Қазақстанда ауыспалы қоғамда саяси қақтығыстырды шешу және реттеудi әдiстермен түрлерi

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кiрiспе. 2

1-БӨЛIМ. Ауыспалы қоғамдағы саяси қақтығысты теоретикалық және методологиялық зерттелуi. 4

Саяси қақтығыстын динамикасымен құрылымы. 4

Саяси қақтығыстың типологиясы11

2-Бөлiм. Қазақстанда ауыспалы қоғамда саяси қақтығыстырды шешу және реттеудi әдiстермен түрлерi. 15

Ауыспалы қоғамдағы саяси қақтығыстарды шешу мен бақылауда түрлерi мен әдiстерi. 15

Қорытынды18

Қолданылған әдебиеттер тiзiмi19

Кiрiспе

Зерттелетiн тақырыптың актуалдылығы.

Байырғы совет өкiметiнiң кеңiстiгiнде саясаттанудың дамуы бiрнеше мәселелердi анықтады, КСРО-ның үлкен территорияда жаңа мемлекеттердiң қалыптасуына байланысты олардың теоретикалық және практикалық маңызы зор. Олардың бiрi саяси қақтығыс проблематикасы болып табылады. Өтпелi кезең - қоғамдық шарт бойынша күрделi өзгерiстер болатын тарихи уақыттық үзiндi, бұрынғы қоғамдық тәртiп жаңа қоғамдық тәртiпке ауысады. Тоталитарлы жүйеден демократиялық жүйеге өту көптеген өзгерiстерге алып келдi, жана саяси институттар көп партиялық жаңа қоғамдық ұйымдар құрылды.

Ескi жүйенiң құлдырауы - бұл кенеттен пайда болған жана структуралық элементтер, бұлардың қақтығыстарынан құтылу мүмкiн емес. Бұл жерде қақтығыстың қандай формада екенiн және оған әсер етуге бола ма деген сұрақ туындап тұр. Көптеген жаңа ТМД мемлекеттерiнде саяси қақтығыс фактiлерi болды, кейбiр кезде күш қолдануда болған. Қауымдастықтың құрылғанының бiрiншi жылдан-ақ саясаттану ғылым ретiнде, материалды терең тұжырымдау үшiн, көптеген фактiлер жинай бастады. Бүгiнгi күнi бiзде жас мемлекеттердiң саяси өмiрi туралы маңызды әрi көп фактiлер бар, бұл фактiлерге бiр қалыпты қарауға болмайды деп ойлаймын. Егер барлық жақтарда қызығулық танытса, жанжалды болдырмау үшiн саясаткерлер ғалымдар, ғылыми теоретикалық шешiмге келу керек.

2001 жылғы қыркүйекте АҚШ-та болған оқиғалар, қақтығыстардың терiс жағын көрсеттi. Үлкен масштабтық катастрофолардың қасында Қазақстан тұрақты ел ретiнде көрiнедi. Бұл ел басымыздың Н. Ә. Назарбаевтың жүргiзiп отырған тиімді саясатының арқасы. Бiздiң тәуелсiздiк алғанымыздан бастап 10 жыл iшiнде, Қазақстан республикасында дiн аралық, ұлт аралық қарама- қайшылықтар жоқ.

Бiз өзiмiздiң тәуелсiз 15 жылдық жылымызды ешқандай ауыртпалы әлеуметтiк-саяси катаклизмдарсыз жүрiп өттiк. Мемлекетiн тұрақты өсуi жаңарту саясатының жетiстiгi, қоғам қарым-қатынасын өркениеттi формасын құрып, жасау, саяси, экономикалық, әлеуметтiк қақтығыстарды шешетiн саяси жүйеге байланысты. Қақтығыс өркендеудiң де құлдыраудың да қайнар көзi. Сондықтан осыда қақтығыстардың табиғаты, қиындығы, құпиялығы және әр алуандығы жатыр. Жаңа саяси институттардың ешқандай қиындықсыз құрылуы - бұл жаңару саясатының жемiсi.

Зерттеудiң мақсаты мен мiндетi.

Жұмыстың мақсаты қазiргi заманға сай шешуi. Бұл мынадай мәселелердi шешуiмiз қажет:

1. Түсiнушiлiкке, зерттеуге және iзденiске негiзгi жол табу.

2. Қақтығысты әлеуметтi феномен ретiнде қарастыру.

3. Әлеуметтiк қақтығыстың саяси әр алуандығын, олардың құрылымын және динамикасын анықтап алу.

4. Саяси қақтығыстардың позитивтi және негативтi жағдайын бiлiп алу.

5. Саяси қақтығыстың логикасын, феноменiн, табиғатын бiлу.

6. Әдебиеттегi көзқарастар арқылы, қолымыздағы тұжырымдар арқылы, саяси қақтығыстардың өршу динамикасын бiлу.

Қазiргi зерттеулердiң құрылымы ретiнде саяси қақтығыстардың түрi мен қайнар көзiн, қоғамдық құрылым болып келедi.

Зерттеулердiң пәнi ретiнде, Қазақстан және ТМД елдерiндегi, саяси қақтығыстардың түрлерi мен мазмұндары болып келедi.

1-БӨЛIМ. Ауыспалы қоғамдағы саяси қақтығысты теоретикалық және методологиялық зерттелуi

Саяси қақтығыстың динамикасы мен құрылымы

Көшпелi қоғамда саяси қақтығыстар негiзгi проблема болып келедi. Саяси қақтығыстың феноменiнiң терең зерттелуi, қоғамның iрiктелiп тоталитарлы жүйеден демократияға өтуi, және де саяси қақтығыстардың түрлерiнен негiзделедi. Саяси қақтығыстардын шешуiне және түрлерiне кiрiсе бастап «конфликт» және әлеуметтiк конфликт терминiне терең үңiлiп ашуымыз керек, олар үшiн субьектiлер, жеке адамдар, әлеуметтiк ұйымдар тағы сол сияқтылар ортақ болып келедi.

Саяси конфликтпен жұмыс iстеуде негiзгi түсiнiктер.

Әлеуметтiк қақтығысты анықтауда, көптеген қарама-қарсы тұжырымдар бар, бiрақ практикалық тұрғыдан қарасақ, зерттеген негiзгi бөлшегiн алады. Көбiнесе сирек болып 2 жақтың қақтығысы болып келедi, 2 қақтығысып жатқан жаққа түсiнiк арқылы әсер ету- институттар, осыдан бiр жақтың iс қимылына, екiншi жақтың қарама-қарсы iс қимылына соғылысып, бiр-бiрiнiң мүдделерiн iске асыруға кедергi болады. Негiзiнен қақтығысқа минимум 2 жақ қатысады, олардың мүдделерi тiкелей немесе обьективтi соқтығысады. Қақтығысты заттың 2 дефицит түрi құрайды: позициялық дефицит (әлеуметтiк позиция, статус, роль дефицитi. ) және қайнар көз дефицитi (материалдық және рухани құндылықтар) жұмыс шеңберiне алып қарасақ бұл саяси озықтылықтың күресi.

Бұгiнгi күнде қалың қолданысқа енген, тұрақталған, анықталған қазiргi қақтығыстың дефинициясы болған американың социологы Л. Козеромның көз қарасы: қақтығыс - бұл сондай iс әрекет, 2 қарсыласып жатқан жақты ресурстар дефицитi үшiн күрестiретiн, керек болса, қарсыласты әректсiздендiру, оған зиян келтiру немесе жолдан алып тастау. Мысалы: 2001 жылы АҚШ-та болған оқиғаларды бақыласақ, АҚШ-тағы террорлық актiнi құрған субьект, суық соғыстан кейiн бейполярлық әлемде қалған, жалғыз супердержаваның беделiн жою болған.

Әлеуметтiк қақтығыс проблемасына басқа жақтан қарау, атақты поляк социологы системитизаторы Я. Щепанскийдiң еңбектерiнде көрiнедi. Оның ойынша қақтығыс - бұл әлеуметтiк процесс, индивидтер топтар бiрiншiден өз мақсаттарын жүзеге асыру үшiн күресi, мұқтаждарын жүзеге асыру топтың немесе индивидтiң көзiн құртып бағындырып, алып тастап мобильдеу. Қақтығыс мақсаттары мен бағыттары сәйкес келмейтiн, топтарының арасында болуы мүмкiн, оны жүзеге асыру үшiн бiр ғана әдiстер қолданады. Қақтығыста белгiлi жағдайда қарсылас деген ұғым бар, қарсылас бөгет ретiнде, бiрiншi немесе басқа топтың талпынысы мен мақсаттарының арасында көрiнедi.

Қақтығыс антоганизм негiзiнде жатады, бiр-бiрiнiн құндылықтарының қарама қарсы қабылдау, және де қатер туғызатын туатын негативтi қарау. Тақырыпты зерттеуде жана әдiс боп, комплекстi негативтi ұсыныстар және бағалау Щепанскийдiң антогонизiмдi анықтауда, мықтылардың әрекетiн қозғау, қарсыласын басу немесе алып тастауға әкеп соқтырады. Антогонизм мүдделердiң обьективтi қарсыласу негiзiнде туындау мүмкiн, бiр жақтын қайшылықтарды түсiнуден бастап, қақтығысқа айналады. Я. Щепанскийдiң анықтауында, қақтығыста қарсыласу қарсы сөйлеу терминдерiн қолдануы әдiлеттi: қарсыласу қақтығысты тудыра алмайды, қарсы сөйлеу қақтығысты тудыруы мүмкiн. Әлеуметтiк қақтығысының мәнi мен құрлымдық тұжырымын, өз еңбектерiнде әйгiлi саясаттанушы Р. Дарендорф көрсетедi. Әр элементтердiң арасындағы байланыс әлеуметтiк қақтығыс ретiнде обьективтi немесе субьективтi (шын) қарсыласуымен негiзделедi.

Қақтығыстың кейбiр кезiнде 2 жақ оны түсiнбеуi мүмкiн Р. Дарендорф қантөгiс күрестi қақтығыстың көрiнiсi деп атайды. Онын ойынша әлеуметтiк қақтығыс үлкен кеңiстiктi алып жатыр, индивидпен мамандығының арасындағы түсiнбеу шиелiнiстен, забастовкалардан, азаматты соғыстардан, парламенттiк дискуциядан туындауы мүмкiн. Қақтығыс - бұл әлеуметтiк қарсы сөйлеу, осылайша кеңестiк зерттеушiлер анықтайды. Осылайша мұның себебi марксистiк теориялардан әлеуметтанудың КСРО-дағы ұзақ өмiр сүруi мiнезделетiн трактовка: қақтығыс әлеуметтiк (латын сөзiнен conflitus соғылысу) шексiз жағдай әлеуметтiк қарсы сөйлеумен асқындырылған, әр түрлi әлеуметтiк, институттардың соғылуысында көрiнедi. Былайша әлеуметтiк қақтығыс анықталған жағдайда қарсыластарды және бақыланады. Осыдан әлеуметтiк проблемаларды шешуде қажеттiлiк туады. Бұл жерде өзiнiң себебi жатыр, жәнеде өзiнiң әлеуметтiк таратушылары бар (кластар, ұлттар, әлеуметтiк топтар тағы сол сияқты ) .

Өзiнiң бөлек функциясы және динамикасы мен дәрежесi бар. Айта кету керек, қазiр саясаттанушылар қақтығыстың идеологиялық әдiспен түсiнуден алшақтап бара жатыр. Ресейлiк зерттеушiлер қарсы сөйлеумен қақтығысты бiр жағынан синоним ретiнде қарастыруға болмайды, екiншi жағынан бiр-бiрiне қарама қарсы дейдi. Қарсы сөйлеу, қарама қарсыласу қақтығыстын бастапқы себебi, бiрақ ол жеткiлiктi емес дейдi А. В Димитриев, В. Н. Кудрявцев, С. В. Кудрявцев. қарсыласу мен қарсы сөйлеу қақтығысқа айналады, егер оны таситын күштер өзара әрекеттенсе. Сонымен қақтығыс - бұл екi жақтың күресiндегi, обьективтi немесе субьективтi қарсыласудың көрiнiсi. қақтығысты түсiну өте қажет, бiздiң ойымызша оның субьективтi кездерi ол қай қақтығыс болмаса да анықтаулы болып келедi, бұл ең негiзгi субьективтi, эгоисттi топтар немесе мүдделер көрiнiсi.

Бұл концепция әлеуметтiк қақтығысты процесс дейдi, ол жерде 2 немесе одан көп индивидтер, топтар, бiр-бiрiнiң мақсаттарына жеткiзбеу жолын iздейдi, қарсыласының мүдделерiн қанағат еткiзбеу немесе оның көзқарасын әлеуметтiк позициясын өзгерту. Әлеуметтiк қақтығыста, екi жақтар бiр-бiрiнiң территориясы мен байлығын басып алу, оппозициялық индивид немесе топтарға олардын меншiктерiмен мәдиенетiне қауiп төндiру шабуыл мен қорғаныс формасы, қарсыласудың осы формасы бiзбен әр дайым түсiнедi. Егер анықтауларды байытуға тырыссақ, олардың арасында принципиалдық қарсы сөйлеу көрiнбейдi деген тұжырымға келуге болады. Көптеген ғалымдардың ойынша, қақтығыс қарсыласып жатқан субьектiлердiң арасындағы күрес жағдайында, қатысушылардың қоғамдық байлық болып билiк, байлық, статус т. с. с. екенiн көрсету.

Сонымен қатар бөлек деталдарда бар, олар зерттеушiлерге қақтығысты толық аштыра алмайды. Оның себебi адам табиғи және рухани зат, және оның әлеуметтiк беделi асқан кезде табиғаттан абстракцияланады.

Қақтығысты түсiнуге немесе терминде саяси қақтығыс анықтауда әр алуан қарама қайшылықтар ғылыми түсiндiруде әр жақта шашылып жатқан жоқ.

Осыдан келтiрiлетiн түсiнiк аппарат, өзiнiң саяси шындығын ғана емес, басқаларды қарастырады. Әлеуметтiк қақтығыс пен саяси қақтығыс қатты бiлiнбейдi, бiрi-бiрi туралы хабар бередi. Сондықтан осы мәселенi қозғаған көптеген авторлар обьективтi жағын көрсетедi, нәтижесiнде қалған жағы зерттелмейдi. Бәрбiрде билiктiң эфектiлiгi туралы сөз қозғау, өзiнен өзi тафтологиялық, өйткенi билiк әлеуметтiктiң эффектiсi екенi туралы хабар бередi. Қоғамдық ортада саяси билiк жай қарапайым, манифестi екенiн көрсеткiсi келедi.

Егерде бұл форма байырғы әлеуметтiк шындықтан айырылса, саяси манифестация формасы қаншама жарқын, драмалық немесе қорқынышты болса да, бәрiбiр де әлеуметтiк синноним болмайды, әлеуметтiкпен бiрге өсiп шықса да, онымен әр қашан да келiспейдi.

қазiр зерттеушiлердiң ойынша саяси қақтығыстын трактовкаларында ең бастысы, саясат субьектiлерiнiң байлық үшiн күресi және өздерi емес, әлеуметтiк экономикалық қоғамдық топтардың беделдiлiгi олардың субьективтi негiзi олардың ара қатынасы осы туралы авторлармен сирек айтылады. Сонымен әңгiме субьектiлердi өзi туралы өзгелер туралы түсiнуi, және де қақтығыстың туындауы мүмкiн шарттары туралы түсiнiк.

Бұл саясатқа өзгелеу көз қарасы екенiн мойындау керек. Ол саяси қақтығыстың бiрiншiден саясат әлемiнiң iшiнен тұжырымдауын тiлейдi. Бастысы саясаттың негiзiн түсiну керек. Немiстiң 20-ғасырдағы үлкен саяси ойшылы былай дейдi: «спецификалық саяси ажырату оған саяси iс әрекеттер мен себептер кiргiзiледi - ол дегенiмiз досыңды жаудан ажырату».

Досыңды жаудан ажырату мәнi интенсивтiлiк биiк дәрежесiн бiлдiруден тұрады, қосылу немесе бөлiну, ассоциациялану немесе диссоциациялану. Бұл ажырату теориялық немесе практикалық болып, моральды эстетикалық, экономикалық немесе басқа ажыратулардың бәрiн бiр уақытта қолдануға байланысты емес. К. Шмидтаның саясат туралы айтуы оны қақтығыстың интенсивтi түрi боп саналатын, ол соғысқа алып келедi. Бiрақ жау дос деген түсiнiктер, интеграция процесiнiң шеңберiнде де, ұлттық және мемлекеттiк дәрежеде де қалыптасуы мүмкiн.

К. Шмиттаның трактовкалары мен француздық және германиялық саясаттану орталықтары келiседi. Олар саяси мүдделер субьектiсi, саяси шешем субьектiсi де, саяси iс әрекет субьектiсiнен тәуелсiз деген тұжырымға келдi. Экономикалық фактiлермен саясаттың де терминациясына сәйкес, саясаттың субьективтiлiгi әрқашан өмiр сүретiн әлеуметтiк топпен анықталып қояды. Кең таралған негiзгi теориясы поструктуриялизм болып табылады. Анықтап актылар проблемасын шешу, саясаттың жан жағында индивидтермен топтар жүретiнiн көрсетедi. Олардың айтуынша, ұлттар мен кластар - бұл үлкен абстракциялар, оларды саясаттың акторлары деуге болмайды.

топтар - әр түрлi ұйымдар, ұлттар, әлеуметтiк орынға қарамастан, қалыптасқан, сұрақтарды шешуде мақсаттар бiрiгетiн индивидтерге көмек бередi. Осыдан нәтижеге келе, топ әр түрлi әлеуметтiк сферадағы адамдардан қалыптасады деген тұжырымға келемiз. Бiз қазiр саясат субьектiлерiнiң туындауына заңдастыру әрекеттеседi, ондай жағдайда индивид топтан топты ұйымдастыру құқық пен билiк алады деген тұжырымға келедi. Басшы топтың атынан билейдi, оны танытады, өзiн бiр топқа бағалауға, топтың атынан сөйлеуге, әрекеттенуге құқық алады. Концепция қызықты, осыған байланысты саясаткер делегат, түгел топты көрсететiн белгi сияқты. Осы айтылуда - саясат жанадан жасалатын топтын, символикалық iс әрекетiне қолайлы кеңiстiк. Солай, оппозицияның саяси манифестация мен митингi, қатысушылардың санына қарамастан, саяси құбылыстың өнеркәсiбi де қаралады.

Осылайша, А. В. Глухова беретiн қарастырылған материалдың саяси қақтығыс туралы анықтамасымен келiсуге болады. Саяси қақтығыс - бұл саясат субьектiлерiнiң теориялық немесе практикалық күресi, номинация арқылы мобилденiлген, әлеуметтiк топтардың беделдiлерiнiң, әлеуметтiк тәртiптi модификацияландыру, бөлшектеу немесе сақтап қалу мақсатында билiк үшiн күрес. Билiк, құқылық финанс, т. с. с. обьективтi тiрiлген саяси капиталға иелiк ету, айтылған мақсаттарға жетуге болады.

Саяси қақтығысты зерттеуде бiз негiзгi құрылымдық элементтердi бөлiп қарастыру керекпiз. Саяси қақтығысты әр қарай тұжырымдау, оның құрылымымен функциясының қарастыруды тiлейдi, өйткенi оларды түсiну саяси қақтығысқа әсер етуде үлкен роль атқаратын. Қақтығыстың функциональды өзгешiлiктерi дұрыс қарастырмай, құрылымдық элементтердi кiрiстiрмей, терен қарастырмай, түгелдей комплекстi тұжырымын жасау практикалық тұрғыда мүмкiн емес, сондықтан-да бiз мұны өз зерттеуiмiзге алдық. Солай, әр қақтығыс қақтысушы әсерiнен ұйымдастырылады, қарсы әрекеттi қосқанда. Бiрiншiден уақтығы санының әсерiн қосады, қақтығысу алады. Сонымен қатар қақтығыс жоқ жерден шыға келмейдi немесе кешегi тарихи тамыры болуы мүмкiн. Қақтығыстың субьектiсi:

Мемлекеттiк халық аралық қауымдастықтар т. с. с. болып табылады. Әлеуметтiк оппанентiнде қоректiлi анықтау, қақтығыстың тұжырымында шешiлушi маңызы зор.

Ең бастысы шын қақтығыста басты субьектiлер өз өзiн көрсетпейдi, көбiнесе қарсыласуға екiншi дәрежелi қатысушылардың артында тұрады, немесе қақтығыстың субьектiсi ретiнде қақтығыс пен байланысы бар топтармен ұйымдарды қояды. Қақтығыстың өрлеу динамикасы көрсетедi оның субьектiлерi өзгермейтiн қарсыласу процесiнде, өзгеретiнiн көрсетедi. Қақтығыстың өршiлеуi, басқа субьектiлер жағынан және тірек ретiнде болуын көрсетедi. Экономикалық қақтығысты саяси қақтығысқа айналдыру жағдайында басты роль, жалдамалы жұмысшылардың саяси ұйымдарымен саяси билiк институттарына берiледi. Бұл жағдайда қақтығысушылардың екi жолы бар: Экономикалық күрестiң саяси ұйымға партиялар және қозғалыстарының қосылуы. Әлеуметтiк топтардың экономикалық мүддесiн қорғау үшiн, билiк үшiн күресетiн саяси ұйымға айналдыру.

Саяси қақтығыстың типологиясы

Қазiргi саясаттану мен қақтығыстану да өзiнiң себебiне байланысты қақтығыс түрiнiң көптеген классификциясы бар. Р. Дарендорф және И. Доч сияқты ғалымдар, өмiр сүру сферасына байланысты: экономикалық, әлеуметтiк. Мәдени идеологиялық, шығу қайнар көзiне: құндылықтар, көзқарастар, мүдделер, қатысушылар жағынан: топтық кластық, өзаралық

Тоқтату жағынан: тоқтатылатын және тоқталмайтын

Себебi жағынан: мейiрiмдi, мейiрiмсiз

Уақыт шеңберiнде: ұзақ мерзiмдi, қысқа мерзiмдi

Байлық жағынан: материалдық, рухани деп қарастырамыз.

Саяси қақтығыстың функционалды типологизацияның басқа аспектiсi жағынан: рационалды және иррационалды.

Рационалды қақтығыс кейбiр рационалды мақсаттарына жету әдiстi мен стратегиясы болып табылады. Иррационалдық қақтығыста екiншiсiнiң және басты субьектiнiң әрекетi, идеологиялық немесе саяси психологиялық мақсаты iздену.

Қақтығысу жағынан: тереториялық, дiни.

Кеңiстiкте локалды, глобалды, региондық мемлекеттiк арасында

Бұхаралық жағынан: ашық, жабық қақтығыстың себебi, мазмұны қайнар көзi өзгерiп отыруы мүмкiн.

Ұлтаралық қақтығыстардың ерекшелiктерiнiң бiрi болып көп ұлтты мемлекеттерде, қақтығыс арқылы өзiнiң ұлттық мүддесiн және тұрақты ортасын қорғап қалу. Ұлтаралық қақтығыстарды бақылау өте қиын. Ұлтаралық қақтығыстардың ерекшелiктерiнiң көрiнiсiнде олар қирату зардаптары, трактизмнiң және масштабтылығын қарастырмауға болмайды. Әлемнiң бiр мемлекеттерiнде олардың трансформациясы көптеген адамның құрбандылығына алып келген жоқ, кейбiр кезде бiраз уақыт күту керек, қастандықтарды алып тастап, екi жақ келiсiмге келу үшiн кейбiр кезде олар компромистi табуға тырысады бұл оларды келiсiм сөзге баруға мәжбүрлейдi, содан кейiн консенсус пен консолидацияға келедi, егер екi жақ өздерiнiң сұраныстарында қанағаттанса. Саясатта әлеуметтiк қақтығысты айтқым келедi. Мысалы: Ресейде болып өткен шахтёрлармен өкiметтiң арасында болған қақтығыс.

Шахтёрлардың үкiметке қойған талабы 7-ай болы алмаған жалақысын алу. Шахтёрлардың орнына бастықтар жұмыс iстеген. Шахтёрлардың протестерiнiң нәтижесiнде метро жолы бес сағатқа жабылып қалады, мемлекет оған мән бермедi. Мемлекетке күдерiн үзген шахтёрлар, үкiметтiң отставка кетуiн талап еттi, ал бұл саяси мақсат, бұл қақтығыс нәтижелерiнде саяси қақтығысқа айналды. Қақтығыс төлем ақы бергеннен кейiн тоқтатылды. Бiз қарастырып жатқан саяси қақтығыстың толық типолгиясы А. В. Глухованың еңбектерiнде көруге болады.

Ал қақтығыстың 3 түрiн бөлiп қарастырады: мемлекеттiк құқықтық статусты, саяси мәдениеттер қақтығысы. Жаңа келе жатқан саяси қақтығыс типологиясын, мемлекеттiк билiктiң саяси жүйесi, ретiнде құруға болады. Бұл рационалды функция жүргiзетiн және ашық қоғамдық формада өтетiн саяси қақтығыстар. Олар өмiр сүредi, олардың тамыры саяси жүйеден ұшып түседi ол жерде саясатқа әсер ету және өздерiнiң нақ құқылы саяси әректтер үшiн, конститутциямен бекiтiлген беделiн үлкейту үшiн күрес жүргiзiп отырды.

Осы қолайлы қақтығыстық жағдайда, осындай қақтығыста заң шеңберiнде туындаса олар саяси жүйенi құлдыратпай, мықты қылдырады, және де әр мемлекеттiң саяси жүйесiнде және қоғамда позитивтi функцияның қызметiн атқарады. Күрес ескi және жаңамемлекеттiк институттардың функциялардың орнайтын жерде болмады, және олардың беделдерiнiң анықталған.

Саяси қақтығыстар түрiн субьектiлерiн мiнездей, отырып қақтығысатын жердi айту керек:

-Билiк институттар арасында.

-Мемлекетпен бөлiк институттар арасында.

-Мемлекетiк құқықтық жүйемен оны әрқашанда өзгерткiсi келетiн оппозиция арасында

-Мемлекетпен қоғам арасында (заңдылау проблемасы) т. с. с.

Бiз көргендей, билiк институттарын арасында әрқашанда, күштеп ауысып, идеяларымен ойларын күресiп болып табылады.

Бұл қарастыруымызда, шендi адам, билiктегi адам, немесе топ, өзiнен қақтығысқа қатыспайды, олар үлкен әлеуметтiк топтын бетке ұстары ретiнде қатысады. Осы топтардың саналық көңiл жайы, өтiп жатқан саяси курска, үкiметтiң поэзиясына, билiктiң анықталып қоюына әсер еткiсi келетiн өкiлеттерге берiледi. Айта кету керек, қалын қоғамдық жағдайға байланысты және бiр уақытта болмайтын саяси күрес, өзгерiстi төбеден саяси есеппен өзiне назар аударту үшiн iстеп отыр. Конститутциялық жүйеде жатқан қақтығыстардың сайлау науқанында жылжытатын процесi бар, қолында саяси билiгi барлар сайлана алады және тiкелей емес жолмен өзiн ұсынуға болады. Парламенттi модельдi құру халықтық көпшiлiктi ұсынуға мүмкiндiк алады, ол үкiмет болса сол көпшiлiктi көрсетедi. Президенттiң заңға негiзделген сәттi жүрiсi боп, президенттiң өткiр сұрақтарға байланысты парламентiмен қайшыланып қалса, байлықтың, билiктiң қайнар көзi боп табылатын, халыққа қарауға мүмкiндiк бередi.

Қалайша қақтығыстың әр алуандығы парламенттiк функционалмен байланысты дегенге, тарихы бар және қалыптасып келе жатқан парламенттер арасындағы қақтығысты келтiруге болады. Негiзiнде ескi парламент өз функциясын атқара алмайды, өйткенi түгелдей өзгередi. Қазақстандағы бiрiншi парламент осылай болған (1990 ж. Сәуiр - 1993 Желтоқсан) . Бiрiншi демократиалық сайлау, 12-боп саналатын жоғарғы кеңеске, 25 Наурыз 1990 жылы өткiзiлдi.

Қазақстанда сол жылдары парламенттiк дәстүр қалыптасуы формальды болып едi, өйткенi КСРО-ның жарлығын орындап одақтық заңдар жүрген едi. Жоғарғы кеңестiң құрылымына экономистер, ғалымдар кiрдi. Қазақстандық саясаттанушылардың айтуы бойынша, бiрiншi парламент: жанадан үлкен саясатқа шыққан адамдармен комикатуралық элитадан құралған, араласқан құрылым болды. Осыған қарамастан, зерттеу орталығы Freedom Hоuse (АҚШ) Қазақстанды Ресеймен қатар жартылай еркiн мемлекеттер категориясына кiргiздi.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.