Аға софистер: Протагор, Горгий, Гиппий и Продик

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

Кіріспе 3
Софистер туралы жалпы ұғым 5
Аға софистер: Протагор, Горгий, Гиппий и Продик 7
Кіші софистер (б.з.д. VI ғ.): Критий, Калликл, Ликофрон, Алкидам, Фразимах
12
Қорытынды 14
Қолданылған әдебиеттер тізімі 15

Кіріспе

“Антикалық философия” деген термин мың жылдан аса тарихы бар грек-рим
философиясын бiлдiредi. “Антика” сөзiнiң латын тiлiнен аударғанда “көне”
деген мағынаны бiлдiретiнiн ескерсек, бұл жалпы философиялық ой дамуының
бастапқы кезеңiн аңғартар едi. Алайда, қалыптасқан дәстүр бойынша антикалық
дәуiр тек батыстың көне заманын бiлдiрiп, осы грек-рим әлемiне қатысты
айтылады. Ал хронологиялық шеңберiне келер болсақ, антикалық философия
өзiнiң бастауын б.з.д. VII-VI ғасырдан алып, ал оның аяқталуы б.з. 529 жылы
император Юстинианның барлық христиандық емес философиялық мектептердi
ресми   түрде   жаптырған   датасымен байланыстырылады. А.С.Богомоловтың
айтуынша оның iшiндегi үш iрi кезеңдi айқындауға болады: антикалық
философияның қалыптасуы немесе Сократпен   аяқталатын   ерте   классика
(б.з.д. VII-V ғ.); классикалық   грек   философиясы   (б.з.д. IV ғ);
эллиндiк-римдiк философия   (б.з.д. II ғ - б.з. V ғ). Ал Дж.Реале мен
Д.Антисери антикалық философия дамуының төмендегiдей жетiлдiрiлген жүйесiн
ұсынады:
1. Б.з.д. VI және V ғасырлар аралығын қамтитын физис және космос
мәселерiмен айналысқан натуралистiк кезең. Мұның өкiлдерi қатарына
иониялықтар, пифагоршылдар, элеаттар, физик-плюралистер және физик-
эклектиктер жатады.
2. Адам болмысының мәнiн айқындаумен тұңғыш айналысқан гуманистiк
кезең. Бұл кезеңнiң басты өкiлдерi — софистер және Сократ.
3. Сезiмнен тыс әлемнiң ашылуы және негiзгi философиялық мәселелердi
органикалық түрде қарастырған Платон мен Аристотельдiң үлкен синтезi
кезеңi.
4. Александр Македонский жорықтары дәуiрiндегi эллиндiк
мектептердiң—кинизм, эпикуреизм, стоицизм, скептицизм және эклектицизм
бағыттарының дәуiрi.
5. Антикалық дүниетанымдық ойының дiни дәуiрi - неоплатонизм және оның
модификацияларының қайта жандану кезеңi.
6. Христиандық ойдың қалыптасуы және грек философиясының категориялары
тұрғысында жаңа дiннiң догмаларын рационалды қалыптастыру кезеңi.
Ежелгi Греция дүниетанымның жаңа формасы — философияны қалыптастырған
негiзгi үш мәдени орталықтың бiрi болып табылады. Оның қалыптасуы да Ерте
Үндi және Ежелгi Қытай жерлерiнде байқалған заңдылықтарға сай жүзеге асты.
Бiрақ эллиндiк ақыл-ойдың дүниеге келтiрген жемiсiнiң шығыстық философиямен
салыстырғанда өзiндiк түбiрлi ерекшелiктерi болды. Философияның
қалыптасуына алғышарт болған грек өмiрiнiң формалары қатарына, тағы да
басқа халықтардағы сияқты мифология, дiн, ғылыми бiлiмнiң бастапқы түрлерi,
әдеттiк сана және тiршiлiк даналығы жатады.

Софистер туралы жалпы ұғым

Біздің дәуірімізге дейін V ғасырда Ежелгі Грецияда құлиеленушілік
демократия логика, риторика, философияның жедел қарқынмен дамуына жол ашты.
Соттарда, халық жиналыстарында әдемі сөйлеп, халықты, мүмкін болса өз
қарсыластарын да айтқанына сендіріп, өз жағына тарта білу өнері алдыңғы
қатарға шығады. Осыған байланысты риторика (әдемі сөйлеу өнері) өнеріне ақы
алып үйрететін ұстаздар пайда болады. Оларды софистер деп атады. Олардың
басты қағидасы — әркімнің өз ақиқаты бар. Жақсылық пен жамандықтың
объективті мөлшері жоқ. Кімге не пайдалы болса — сол жақсылық, игілік деді
олар.
Софистер деп ертегректік әдебиетте ойшылдар мен шешендік өнерінің
өкілдерін айтатын. Олар өз өнеріне баулу үшін ақы алған оқымыстылар еді.
Софистика ағымы өте күрделі құбылыс болды. Бұл терминнің өзі софист
ойшыл деген ұғымды білдіретін әрі алғашқы кезде оны айтқанда кері пікір
туғызбайтын да еді. Бұл терминнің кері пиғыл тудыруына әсер етуші
қарсыластары Сократ, оның ізбасарлары Ксенофонт және Платон еді. Сонымен
қатар оларды келеке-мазақ етушілердің қатарында софистиканың өз
комедияларына енгізген Аристофан да бар болатын.
Софистер тарихы екі кезеңге бөлінеді. Бірінші кезеңі аға софистер
кезеңі. Бұларға кіретіндер Абдерден шыққан Протагор, Элеялық Гиппий,
Антифонт және Георгий. Екінші кезең - кіші софистер: Алкидам, Ликофрон,
Фразимах. Софистер өзара да, сондай-ақ өздерінің қарсыластыра Сократпен,
сократшылармен, содан кейін Платонмен айтысып, пікірталасып өткен көрінеді.
Пікірталасушылардың негізгі таласы қоғам, мемлекет және адамгершілік
мәселерін төңірегінде, сонымен қатар табиғат және таным турасында болатын.
Антикалық философия тарихындағы ерекше орынды софистер (Протагор,
Горгий және т.б.) алады. Әдетте, оларды теориялық тұрғыда тұрлаусыз,
ақиқатқа жету жолындағы шынайылықтың орнына жеке мүдденi ойлаушылар және
тағы да басқа күнәлармен айыптайды. Шындығында софистика б.з.д. V ғасырдың
екiншi жартысындағы Грецияның өмiрiне объективтi әлеуметтiк, экономикалық,
мәдени дамудың алғы шарттарымен келген феномен болып табылады. Софистер өз
заманының талабын дұрыс ұғып, оған форма мен дауыс бердi. Олар аға ұрпақтың
дәстүрлi құндылықтарымен қанағаттанбаған жастардың арасында үлкен табыс пен
қолдауға ие болды. Оларды Сократпен қоса “грек ағартушылары” деп те атайды.
Софистер дәстүрдiң орнына рух еркiндiгiн жариялап, бұрынғы әлеуметтiк
кестенi бұзып, оның орнына тәрбие мәселесiн алдыңғы орынға қойды. Бұл
мәдениеттi бұрынғыдай тек таңдаулылардың арасында ғана емес, қоғамның
барлық қабатына кеңiнен енгiзуге жағдай жасады. Полистiң тар шеңберiн
кеңейтiп, панэллинистiк бастаудың негiзiн қалады. “Адам—бар нәрсенiң
өлшемi” деген Протагордың аксиомасындағы релятивизм мен прагматизм
Горгийдiң нигилизмiне ұласқанымен қатар, сөз өзiнiң шынайылығынан гөрi
нандыру мен сендiрудiң құралы дегенге саятын теориялық ашылымға да әкелдi.
Сондықтан б.з.д. V ғасырдағы Грецияда риторика немесе сендiру өнерi
“мемлекет қайраткерiнiң қолындағы нағыз штурвалға” (В.Йегер) айналды.
Софистер философиялық рефлексияны физис және космос мәселелерiнен адам
тақырыбына, оның қоғам мүшесi ретiндегi өмiрiне бұрғаны дүниетанымдағы
төңкерiс болып табылды. Софистиканың қарастыратын басым тақырыптары этика,
саясат, риторика, өнер, тiл, дiн, тәрбие немесе басқаша айтқанда барлық
мәдениетке қатысты мәселелер болды. Сондықтан да софистер антикалық
философиядағы гуманистiк кезеңнiң негiзiн қалаушылар болып саналады.
Сөз мәселенің бетін шындықтан аударып, өмірден алшақтатады.

Аға софистер: Протагор, Горгий, Гиппий и Продик

Софистер ілімінің қалыптасуына Протогар (490,—420 жж.), Горгий,
Гиппий, Критий т.б. ойшылдар ат салысты. Солардың ішінде өз
ерекшеліктерімен көзге түскен ойшыл — Протагор (шамамен б.з.д. V ғасырдың
80-жылдары) болды. Негізгі еңбектері: "Ғылымдар туралы", "Мемлекет туралы",
"Құдайлар туралы" т.б. Протагор шығармалары бізге толық күйінде жетпеген,
кейбір фрагменттер ғана сақталған.
Протагор білімінің салыстырмалы екендігі туралы ілімін материяның
абсолютті өзгермелі және тұрақсыздығы сияқты қасиеттеріне сүйеніп,
дәлелдемек болады. Егер табиғаттың өзі абсолютті өзгерістер болатын болса,
онда оны танып-білуге бағытталған субъектінің білімі де өзгермейді,
тұрақсыз. Олай болса, өзгермелі, өзінің қарама-қарсы жағдайына айналып
жатқан заттар туралы бір-біріне қарама-қарсы екі пікір айтуға болады және
сол пікірлердің екеуі де дұрыс болуы ғажап емес. Мұндай жағдайда адам әбден
шатасуы мүмкін, сондықтан ол осы екі қарама-қарсы пікірдің'біреуін
қабылдап, екіншісін теріс пікір ретінде жоққа шығаруы керек. Осыдан келіп,
Протагор "адам — барлық заттардың мөлшері" деген қағиданы ен негізгі қағида
ретінде қабылдайды. Бұл қағида бойынша, маған заттар қалай болып көрінсе,
мен үшін олар солай болып, ал саған қалай ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.