қатынас
тәжiрибесiне негiзделедi; яғни махаббатсыз таным да болмайды.А.С.Хомяков
былай деп жазған: ақиқатты тану өзара өзара сүйiспеншiлiкпен ғана берiледi.
Махаббат тәжiрибесi сананың қуаттанғант және әбден түзетiлген күшi болуы
керек: сананың көмегiнсiз басқаның құндылығын ұғынуға болмайды.
Бiлiмнiң түрi танушы субъектiнiң ерекшелiгiмен толық байланысты.
Бiлiмнiң кейбiр түрлерi табиғаты жағынан тек белгiлi бiр субъектпен
байланысты болады. Осылайша христиандық оқу түрiндегi сенiмнiң ақиқаты
ашылады және танымға тек “соборлы” түрде адам мен шiркеудiң белгiлi
болғандай жеке тұжырымдардың тарихи шындығыннақты дiншiл жағдайлардың
“авторлығын” жоққа шығармайтын тiрi ағзасының бiрлiгiнде ғана қол
жетерлiктей болады.Бұл бiрлiк соборлық “ұжымның рухына” қатыссыз және
тұжырмдалған белгiлермен сипатталмайды (мысалы епископтардың “заңды дұрыс”
соборына немесе кафедрада римдiк-католиктiк терминдермен айтылған папаның
пайымдауына ұқсас емес).
Ф.М.Достоевскийдi өз ойына жақын Вл. Соловевтiң пiкiрi ерекше
қызықтырды “адамзат бүгiнгi күнге дейiн өзiнiң ғылымы мен өзiнiң өнерiнде
көрсетiп үлгергенiнен көптi бiледi”.
Дәрiс жазушы студент немесе көркем шығарманы оқушының “енжар бiлiмiн
автор бiлiмiнен, ғалым, суретшi немесе атақты бiлiмге берiлген адам болсын
жаратушының бiлiмiнен шектеудiң мәнi бар (алғашқы жағдайда шығармашылық
элементi ерекшеленбесе де, данышпан жазушыға кемеңгер оқырман керек деп
айтылуда). Авторлық бiлiм түрi жағынан бiрiншiден жеке
бiлiмдiлiктiңсипатына қарай анық ерекшеленедi. И.В.Гете жазғандай, “нақты
ғылым үшiн туылған және дамыған адам өзiнiң ақыл-санасының төбесiнен онсыз
ешқандай өнер ойға сыймайтын нақты сезiмдiк қиялдың барын оңай түсiнбес.
Осы тараудың төңiрегiнде сезiм дiнi мен сана дiнiнiң iзбасарлары арасында
талас жүруде, егер бiреулер дiн сезiмнен басталатынын мойындаса, екiншiлер
оның саналыққа дейiн дамуына жол бермейдi. Дегенмен атақты шығармашылық
тұлғалар үшiн танымдық қабiлеттердiң үйлесiмi де тән. Көптеген ғалымдардың,
философтардың өмiрбаяндарында өздерiнiң негiзгi зерттеу шығармаларына деген
толығымен берiлуiмен қатар, олар өнерге әуестендi және өздерi өлеңдер,
романдар жазып, сурет салып, музыкалық аспаптарда ойнағаны туралы айтылған.
Дарындылық түрi тек “жоғарғы” таным мен байланысты болуы шарт емес. Өмiрде,
яғни оның барлық бұрыштары мен түкпiрлерiнде – көптеген тұрмыстық ғылымның
академиктерi өмiр сүрiп, еңбек етуде. Бұл да ерекше қасиет.
Тұрмыстық таным және бiлiм ең алдымен бақылау мен тапқырлыққа
негiзделедi, ол эмпирикалық сипатта және абстрактылы ғылыми құрылымдарға
қарағанда , жалпы танылған өмiрлiк тәжiрибемен оңай үйлеседi.
Тұрмыстық бiлiмнiң маңызын бiлiмнiң басқа түрлерiнiң негiзiн салушы
ретiнде кемiтуге болмайды: дұрыс ой басқа ғалым ойына қарағанда жиi жұқарақ
және зерек болып, шығады. Құдыққа құлаған Фалес жайлы атақты әңгiмеде өз
аяғының астына қарай алмаған дерексiз философ осындай тұрмыстық күнделiктi
бiлiмнiң алдында мазаққа қалып беделiн түсiредi (бұл философиялық
анекдоттың өзгеше талдауды Лев Шестов жасаған) Күнделiктi өмiрде “бiз
ерекше рефлекциясыз, ақиқаттың болуы үшiн ерекше қамқорлықсызойға шомамыз...
бiз еш нәрсенiң парқына қарамастан ойдың затпен үйлесiмдiлiгiне
сенiмдiлiкпен қарап ой толғаймыз, және осы сенiмнiң айтарлықтай маңызы
бар”. Дұрыс ой мен күделiктi санаға негiзделген осындай бiлiм адамдардың
күнделiктi жүрiс-тұрыстың, олардың өзара және табиғатпен қарым-
қатынастарының маңызды нысаналы негiзi болып табылады.
Осы жерде оның бiлiмнiң ғылыми түрiмен ортақ түсуiнуi көрiнедi.
Бiлiмнiң осы түрi ғылыми және көркем сана прогресiнiң шамасына қарай дамып,
байиды; ол адамзаттың дүние жүзiлiк тарихи даму процесiндегi маңызды
теориялық жұмыстардың негiзiнде қалыптасатын адамзат мәдениетiнiң “тiлiмен”
тығыз байланысты.
Ғылыми бiлiмдер. Тұрмыстық бiлiмдер ақиқаттарды анықтау мен оларды
баяндауға саятыны белгiлi. Ғылыми бiлiмдер ақиқатты түсiндiрудi де, олардың
берiлген ғылымдағы барлық түсiнiктер құрылымындағы мәнiн ұғынуды да
ұйғарады. Тұрмыстық таным ақиқатты, соның өзiнде, қандайда бiр жағдайдың
өту барысын үстiртiн анықтайды. Ғылыми таным тек қалай сұрауына жауап бере
қоймай, оның дәл осы жолмен өтуiнiң себебiне де жауап бередi. (Қалай
болғанда да, осы сұрақтың жауабы ғылыми бiлiмнiң мұртты мақсаты болып
табылады). Ғылыми бiлiм айғақсыздыққа жол бермейдi: кез-келген пiкiр тек
дәлелденгеннен кейiн ғана ғылыми болады. Ғылыми – бұл ең алдымен
түсiндiрмелi бiлiм. Ғылыми бiлiмнiң пәнi оның өткенi, бүгiнi мен
болашағындағы ақиқатты түсiнуге, ақиқаттың сенiмдi қорытындысына, оның
кездейсоқта қажеттiсiн, заңдысын, ал жекелiкте – ортақты таба алатынына
және осыған негiзделiп түрлi құбылыстарды болжап бiлудi жүзеге асыратынына,
келiп қорытындыланады. Алдын ала болжаушы күш – ғылыми теорияны бағалаудағы
басты критерилердiң бiрi. Ғылыми таным процесi шығармашылық сипатта болады.
Өйткенi, ғылымның жұмысы тек бiздiң әсерлерiмiзбен елестерiмiздi көбейту
емес, сонымен қатар заттың мәнiн жете түсiндiру, ақиқатты ұқтыру, байланыс,
қатынас пен заңдылықтарды орнату болып табылады. Табиғат, қоғам мен адамзат
болмысын басқаратын заңдар бiздiң әсерiмiзге жазылып қана қоймай, олар
зерттеу, ашылу мен мағына беруге жататын шексiз түрлi әлемдi құрайды.
1. Бұл танымдық процесс өзiне интуицияны да, тапқырлықты да, қиялды
да, дұрыс ойды да қосады.
Ғылыми бiлiм қатаң немесе жайлы түрде қорытуға, сенiмдi түрде
дәлелдеуге, заңдар, себептер түсiндiрудiң қатарына қосуға болатын бiршама
қарапайым, бiр сөзбен, ғылыми бiрлестiкте қабылданған парадигмада
орналасқан бiр нәрселердi қамтиды. Ғылыми бiлiмде шындыққа дерексiз
түсiнiктер мен категориялар түрiне, көп жағдайда математиканың абстрактылы
формулаларына және түрлi құрушы белгiлердiң, мысалы химиялық,
диаграммаларға, сызбаларға, қисықтарға, нұқаларға және т.б. айналатын жалпы
қағидалар мен заңдардың түрiне ие болады. Бiрақ өмiрi, әсiресе адаамзат
тағдыры, бiздiң барлық ғылыми елестерiмiзге қарағанда анағұрлым күрделiрек,
сондықтан адамда қатаң дәлелденген бiлiмнiң шегiнен шығуға деген және
интуитивтiсезiлетiн қатаң және жайлы “дұрысталған” ғылыми түсiнiктерде
емес, тек өте маңызды символдық бейнелерде, жұқа ассоциацияларда, алдын-ала
сезiнуде және т.б. қандайда бiр “бұзылған ” түсiнiктерде ұғынылатын құпия
әлемге енуге деген мұқтаждық мәңгi және сарқылмас. “Миғұлалар” мен
“жоғарғы” ғылымның абстрактылы үйлесiмдердiң тұрмыстық ептiлiктiң барлық
ерекшелiктерi бола тұра, оларда тең ортақтық бар. Бұл айтылып өткен
әлемдегi бейiмделу ой болып табылады.
“Бiрақ әлем өзiмен-өзi шексiз түрлi және ауыспалы мазмұнға ие
болғандықтан, кез-келген белгiлi бiр жермен кез-келген уақыт нүктесiнде
бөтен, бiрде бiздiң тәжiрибе, бiздiң ақиқаттың мәлiметтерiмен танысуымыз
практикалық бейiмделудiң осы мақсатында жұмсала алмас едi, егер бiз
мақсатқа сәйкес әрекеттердi мүмкiн ететiн, жаңа және өзгертiлген, әрi таныс
элементтердi пайдалану мүмкiндiктерiне ие болмасақ. Дұрыс ойлау
позициясынан, яғни өмiрдi сақтап қалу қызығушылықтарына жәрдемдесудi
басқаратын танымнан ғылыми танымның мақсаты да айтарлықтай ерекшеленедi...
Тұрмыстық ғылыми танымның көзi болып танып-бiлу яғни белгiлi болғанды
танып-бiлу болып табылады. С.Л.Франктың осы терең ескертпесi – ғылыми
танымның принциптi жетiспеушiлiгiнен түсiндiрiлiп, сондай-ақ бiлiм
теориясының (төменде айтылатын) “тереңiне” езбелiк емес жатады.
Практикалық бiлiм.
Ғылыми танымға сондай-ақ практикалық бiлiм де жанасады. Олардың
арасындағы айырмашылық негiзiнен мақсатты жағынан байқалады. Егер ғылыми
танымның негiзгi тұлғасы ғалым, академиялық бiрлестiктiң мүшесi болса,
практикалық таным үшiн инженер немесе өнеркәсiп басшысы болып табылады.
Ғалымның мақсаты – ортақ принциптi заңдылықтарды ашу, жаңа ойды “танып-
бiлу”. Инженердiң мақсаты толығымен белгiлi, жазылып қойылған принциптердiң
негiзiнде жаңа заттарды (құрал, құрылғы, компьютерлiк бағдарлама, өнеркәсiп
технологиясы және т.б.) жасау. Практикалық мақсаты адамға болмыстың алғашқы
күндерiнен мұра болып қалған дүниеге ие болу, табиғатқа үстемдiк ету.
Әлемдi өзгерткенде, практика адамды да өзгертедi; ол қоғамдықпен
байланысты. “Сiздер Конвейердiң дiрiлiнен аяқ астындағы жер дiрiлдейтiн
құрылысшы емес, ғалым болсаңдар, мүмкiн, осыны қатты сезiне алмас
едiңiздер”, - деп елдегi жас өнер тапқыштар туралы романда айтылған.
Дегенмен сiздер ғалым емессiздер, себебi сiздер ғылымға басқаша
қарайсыздар. Ғалымдар – ақыл құрылымы мүлде басқа адамдар, сiздер мен маған
қарағанда оларда әрқашан бұрын-соңды түсiнiксiз болған нәрселердi түсiнiп –
бiлугi құшьтарлық болады. Құрылысшылар әлi ешқашан болмаған нәрсенi ойлап
тапқылары келедi. Айырмашылық осыда “ойлап-табылған “Конвейерге” шыққанда,
iске ақша қосылады және “бизнес-өнертапқыш тыныс алатын ауа, және де
ерiксiз үйренуге тиiс тiл”.
Көркем таным
Жеке емес әлемнiң әсiресе, адамның әлемдегi жалпы кейпi болатын
белгiлi бiр ерекшелiкке ие. Көркем шығарма түсiнiк емес, образға құрылады;
мұнда ой “тiрi келбетке” енедi және көрiнетiн құбылыстар түрiнде
қабылданады. Көркем бейненi ұғыну соңынан бүгiннiң, өткеннiң, кейде
болашақөьың да өрiсiн қамтитын адамзаттық тәжiрибенiң айтарлықтай артуын
алып жүредi. Өмiрлiк тәжiрибе – оның ерекше, көркем түрiнде тек кеңеймей,
сондай-ақ тереңдейдi де: адам замандастарымен өткен ұрпақтарымен өзiнiң
байланысын сезедi. Ол оны басқа өмiрлердi көрумен, өзiнiң замандастары
жайлы кең түсiнiгiмен ,адам өмiр сүретiн таныммен байытады. Нобель дәрiнде
осы туралы А.И. Солженицын айтқан (әйтсе де, жазушы бұл жайлы күмәндiкте
келтiрген). Мұндай тәжiрибенi басқа ештеңемен алмастыруға болмайтыны
белгiлi бiр жаңалығы бар кiтаппен де, қазiргi анықтамаларды сандар
үйiндiсiмен де. Бұл тәжiрибе – эмоционалды және этикалық дүние-жүзiлiк
тарихтың жалпы тасқындағы ұрпақтар байланысын қалыптастырады.
Өнерге ешқандай тәсiлмен айтып түсiндiруге болмайтын құбылыстарды ұғу
мен бiлдiру берiлген. Сондықтан, көркем шығарма неғұрлым жетiлген болса,
соғұрлым оны ұтымды мазмұндау мүмкiн болмайды. Сурет, өлең, кiтапты ұтымды,
мазмұндау осы дүниелердiң бiр прекциясы немесе кесiндiсi болады. Егер осы
прекциядан көркем туындының мазмұны толығымен тамамдалса, оны өзiнiң
мiндетiне жауап бермейдi деп дләлелдемей айтуға болады. Қандай да бiр алдын
ала ойланған авторлық концепциялар мен ойларды нақтылы түрде көрсету
мақсатымен жазылған кiтап табыссыз болады, оның тағдыры – осы пiкiрлердiң
шебер мысалы болып қалу. Керiсiнше, А.И. Солженцын қарастырған. “Көркем
зерттеушiлер” жолы ұтымды: “Өнердiң барлық иррационалдығы, оның, тамаша
бүгiлмелерi, тапқыр ойлары, оның адамдарға керемет әсерi – оларды
суретшiнiң дүниетанымы, оның ойы немесе оның саусақтарының туындысымен,
жоюға келмейтiндей өте сиқырлы... Ғылыми зерттеу асудан өтуi керек жерiнде,
интуиция туннелi арқылы көркем зерттеу кейде қысқаша және нақтырақ өтедi.
Көркем танымның негiзгi сипаты – өзiн-өзi айқындау, өзiн-өзi дәлелдеу.
Көркем туынды өзi өзiнде тексерiс жүргiзедi: ойдан шығарылған, созылған
концепциялар бейнелердегi сынға шыдамай, жұқа, солғын болып ешкiмдi сендiре
алмайды... Ақиқатты көсiп алған және оны бiзге қоюландырылған – тiрi күйiнде
келтiрiлген шығармалар болса, бiздi баурап алып, өктем түрде өздерiне қосып
алады және ешкiм, ешқашан тiптi ғасырлар өтсе де, оларды жоққа шығармайды.
Интуитивизм гносеологиясының пiкiрiнше, өзiне-өзi сенуге негiзделген ақиқат
критериi бiлiм түрлерiнiң иерархиясындағы көркем танымның жоғарғы деңгейiн
көрсетедi. Көркем танымның басқа ерекшеленуi – шығармашылыққа тән түп
нұсқалық талабы. Көркем танымның түпнұсқалығы оның ақиқатты бiрегейлiгiне,
әлемнiң қайталанбастығына шартталған. Онымен көркем тәсiлдiң ғылымға қарама-
қарсылығы байланыстырылған.
Ғылыми таным максималды нақтылыққа тырысады және қандайда бiр
ғылымның өз атынан енгiзген жекелiгiн шығарып тастайды. Ғылымның барлық
тарихи ғылыми бiлiмi жолынан кез-келген субъектизм шеттетiлi, тек
объективтiлер ғана сақталғандығын дәлелдейдi. Көркем шығармалар
қайталанбас. Ғылыми зерттеулердiң қорытындылары жалиыға бiрдей Ньютон
немесе Эйнштейннiң жаңалықтарын зерттеушi ғалымдарға алғашқы көздерiне
қайтып оралудың қажетi жоқтығы тән: ғылыми жаңалық жалпыға ортақмүлiк
болады. Ғылым оның абстрактылы қорытындысындағы ортақ тарихи дамудың өкiлi
болып табылады.
Өнерде көркем ойдан шығарылғандық, суретшiнiң дәл сол күйде шындықта
жоқ, болмаған, болмайтын да нәрсенi енгiзуге рұқсат берiледуi. Қиялдан
құрылған әлем шындық өмiрдi қайталамайды. Көркем шығармалар шарттылыққа
құрылады, өнер әлемi – әрқашан сұрыптаудың нәтижесi. Көркем ойдан
шығарылғандық, дегенмен, жалпының тек жекеше түрдегi қатынасына рұқсат
етiледi, бiрақ жалпының өзiн емес: көркем шығарма ешқандай басынушылыққа,
әдiлетсiздiкке жол бермейдi.Органикалық бiрлiктiң жалпысын ерекшесi
(типтiлiк) мен жалғызын айтуға тырысу көркем шығарманы тудыруға емес,
Ақиқаттың социологизациясы мен схематизациясына әкеледi. Егер суретшi
өзiнiң шығармашылығында барлығын даралыққа әкеп тiреп, бақыланушы
құбылыстарға селқос қараса, онда нәтижесiнде көрке туынды емес, “фотосурет
” пайда болады; бұл жағдайда бiз ұқсатқыштық пен натурализм жайлы айтамыз.
Ғылымда ең негiзгi – барлық даралық, жекелiк, қайталанбастықты шеттеп,
түсiнiктер түрiндегi жалпыны алып қалу. Ғылым мен өнер түрлi жазықтықтарда
жатыр. Дүниетанудың бұл түрлерi өздерiнiң спецификалық мазмұнының
табиғатындағы өзiндiк тәсiлдерiнжоққа шығарады. Ғылыми бiлiм жалпыға,
талқыға, салыстыру мен салғастыруға ұстанады. Ол көптеген, сериялы
объектiлермен “жұмыс жасал”, бiрегей объектiге жақындауды iлмейдi. Бұдан
ғылыми амалдың әлсiздiгi көрiнедi. Сондықтан ғылыми бiлiмнiң барлық
жетiстiктерi мен ондағы ашылған тереңдiктер болса да, ешқашан бiздiң
алдымыздағы мәңгi дүниенiң соңғы барабарлығы туралы сұрақ жойылмайды.
Бейнелi айтқанда ең жақсы астрономия да ешқашан Кантың қанатты сөзi бойынша
“бiздiң төбемiздегi жұлдызды аспанның ” зор құпиясын шеше алмайды.
Бiлiмнiң нақтылы түсiнiгiн әдетте ғылыммен байланыстырады. Ғылымдық
ақиқаттың да, қорытындының да, сондай-ақ нақтылықтың да дұрыстығының
жеткiлiктi, жоғары деңгейiн шамалайды. Бiрақ нақтылық деңгейi тек
математикалық өңделген көрсеткiштерде емес, жаратылыс тiлiнiң құралдары
арқылы айтылатын формамуденбеген бiлiмдерде де қолданылады нақтылық – тек
математикалық формула және жалпы формалданған сөз немесе сөздер құрылымы
емес, ол дұрыс протокол түрiндегi баяндама, дұрыс қорытынды, дәлел, даттау,
талқылау және жай дұрыс қабылдауды түсiндiру. Нақтылық ең бiрiншiден
бiлiмнiң жазып алу үлгiсi емес, сол бiлiмнiң барабарлығы. Сондықтан,
мысалы, Ф.М.Достаевскийдiң романдары сияқты көркем бейнелер де маман
психологтық қандайда бiр тұлғалық бейнесiне қарағанда адам рухының
бұрылыстарыың барлығы нақтырақ.
П. Флоренский, ақиқатқа қол жеткiзу жолдарын – барлық танымның
мәселелерi туралы айтып, екi түрлi атомды: интуиция, яғни тiкелей
түйсiну,және дискурсия, яғни белгiлi бiр талқының басқаға түйiлуi,
рационалды анализ (түрлi бiлiм теориясының “астарында, ол эмпириктардiң”
сезiм интуициясын, яғни объектiнiң сезiммүшелерi арқылы тiкелей түйсiнуiн,
“субъективтi интуицияны ” яғни субъектiнiң өзiн-өзi қабылдауы
трансценденталистерде және онымен жеткiлiктi адамгершiдiкпен сипатталған
“субъективтi – объективтi интуиция ” түрлi мистиктердiң О.Павел бұл екi
жолды тез-ақ тұйыққа тiреп, практикалық тұрғыдан “сенiм ерлiгiмен”
теңдестiрiлген саналы интуицияны нығайтты Флоренскийдiң пайымдауынша
“сапалы интуицияның ” мүшесi болып жүрек саналады: жүрек горнего әледi
тйсiну үшiн берiлген мүше болып саналады”, оның көмегiмен “Рухтан София
арқылы алынатын махаббат та бiрыңғай маңызды барлық жандылардың қорғаушы
перiштесi болып саналатын рухтық тұлғалықтың анасы Софиямен” толыққанды
байланыс орнатылады. Әрине, мұнда Флоренский толығымен теңдесiргiсiкелген
бiлiм мен сенiм мәселелерi шатастырылған,бiрақ В.В.Зенковскийдiң ескертуi
бойынша, олар Флоренскийде судағы май тәрiздi қосылмаған күйде қалғаны
анық. Флоренскийдiң ойы кенеттен өзгередi. Бiлiм көздерi ретiнде интуиция
мен дискурсияны талқылап келiп, ол, тым рационалды, сәл ғана логицистiк
бабын тау шегiнде айналшықтайды. Логикалық символикаға құмарлық пен үнемi
“байымдау” сөзiнiң қайталануы тән. Осылайша, ол бiлiм көздерiнiң анағұрлым
кең түрлiлiгiн қарастырмайды. (математика, минералогия мен астрологиядан
бастап тұрмыстық мұра мен литургиялық текстерге дейiнгi орасан зор фактiлiк
материалды өзiнiң еңбегiнде қолданса да), бiрақ, басқа жағынан, әрбiр бiлiм
шiркеулiк пен сенiмнiң стилiне еруге тырысады. Бiз мұнда өзара байланысты
екi жағдайды қарастырдық – бiлiм “мүшесi” және бiлiм мен сенiм арасындағы
өзара қатынасы жайлы мәселелер. К.Г.Юнгтың американдқ үндiстер тайпалардың
бiрiнiң көсемiнен болған қызықты әңгiменi есiм түсiргенiнен цитат
келтiрейiк:
“Көрдiң бе, - дедi Охвиеи Биано,- ақтар өте қатал көрiнедi... Бiз оларды
естерiнен танған беп ойлаймыз.
Мен одан ақтардың бәрi неге жынды болып көрiнетiнiн сұрадым.
– Олар баспен ойлаймыз дейдi, - дедi ол.
– Әрине, немен ойлайсыздар? - деп таңырқай сұрадым.
– Бiз мына жерде ойлаймыз, - деп жүрегiн көрсеттi”.
“Адам қалай ойлайды екен? Қандай да бiр уақыт мезетiнде бұл сұрақ
еуропалыққа керексiз және аңқау немесе бұрындары және толығымен шешiлген
болып көрiнуi мүмкiн.Цивилизацияның аз не толық көзi ашық адамдаының
көпшiлiгiнде бұл сұрақ ойына да келмейдi, бұл сұрақтың жауабы өзiмен өзi
түсiнiктi болғандай. Дегенмен бұл жай iс емес... ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.