Ж. -Ж. Руссоның қысқаша өміртарихы және шығармашылық мұрасы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

КІРІСПЕ3

1-тарау. Ж. -Ж. Руссоның қысқаша өміртарихы және шығармашылық мұрасы4

2-тарау. Философиялық және саяси-әлеуметтік идеялары6

ҚОРЫТЫНДЫ12

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР13

КІРІСПЕ

Ағарту дәуірі феодалдық дәуірінің күйреп, жаңа капиталистік қатынастардың орныға бастауының саяси идеологиялық, философиялық және мәдени негіздемесі болды. XVIII ғасырдағы мәдени және рухани өмірдегі рационалистік қозғалыс ретінде дүниеге келген Ағарту сол тұстағы басқару тәсілдерін, мемлекеттік құрылысты, саяси идеологияны, дінді, өнерді, моральды теріске шығаруға негізделді.

Бұл кезеңнің ірі ойшылдары мен идеологтарына Вольтер, Дидро, Гольбах, Гельвеций, Ламетри, Руссо секілді тұлғалар жатты. Олар жаңа дәуірдің адами және қоғамдық идеалдарын әзірледі. Қоғам өмірнің бар саласында тың серпілістерге, жаңалықтарға жол ашты. Солардың бірі француз ойшылы Жан Жак Руссо.

Осы жұмыста мен Ж. Руссоның өмірі мен шығармашылығына, дүниетанымдық жүйесінің ерекшеліктеріне тоқталуды жөн көріп отырмын.

1-тарау. Ж. -Ж. Руссоның қысқаша өміртарихы және шығармашылық мұрасы

Руссо (Rousseau) Жан Жак (28. 6. 1712, Женева, 2. 7. 1778, Эрменонвиль, Париждің маңында) - француз философы-ағартушысы, жазушы, композитор. Сағат жөндеушінің ұлы болған. Жас кезінде хат жазушы, гувернер, музыка пәнінің мұғалімі болған. 1741 жылға дейін Швейцарияда тұрады, кейіннен Парижге кетеді. 1743-44 жылдары Венециядағы француз елшілігінде хатшы болады. Парижде Д. Дидро және басқа энциклопедияшылармен жақындасады, энциклопелияға музыка мәселесі бойынша мақалалар жазады. 1762 жылы «Эмиль» деген педагогикалық романы мен «Қоғамдық келісім туралы» деген саяси трактаты жарық көргеннен кейін тұтқындалудан қауіптеніп, Францияны тастап кетеді. Оны француз католиктері ғана емес, швейцар протестанттары да қудалаған. 1770 жылы ол Парижге қайтып келіп, ноталар жазумен айналысады. Өмірінің соңғы жылдарын Эрменоновилде өткізді. Руссо - француз сентиментализмінің ықпалды өкілі, Ағарту кезеңінің белді тұлғасы. Оның әлеуметтік-философиялық көзқарастары трактаттарында көрініс тапқан.

Руссоның көркем шығармашылығы әр алуан. Ол көптеген жанрда жазған. Оның қаламынан: өлеңдер, поэмалар, комедиялар («Нарцисс», 1733, «Әскери тұтқындар», 1743) ; опералар (оларға либретто мен музыканы өзі шығарған. Бұлардың ішіндегісі елеулісі «Деревня сыйқыршысы», 1753) ; бір актілі «Пигмалион» лирикалық сценасы (1770) . Бұл мелодраманыңмузыкалық-драмалық жанрының алғашқы үлгеліре іболып табылады. «Юлия, немесе Жаңа Элоиза» (1761) және «Өсиет» (1766-69) романдары туған.

Француз натюрморттары Шарден мен Руссоның шығармаларын қарай отырып, олардың арасындағы ортақ белгілерді көптеп ұшыратамыз. Мысалы, олардың табиғатқа қатысты, табиғи сезімнің еркіндігі жөнінде көзқарастары ұқсас.

Руссоның қоғамдық-саяси ой тарихындағы идеяластарына Гуго Гроция (1583-1645), Томас Гоббс (1588-1679), Джон Локк (1632-1704), Ш. Л. Монтескье (1689-1755) жатады. Әсіресе әйгілі француз социологы Ш. Л. Монтескье Руссоға айтарлықтай ықпал етті.

Руссо өзінің діни көзқарастарын «Савой викариінің сенімді уағыздауы» еңбегінде көрсетті.

2-тарау. Философиялық және саяси-әлеуметтік идеялары

Жан Жак Руссо саяси және құқықтық iлiмдер тарихындағы жарық жұлдыздардың бiрi. Оның саяси-құқықтық және әлеуметтiк көзқарастары «Адамдар арасындағы теңсiздiктiң пайда болуы мен негiздемесi туралы ойлар», «Саяси экономия туралы», «Мәңгi әлем туралы ойлар» және «Қоғамдық келiсiм немесе саяси құқық принциптерi туралы» шығармаларында көрiнiс тапқан. Оның қоғам, мемлекет, құқық мәселелерi туралы iлiмi халықтың егемендiк идеясы мен принципiн қорғауға негiзделген. Сол кездегi кең тараған табиғи жағдай ұғымын Руссо адамзаттың әлеуметтiк, саяси-құқықтық және рухани өмiрiнiң қалыптасуы мен дамуы туралы көзқарастарын дәлелдеуге пайдаланады.

Табиғи жағдайда, Руссоның iлiмi бойынша, жеке меншiк болмайды, барлық адам еркiн және тең. Ал алғашқы теңсiздiк адамдардың табиғи әрқилылығынан, яғни дене қабiлеттерiнен ғана. Жеке меншiктiң және әлеуметтiк теңсiздiктiң пайда болу себебiнен табиғи теңдiк бұзылып, кедейлер мен байлар арасында күрес басталған. Руссо бұл туралы «теңдiктiң жойылуына адамдар тарихындағы ең бiр ауыр кезең - күштiлердiң әлсiздердi, байлардың жарлыларды ұрып-соғуы мен тонауы басталды, ауыр күнәға батқан адамзат ұрпағы кейiн қайтар жолды да таба алмады және дәулеттiлер бұл мүмкiндiктен қайта айрылғысы да келмедi» - деп жазды. Байлар үшiн өз мүдделерiнiң заңдылығын бұзбастан мұндай жағдайдан шығудың бiрден-бiр жолы барлық адамдар бағынышты болатын мемлекеттiк билiк пен заң орнату туралы келiсiм жасау болды.

Шарт арқылы жасалған мемлекет пен заңдар «әлсiздерге жаңа жол салды, байларға жаңа күш бердi, табиғи бостандықты қайта келместей етiп жойды, меншiк пен теңсiздiк туралы мәңгiлiк заң шығарды». Жеке меншiктегi теңсiздiкке саяси теңсiздiктiң қосылуы Руссо iлiмi бойынша, деспотизмдегi абсолюттiк теңсiздiкке алып келдi, ал деспот алдында өзiнiң құлдығы мен теңсiздiгi жағынан барлық адам тең.

Қоғам мен мемлекет дамуының адамзат үшiн терiс, зиянды және қате бағытына қарама-қарсы Руссо өзiнiң «халықтар мен билеушiлер арасындағы нағыз келiсiм - саяси организм» құру концепциясын ұсынады. Бұл концепция бойынша әркiм өзiнiң жеке мүддесi мен тұлғасын, өзiнiң барлық күшiн жалпы игiлiк пен жалпы ерiкке бере отырып, тұтастың бөлiнбес бөлiгiне айналады. Жекелеген адамдардың келiсiмдiк қатынастарға кiруi шартты ұжымдық бүтiндi құрайды.

Руссоның қоғамдық шарт концепциясындағы басты идеясы оның осы концепцияға сай құрылған мемлекетi. Осы мемлекеттiң саяси қатынастары мен заңдары ғана табиғи жағдайдан азаматтық жағдайға ауысуын әдiлдiк пен құқықтық және сана тұрғысынан ақтай алады. Руссо қоғамдық шарт концепциясында теңдiк пен меншiк мәселелерiндегi қайшылықтарды шешудiң жолдарын iздестiредi. Феодалдық қоғамда өмiр сүру құқығы заңға емес, күштiлiкке негiзделгенiн және әлсiздердiң өз құқықтарын қайтаруға кез келген уақытта құқылы екендiгiн айтады. Мемлекет пен оның заңдарындағы жалпы ерiк үстемдiгiн қолдаған Руссо әртүрлi жеке ассоциацияларды, партияларды, топтарды аяусыз сынға алады. Өйткенi олардың еркi өз мүшелерi бойынша жалпы, ал мемлекет бойынша жеке ерiктi бiлдiредi. Бұл азаматтардың нағыз жалпы еркiндiгiн қалыптастыру процесiне қайшы келедi, яғни «дауыс берушiлер қанша адам болса сонша емес, қанша ұйым болса соншалықты».

Руссоның ойынша егемен («Егемен» бұл жерде «билiк» мағынасында айтылып отыр) өзi шығарған заңдарға бағынышты емес. Халық үшiн мiндеттi заңдар, тiптi қоғамдық шарт та егемен үшiн мiндеттi болып табылмайды. Егемен « судьядан да, заңнан да жоғары» тұрады. Егеменнiң адамдарға кешiрiм жасау, жазадан босату туралы құқықтарын айта келiп, Руссо оның ролiн тым жоғары бағалайды. Яғни егеменнiң билiгi адамдардың өмiр және өлiм туралы тағдырын да шеше алады. Егер билеушi «сенiң өлiмiң мемлекет үшiн қажет деп тапса, ол өлуi тиiс» .

Руссоның сөзiмен айтсақ, қоғамдық шарт мемлекет құзырына оның барлық мүшелерiнiң үстiнен шексiз билiк бередi. Жалпы ерiк бойынша бағытталған бұл билiктi Руссо егемендiк деп атайды. Бұл оның жалғыз ғана иесi халықтар егемендiгiн бiлдiредi. Халық ретiнде бұнда қоғамдық шарттың барлық мүшелерi, (қоғамның ерекше әлеуметтiк топтары емес) ересек ер адамдар айтылады. Жалпы ерiктiң нағыз көрiнiсi, иесi, егеменi халық болып табылады. Сондықтан да Руссоның айтуынша «адам еркi емес, билiк қана қолдан қолға көшедi». Осы сөзiнiң негiзiнде Руссо билiктiң өкiлдiк формасын және мемлекеттiк билiктiң бөлiнуi туралы принцип пен идеяны терiске шығарды.

Атқарушы билiктi кiмнiң атқаратынына қарай Руссо басқарудың демократия, аристократия және монархиялық түрлерiн қарастырады. Оның барлық формаларында егемендiк пен заң шығару билiгi халықтың қолында болады. Руссо демократиялық басқару шағын мемлекеттер үшiн, аристократиялық басқару орташа мемлекеттер үшiн, ал монархиялық билiк iрi мемлекеттер үшiн тиiмдi екендiгiн ескертедi. Оның ойы бойынша халық басқару формасын өзгертуге ғана емес, қоғамдық келiсiмдi тоқтатуға және өздерiне табиғи бостандықтарын қайтаруға да құқылы.

Руссо заңдарды төрт түрге - саяси, азаматтық, қылмыстық және салт-дәстүрлер мен қоғамдық пiкiрге бөледi. Қоғамдық шарт тақырыбына тек саяси заңдар ғана кiретiндiгiн атап көрсетедi. Кез келген заңдар жүйесiнiң басты мақсаты - бостандық пен теңдiк. Бостандықтың өзi де теңдiксiз өмiр сүре алмайды. «Сондықтан да, - деп жазды Руссо, материалдық зат күшi әрдайым теңдiктi жоюға ұмтылады, ал заң күшi әрдайым оны қорғауға тырысуы тиiс».

Заңдардың күшi мен ықпалы сол елдiң географиялық жағдайы мен табиғатына, тұрмысына, халықтың әдет-ғұрпына да байланысты. Сондықтан да халықтың қажеттi даму деңгейiне жетпеген заңдарды ұсына беруге болмайды. «Ерте қабылданған заңдар барлық еңбектi зая кетiредi». Руссо I Петрдiң реформаларын асығыс қабылданған әрекеттер ретiнде сынға алды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.