Демократиялық басқару

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Әлем елдеріндегі демократияның қалаулы жеңісі үшін бірнеше себептер бар. Демократиялык басқару дамудың оң кезеңін ынталандыра алады, өйткені саяси еркіндік әлеуметтік және экономикалык мүмкіндіктерді ұлғайтатын бағдарламаларды кабылдауға адамдардың кол жеткізулеріне мүмкіндік туғызады, ал ашык талқылау қоғамдастыктарға басымдыктарды қалыптастыруға көмектеседі. Еркін баспасөз бен белсенді азаматтык коғам бағдарламаларды талкылау мен қабылдауға катысуға жаңа мүмкіндіктер береді.

Демократиялык басқару - өзіндік құны бар жетістік. Сонымен бірге, ол үш еебепке қарай, адам әлеуетінің (потенциалының) дамуын да ынталандыра алады. Біріншіден, саяси еркіндіктер мен адам өмірін айкындайтын шешімдерге катысу мүмкіндігі - адамңың негізгі құкықтары: олар адам әлеуеті (потенциалы) дамуының өзіндік кұнды элёменттері болып табылады. Брунеяда, Дар-эс-саламда, Кувейтте, Оманда, Катарда, Сауд Арабиясы мен Біріккен Араб эмираттарында әйелдер табыстарына байланыссыз, ешқашан дауыс беру кұкына ие болған емес, ал мұндай ахуал әйелдер тұрмысының мүмкіндіктеріи едәуір шектейді. Саяси және азаматтык еркіндіктер мен катысу кұқығын кепілдеіітін жалғыз саяси кұрылым демократия болып табыілады, соның салдарынан демократиялык баскаруды өздігінен калаулы деп есептеуге болады.

Екіншіден, демократия халыкты экономпкалык және саяси апаттардан, мәселен, аштықтан немесе жүгенсіздіктерден қорғауға көмектеседі. Бұл - үлкен жетістік. Расында да, ол өмір мен өлім арасындағы айырмашылыкты білдіруі мүмкін. Нобель сыйлығының лауреаты Амартия Сен, сайлаулар мен баспасөз бостандығының ашаршылыктан сақтандыру жөніндегі шаралар қабылдауда саясаткерлерді қалай анағұрлым тиімді ынталандыратынын көрсетті.

1995 жылдан бергі кезеңде Корей Халық-Демократиялык Республикасында ашаршылыктан шамамен 2 млн-ға жуык адам кайтыс болды, бұл халыктың 10 %-ын құрайды. 1958-1961 жж. Қытайда 30 мпллиондай адам аштыктың кұрбаны болды. Ал тәуелсіздік алған 1947 жылдан бері Үндістан тіпті катты куаңшылық кезінде де ашаршылыктың зардабын бірде-бір рет тарткан жоқ. 1973 жылы кезінде Махараштрда азық-түлік өндірісі катты зиян шекті, бірак халык сайлауды саясаткерлер 5 млн. адам үшін коғамдық жұмыстар ұйымдастырып, халыкты жан пай аштыктан кұткарып калды.

Сондай-ақ мемлекеттердегі демократиялық қүрылым саяси тұрактылықты камтамасыз етуге де өз септігін тигізеді, саяси оппозицияның ашык кызметті билікті ретке келтірілген тәртіппен табыстау үшін жағдайлар жасайды. 1950-жыл 1990 жылдар арасында демократиялык елдерде бүкара халықтың жаппай кетерулері мен демонстрациялары жиі күбылыска айналды, бірак мүндай әрекет диктаторлар баскарған елдерде анағүрлым түрақсыздандыратын толқулар туғызды Одан басқа, демократиялық емес режимдегі мемлекеттерде соғыс жиірек болды және ең елеулі экономикалык шығындармен қауіп төндірді.

Үшіншіден, басқарудың демократиягык нысанын енгізу "дамудың тізбектер акциясын" іске асыруы мүмкін, өйткені саяси еркіндік халыкка әлеуметтік жай экономикалык мүмкіндіктерін үлғайтатын саяси бағдарды жүзеге асыруды талдау. етулеріне мүмкіндік береді, ал ашык талқылаулар қоғамдастықтарға өздерін басымдықтарын белгілеуге көмектеседі. Мейлі Индонезияда, Мексикада немесе Польшада болсын - барлык жердегі демократияландыру және саяси ашық бағыттарындағы козгалыс осы "тізбекті реакцияны" бастауға көмектесті ал еркін баспасөз бен азаматтық қоғамның белсенділігі саяси шешімдерді қабылдау және талқылау үдерісіне халыктың катысуларына жаңа мүмкіндіктер ашты

"Үшінші толкын" аталатын демократпяландыру үдерісі Еуропаның оңтүстігінде 1970 жылдардың орта шенінде басталып, 1970 жылдардың аяғынан 1980 жылдардын орта шеніне дейін ол Латын Америкасы мен Кариб бассейнінің елдерін қамтыды 1980 жылдардың соңында жэне 1990 жылдары осындай эрекет Шығыс Еуропа мен бүрынғы Кеңес Республикаларына, Шығыс. Оңтүстік-Шығыс және Оңтүстік Азия мен Орталық Америкаға тарады. Осы кезенде демократиялық өзгерістер әлемнін 81 елінде басталды - Латын Америкасында - 14, Еуропада - 23, Азияда - 10, Шығыста - 5 жэне Африкада- 29

Өзгерістер негізінен авторитарлык бір партиялык жүйелерді күлатудан бастал ды, олар не көп партиялық негіздегі сайлаулар практикасын енгізуді, немесе нысанның екеуін де қатар пайдалануды талап етті.

Осы елдердің тәжірибесі көрсеткендей, демократия тек саяси еркіндіктерді ғана үлғайтумен шектелместен, сонымен бірге әлеуметтік-экономикалык дамуға әсіресе адам әлеуетінің (потенциалының) дамуына септігін тигізді. Сайлау түрінде және өзге демократиялық рәсімдер нысанында саяси билік үшін бір-бір рімен бәсекелесудің кажеттілігі саясаткерлерді адамдардың мүқтаждары мен мүдделерін ескеруге бейімдірек етеді. Осы фактор сондай-ак жанжалдарды реттеуге көмектеседі және түрақтылыкка сеп болады.

Демократия және адам дамуы

Демократиялык принциптер табиғи және сөзсіз түрде адам әлеуетінің (потенциалының) даму тұжырымдамасынан шығады. Демократия сөзі көне грек тілінде "халык билігі" үғымын білдіреді. Осы термин адам әлеуетінің (потенциалының) даму ұстанымы тұрғысынан демократиялық баскаруга колданылатын тәсілдің ерекшеліктерін сәтті көрсетеді, өйткені ол халык мүдделерінің басымдылык идеясын жеткізеді: баскару адамдардың мүдделеріне сай болуы тиіс, ал керісінше емес. Казіргі заманғы мүдделердің алуан түрлілігімен жэне тайталастығымен сипатталатын "халыктың еркі" сиякты үғымның осы уакытта колданылуға құкы бар-жоктығына тәуелсіз, негіз қалаушы демократиялык принцип - баскару қүрылымдарын калыптастыру (қүру) кезінде барлык адамдардың мүдделерін бірдей есепке алу - адам әлеуеті (потенциалы) даму практикасынын өзекті элементі болып қала береді, соған үмтылу кажет.

Сайлаулар аясында дауыс берудің демократиялық жүйесі адам әлеуетінің (потенциалының) даму көзқарасы түрғысынан басқарудың тағы бір өзекті элементі болып табылады, өйткені сай-лаулар практикалық есеп берушілікті камтамасыз етудін парадигмасы болып көрініс табады, оны анағүрлым тікелей жасауға болар еді. Егер укімет халықтың мүктаждары мен мүдделерін канағаттандырмайтын болса, онда халык оны билікген айыра алады, Есеп берушіліктің анағүрлым тікелей (тура) болатын езге нысаны жок. Сондай-ак катысудын одан да эгалитарлы (теңгермелі) түрі де жок. "Бір адам - бір дауыс" принципі әрбір жеке адамга Үкіметті сайлау кезінде өз пікірін білдіру үшін өзгелермсн тен күкык береді - ол практикада болмаса да, тіпті болмағанда теория жүзінде колданылады. Қатысудың өзге нысандары да (түрлері де) мемле-кеттік және мемлекеттік емес инстанциялардың (сатылардың) есеп берушілігін қамтамасыз ету үшін әр түрлі себептермен дауыс беруге арналған сауыт халык билігінің тиімділігі жеткі-ліксіз күралы болып табылатын кезде өте маңызды болуы мүмкін.

Демократиялык қоғамдарда халык коғамдык өмірге эр түрлі нысандарда катысады, олар проблеманы дос-жарандарымен, көрші-қоландарымен талқылайды, мемлскеттік саясаттың артықшылыктары мен кемшіліктері туралы газеттерге хат жазады, наразылык білдіру де-монстрацияларына катысады, саяси лартиялардың немесе кэсіподактардың катарына кіре-ді. Қатысудың осы нысандары қабылданатын шешімдер халыктың тұрмысына ыкпал жа-сайтын жағдайларда олардың өз пікірлерін білдіруіне мүмкіндік береді. Қатысу адамдарды толғандыратын проблемаларға кең жариялылык беретін талкылау үдерістерінс косылу не-гізінде камтамасыз етіле алады. Ашық саяси даулар мсн адамдардың оң көзкарастарын біл-діруге арналған түрлі каналдар үшін жагдайлардын болуы - демократиялык өмір салтыньщ түпнүскалық мәні және демократиялык когамда шешімдср кабылдау үдерісі тиімділігшін ке-пілі.

Демократия еңтерең үғымдағы адам әлеуетінің (потенциалының) даму түжырымдамасымен үйлесетін саяси қүрылымның жалкы нысаны болып табылады, өйткені демократия жағдайларында саяси билікке халык санкция жасаііды және бакылау жүргізеді. Тіпті ен либе-рал диктатураның озі адам дамуы түжырымдамасымен сыйыспайды, себебі, осы удеріс барша халыктың төл ісі болуы тиіс, оны "жогарыдан тусіру" мүмкін емес. Адам дамуы ту-ралы 2000 жылғы Баяндамада керсетілгендей, демократия билікке талаптанушылардың ашык жарысын кездейтін саяси күрылымныц жалғыз нысаны болып табылады және ол адамның барлық - азаматтық, мэдени, экономикалық, саяси жэне элеуметтік кұкыктарын күрметтеу жэне кетермелеу қагидаларына қайшы келмеуі ксрек.

Сонымен бірге осы мемлекеттердің таяудағы эркелкі тэжірибесі, сондай-ак жинакталған элемдік тэжірибе мынаны айғактайды, демократияны тереңдету және оны халықтың мүдделері үшін кызмет істету үдерісі эзірше тек күш алу үстінде ғана. Оның үстіне көптеген елдерде демократия эзірше нық орнығып үлгерген жок жэне оған біршама кауіп төніп түр. Көп партиялык сайлаулар жүргізетін элемнің 140 елінің ішінен дүние жүзі халқыны* небэрі 55 % түратын 80 елді ғана ен болмағанда демократияның бір ерекшелікті белгісі бойышпа толық шамада демократиялык ел-дер деп атауға болады. 106 ел бүрынғысынша маңызды азаматтық және саяси ер-кіндіктерді шектеп отыр

Одан бөлек, мынаны естен шығармау керек, барған сайын өзара байланысты бола түскен дүниеде туындайтын көптеген проблемалармен күресуге мэжбүр жағандық баскару жүйелері, өз азаматтарының кажёттіліктерін канағаттандыру үшін аянбай күш-жігер жүмсайтын улттык үкіметтегі, жаьандык немесе үлттық деңгейлерде эрекет жасайтын және соңғы онжылдыктардағы экономикалық, элеуметтік жэне технологиялык өзгерістердің арқасында бетке қалқып шыққан корпоративті не жеке күрылымдар туралы айтсак та, бір мэселе анык, тиімді демократиялык басқару иде-ясы әлі шындықка айналған жок.

Мыңжылдық даму Максаттарын орындау түрғысындағы тиімді демократиялык басқару туралы да үмытпаған жөн. Біршама мемлекеттердің қазіргі үрдістерін сақтау кезінде даму саласындағы Мыңжылдық дамуы Максаттарын орындаудың, сірә, сәті түсе кояр ма екен, соның ішінде 2015 жылға қарай шектен тыс жоқшылықтың ауқымдарын екі есеге азайту мәселесі. Көптеген елдер қазір осыдан 10, 20, ал кей-бір жағдайларда 30 жыл бүрынғыдан кедейлеу. Ынтагерлік толқынының жота-сында тұтас қатардағы елдер маңызды экономикалық реформалар, соның ішінде көп партиялык сайлаулар (соңғы 15 жылдың ішінде олардың саны 140-қа жетті) жүргізіп, үміт артқан эрекеттерінің енді түңіліс пен пессимизмге жол бере бастаған фактісі де катты алаңдатып отыр.

Мемлекеттік басқарудың демократиялық жүйесінің қолданылуы міндетті түрде тиімді баскарылатын жүйе екендігін білдірмейді. Демократиялық басқару казіргі уақытта тиімді басқарудың шарты болып есептелетініне қарамастан, біріншісі екін-шісін кепілдемейді. Демократиялык басқару тиімсіз болуы мүмкін, соның ішінде ол ресурстарды үнемсіз жүмсауға апаруы ықтимал.

Сондықтан мемлекеттік баскару үдерісінің тек демократиялық принциптерге ғана емес, сонымен бірге тиімділік пен біліктілік принциптеріне қүрылғаны абзал. Баскаша айтканда, элеуметтік проблемалар уақтылы жэне ең аз шығындар арқылы шешілуі тиіс.

Демократияның негізгі принциптері

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.