Ортағасырлық батысеуропалық философия туралы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

Ортағасырлық батысеуропалық философия 2
Жаңа заман философиясы 4
Әдебиеттер 8

Ортағасырлық батысеуропалық философия

Ортағасырлық батысеуропалық философия - дүниетаным дамуындағы өзіндік
ерекшелігі бар кезеңдердің бірі. Бұл ерекшелік философиялық ой дамуының
тікелей діни-теологиялық шеңбері ішінде, христиандық діни ілімнің
апологетикасы төңірегінде өрбуімен сипатталады. Ортағасырлық батысеуропалық
философияның қалыптасуы мен дамуына Муций Феликс, Тертуллиан, Ориген сияқты
апологеттер, неоплатонистер және Аврелий Августин өздерінің интеллектуалдық
ықпалдарын тигізді. Рим шіркеуі Әулие Августинді (375-383) сенім мен
ақылдың үйлесімділігі тұрғысынан христиандық діни ілімді негіздеудегі
орасан зор сіңірген еңбегі үшін әкей ретінде мойындаса, көптеген батыстық
зерттеушілер оны батыстық ортағасырлық мәдениеттің ұлы сәулетшісі дейді.
Аврелий Августин өзінің Құдай қаласы туралы еңбегінде атақты формуласын
негіздейді. Бұл ақыл мен сенімнің өзара бірін-бірі толықтыру принципі V—
ХV ғасырлар аралығын қамтитын Батыс Еуропаның бүкіл ортағасырлық
философиялық ойының ең негізгі дүниетанымдық кредосына айналды.
Егер Аврелий Августин Рим шіркеуінің әкейі болса, онда Боэций
(480—526) М.Грабманның дәл сипаттамасы бойынша соңғы римдік және бірінші
схоласт болып табылады және сонымен қатар Ортағасырлықтың негізін қалаушы
ретінде де (Э. Рэнд) орынды саналады. Боэций антик дәуірінің рухани-
философиялық мұрасын ортағасырлық мәдениетінен байланыстырушы, антиктік
интеллектуалдық-философиялық дәстүрдің ортағасырлық руханиятпен
сабақтастығын жүзеге асырушы қуатты транслятор болып табылады. Боэций
аристотельдік ілімнің ұғымдық атқаратын рухани трансляция жасап қана
қоймай, ортағасырлық философиялық ойлау мәдениетіне теологиялық
проблематиканың негізгі қаңқасын да енгізді: универсалийлер мәселесі,
тринитарни (Құдіретті Құдай, оның Ұлы және Қасиетті Рух арақатынастары),
субстанция мәселесі және акциденция. Боэцийдің айтуынша субстанция — бұл
барша атрибуттар мен акциденцияларды айқындайтын барлық мәнділіктер негізі.
Егер субстанция — заттардың жалпы негізі болса, универсалийлер бұл жалпы
атаудың мәні. Олар ақыл-оймен абстракциялаудың нәтижесі болғанымен, әлемде
бар және нақты өмір сүретіндерді бейнелейді.
Схоластикалық философияның басталуы И.С.Эриугенаның есімімен
байланысты (810—877). Эриугена өзінің Табиғаттың бөлінісі туралы деген
жұмысында әлемдік үйлесімділік туралы идеясын негіздейді. Онда құдай барлық
бастаудың түпнегізі бола отырып, болмыс үдерісін өзі аяқтайды: Құдай өзі
танылмағанымен өзі жаратқан нәрселерінде біршама ашылады, ал Құдайға
иланудың өзі - таңғажайып жаратылыс (Эриугена).
Ортағасырлық философиясның дамуына үлкен үлес қосқан Ансельм Д' Аоста
(1033—1109) болды. Ол өзінің Прослогион деген еңбегінде Құдай өмір
сүруінің априорлық немесе онтологиялық дәлелдерін негіздейді. Сол сияқты
П.Абеляр (1079-1142) заттардың мәніне сәйкес келетін және сөздердің
мағынасын білдіретін универсалийлер туралы идеяны дайындап шығарады.
Ф.Аквинский (1225-1274) өзіне дейінгі ойшылдардың универсалийлер
туралы барлық идеяларын жүйелей отырып ортағасырлық схоластикалық ойлауда
өзінің радикалды қадамымен ерекшеленді. Бұл қайта пайымдаудың мәні
табиғатты, адамды, оның Құдайға қатынасын зерттеуге негізделді. Тән туралы
ой жан туралы ойға, жан туралы ой жекелеген субстанция жайлы ойға, ал бұл
ой Құдай туралы ойға жетелейді, - деген Ф.Аквинскийдің кредосы
аристотелизмді христиандық тұрғыда қайта пайымдаумен сипатталатын
схоластикалық философия дамуындағы жаңа кезеңді білдіреді. Ол сондай-ақ
креационизм идеясын да ұсынады. Ф.Аквинскийдің ілімі — христиандық діни
ілім мен перипатетизм философиясының, христиандық теология мен пайда болып
келе жатқан жаратылыстанымның арасындағы ымыраға келушілік.
Бірақ бұл компромисс XIV ғасырда Дунс Скот (1270-1308) тарапынан
сынға ұшырайды, томизм мен номинализм арасындағы пікірталасқа Р.Гроссетест
(1168-1253), Р.Бэкон (1210-1294), У.Оккам (1290—134950) белсене араласады.
Фомамен салыстырғанда У.Оккам концептуалды номиналист болып табылады.
Әлемде санаға бағынышты емес заттар да өмір сүреді. Ұғымдар - бұл ментальды
феномендер. Осы жағдайларды теориялық тұрғыда дамыта отырып, У.Оккам
теологиялық спекуляция жасауға негіз жоқ деген шешімге келеді, өйткені олар
универсалдар туралы оған сүйенеді. Оккам діни мәселелерді шешуде Папа
сөзінің абсолюттігі туралы тезиске оппонент болды. Оның пікірінше ақиқатқа
жету жолында барлық нәрсеге де сын болуы шарт. Универсалийлерді сынай
отырып Оккам философия мен теологияның ара жігін ажыратады. Номиналистің
пікінше философия теологияның қолжаулығы. Философияның өз міндеті бар:
тәжірибе арқылы табиғи әлемді зерттеу. Ал теологияның философиядан
ерекшелігі — ол Құдайға бет бұрған және сенімге ғана сүйенеді.

Жаңа заман философиясы

Жаңа заман философиясы мен мәдениетінің дамуына Ренессанс (Жаңғыру)
үлкен ықпалын тигізді. Ренессанс дәуірінде білімнің қарқынды дамуы, антик
мәдениетін қайта жаңғырту, жаратылыстанымдық ғылымдардың пайда болуы сияқты
құбылыстар орын алды. XVI—XVII ғасырларда жаратылыстанымдық және
математикалық ғылымдар белсенді түрде дами бастады. XVII ғасырға қарай
классикалық механика, жаратылыстанымдық ғылымдардың экспериментальдық
негізі қалыптасып үлгерді. Сондықтан философияның ғылымға қатынасын анықтау
көптеген философтардың маңызды міндетіне айналды. Осыған орай философ-
рационалистер Декарт пен Лейбниц, философ эмпиристер Локк және Юм,
трансценденталист Кант философия мен жаратылыстану арасындағы шекараны
демаркациялау туралы мәселені шешумен айналысты.
Дәл осы Жаңа заман тұсында ғылым алдыңғы орынға шығып, діннің беделі
мен билігі мәдени кеңістіктің жиегіне қарай ығыстырыла бастайды. XVII ғасыр
— бұл ғылыми рационализмнің қалыпасу дәуірі. Ең алғаш рет дінді сынап және
табиғатты экспериментальды зерттеуді негіздеп, әлемге үстемдік етуде
рационализмді уағыздаған Жаңа заман философтары қатарына Ф.Бэкон, Т.Гоббс,
Р.Декарт және т.б. жатады.
Ф.Бэкон жаңа философия методологиясының мынадай принциптері ұсынады:
1) табиғатты зерттеудегі объективтілік;
2) ғылыми және философиялық әдістің өзіндік құндылығы;
3) табиғаттан технологиялық үстемдік;
4) табиғи әлемді зерттеудің индуктивті әдісі.
Бэконның пікірінше ғылым адамның табиғаттан үстемдігін қамтамасыз
етеді және бақытты қоғам құрудың алғышарттарын қалыптастырады. Ал ол үшін
философия әлемді тану жолындағы гносеологиялық схемалар мен стереотиптерді
тазалауы қажет. Кедергілер түріндегі мұндай идолдар қатарына ол тектік
идолдарды, индивидтік идолдарды, алаң идолдары мен театр идолдарын
жатқызады. Бұл идолдар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.