Мемлекеттердің түрлері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

Бұрын болған және қазір өмір сүріп жатқан мемлекеттер бір-бірінен қатты айырықшаланады. Бұл айырмашылық мемлекетті басқаруында көрініп, терең принципиалдық (қағидалалық) және терең принципиалдық емес мағынаға ие. Сондықтан да, мемлекеттердің айырықшаланатын белгілерін білу керек.

Билік күшінің қайнар қөзі және егемендігі (яғни, дербестігі, жоғарғы және тәуелсіздігі) бойынша Аристотель заманынан бастап мемлекеттер былай бөлінеді:

а) монархиялық, тирандыққа айнала алатын;

ә) аристократиялық, олигархиялыққа айнала алатын;

б) демократиялық, охлократиялыққа айнала алатын.

Монархиялық мемлекетте жоғарғы билік мұрагерлік монархтың қолында болып, және ол монарх өз істеріне тек қана Құдайдың алдында жауап береді. Бұл байланыс жиі түрде діни иерархтардың қатысуымен және олардың берген батасымен іске асырылатынымен сипатталады. Ал аристократиялық мемлекетте жоғарғы билік қоғам өкілдерінің ішіндегі ең жақсыларында, элитаның қолдарында болуы керек деп саналады. Демократиялық қоғамда жоғарғы билік халықтың қолында - яғни сол мемлекеттің барлық азаматтарында болады.

Таза монархиялық әсіресе абсолютті монархиялық мемлекеттер тарихта қалды; ал оның сақталып қалған жері болса да, олардың құрамы монархиялық, аристократиялық және демократиялық варианттары мен пропорцияларынан тұрады, яғни олар конституциялық монархиялық(заңдармен шектелген) мемлекеттеріне айналды. Ал аристократиялық мемлекеттерді бөлу қиынға түсуде, өйткені элитаның ұйымдастырушылық консолидациясы әр-қашан күрделі іс болатын. Элитаның билеп еткені және билік етуі монархиялық немесе демократиялық сипат түрінде болғанын жиі кездестіресін. Демократиялық мемлекеттердің болашағының және орындылығының мойындалуы ХХ ғасырға тән, бір-ақ ″біз, халықпыз … қабылдаймыз да, бекітеміз де″ - деген сөздері АҚШ- тың Коституциясында-ақ 1787 жылы жазылып қойылған.

Жоғарыда айтылыпғанның ішінен ескерілетін жәйт -ол жоғарғы биліктің әр принципі(қағидасы) мемлекеттік басқарудың ұйымдастыруында мен функционалдауында өзінің логикасына ие. Монархиялық принціпі кезінде- бұл жалғыз монархтың билік етуі(жоғарыдан төмен) . Аристократиялық принцип биліктің белгілі түрде бөлінуімен ″вертикалдық″ және ″горизонталдық″ түрде элитадан ұжымдық басқаруды талап етеді(тарихи мысал ретінде:Посполитайдың сөзі ) . Демократиялық принципінің мойындалуын мемлекеттік билік пен мемлекеттік басқарудың төменнен жоғары қарай құрылуын керек етеді - яғни халықтан. Демократиялық мемлекеттің спецификасы ″республика″(латыннан res publіca - Рим халқының саяси-құқықтық ұйымы) деген терминімен белгіленуі сирек кездеспейді. Егер, адамдардың тең-құқықты екендігі принципінде қайтпай тұратын болсақ, бұл позициясына сәйкес келіп және адамдардың еркіндігін қамтамасыздандыра алатын тек қана демократиялық мемлекет екендігін мойындауға болады.

Басқару түріне қарай, яғни жалпымемлекеттік(немесе әдетте айтып жүргеніміздей жоғарғы мемлекеттік) биліктің ұйымдасуына байланысты, республикаларды парлементтік және президенттік деп ажыратады. Аралас түрлері де болу мүмкін: жартылай президнттік республика және парламенттік монархия. Бұл жерде маңыздысы - биліктің бөліну қағидасын(принципін) мойындау және оның іс-жүзінде іске асуындағы арнайы механизімдері.

Парламенттік республикасында танымалды болып келетін заң шығарушышы орган, және ол өзінің құрамасынан және өзіне есеп беретін үкіметті қалыптастырады(Италия, ГФР) . Парлементтік монархиясында да заң шығарушы және атқарушы билік сәйкестерінің қалыптасу механизімі осындай(Ұлыбритания, Дания, Италия, Япония) . Дәл осы жерде және тек осы жерде премьер-министр қызметі бар болады.

Президенттік республикасында заң шығарушы орган да, және билік жүргізушісі де бірдей халықпен сайланып, және функциялары дербес болғанымен олар бір-бірін шектеуімен және қарамақарсылығымен өзара байланысты(США, Аргентина, Мексика және т. б. ) .

Ерекше мәртебеге Ресей мен Франция және т. б. мемлекеттерінің президенттері ие, себебі олар арбитр ретінде ″бөлінген″ мемлекеттік билік органдарының функциялануы мен бірбірімен қарымқатынастандыруды қамтамасыздандырады. Бұндай мемлекеттерінде президентке есеп беретін үкімет бар болады.

Жалпы мемлекеттік биліктің билік ету түрлерін, функцияларын, құрылымдарын және басқа да параметрлерін таңдауы мемлекеттік басқаруына маңызды әсерін тигізеді. Бұл образдық түрде айтқан кезде мемлекеттік ″организімінің″ ″миі″, сондықтан мемлекет ″органдарының″ жағдайы және функциялануы оның құрылғанына байланысты тәуелді болып келеді.

Мемлекеттің құрылу түріне қарай, яғни мемлекеттің белгілі бір бөліктерге бөлінуіне және сонымен қатар оларды басқару үшін биліктің бөлінуіне қарай негізінде мемлекеттің екі түрі бар - унитарлы және федеративті. Кейде конфедеративті мемлекет туралы да айтып жатады, бір-ақ осындай атауды дұрыс деп айту қиын: конфедерация - бұл белгілі бір мақсаттарға жету үшін құрылатын мемлекеттердің одағы. Унитарлы мемлекеттер территориялық-әкімшілік бірліктеріне бөлініп, мемлекеттік биліктік бірегей вертикалды жүйесімен басқарылады. Олардың ішінде автономиялар қалыптасып, және де дамыған жергілікті өзін-өзі басқарулар бар болу мүмкін. Федерация да өзінше бір-тұтас мемлекет болып табылып автономиялар мен оларды құрайтын бөліктерінен құрылу мүмкін. Бұл мемлекеттік биліктің белгілі бір мөлшерде вертикалды бөлінуін түсіндіреді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.