Бухгалтерлік қызмет
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1 Патенттік ізденіс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Сұрақтың қойылуы және патенттік ізденіс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2 Техникалық.экономикалық негіздеме ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3 Жоба жағадйын таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.1 Кәсіпорынның түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.2 Ұйымның бухгалтерлік есеп ерекшелігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.2.1 Бухгалтерлік есептің негізгі ұғымдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.2.2 Шоттар жоспары және проводкаларды құрастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.2.3 Бухгалтерлік баланс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.3 Қазақстан нарығында бар болатын шешімдерге шолу ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.3.1 1С . 1С:8 Бухгалтерлік шешімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.3.2 1С . 1С:8 ӨКБ шешімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.3.3 Жүйе шешімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.3.4 Шешімдерді талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4 Бухгалтерлік бөлімшедегі ERP.жүйесінің ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
фрагментінің құрылымын жасау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.1 ERP.жүйесінің жалпыланған құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.2 ERP.жүйесінің «Бухгалтерлік есеп» контуры (құрылымдық) ... ... ... ... ...
4.3 ERP.жүйесінің «Бухгалтерлік есеп» контуры (процестік) ... ... ... ... ... ... ..
5 ERP.ЖҮЙЕСІНІҢ ФРАГМЕНТІН ЖАСАУ (АВТОНОМДЫ ШЕШІМ) ... ..
5.1 1С:8 Бухгалтерлік конфигурациясын талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5.2 Нақты кәсіпорында 1С:8 Бухгалтерия/SQL ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
конфигурациясын ары қарай өңдеу
5.2.1 Кәсіпорынның ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
5.2.2 Мәліметтермен ауысу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5.2.3 Векселдік қатынас ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5.2.4 Сторнирлеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
6 ERP.ЖҮЙЕСІНІҢ ФРАГМЕНТІН ЖАСАУ
(КЕШЕНДІ ШЕШІМ) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
7 1С: Бухгалтерлік жобасының 1с:8 ӨКБ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
бухгалтерлік бөлімінде миграциялық технологиясын жасау
7.1 Миграция технологиясының жалпы сипаттамасын жасау ... ... ... ... ... ... ...
7.2 Бухгалтерлік тапсырмалар үшін жүйенің регистрлерін қалыпқа келтіру..
8 Алтернативті жобаларды конфигурациялаудың әдістемесін жасау ... ... ... ...
8.1 Администратор үшін 1С:8 ӨКБ . ң конфигурациялау әдістемесін жасау..
8.2 Қолданушының жүйедегі жұмысының әдістемесін жасау ... ... ... ... ... ... ...
9 Тәжірибелік зерттеулер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
9.1 Зерттелетін жүйені сипаттау және мақсатын қою ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
9.2 Ақпаратты жинау және тәжірибелер жүргізу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
9.2.1 1С:8Бухгалтерлік жүйесінің өнімділігін зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
10 Еңбек және қоршаған ортаны қорғау бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
11 Экономикалық.ұйымдастырушылық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1 Патенттік ізденіс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Сұрақтың қойылуы және патенттік ізденіс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2 Техникалық.экономикалық негіздеме ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3 Жоба жағадйын таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.1 Кәсіпорынның түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.2 Ұйымның бухгалтерлік есеп ерекшелігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.2.1 Бухгалтерлік есептің негізгі ұғымдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.2.2 Шоттар жоспары және проводкаларды құрастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.2.3 Бухгалтерлік баланс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.3 Қазақстан нарығында бар болатын шешімдерге шолу ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.3.1 1С . 1С:8 Бухгалтерлік шешімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.3.2 1С . 1С:8 ӨКБ шешімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.3.3 Жүйе шешімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.3.4 Шешімдерді талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4 Бухгалтерлік бөлімшедегі ERP.жүйесінің ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
фрагментінің құрылымын жасау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.1 ERP.жүйесінің жалпыланған құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.2 ERP.жүйесінің «Бухгалтерлік есеп» контуры (құрылымдық) ... ... ... ... ...
4.3 ERP.жүйесінің «Бухгалтерлік есеп» контуры (процестік) ... ... ... ... ... ... ..
5 ERP.ЖҮЙЕСІНІҢ ФРАГМЕНТІН ЖАСАУ (АВТОНОМДЫ ШЕШІМ) ... ..
5.1 1С:8 Бухгалтерлік конфигурациясын талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5.2 Нақты кәсіпорында 1С:8 Бухгалтерия/SQL ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
конфигурациясын ары қарай өңдеу
5.2.1 Кәсіпорынның ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
5.2.2 Мәліметтермен ауысу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5.2.3 Векселдік қатынас ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5.2.4 Сторнирлеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
6 ERP.ЖҮЙЕСІНІҢ ФРАГМЕНТІН ЖАСАУ
(КЕШЕНДІ ШЕШІМ) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
7 1С: Бухгалтерлік жобасының 1с:8 ӨКБ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
бухгалтерлік бөлімінде миграциялық технологиясын жасау
7.1 Миграция технологиясының жалпы сипаттамасын жасау ... ... ... ... ... ... ...
7.2 Бухгалтерлік тапсырмалар үшін жүйенің регистрлерін қалыпқа келтіру..
8 Алтернативті жобаларды конфигурациялаудың әдістемесін жасау ... ... ... ...
8.1 Администратор үшін 1С:8 ӨКБ . ң конфигурациялау әдістемесін жасау..
8.2 Қолданушының жүйедегі жұмысының әдістемесін жасау ... ... ... ... ... ... ...
9 Тәжірибелік зерттеулер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
9.1 Зерттелетін жүйені сипаттау және мақсатын қою ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
9.2 Ақпаратты жинау және тәжірибелер жүргізу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
9.2.1 1С:8Бухгалтерлік жүйесінің өнімділігін зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
10 Еңбек және қоршаған ортаны қорғау бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
11 Экономикалық.ұйымдастырушылық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Реферат
Дипломдық жобаның түсіндірме жазбасы 95 беттен, 58 суреттен, 26
кестеден, 1 қосымшадан тұрады.
БУХГАЛТЕРЛІК ҚЫЗМЕТТІ АВТОМАТТАНДЫРУ, ERP-ЖҮЙЕ, ҚҰЖАТ,
КОНФИГУРАЦИЯ, АҚПАРАТТЫҚ БАЗА, РЕГИСТРЛЕР, БУХГАЛТЕРЛІК ҚАЛДЫҚТАР,
ТРАНЗАКЦИЯ
Жобаның мақсаты: 1С:8Бухгалтерия және 1С:8УПП программаларының
базасында комплекстік бухгалтерия варианттарын зерттеу
Дипломдық жобада Қазақстандық нарықтағы жаңашыл комплекстік
ақпараттық жүйелердің анализі әр түрлі кәсіпорындардағы бухгалтерлік есеп
жүргізу спецификасымен анықталды.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1 Патенттік
ізденіс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ...
Сұрақтың қойылуы және патенттік ізденіс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2 Техникалық-экономикалық
негіздеме ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3 Жоба жағадйын
таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... .
3.1 Кәсіпорынның
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ...
3.2 Ұйымның бухгалтерлік есеп
ерекшелігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.2.1 Бухгалтерлік есептің негізгі
ұғымдары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .
3.2.2 Шоттар жоспары және проводкаларды
құрастыру ... ... ... ... ... ... . ... ... ..
3.2.3 Бухгалтерлік
баланс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ...
3.3 Қазақстан нарығында бар болатын шешімдерге
шолу ... ... ... ... ... ... ... .. ...
3.3.1 1С – 1С:8 Бухгалтерлік
шешімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.3.2 1С – 1С:8 ӨКБ
шешімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ..
3.3.3 Жүйе
шешімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ..
3.3.4 Шешімдерді
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... .
4 Бухгалтерлік бөлімшедегі ERP-жүйесінің
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... .
фрагментінің құрылымын
жасау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ...
4.1 ERP-жүйесінің жалпыланған
құрылымы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .
4.2 ERP-жүйесінің Бухгалтерлік есеп контуры (құрылымдық)
... ... ... ... ...
4.3 ERP-жүйесінің Бухгалтерлік есеп контуры (процестік)
... ... ... ... ... ... ..
5 ERP-ЖҮЙЕСІНІҢ ФРАГМЕНТІН ЖАСАУ (АВТОНОМДЫ ШЕШІМ) ... ..
5.1 1С:8 Бухгалтерлік конфигурациясын
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5.2 Нақты кәсіпорында 1С:8 БухгалтерияSQL
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...
конфигурациясын ары қарай өңдеу
5.2.1 Кәсіпорынның
ерекшеліктері ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ..
5.2.2 Мәліметтермен
ауысу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ...
5.2.3 Векселдік
қатынас ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ...
5.2.4
Сторнирлеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
6 ERP-ЖҮЙЕСІНІҢ ФРАГМЕНТІН ЖАСАУ
(КЕШЕНДІ
ШЕШІМ) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ..
7 1С: Бухгалтерлік жобасының 1с:8 ӨКБ
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..
бухгалтерлік бөлімінде миграциялық технологиясын жасау
7.1 Миграция технологиясының жалпы сипаттамасын
жасау ... ... ... ... ... ... ...
7.2 Бухгалтерлік тапсырмалар үшін жүйенің регистрлерін қалыпқа келтіру..
8 Алтернативті жобаларды конфигурациялаудың әдістемесін
жасау ... ... ... ...
8.1 Администратор үшін 1С:8 ӨКБ – ң конфигурациялау әдістемесін жасау..
8.2 Қолданушының жүйедегі жұмысының әдістемесін
жасау ... ... ... ... ... ... ...
9 Тәжірибелік
зерттеулер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ...
9.1 Зерттелетін жүйені сипаттау және мақсатын
қою ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
9.2 Ақпаратты жинау және тәжірибелер
жүргізу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
9.2.1 1С:8Бухгалтерлік жүйесінің өнімділігін
зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
10 Еңбек және қоршаған ортаны қорғау
бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
11 Экономикалық-ұйымдастырушылық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .
Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ...
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ..
Кіріспе
Бухгалтерлік есеп қазіргі кездегі кәсіпорынды басқарудың эффектілігін
анықтайтын факторлардың бірі болып отыр және оның енгізілуіне дұрыс қарау
кәсіпкерлікте үлкен табыстылыққа қол жеткіздіреді. Бухгалтерлік есептің
берілгендерін менеджерлар, экономисттер, қаржылық жобалау бөлімшесінің
қызметкерлері, өндірістік учаскілердің басшылары, сол сияқты инвесторлар,
аудиторлар, салық органдары қолданыла алады және бұл оның кәсіпорынды
басқару жүйесіндегі орнының ерекше екендігін көрсетеді. Өзімен шаруашылық
процестердің ақпараттық жүйесін білдіріп, бухгалтерлік есеп қазіргі кездегі
кәсіпорындарда үлкен номенклатурасымен, шаруашылық операциялар ағынының
үлкен тығыздылығымен, есептің берілгендерін өңдеу уақытына қойылатын қатаң
талаптармен сипатталады.
Қазақстанда қоғамдық өмірдің барлық жағына әсер ететіндей үлкен
экономикалық өзгерістер болып жатыр. Бұл өзгерістер, әсіресі, бухгалтерлік
есепті жүргізу әдістемесі облысында анық көрінген. Соңғы екі жылдың ішінде
осы облысқа қатысты, есепті жүргізудің әдістемесін толығымен өзгерткен екі
заңды акт қабылданды. Біріншіден, есептің жаңа Жобасы [7] қабылданды,
екіншіден, бухгалтерлік және салықтық есеп бөлінді. Бухгалтерге жүктелген
істер де арта бастады.
Бухгалтерлік есепті, сол сияқты аналитикалық және оперативті
есептерді қазіргі талаптар негізінде жүргізу ақпараттық технологиясыз
жүргізу мүмкін емес. Сондықтан кез келген кәсіпорында ерте ме, кеш пе
бухгалтерлік есепті автоматтандыру сұрағы туындайды. Басқарманың осындай
тенденцияға бей – жай көз қарасы бір қатар проблемаларға әкеледі. Мысалы,
құжаттардың жоғалуы немесе басшының қате сомма көрсетілген келісімге қол
қоюы. Нәтижесінде, басқарма осы немесе басқа да проблеманы шешудің
ұйымдасқан түрін табады – бухгалтерлік есепті автоматтандыру.
Бухгалтерлік есепті автоматтандыру арқылы ұйымның алдында тұрған бір
қатар аталмыш тапсырмаларды [9] орындауға болады:
• тапсырманы орындауды автоматты бақылау есебінен басқарудың
эффектілігін қамтамасыз ету;
• білімді жіне ақпаратты эффектілі басқарудың, кірістің және жинақтаудың
жүйесін қолдау;
• кәсіпорынның ішкі айналымынан қағаз құжаттарын алып тастау;
• оперативті электронды архивтің бар болу есебінен қағаз құжаттарды
сақтауды арзандату және маңызды оңайлату;
Біздің елімізде Б. В. Алахов, В. Б. Ефетов и Ю. П. Максимов – тің
[10] жұмыстарымен бухгалтерлік есепті автоматтандыру үшін программалық
қамсыздандырулар жасалып жатыр. Бұл облыстағы өзгерулер ескерілген,
біріншіден, заң шығару органдарындағы тұрақты өзгертулерге байланысты,
екіншіден, ақпараттық технология облысындағы прогресске байланысты.
Қазіргі кездегі бухгалтерлік есептің жүйелері өз іштеріне кәсіпорынның
административті қызметінің барлық учаскілерін қамтитын бухгалтерлік және
аналитикалық есепті жүргізудің құралдарын қосады.
Қазіргі кезде қолданылатын кешенді ақпараттық жүйені құру
концепциялары [11, 12] кәсіпорынды автоматтандыру ұғымын кеңейту және тек
қана регламенттелген (бухгалтерлік және салықтық есеп) есептерді эффектті
жүргізуді емес, сонымен қатар есептің біріншілік, қоймалық, басқарушылық
және басқада есеп түрлерін жүргізуді рұқсат етеді. Шаруашылық
операцияларды процестер – бизнесі[1] механизмі арқылы сипаттау әр бір
қызметкерлерге дейін бөліну функциясын шектетеді, бұл жағдай жалпы
кәсіпорынның жұмыс істеу эффектілігін арттырады. Қазіргі кездегі ERP-
жүйелері енді тек қана функционалды таратылған модульдердің жиыны емес, ал
кәсіпорынның ресурстар есебінің жалпы көп функциялы жүйесі.
Қазақстандық нарықта басқаруды және есепті авоматтандыру
тапсырмаларын шешуге арналған программалық өнімдердің ішіндегі ең үздік
жүйесі 1С:Кәсіпорын [13] 1С фирмалары, бұл өзіне өндірістік және сауда
– саттық кәсіпорындар үшін шешімдерді, қаржылық жоспарлауды, бухгалтерлік
есепті жүргізудің өнімдерін (1С:Бухгалтерлік), еңбек ақыны есептеуді
және кадрлық есепті, сонымен қатар бюджеттік ұйымдар үшін шешімдерді, әр
түрлі салалық және мамандандырылған шешімдерді қосады.
Бірақ алдыңғы уақытта тек қана бухгалтерлік есеп автоматтандырылған
болса, мысалы, 1С:Бухгалтерлік 8.0 қолданылса, онда кәсіпорынды басқаруды
автоматтандыру ERP- жүйесінде [14] кедергілермен байланысты. Берілген
жұмыста осы сияқты проблеманы шешу әрекеті жасалып жатыр, ал негізінде
1С:8Бухгалтерлік және 1С:8УПП (өндірістік кәсіпорынды басқару) жүйелерінің
базасында келесідей тапсырмалар орындалуы тиіс:
• 1C:8 Бухгалтерлік SQL (автономды шешім), 1С:8УПП SQL (бухгалтерлік
ERP фрагменті ретінде) өнімдерінде автоматтандырылған кешенді
бухгалтерияның баламалық нұсқауларын зерттеу;
• өңделген жобаларды тұрақтылыққа (жұмыстың тоқтамауы), өткізгіштілік
қасиетіне (Рс) және арыздарға қызмет көрсету циклына (Тц) зерттеу;
• 1С:8Бухгалтерлік -- 1С:8УПП (бухгалтерия бөлімінде) миграция
технологиясын өңдеу;
Тақырыптың өзектілігі жаңа, бірақ талап етілетін 1С:8 кәсіпорын
платформасының базасындағы жүйелер үшін ұсынылып отырған миграция
технологиясының бірегейлігі, кәсіпорынға 1С:8 УПП жүйесін енгізген кезде
өңделген шешімдерді мақсатқа сай қолданылу. Өңдеушілерге еңбек
сіңіргіштікке және орнатылған тілге [16] бейімделу сияқты бір қатар
қиындықтарды туғызатын 1 :8 УПП регистрлерінің механизмдерін қарастыру
тақырыптың өзекті мәселесі болып табылады.
1 Патенттік ізденіс
Сұрақтың қойылуы және патенттік ізденіс
Тапсырма
Дипломдық жобалау барысында патенттік-ақпараттық зерттеулер жүргізуге
арналған
Дипломдық жоба тақырыбы – Жеке кәсiпорынның 1С:8 бухгалтерия
программасында автоматтандырылған кешендi бухгалтерия жүйесiн жасау
Ізденістің басталуы 01.01.2000 г. Аяқталуы 1.06.2005 г.
Жетілділіретін программалық қамсыздандырудың қысқаша сипаттамасы –
Мемлекеттік және мемлекеттік емес мекемелердің электронды құжат алмасуын
және бухгалтерлік есеп процесін автоматтандыру.
Кесте 1.1
Іздеу нысаны Ақпаратты ІзденісКлассификациялық Іздеу Ізденіс
(оның құраушыіздеу жүргізуиндекстер МКИ, уақыты жүргізілетін
бөліктері) мақсаттары елдері НКИ, УДК ақпарат
көздерінің
атаулары
1 2 3 4 5 6 7
Мемлекеттік Ақпаратты-анықКазақ-с621.5 А23С9121999-200Офиц.бюлл.
және тамалық тан 5 Изобрете-ни
мемлекеттік үрдісте жұмыс Ресей я -М: НПО
емес істейтін АҚШ Поиск
мекемелердің кәсіпорындар (200-2005).Р
электронды дың еф информ.
құжат құжат алмасуды
алмасуын жәнеавтоматтан
бухгалтерлік дыратын
есеп процесінпрограммалық
автоматтандырқамсыздандыруд
у жүйесі ың техникалық
Турбо шешімдерін
Бухгалтер анықтау,
Кесте 1 жалғасы
1 2 3 4 5 6 7
Изобретениястр
ан мира.Вып.
105
(МКИ).-М.ВНИИТИ
(2000-2002)
Офиц.бюлл.
Промыш-ленная
собствен-ность
-Алматы:Каз
Патент
(2001-2004).
Офиц.бюлл.
Открытия и
изобрете-ния -
М.:
ВНИИПИ
(2002-2004)
Анықтама
Іздеу нысанын патенттік және ғылыми-техникалық
әдебиеттер бойынша зерттеу туралы
Диплом жобасының тақырыбы -Жеке кәсiпорынның 1С:8 бухгалтерия
программасында автоматтандырылған кешендi бухгалтерия жүйесiн жасау
Іздеу тереңдігі: 2001 жылдан 2006 жылға дейін
Іздеу төмендегі диплом жобасын орындау барысында зерттелген материалдар
бойынша жүргізілді
Кесте 1.2 Зерттеу нысандары
Іздеу Іздеу Сыныптау Іздеу Ғылыми-технПатенттік құжаттар
нысаны мемлекет-теиндекстерітөмендегі ика-лық атаулары номерлері
(оның рі (МКИ, НКИ,мекемелер-діқұжаттар, және басылу
құрам-дық (Қазақстан-МКПО, УДК)ң қорлары шығу күнінің белгісі,
бөлшек-тернан бастап) бойынша күні-нің қаралған жылдың
і) жүргізілді белгісі, белгілері
библиографи
ялық
мемлекет-те
р,
қарал-ған
жыл-дың
белгілері
МемлекеттіКазақ-стан 621.5 Cемей www.kazpateРесми бюллетень
к және Ресей А23С912 облыстық nt.kz “Промышленная
мемлекеттіАҚШ Ғылыми-техниwww.fips.ruсобственн ость”
к емес калық Алматы Казпатент
мекемелерд кітапханасыб (1998-2005)
ің ойынша Официальный
электронды жүргізілді бюл-летень
құжат “Открытия,
алмасуын изобретения” М.:
және ВНИИПИ (1996-2000)
бухгалтерл Официальный
ік есеп бюллетень
процесін “Изобретения”.
автоматтан М.:НПО “Поиск”
дыру (2000-2005)
жүйесі “Официальный
Турбо бюллетень
Бухгалтер Российского
агентства по
патентным и
товарным зна-кам.
“Изобрете-ния,
полезные модели”
М.: ФИПС
(1998-2005)
Кесте 1.3 Патенттік зерттеулер жүргізу барысында зерттелген және ішіне
аналогтар кіретін патенттік құжаттар
Іздеу Табылған аналогтар
нысаны
(оның
құрамдық
бөлшекте-рі
)
Мемлекет, Өтініш берушінің Техникалық шешімнің Техни-калы
қорғау аталуы, мемлекет мәні: оны жасау қ шешімді
құжаттары-ныөтініш номері, мақсаты (өнертабыстық жобала-нат
ң түрі және басылымдылық күнніңпайдалы моделдің ын техника
номері, белгісі, сипаттамасы бойынша) ныса-нында
сыныптау басылу күннің қолда-ну
индекстері белгісі мүм-кінділ
(ХПС, ҰПС, ігі немесе
УОЖ) қолдан-бау
себебі
МемлекеттікРесей Мәскеу мемлекеттік Корпоративті Қолдану
және Патент университеті инфрақұрылымды мүмкіндігі
мемлекеттік№ Ғ 112 K ө.№652357952345 шығаруға, құжаттармен бар,
емес 100, 112 приор. 12.10.2000 бірге жұмыс істеу жәнесебебі:
мекемелерді басыл. 02,03,2001 басу, мекемедегі көп
ң тұтынушыларға тарату қара-жатты
электронды мүмкіндігін береді. қажет
құжат Корпоративті жүйедегі етпейді,
алмасуын ҚЭБ стандартты, яғни
және мекемедегі басу құжатытиімді
бухгалтерлі болып табылады. Бірақ
к есеп бұл ережеге сай
процесін белгілі бір
автоматтанд индустрияға немесе
ыру жүйесі қысқа көлемді
Турбо есептерге ғана
Бухгалтер арналған
Кесте 1.4 Патенттік ізденіс және аналогтарды іздеу барысында зерттелген
ғылыми-техникалық құжаттар
Іздеу нысаныТабылған аналогтар
(оның
құрамдық
бөлшек-тері)
Авторлар, Басқа Техникалық Техникалық
ақпарат органдар-дың шешімнің ше-шімді
көздерініңатауы, шығарғанмәні және оны жобала-натын
атаулары ел жасау техника
мекеме-нің мақсаты объектісінде
атауы, (өнертабыстың қолданумүмкін-діг
шығару жы-лы, пайдалы модельдың і
номері, осы не қолдан-бау
беттері. басылымда берілгенсебебі
сипаттамасы
бойынша
Мемлекеттік Ресей www.firs.ru Корпоративті Қолдану
және Патент www.kazpatent.kинфрақұрылымды мүмкіндігі бар,
мемлекеттік № Ғ 112 K z шығаруға, себебі: көп
емес 100, 112 құжаттармен бірге қара-жатты қажет
мекемелердің жұмыс істеу және етпейді, яғни
электронды басу, мекемедегі тиімді
құжат тұтынушыларға
алмасуын тарату мүмкіндігін
және береді.
бухгалтерлік Корпоративті
есеп жүйедегі ҚЭБ
процесін стандартты,
автоматтанды мекемедегі басу
ру жүйесі құжаты болып
Турбо табылады. Бірақ
Бухгалтер бұл ережеге сай
белгілі бір
индустрияға немесе
қысқа көлемді
есептерге ғана
арналған
Қорытынды
Диплом жобасын орындау барысында жүргізілген
патенттік зерттеулер бойынша
Диплом жобасының тақырыбы – -Жеке кәсiпорынның 1С:8 бухгалтерия
программасында автоматтандырылған кешендi бухгалтерия жүйесiн жасау
Іздеу тереңдігі: 2001 жылдан 2006 жылға дейін
1. Патенттік зерттеулер жүргізу алдында қойылған мақсаттарға
қол жетті ме? Жетпесе қандай себептерден?
- Мақсатқа қол жетті, ізденіске сай келетін ақпарат яғни аналогтар табылды.
2. Табылған (2 және 3 - кесте) аналогтардың қайсысы прогрессивтік
болады? № 2189623 патенті бойынша Турбо бухгалтер Ресей Патент № Ғ 112 K
100, 112 патенті бойынша анықталды.
Табылған “2 және 3- кесте” аналогтарының қайсысын жобаланатын техника
объектісінде қолдану пайдалы болады?!
- Патент № Ғ 112 K 100, 112 бойынша Бухгалтерлік есепті
автоматтандыратын Турбо Бухгалтер жүйесі анықталды
Диплом жобасында жобаланылатын техника объектісіне ұқсас техника
объектілерді сериялап шығаратын қандай еліміздегі және шет елдердегі
фирмалар табылды?
Ғылыми-техникалық және патенттік құжаттарды зерттеу кезінде
өндірістік микроконтроллерды шығаратын Қазақстан фирмалары табылған жоқ.
4. Жобаланатын техника объектісі бойынша өнертабысқа өтініш материалдарын
өңдеу қажет пе?
Өтініш материалдарын өңдеу қажетті деп ойлаймын, себебі дипломдық
жобада бухгалтерлік жұмыс орнын автоматтандыру қарастырылады.
2 Техникалық-экономикалық негіздеме
Әзірленген программалық қамсыздандыру ішкі офистерде бухгалтерлік
есептерге қолдану үшін арналған. Фирмадағы өңделетін ақпараттардың
көлемінің өсуіне байланысты құжатайналымның автоматтандырылған жүйесі
маңызды болып табылады.
Осы дипломдық жобада әзірленген программдық қамсыздандыру кіші
көлемді ұйымдардың құжатайналымының автоматтандырылған тапсырмаларын
шешеді. Өнім шығындарды және фирмалардағы құжаттармен жұмыс істеу (іздеу,
сақтау, орындалуды бақылау) уақытын азайтады. Сонымен қатар өнім барлық
жерде қолданыла алады.
Бухгалтерлік талдаудың әдістемесі программдық өнімнің бәсекелеге
жарамдығын бағалауға және оның күшті және әлсіз жақтарын бағалуға арналған.
Дұрыс жүргізілген анализ программдық өнімнің келешекте өңделу стратегиясына
және оның таралу стратегиясына әсер етуі мүмкін.
Кіші офис үшін әзірленген бухгалтерлік жүйенің толық таладуын
жүргізейік
Артықшылықтары:
– программдық өнімнің орнату және қолдану қарапайымдылығы.
– мәліметтерді бірнеш жыл бойы сақтау мүмкіндігі.
– мәліметтерді өңдеудің өзіндік технологияларын қолдануы.
– программдық өнімнің жеңіл модернизациялануы.
– жұмыс сапалы болу үшін өзіндік мүдделілік.
Кемшіліктері:
– программдық өнімді іске асыру үшін тек бір қолданушының жұмысын
іске асырады.
Мүмкіндіктері:
– сервистерді кеңейту;
– программдық өнімді басқа платформаларға көшіру мүмкіндіктері;
– өнім жұмысының масштабын кеңейту мүмкіндіктері;
– клиент-сервер технологиясының базасы негізінде көп қолданушы
жүйені құру мүмкіндігі
Өнімге әсер ететін қауіп факторлері табылмаған
Программдық өнімнің SWOT-анализін жүргізу нәтижесінде күшті жақтары
жіне бірнеше мүмкіндіктер анықталды. Программдық өнімнің қауіп факторлары
табылған жоқ. Осылайша өнеркәсіптің стратегиясы дұрыс таңдалған және
түзетулер қажет емес.
Программдық қамсыздандыруды әзірлеуге және шығындарды есептеу үшін
шығындар калькуляциясы бойынша іске асырылады. Өнімді шығару үшін шығындар
сметасы келесі экономикалық элементер арқылы құрылады:
материалдық шығындар; еңбекке төлеу фонды; әлеуметтік мұқтаждықтарға
аударымдар; амортизациялық аударымдар; қосымша шығындар; материалдық
шығындар
Бұл бөлім шығындардың келесідей тізімінен тұрады:
тікелей материалды шығындар; жанармайға шығындар; энергияға кететін
шығындар; байланыс қызметтеріне төлемдер; басқа ұйымдардың қызметін
қолдануға кеткен төлемдер.
Кеңсе тауарларына және энергияға шығындар қосымша шығындарға
қосылған.
3 Жоба жағадйын таңдау
3.1 Кәсіпорынның түрлері
Көптеген кәсіпкерлік сектордың кәсіпорындары экономикалық талдау
мақсатында бір қатар белгілері бойынша топтарға жіктеледі. Ең көп тарағаны
меншік түріне байланысты, көлеміне, қызметтің сипатына, салалық бұйымына,
өндірістегі басым болған факторға, заңға сүйенген беделіне байланысты
топтасуы [11].
Меншік түріне байланысты кәсіпорындар келесі түрде топтасады:
• Меншікті кәсіпорындар, олар не толығымен дербес түрде өмір сүре алады,
тәуелсіз фирмалар, немесе бірлестіктер және олардың құраушы бөліктері
ретінде. Меншікті фирмаларға мемлекеттің капитал үлесі бар фирмалар да
жата алады;
• Мемлекеттік кәсіпорындар, олардың басқарылуы мен капиталы толығымен
мемлекеттің қармағында (таза мемлекеттік, соның ішінде муниципальді)
немесе капиталдың үлкен бөлігі мемлекетте болып, оның басқаруында
шешуші роль атқаратын болса;
Көлеміне байланысты кәсіпорындар, 1 – ші суретте көрсетілгендей,
қызметкерлер саны мен сату көлемі бойынша кіші, орташа және ірі болып
топтасады.
Сурет 3.1 Кәсіпорындардың көлеміне баланысты топтастырылуы
Санына байланысты кіші кәсіпорындар басым болады. Қазақстанда
олардың қатарына жұмысшылардың сандары келесі көрсеткіштерден аспайтындарын
жатқызады: саудада және тұрмыстық қызмет көрсетуде – 30 адам, көтерме
саудада – 50 адам, ғылыми – техникалық салада, ауыл шаруашылығында – 60
адам, құрылыста және кәсіпорында – 100 адам.
Қызметтің сипатына қарай (өндірістік және бейөндірістік)
кәсіпорындардың топтастырылуы салаға жатуына байланысты топтастырылуына
жақын және олар өнеркәсіптік, ауыл шаруашылықты, сауда, көліктік, банктік,
сақтандырғыш және т.б. болып бөлінеді..
Кәсіпорынның осыдан басқа жарғылық капиталының мөлшері бойынша
топтастырылуы бар (2 – ші сурет).
Сурет 3.2 Кәсіпорынның жарғылық капиталының мөлшері бойынша топтастырылуы
Осы топтастырылулар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес іске
асырылады [5]:
• Жауапкершілігі шектеулі серіктестік (ЖШС) болып, жарғылық капиталы
құрушы құжаттардың мөлшері бойынша үлеске бөлінген бір немесе бірнеше
адаммен құрылған шаруашылық қоғам танылады.
• Акционерлік қоғам (АҚ) болып жарғылық капиталы акцияның санына
байланысты бөлінген коммерциялық ұйым танылады. Ашық АҚ – ның
минималды жарғылық капиталы – 1000 еңбек ақының минималды молшері
(МРОТ), Жабық АҚ – ның – 100 МРОТ.
• Коммерциялық емес ұйым (КЕҰ) болып, өзінің қызметінде пайда табу
негізгі мақсаты болып табылмайтын және пайда бола қалған жағдайда
қатысушылар арасында бөлінбейтін ұйым танылады. КЕҰ – ның меншікті
жарғылық капиталы болмайды, бірақ өз меншігінде немесе басқаруда бір
қатар беделі болады.
3.2 Ұйымның бухгалтерлік есеп ерекшелігі
3.2.1 Бухгалтерлік есептің негізгі ұғымдары
Бухгалтерлік есепті жүргізген кезде келесі ұғымдармен операция
жасайды:
• ұйымның жетекшісі – ұйымның атқарушы органының жетекшісі немесе
ұйымның жұмыстарын жүргізуге жауапты адам;
• синтетикалық есеп – бухгалтерлік есептің синтетикалық шоттарында
жүргізілетін белгілі – бір экономикалық белгілері бойынша мүліктің
түріне байланысты, міндеттерге және шаруашылық операцияларға
байланысты бухгалтерлік есептің жалпы мәліметтерінің есебі;
• аналитикалық есеп - әр бір синтетикалық шоттың ішінде мүлік, міндеттер
және шаруашылық операциялар туралы бөлшекті ақпараттарды топтастыратын
жеке, материалдық және басқа аналитикалық шоттарда жүргізілетін есеп;
• бухгалтерлік есептің шоттар жоспары – бухгалтерлік есептің
синтетикалық шоттарының жүйеленген тізімі;
• бухгалтерлік есептілік – бухгалтерлік есептің мәліметтері негізінде
құрастырылатын ұйымның қаржылық және мүліктік жағдайы туралы және оның
шаруашылық қызметінің нәтижелері туралы мәліметтердің бірегей жүйесі;
Қазақстан Республикасының заңына [5] сәйкес ұйым мүліктік, міндеттер және
шаруашылық операциялардың бухгалтерлік есебін шоттардың жұмыс жобасына
қосылған бухгалтерлік есептің өзара байланысты шоттарында екі жазбалы
жолмен жүргізеді.
Аналитикалық есептің мәліметтері синтетикалық есептің шоттары бойынша
айналымдарға және қалдықтарға сәйкес болуы керек. Бухгалтерлік есеп келесі
негізгі мәселелерді шешеді:
• бухгалтерлік есепті қолданушыларға қажетті ұйымның қызметі және оның
мүліктік жағдайы туралы толық және нақты ақпаратты қалыптастыру;
• шаруашылық операцияларды ұйымдастыруды жүзеге асырар кезде және
мақсатқа сай материалдық, еңбек және қаржылық ресурстарды нақтыланған
нормалар, нормативтер мен жүйелерге сәйкес Қазақстан Республикасының
заңдарын сақтауды бақылау үшін бухгалтерлік есептілікті қолданушыларды
қажетті ақпаратпен қамтамасыз ету;
• ұйымның шаруашылық қызметінің кері нәтижелерін болдырмау және ішкі
шаруашылықты резервтерді шығару, олардың қаржылық тұрақтылығын
қамтамасыз ету;
3.2.2 Шоттар жоспары және проводкаларды құрастыру
Шаруашылық қызметтің мүлігінің, міндеттерінің және
факторларының бухгалтерлік есебі шоттардың жұмыс жобасына қосылған
бухгалтерлік есептің өзара байланысты шоттарында екі жазбалы жолмен
жүргізеді. Есеп пен есептіліктің және қазіргі кездегі талаптарға сай
бухгалтерлік есептерді жүргізуүшін қажетті, құрамында синтетикалық және
аналитикалық шоттары бар бухгалтерлік есеп шоттарының жұмысшы жобасы ҚР –
ның Қаржы министрлігімен бекітілген бухгалтерлік есептің шоттар Жоспар
негізінде ұйыммен бекітіледі. Кәсіпорынның қаржылық – шаруашылық қызметінің
бухгалтерлік есебінің шоттар жоспары – қолданылуы бойынша нұсқаулығы
қосылған субшоттар мен синтетикалық шоттардың жүйеленген тізімі [18].
Бухгалтерлік есептің шоттары шаруашылық операциялардың есептің
нысанасының қалпына әсерін қалай тигізетінін жүйелі көрінісін алу үшін
арналған. Шоттар Т – түріндегі кестені білдіреді, оның сол жағы дебет деп
аталады және Д әрпімен белгіленеді, ал оң жағы кредит және К әрпімен
белгіленеді. Шоттар мүліктің әрбір түрінің, капиталдың, қаржылық
міндеттердің қозғалысының есебін жүргізу үшін ашылады.
Шоттардың корреспонденциясы - шаруашылық операциялар кезіндегі шоттар
арасында туындайтын байланыс. Шоттар арасындағы байланысты жазбалы түрде
кескіндеу бухгалтерлік проводка деп аталады [18]. Проводканың схемалық түрі
3 – ші суретте көрсетілген.
Сурет 3.3 – Бухгалтерлік проводка: Д – дебет, К – кредит
3.2.3 Бухгалтерлік баланс
Бухгалтерлік баланс – бұл шаруашылық құралдар (актив) мен олардың
қайнарлары (пассив) туралы мәліметтер беретін белгілі - бір мерзімдегі
ұйымның ақшалай көрініс қалпы бойынша ұйымның қаржылық және мүліктік
жағдайын көрсететін көрсеткіштер жүйесі.
Бухгалтерлік есеп туралы заңмен және бухгалтерлік есепті жүргізу
бойынша ережелермен бухгалтерлік есепті және есептілікті жүргізудің жалпы
әдістемесі [6] бекітілді. Бірақ, көп жағдайда ұйымның қызметінің сипатына
байланысты өндірістік және бейөндірістік (бюджетті, коммерциялық емес)
ұйымдарда бухгалтерлік есепті жүргізудің айырмашылықтары бар.
Барлығынан бұрын, бұл қаржылық ұйымдардың ҚР – ның Қаржы
министрлігімен бекітілген шоттарының [7] негізгі жоспардан шегінуі.
Сонымен қатар, олардың шоттар жоспарында Негізгі өндіріс, Құраушылармен
есептесу, Жарғылық капитал және басқада шоттар жоқ. Шоттардың субшоттар
бойынша бөлінуі де бар.
Бюджетті ұйымнан басқасының барлығы құрылтайшылық құжаттарға сәйкес
жылдық бухгалтерлік есептілікті ұйымға қатысушыларға немесе мүлік иесіне,
сонымен қатар мемлекеттік статистиканың жергілікті органдарына тапсырады.
Мемлекеттік және муниципальды унитарды ұйымдар бухгалтерлік есептілікті
мемлекеттік мүлікті басқару міндеті жүктелген органдарға тапсыра алады.
Есептілікті тапсыру периодтылығына да көп көңіл бөлінеді, оның
ішінде: бюджетті ұйымдар жоғары органдарға белгіленген мерзімде айлық, үш
айда бір (кварталдық) және жылдық бухгалтерлік есептілікті тапсырады.
Қоғамдық ұйымдар (бірлестіктер) және олардың құрылымдық бөлімшелері
бухгалтерлік есептілікті жылдық есептің нәтижелері бойынша есептілікті
жылына бір рет қана, келесідей оңайлатылған түрде тапсырады:
• бухгалтерлік баланс;
• кіріс пен шығын туралы есеп;
• алынған құралдарды мақсатқа байланысты қолданылу есебі;
Осыған қоса барлық ұйымдар үшін есептілік жыл 1 – ші қаңтардан 31 – ші
желтоқсанға дейінгі уақыт болып табылады.
Есепке алынатын алғашқы құжаттардың да айырмашылықтары болады. Негізгі
реквизиттердің арасында:
• құжаттың атауы;
• құжатты құрастырған уақыт;
• құжатты құрастырған ұйымның атауы;
• шаруашылық операцияның мазмұны;
• шаруашылық операцияны өлшеудің натуралды және ақшалай көрінісі;
• шаруашылық операцияларды орындауға және оның дұрыс көркемделуіне
жауапты қызметшілердің аттары;
• көрсетілген адамдардың жеке қол таңбалары – бухгалтердің қол
таңбасының болмауы рұқсат етіледі (кіші коммерциялық ұйымдарда
бухгалтерлік есепті ұйымның басшысы жүргізуі рұқсат етілген);
Жоғарыда айтылғандардың барлығы схемалық түрде 5 – ші суретте
көрсетілген. Онда коммерциялық және бюджеттік ұйымдардың бухгалтерлік
есептерінің жалпы және әр түрлі аспектілері көрсетілген.
Сурет 3.4 Ұйымдардағы бухгалтерлік есептің топтастырылуы (қызметтің
сипатына байланысты)
3.3 Қазақстан нарығында бар болатын шешімдерге шолу
3.3.1 1С – 1С:8 Бухгалтерлік шешімі
1С фирмасының бірден – бір кең таралған шешімдерінің бірі
1С:8Бухгалтерлік болып табылады, ол коммерциялық қызметтің кез келген
түрін: көтерме және бөлшектік сауда, комиссиялық сауда, қызмет көрсету,
өндірісті орындайтын ұйымдардың міндетті түрдегі есептілікпен
(регламенттелген) қоса, бухгалтерлік және салықтық есептіліктерін
автоматтандыруға арналған.
Бухгалтерлік есептің әдістемесі шаруашылық операцияның әр бір
жазбасының бухгалтерлік есептің шоттары бойынша сияқты, аналитикалық
есептің қажетті кесімі бойынша бір уақытта тіркелуін қамтамасыз етеді.
Қолданушылар есепті саясатты қалыптандыру шегінде есептің әдістемесін
басқара алады, жаңа субшоттар аша алады және аналитикалық есептің кесімін
жасай алады [19].
Егер бухгалтерлік қызмет кәсіпорындағы есепке толық жауапты болса,
мысалы, алғашқы құжаттарды жазу және сатудың себін қосқанда, онда
1С:8Бухгалтерлік кәсіпорынның бухгалтерлік қызметінің алдында тұрған барлық
мәселелерідің шешімін қамтамасыз етеді. 1С:Бухгалтерлікпен
автоматтандырылған облыс келесі схемамен көрсетілген (6 – шы сурет):
Сурет 3.5 1С:Бухгалтерлікпен автоматтандырылған облыс
1С:8 Бухгалтерлікте Сауданы басқару және Персоналды басқару және
олардың еңбек ақысы деген қолданбалы шешімдермен бірлесіп қолданылу
мүмкіндігі жасалынған, сонымен қатар мүмкіндік 1С:Кәсіпорын 8.0
платформасында да жасалған.
Жүйеге кіру және оны іске қосу әрекеттері А қосымшасында, А.1 -
суретінде көрсетілген.
Есепте шаруашылық операцияларды көрсетудің негізгі әдісі бухгалтерлік
есептің алғашқы құжаттарына сәйкес келетін конфигурация құжаттарын енгізу
болып табылады. Одан басқа, жеке проводкаларды енгізу рұқсат етіледі.
Проводкаларды топтастырып енгізу үшін типтік операцияларды қолданылуға
болады – қолданушымен тез және оңай қалыпқа келтірілетін автоматтандырудың
қарапайым құралы.
Құжаттарды қолданылу кезінде бухгалтерлік проводкалар құралады,
оларды тек қана проводкаларға арнналған журналдан көруге болады. Әрбір
проводканың құрылуын журналдан білу өте оңай: проводка жазуының үстінен
тышқанмен екі рет басып, берілген проводканы құруға негіз болған құжаттың
немесе операцияның формасын ашуға болады. Ол А қосымшасында, А.2 –
суретінде көрсетілген.
Бухгалтер проводкалардың журналын қолданыла отырып және
операциялардың немесе құжаттардың формасын шақыру жолымен осы немес басқа
проводкаларды түзете отырып бухгалтерлік есептің берілгендерімен жұмыс
істей алады. Бірақ, жақсы жұмыс істеп тұрған кәсіпорында кез келген
есептілік периодының ұзақтығында проводкалардың үлкен саны тіркеледі,
бухгалтерлік мәліметтермен жұмыстың бұндай әдісі рентабельді болмай
шығады.
Тауарлық – материалды құндылықтардың есебі (ТМҚ) ережеге сай,
ақпараттың үлкен көлемде өңделуін талап етеді. Сондықтан, 1С:8Бухгалтерлік
конфигурациясы мәліметтерді алудың автоматты механизмінің және басқа
құжаттардың негізінде екінші бір құжатты енгізу мүмкіндігінің (А.3 –
сурет), басқа қабылдаулардың (А.4 және А.5 - суреттері) көмегімен
қолданушының жұмысын максималды түрде жеңілдетеді.
Тауарлардың, материалдардың және дайын өнімнің есебі қарастырылып
отырған конфигурацияда ПБУ 501 Материалды - өндірістік запастардың
есебіне және оны қолданылудың әдістемелік нұсқауларына сәйкес жасалған
[19].
Тауарлық – материалды құндылықтардың түсуінің, ауысуының және
шығуының шаруашылық құбылыстары ақпараттық базаға сәйкесінше құжаттардың
енгізілуі арқылы тіркеледі. Осы жағдайда бухгалтерлік проводкалар автоматы
түрде қалыптасады, проводкалардың реквизиттері құжаттағы ақпараттар
негізінде толтырылады (А.6 – сурет).
Тауарлардың және қызметтің түсуі құжатын енгізу арқылы ТМҚ түсуін
тіркеген кезде, түсіп жатқан ТМҚ номенклатурасы Тауарлар қосымшасындағы
құжаттың кестелік бөлігіне саналады. (А.7 – суреті). Сонымен қатар,
кестелік бөлікті толтыру процесінде, қолданушыға әрбір номенклатуралы
позиция үшін конфигурация автоматты түрде бухгалтерлік есептің шоттарын,
салық есебінің шоттарын және кейбір басқа мәліметтерді бере алады. Бұл
мәліметтер конфигурациямен проводкаларды автоматты түрде қалыптастыру үшін
қолданылады. (А.6 – суреттін қараңыз).
Проводка Тауарлар қосымшасының кестелік бөлігінің әрбір жазбасы
бойынша қалыптасады. Проводканың дебетінің субконты (аналитикалық есеп
объектісі) ретінде Номенклатура анықтамалығынан Тауарлар кестелік
бөлігінің бір атаулы бағанасының элементі көрсетіледі. Осылайша, ТМҚ
аналитикалық есебі Номенклатура анықтамалығының негізінде жүргізіледі.
Бұл анықтамалықта тауарлық – материалды құндылықтардың атаулары және
басқада реквизиттары сақталған.
ТМҚ есебінің бухгалтерлік шоттарын орын бойынша автоматты турде алу
кезінде конфигурация ақпараттық базада сақталатын арнайы тізімнен сәйкес
келетін жазуды таңдайды (А.8 – суреті). Есептің шотын көрсету үшін орын
бойынша проводкада конртагент болып басқада ұқсас сізімнен сәйкес келетін
жазу таңдалады (А.9 – суреті).
Орны бойынша принципін қолданылуға сәйкес ТМҚ есебі бойынша
кәсіпорынның бухгалтерлері мен жұмысшылары арасында жұмысты келесі түрде
бөлуге болады.Бухгалтерлер жалпы әдістемелік басқаруды жүргізеді, ТМҚ
қозғалыс есебінің құжаттарына бухгалтерлік шоттарды қою үшін қолданылатын
тізімдерді толтырады және бақылау жүргізеді. (Және де конфигурацияда алдын
– ала толтырылған тізімдер бар). Ал, ТМҚ қозғалысының тіркелуіне жауапты
жұмысшылар (материалды – техникалық қаруландыру бөлімшелерінің
қызметшілері, өндірістік бөлімшелер және т.б) құжаттарды енгізеді, оларды
ТМҚ атауларымен және басқада реквизиттармен толтырады, одан кейін
бухгалтерлік проводкалар ережеге сай автоматты түрде қалыптасады [20].
Бухгалтерлік есептердің шоттарында ТМҚ синтетикалық есептерінен
басқа, конфигурация олардың түрлері бойынша аналитикалық есепті жүргізуді
қамтамасыз етеді – номенклатура позициясы (яғни Номенклатура
анықтамалығының элементі) және сақталу орны бойынша (қоймалар). Бұл ТМҚ
қозғалысын және бар болуан көрсететін бухгалтерлік есепті қалыптастыруға
көмектеседі.
Контрагентпен келісім туралы мәліметтер және есеп – қисаптың шарттары
ақпараттық базаға енгізілуі тиіс. Және де бір контрагентпен әр түрлі
есептесу шарты бар бірнеше келісім жасалуы мүмкін (А.10 – суреті).
Ақпараттық базада есеп – қисап құжатын тіркеген кезде
бухгалтерлік проводкалар автоматты түрде қалыптасады. Осы кезде
аналитикалық есеп мақсатында контрагент проводкада дебет немесе кредиттің
субконты ретінде көрсетіледі. Проводканың екінші субконты ретінде –
келісім, ал үшіншісі ретінде – есеп – қисап құжаты көрсетіле алады.
Конфигурация аналитикалық есепті есеп – қисап құжаттары бойынша
қолданушыларға оның қатысы жоқ кезінде де жүргізе алады, яғни келісімнің
сипаттамасында келісім бойынша есеп – қисап бүтінге детальдана алады. Егер
келісім үшін есеп – қисаптың нұсқауы шартты бірліктермен таңдалса, онда
курстық айырмашылықтарды анықтау үшін нақты бір есеп – қисапты құжаттқа
тіркелу қажет, осы кезде есеп - қисапты құжат ақпараттық базадан автоматты
түрде ФИФО әдісі бойынша алынады [18].
Құжаттардың соммасы автоматты түрде қарыздарды өтеуге және аванстарға
бөлінеді, өйткені бұл соммалар бухгалтерлік есепте бөлек көрсетілуі керек.
Конфигурация бухгалтерлік есепте өндірістік процестердің толығымен
көрсетілуіне есептелген. Ақпараттық базада кәсіпорынның бөлімшелері мен
материалды – жауапты адамдар арысандағы материалдық құндылықтардың орын
ауыстырулары, дайын өнімді және жартылай фабрикаттарды дайындау, өндірістік
қызмет көрсетулер, қондырғылардың тозуы, өндіріске кеткен тура және жанама
шығындар тіркеледі. Бухгалтерлік есепте өндірістік процестердің көрсетілуі
үшін қолданушылар құжаттарды енгізуі керек және әрбір құжат бойынша
автоматты түрде проводкалар қалыптастырылуы керек. Проводкалардың
реквизиттары құжаттардың реквизиттарына тәуелді көрсетіледі.
Құжаттардың көмегімен автоматты түрде қалыптасқан
проводкаларды проводкаларға арналған журналдың фрагментін ашып қарауға
болады.
Өндірісте материалдардың берілуі Талаптар – қосымшалар құжаттарының
көмегімен дайындалуы мүмкін, ал жұмыс күнінің ұзақтығында шығарылған дайын
өнім Бір сменадағы өндіріс есебі құжатында тіркелуі мүмкін (А.11 –
суреті).
Шығарылған өнімнің нақты өзіндік құнын анықтау үшін айдың аяғында
аяқталмаған өндірістің инвентаризациясы жүргізіледі, оның нәтижесі
ақпараттық базаға құжатпен енгізіледі, құжаттың атауы да солай –
Аяқталмаған өндірістің инвентаризациясы (А.12 – суреті). Бұл құжаттың
проводкалары бухгалтерлік есеп бойынша инвентаризациялау мәліметтеріне
сәйкес және ай бойына дайын өнім өндірісіне автоматты түрде сызылған
сәйкесінше материалдар туралы мәліметтерді түзетіп, аяқталмаған өндірістің
қалдықтарын әкеледі.
Егер кәсіпорынның құрамына бірнеше өндірістік бөлімшелер кіретін
болса, онда Бір сменадағы өндіріс есебі және Аяқталмаған өндірістің
инвентаризациясы құжаттары әрбір өндірістік бөлімше үшін енгізіледі.
Негізгі құралдардың есебі бойынша операциялар – түсуі, есепке
қабылдануы, модернизациясы, берілуі, сызылуы – сәйкес құжаттармен
тіркеледі. Алдын – ала қарастырылғандай, негізгі құралдар кәсіпорында әр
түрлі әдіспен пайда болуы мүмкін: оны сатып алу және ары қарай
эксплуатацияға енгізу нәтижесінде, құрылыс нәтижесінде, монтаж нәтижесінде.
Негізгі құралдарды сатып алу және монтажбен байланысты қосымша шығындарды
тіркеу мүмкіндіктері жасалған.
Негізгі құралдарды есепке алу кезінде ақпараттық базаға бухгалтерлік
есеп үшін және ары қарай амортизацияны санау үшін қажетті мәліметтер
енгізіледі. Көп жағдайда бухгалтерлердің негізгі құралдардың есебін жүргізу
мәселесі осымен аяқталады. Негізгі құралдар туралы мәліметтерді қарау
арнайы экрандық формада жүргізіледі (А.13 – суреті).
Негізгі құралдарды тіркеу кезінде оның бухгалтерлік есеп шоты және
амортизация шоты, материалды жауапты адам (МЖА), амортизация әдісі және
негізгі құралды тиімді пайдалану мерзімі көрсетіледі. Амортизацяның күрделі
әдістері қолданыла алады, ай бойына есептелген амортизайия соммасын бірнеше
шот арасында немесе аналитикалық есептің объектілері арасында бөлуге
болады. Маусымына байланысты қолданылатын негізгі құралдар үшін
амортизацияны есептеу графигін көрсетуге болады.
Негізгі құралдардың түсуімен, шығарылуымен және
қалыпының өзгеруімен байланысты шаруашылық операциялар сәйкес құжаттармен
енгізіледі. Материалды емес актив ғылыми – зерттеу жұмыстарының (НИОКР)
соңғы нәтижесі ретінде тіркелуі мүмкін, осы кезде осы жұмысқа кеткен
шығындар объектінің бастапқы құнында ескерілуі мүмкін. Материалды емес
активті есепке алған кезде, ақпараттық базаға материалды емес активтердің
бухгалтерлік есеп шоттарында көрінуі үшін және ары қарай амортизацияны
есептеу үшін қажетті ақпараттар енгізіледі (А.14 – суреті).
Еңбек ақыны және онымен байланысты санауларды есептеу ақпараттық
базаға сәйкес құжаттарды енгізу жолымен еңбек ақыны есептеудің
автоматтандырылған механизмінің көмегімен орындалады.
Еңбек ақыны есептеу функционалы автономдылықтың мәнді дәрежесіне ие.
Бұл бухгалтерлік және басқа да есептерде ақпараттың детальдану дәрежесі
талап етілмеуімен байланысты. Сондықтан, конфигурацияның басқа жүйелеріне
қарағанда еңбек ақыны есептеу жүйелерінің құжаттары бухгалтерлік
проводкаларды қалыптастырмайды, және сәйкесінше бухгалтерлік есепте
көрінбейді. Бухгалтерлік есепте жұмысшылардың санаулары мен ұстап қалулары
туралы мәліметтердің көрінуі үшін Регламенттелген есепте еңбек ақының
көрінісі құжаты арналған (А.15 – суреті).
Ұйымның қызметкерлеріне еңбек ақыны төлеу және салықтар мен
жарналарды бюджеттың шотына санау ақшалы құралдарды басқару жүйесінің
ақшалы құжаттарымен тіркеледі. Бұл жүйенің құжаттары үшін проводкалардың
автоматты түрде қалыптастырылуы алдын – ала қарастырылған, бұл бухгалтерлік
есепте жұмысшылар мен бюджет алдындағы қарыздарының өтелгені туралы
көріністі қамтамасыз етеді. Және де бухгалтерлік есепте нақты жұмысшылармен
өзара есептесудің қалпының өзгерісінің дұрыс көрінісі үшін төлеу
құжаттарында Төленуге қатысты еңбек ақы жүйесінің құжаттарына сілтеме
жасалуы керек, өйткені осы құжатта жұмысшылардың саны және оларға тиесілі
еңбек ақы мөлшері көрсетіледі (А.16 – суреті).
Бір ақпараттық базада бірнеше ұймның қызметінің есебін жүргізу
мүмкіндігіне байланысты 1С:8Бухгалтерлік кішігірім ұйымдарда
қолданылатындай, сонымен қатар күрделі ұйымдасқан құрылымы бар холдингтарда
да қолданыста бола алады.
3.3.2 1С – 1С:8 ӨКБ шешімі
Өндірістік кәсіпорынды басқару (ӨКБ) қолданбалы шешімі
кәсіпорынның негізгі бизнес – процестерін есепке ала отырып, қаржылы –
шаруашылық қызметінің көрінісі үшін бір ақпараттық кеңістік құрады.
Сонымен қатар бұл шешім сақталатын мәліметтерге кірісті шектейді.
Қолданбалы шешім (Б.1 – суреті) топтастырылған есептерді шешуге
жауапты жеке жүйелерге бөлінеді: ақшалаай құралдарды басқару жүйесі,
бухгалтерлік есеп жүйесі және т.б. (Б.2 – суреті). Осындай бөлінудің
өзіндік шарттары болады, ол осы қолданбалы шешімді түсінуді оңайлатады.
Қолданушылардың ағымдағы жұмысында жүйелер арасындағы айырмашылық
байқалмайды.
Холдингтік құрылымды кәсіпорындарда жалпы ақпараттық база,
холдингке кіретін барлық ұйымдарды өзіне кірістіре алады. Бұл есепті
жүргізудің еңбек сыйымдылығын, ақпараттың жалпы массивтерін әр түрлі
ұйымдармен қайта қолданылу есебінен түсіреді. Сондықтан барлық ұймдарда
басқарушылық және регламенттелген (бухгалтерлік және салықтық) есеп
жүргізіледі, бірақ регламенттелген есептілік ұйымдар бойынша жеке жасалады
[13].
Шаруашылық операцияны орындау факті бір рет тіркеледі және
басқарушылық, регламенттелген есептерде көрінісін табады. Ақпаратты
қайталап енгізу қажеттілігі жоқ. Шаруашылық операцияны тіркеу құралы болып
құжат табылады, және де жұмысты тездету үшін орын бойынша мәліметтерді
қою механизмі қолданылады, жаңа құжаттар алдында енгізілген құжаттардың
негізінде енгізіледі.
Қолданбалы шешімде әр түрлі есептердің мәліметтерінің
қатынасының келесідей принциптері қабылданған:
• басқарушылық, бухгалтерлік және салықтық мәліметтердің тәуелсіздігі;
• басқарушылық, бухгалтерлік және салықтық мәліметтердің
салыстырмалылығы;
• басқарушылық, бухгалтерлік және салықтық мәліметтер бойынша
міндеттердің және активтердің соммалық және сандық бағалануларының
сәйкестігі;
Ұйымдар бойынша регламенттелген (бухгалтерлік және салықтық) есеп
ұлттық валютамен жүргізіледі, бірақ басқарушылық есеп үшін ол уақытта жалпы
кез келген валюта таңдалып алына алады. Әр түрлі ұйымда бір ақпараттық
базада салық салудың әр түрлі жүйесі қолданылады: бір ұйымда – салық
салудың жалпы жүйесі, басқасында – оңайлатылғаны, салықтық және
бухгалтерлік есептің әртүрлі саясаты да қолданыла алады. Одан басқа,
ұйымның қызметінің жеке түрлеріне салық салудың жүйесі уақытша табысқа
бірлік салық ретінде қолданыла алады.
Басқарушылық және регламенттелген есептерді қосымша қаржылық
есептіліктің халықаралық стандарты (ҚЕХС) бойынша жүргізуге болады. Еңбек
сыйымдылығын түсіру мақсатында ҚЕХС бойынша есеп оперативті емес болып,
басқа есептердің мәліметтерін тасымалдауды қолданылу арқылы жүргізіледі.
ӨКБ шешімін өңдеген кезде ұйымды басқарудың қазіргі халықаралық
әдістемелері ескерілді (MRP II, CRM, SCM, ERP, ERP II және т.б. [14]),
сонымен қатар 1С фирмасымен және іскерлік қоғамдастықпен жиналған
өндірістік кәсіпорындарды сәтті автоматтандыру тәжірибелері де ескерілді.
Конфигурацияны жобалау және өңдеу кезінде ИТРП (өндірісті басқару) және
1С – Рарус компанияларының мамандары болды (ҚЕХС бойынша есеп).
Шешудің жалпы концепциясы 5 – ші суреттегі схемамен түсіндіріледі:
Сурет 3.6 1С:8ӨКБ жалпы концепциясы
Жоспарлау және басқарушылық есеп кәсіпорынның ішінде өңделген
корпоративті ережелер бойынша құрылады және кәсіпорындағы бизнес –
процестерді басқару үшін қажетті мәліметтерді алу үшін қызмет етеді.
Басқарушылық есеп – бұл басқаруды ақпараттық тұрғыда қолдайтын жүйе. Оның
регламенттелген жүйеден ерекшелігі, басқарушылық есептің міліметтері іште
ғана қолданылуға арналған. Оның басты мақсаты – басшыға дұрыс шешімдер
қабылдау кезінде көмек көрсету, сондықтан басқарушылық есептің мақсаты үшін
құрастырылған есептер толық болуы керек. Басқарушылық есепті өңдеу кезінде
конфигурацияда қазақстандық ұйымдардың автоматтандыру тәжірибелері
қолданылды, сонымен қатар ұйымды басқарудың негізгі әлемдік стандарттары,
тенденциялары және әдістемелері ескерілді [21].
Регламенттелген есепті жүргізудің принциптері көп жағдайда ұлттық заң
шығару органдарымен [1.2.4 п.] анықталады. Бұндай есепті жүргізудің
ережелері, мәліметтер құрылымына деген талаптар, есептілікті құрастыру
ережелеріне деген талаптар, есептіліктің құрамы мен форматына деген
талаптар барлық кәсіпорындар үшін ортақ болып табылады. Жүргізу ережелері
кәсіпорынның есептік саясатымен сақталады (Б.3 – суреті). Регламенттелген
есеп кәсіпорынға кіретін ірбір ұйым үшін жеке жүргізіледі. Регламенттелген
есептің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Дипломдық жобаның түсіндірме жазбасы 95 беттен, 58 суреттен, 26
кестеден, 1 қосымшадан тұрады.
БУХГАЛТЕРЛІК ҚЫЗМЕТТІ АВТОМАТТАНДЫРУ, ERP-ЖҮЙЕ, ҚҰЖАТ,
КОНФИГУРАЦИЯ, АҚПАРАТТЫҚ БАЗА, РЕГИСТРЛЕР, БУХГАЛТЕРЛІК ҚАЛДЫҚТАР,
ТРАНЗАКЦИЯ
Жобаның мақсаты: 1С:8Бухгалтерия және 1С:8УПП программаларының
базасында комплекстік бухгалтерия варианттарын зерттеу
Дипломдық жобада Қазақстандық нарықтағы жаңашыл комплекстік
ақпараттық жүйелердің анализі әр түрлі кәсіпорындардағы бухгалтерлік есеп
жүргізу спецификасымен анықталды.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1 Патенттік
ізденіс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ...
Сұрақтың қойылуы және патенттік ізденіс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2 Техникалық-экономикалық
негіздеме ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3 Жоба жағадйын
таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... .
3.1 Кәсіпорынның
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ...
3.2 Ұйымның бухгалтерлік есеп
ерекшелігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.2.1 Бухгалтерлік есептің негізгі
ұғымдары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .
3.2.2 Шоттар жоспары және проводкаларды
құрастыру ... ... ... ... ... ... . ... ... ..
3.2.3 Бухгалтерлік
баланс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ...
3.3 Қазақстан нарығында бар болатын шешімдерге
шолу ... ... ... ... ... ... ... .. ...
3.3.1 1С – 1С:8 Бухгалтерлік
шешімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.3.2 1С – 1С:8 ӨКБ
шешімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ..
3.3.3 Жүйе
шешімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ..
3.3.4 Шешімдерді
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... .
4 Бухгалтерлік бөлімшедегі ERP-жүйесінің
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... .
фрагментінің құрылымын
жасау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ...
4.1 ERP-жүйесінің жалпыланған
құрылымы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .
4.2 ERP-жүйесінің Бухгалтерлік есеп контуры (құрылымдық)
... ... ... ... ...
4.3 ERP-жүйесінің Бухгалтерлік есеп контуры (процестік)
... ... ... ... ... ... ..
5 ERP-ЖҮЙЕСІНІҢ ФРАГМЕНТІН ЖАСАУ (АВТОНОМДЫ ШЕШІМ) ... ..
5.1 1С:8 Бухгалтерлік конфигурациясын
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5.2 Нақты кәсіпорында 1С:8 БухгалтерияSQL
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...
конфигурациясын ары қарай өңдеу
5.2.1 Кәсіпорынның
ерекшеліктері ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ..
5.2.2 Мәліметтермен
ауысу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ...
5.2.3 Векселдік
қатынас ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ...
5.2.4
Сторнирлеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
6 ERP-ЖҮЙЕСІНІҢ ФРАГМЕНТІН ЖАСАУ
(КЕШЕНДІ
ШЕШІМ) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ..
7 1С: Бухгалтерлік жобасының 1с:8 ӨКБ
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..
бухгалтерлік бөлімінде миграциялық технологиясын жасау
7.1 Миграция технологиясының жалпы сипаттамасын
жасау ... ... ... ... ... ... ...
7.2 Бухгалтерлік тапсырмалар үшін жүйенің регистрлерін қалыпқа келтіру..
8 Алтернативті жобаларды конфигурациялаудың әдістемесін
жасау ... ... ... ...
8.1 Администратор үшін 1С:8 ӨКБ – ң конфигурациялау әдістемесін жасау..
8.2 Қолданушының жүйедегі жұмысының әдістемесін
жасау ... ... ... ... ... ... ...
9 Тәжірибелік
зерттеулер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ...
9.1 Зерттелетін жүйені сипаттау және мақсатын
қою ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
9.2 Ақпаратты жинау және тәжірибелер
жүргізу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
9.2.1 1С:8Бухгалтерлік жүйесінің өнімділігін
зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
10 Еңбек және қоршаған ортаны қорғау
бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
11 Экономикалық-ұйымдастырушылық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .
Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ...
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ..
Кіріспе
Бухгалтерлік есеп қазіргі кездегі кәсіпорынды басқарудың эффектілігін
анықтайтын факторлардың бірі болып отыр және оның енгізілуіне дұрыс қарау
кәсіпкерлікте үлкен табыстылыққа қол жеткіздіреді. Бухгалтерлік есептің
берілгендерін менеджерлар, экономисттер, қаржылық жобалау бөлімшесінің
қызметкерлері, өндірістік учаскілердің басшылары, сол сияқты инвесторлар,
аудиторлар, салық органдары қолданыла алады және бұл оның кәсіпорынды
басқару жүйесіндегі орнының ерекше екендігін көрсетеді. Өзімен шаруашылық
процестердің ақпараттық жүйесін білдіріп, бухгалтерлік есеп қазіргі кездегі
кәсіпорындарда үлкен номенклатурасымен, шаруашылық операциялар ағынының
үлкен тығыздылығымен, есептің берілгендерін өңдеу уақытына қойылатын қатаң
талаптармен сипатталады.
Қазақстанда қоғамдық өмірдің барлық жағына әсер ететіндей үлкен
экономикалық өзгерістер болып жатыр. Бұл өзгерістер, әсіресі, бухгалтерлік
есепті жүргізу әдістемесі облысында анық көрінген. Соңғы екі жылдың ішінде
осы облысқа қатысты, есепті жүргізудің әдістемесін толығымен өзгерткен екі
заңды акт қабылданды. Біріншіден, есептің жаңа Жобасы [7] қабылданды,
екіншіден, бухгалтерлік және салықтық есеп бөлінді. Бухгалтерге жүктелген
істер де арта бастады.
Бухгалтерлік есепті, сол сияқты аналитикалық және оперативті
есептерді қазіргі талаптар негізінде жүргізу ақпараттық технологиясыз
жүргізу мүмкін емес. Сондықтан кез келген кәсіпорында ерте ме, кеш пе
бухгалтерлік есепті автоматтандыру сұрағы туындайды. Басқарманың осындай
тенденцияға бей – жай көз қарасы бір қатар проблемаларға әкеледі. Мысалы,
құжаттардың жоғалуы немесе басшының қате сомма көрсетілген келісімге қол
қоюы. Нәтижесінде, басқарма осы немесе басқа да проблеманы шешудің
ұйымдасқан түрін табады – бухгалтерлік есепті автоматтандыру.
Бухгалтерлік есепті автоматтандыру арқылы ұйымның алдында тұрған бір
қатар аталмыш тапсырмаларды [9] орындауға болады:
• тапсырманы орындауды автоматты бақылау есебінен басқарудың
эффектілігін қамтамасыз ету;
• білімді жіне ақпаратты эффектілі басқарудың, кірістің және жинақтаудың
жүйесін қолдау;
• кәсіпорынның ішкі айналымынан қағаз құжаттарын алып тастау;
• оперативті электронды архивтің бар болу есебінен қағаз құжаттарды
сақтауды арзандату және маңызды оңайлату;
Біздің елімізде Б. В. Алахов, В. Б. Ефетов и Ю. П. Максимов – тің
[10] жұмыстарымен бухгалтерлік есепті автоматтандыру үшін программалық
қамсыздандырулар жасалып жатыр. Бұл облыстағы өзгерулер ескерілген,
біріншіден, заң шығару органдарындағы тұрақты өзгертулерге байланысты,
екіншіден, ақпараттық технология облысындағы прогресске байланысты.
Қазіргі кездегі бухгалтерлік есептің жүйелері өз іштеріне кәсіпорынның
административті қызметінің барлық учаскілерін қамтитын бухгалтерлік және
аналитикалық есепті жүргізудің құралдарын қосады.
Қазіргі кезде қолданылатын кешенді ақпараттық жүйені құру
концепциялары [11, 12] кәсіпорынды автоматтандыру ұғымын кеңейту және тек
қана регламенттелген (бухгалтерлік және салықтық есеп) есептерді эффектті
жүргізуді емес, сонымен қатар есептің біріншілік, қоймалық, басқарушылық
және басқада есеп түрлерін жүргізуді рұқсат етеді. Шаруашылық
операцияларды процестер – бизнесі[1] механизмі арқылы сипаттау әр бір
қызметкерлерге дейін бөліну функциясын шектетеді, бұл жағдай жалпы
кәсіпорынның жұмыс істеу эффектілігін арттырады. Қазіргі кездегі ERP-
жүйелері енді тек қана функционалды таратылған модульдердің жиыны емес, ал
кәсіпорынның ресурстар есебінің жалпы көп функциялы жүйесі.
Қазақстандық нарықта басқаруды және есепті авоматтандыру
тапсырмаларын шешуге арналған программалық өнімдердің ішіндегі ең үздік
жүйесі 1С:Кәсіпорын [13] 1С фирмалары, бұл өзіне өндірістік және сауда
– саттық кәсіпорындар үшін шешімдерді, қаржылық жоспарлауды, бухгалтерлік
есепті жүргізудің өнімдерін (1С:Бухгалтерлік), еңбек ақыны есептеуді
және кадрлық есепті, сонымен қатар бюджеттік ұйымдар үшін шешімдерді, әр
түрлі салалық және мамандандырылған шешімдерді қосады.
Бірақ алдыңғы уақытта тек қана бухгалтерлік есеп автоматтандырылған
болса, мысалы, 1С:Бухгалтерлік 8.0 қолданылса, онда кәсіпорынды басқаруды
автоматтандыру ERP- жүйесінде [14] кедергілермен байланысты. Берілген
жұмыста осы сияқты проблеманы шешу әрекеті жасалып жатыр, ал негізінде
1С:8Бухгалтерлік және 1С:8УПП (өндірістік кәсіпорынды басқару) жүйелерінің
базасында келесідей тапсырмалар орындалуы тиіс:
• 1C:8 Бухгалтерлік SQL (автономды шешім), 1С:8УПП SQL (бухгалтерлік
ERP фрагменті ретінде) өнімдерінде автоматтандырылған кешенді
бухгалтерияның баламалық нұсқауларын зерттеу;
• өңделген жобаларды тұрақтылыққа (жұмыстың тоқтамауы), өткізгіштілік
қасиетіне (Рс) және арыздарға қызмет көрсету циклына (Тц) зерттеу;
• 1С:8Бухгалтерлік -- 1С:8УПП (бухгалтерия бөлімінде) миграция
технологиясын өңдеу;
Тақырыптың өзектілігі жаңа, бірақ талап етілетін 1С:8 кәсіпорын
платформасының базасындағы жүйелер үшін ұсынылып отырған миграция
технологиясының бірегейлігі, кәсіпорынға 1С:8 УПП жүйесін енгізген кезде
өңделген шешімдерді мақсатқа сай қолданылу. Өңдеушілерге еңбек
сіңіргіштікке және орнатылған тілге [16] бейімделу сияқты бір қатар
қиындықтарды туғызатын 1 :8 УПП регистрлерінің механизмдерін қарастыру
тақырыптың өзекті мәселесі болып табылады.
1 Патенттік ізденіс
Сұрақтың қойылуы және патенттік ізденіс
Тапсырма
Дипломдық жобалау барысында патенттік-ақпараттық зерттеулер жүргізуге
арналған
Дипломдық жоба тақырыбы – Жеке кәсiпорынның 1С:8 бухгалтерия
программасында автоматтандырылған кешендi бухгалтерия жүйесiн жасау
Ізденістің басталуы 01.01.2000 г. Аяқталуы 1.06.2005 г.
Жетілділіретін программалық қамсыздандырудың қысқаша сипаттамасы –
Мемлекеттік және мемлекеттік емес мекемелердің электронды құжат алмасуын
және бухгалтерлік есеп процесін автоматтандыру.
Кесте 1.1
Іздеу нысаны Ақпаратты ІзденісКлассификациялық Іздеу Ізденіс
(оның құраушыіздеу жүргізуиндекстер МКИ, уақыты жүргізілетін
бөліктері) мақсаттары елдері НКИ, УДК ақпарат
көздерінің
атаулары
1 2 3 4 5 6 7
Мемлекеттік Ақпаратты-анықКазақ-с621.5 А23С9121999-200Офиц.бюлл.
және тамалық тан 5 Изобрете-ни
мемлекеттік үрдісте жұмыс Ресей я -М: НПО
емес істейтін АҚШ Поиск
мекемелердің кәсіпорындар (200-2005).Р
электронды дың еф информ.
құжат құжат алмасуды
алмасуын жәнеавтоматтан
бухгалтерлік дыратын
есеп процесінпрограммалық
автоматтандырқамсыздандыруд
у жүйесі ың техникалық
Турбо шешімдерін
Бухгалтер анықтау,
Кесте 1 жалғасы
1 2 3 4 5 6 7
Изобретениястр
ан мира.Вып.
105
(МКИ).-М.ВНИИТИ
(2000-2002)
Офиц.бюлл.
Промыш-ленная
собствен-ность
-Алматы:Каз
Патент
(2001-2004).
Офиц.бюлл.
Открытия и
изобрете-ния -
М.:
ВНИИПИ
(2002-2004)
Анықтама
Іздеу нысанын патенттік және ғылыми-техникалық
әдебиеттер бойынша зерттеу туралы
Диплом жобасының тақырыбы -Жеке кәсiпорынның 1С:8 бухгалтерия
программасында автоматтандырылған кешендi бухгалтерия жүйесiн жасау
Іздеу тереңдігі: 2001 жылдан 2006 жылға дейін
Іздеу төмендегі диплом жобасын орындау барысында зерттелген материалдар
бойынша жүргізілді
Кесте 1.2 Зерттеу нысандары
Іздеу Іздеу Сыныптау Іздеу Ғылыми-технПатенттік құжаттар
нысаны мемлекет-теиндекстерітөмендегі ика-лық атаулары номерлері
(оның рі (МКИ, НКИ,мекемелер-діқұжаттар, және басылу
құрам-дық (Қазақстан-МКПО, УДК)ң қорлары шығу күнінің белгісі,
бөлшек-тернан бастап) бойынша күні-нің қаралған жылдың
і) жүргізілді белгісі, белгілері
библиографи
ялық
мемлекет-те
р,
қарал-ған
жыл-дың
белгілері
МемлекеттіКазақ-стан 621.5 Cемей www.kazpateРесми бюллетень
к және Ресей А23С912 облыстық nt.kz “Промышленная
мемлекеттіАҚШ Ғылыми-техниwww.fips.ruсобственн ость”
к емес калық Алматы Казпатент
мекемелерд кітапханасыб (1998-2005)
ің ойынша Официальный
электронды жүргізілді бюл-летень
құжат “Открытия,
алмасуын изобретения” М.:
және ВНИИПИ (1996-2000)
бухгалтерл Официальный
ік есеп бюллетень
процесін “Изобретения”.
автоматтан М.:НПО “Поиск”
дыру (2000-2005)
жүйесі “Официальный
Турбо бюллетень
Бухгалтер Российского
агентства по
патентным и
товарным зна-кам.
“Изобрете-ния,
полезные модели”
М.: ФИПС
(1998-2005)
Кесте 1.3 Патенттік зерттеулер жүргізу барысында зерттелген және ішіне
аналогтар кіретін патенттік құжаттар
Іздеу Табылған аналогтар
нысаны
(оның
құрамдық
бөлшекте-рі
)
Мемлекет, Өтініш берушінің Техникалық шешімнің Техни-калы
қорғау аталуы, мемлекет мәні: оны жасау қ шешімді
құжаттары-ныөтініш номері, мақсаты (өнертабыстық жобала-нат
ң түрі және басылымдылық күнніңпайдалы моделдің ын техника
номері, белгісі, сипаттамасы бойынша) ныса-нында
сыныптау басылу күннің қолда-ну
индекстері белгісі мүм-кінділ
(ХПС, ҰПС, ігі немесе
УОЖ) қолдан-бау
себебі
МемлекеттікРесей Мәскеу мемлекеттік Корпоративті Қолдану
және Патент университеті инфрақұрылымды мүмкіндігі
мемлекеттік№ Ғ 112 K ө.№652357952345 шығаруға, құжаттармен бар,
емес 100, 112 приор. 12.10.2000 бірге жұмыс істеу жәнесебебі:
мекемелерді басыл. 02,03,2001 басу, мекемедегі көп
ң тұтынушыларға тарату қара-жатты
электронды мүмкіндігін береді. қажет
құжат Корпоративті жүйедегі етпейді,
алмасуын ҚЭБ стандартты, яғни
және мекемедегі басу құжатытиімді
бухгалтерлі болып табылады. Бірақ
к есеп бұл ережеге сай
процесін белгілі бір
автоматтанд индустрияға немесе
ыру жүйесі қысқа көлемді
Турбо есептерге ғана
Бухгалтер арналған
Кесте 1.4 Патенттік ізденіс және аналогтарды іздеу барысында зерттелген
ғылыми-техникалық құжаттар
Іздеу нысаныТабылған аналогтар
(оның
құрамдық
бөлшек-тері)
Авторлар, Басқа Техникалық Техникалық
ақпарат органдар-дың шешімнің ше-шімді
көздерініңатауы, шығарғанмәні және оны жобала-натын
атаулары ел жасау техника
мекеме-нің мақсаты объектісінде
атауы, (өнертабыстың қолданумүмкін-діг
шығару жы-лы, пайдалы модельдың і
номері, осы не қолдан-бау
беттері. басылымда берілгенсебебі
сипаттамасы
бойынша
Мемлекеттік Ресей www.firs.ru Корпоративті Қолдану
және Патент www.kazpatent.kинфрақұрылымды мүмкіндігі бар,
мемлекеттік № Ғ 112 K z шығаруға, себебі: көп
емес 100, 112 құжаттармен бірге қара-жатты қажет
мекемелердің жұмыс істеу және етпейді, яғни
электронды басу, мекемедегі тиімді
құжат тұтынушыларға
алмасуын тарату мүмкіндігін
және береді.
бухгалтерлік Корпоративті
есеп жүйедегі ҚЭБ
процесін стандартты,
автоматтанды мекемедегі басу
ру жүйесі құжаты болып
Турбо табылады. Бірақ
Бухгалтер бұл ережеге сай
белгілі бір
индустрияға немесе
қысқа көлемді
есептерге ғана
арналған
Қорытынды
Диплом жобасын орындау барысында жүргізілген
патенттік зерттеулер бойынша
Диплом жобасының тақырыбы – -Жеке кәсiпорынның 1С:8 бухгалтерия
программасында автоматтандырылған кешендi бухгалтерия жүйесiн жасау
Іздеу тереңдігі: 2001 жылдан 2006 жылға дейін
1. Патенттік зерттеулер жүргізу алдында қойылған мақсаттарға
қол жетті ме? Жетпесе қандай себептерден?
- Мақсатқа қол жетті, ізденіске сай келетін ақпарат яғни аналогтар табылды.
2. Табылған (2 және 3 - кесте) аналогтардың қайсысы прогрессивтік
болады? № 2189623 патенті бойынша Турбо бухгалтер Ресей Патент № Ғ 112 K
100, 112 патенті бойынша анықталды.
Табылған “2 және 3- кесте” аналогтарының қайсысын жобаланатын техника
объектісінде қолдану пайдалы болады?!
- Патент № Ғ 112 K 100, 112 бойынша Бухгалтерлік есепті
автоматтандыратын Турбо Бухгалтер жүйесі анықталды
Диплом жобасында жобаланылатын техника объектісіне ұқсас техника
объектілерді сериялап шығаратын қандай еліміздегі және шет елдердегі
фирмалар табылды?
Ғылыми-техникалық және патенттік құжаттарды зерттеу кезінде
өндірістік микроконтроллерды шығаратын Қазақстан фирмалары табылған жоқ.
4. Жобаланатын техника объектісі бойынша өнертабысқа өтініш материалдарын
өңдеу қажет пе?
Өтініш материалдарын өңдеу қажетті деп ойлаймын, себебі дипломдық
жобада бухгалтерлік жұмыс орнын автоматтандыру қарастырылады.
2 Техникалық-экономикалық негіздеме
Әзірленген программалық қамсыздандыру ішкі офистерде бухгалтерлік
есептерге қолдану үшін арналған. Фирмадағы өңделетін ақпараттардың
көлемінің өсуіне байланысты құжатайналымның автоматтандырылған жүйесі
маңызды болып табылады.
Осы дипломдық жобада әзірленген программдық қамсыздандыру кіші
көлемді ұйымдардың құжатайналымының автоматтандырылған тапсырмаларын
шешеді. Өнім шығындарды және фирмалардағы құжаттармен жұмыс істеу (іздеу,
сақтау, орындалуды бақылау) уақытын азайтады. Сонымен қатар өнім барлық
жерде қолданыла алады.
Бухгалтерлік талдаудың әдістемесі программдық өнімнің бәсекелеге
жарамдығын бағалауға және оның күшті және әлсіз жақтарын бағалуға арналған.
Дұрыс жүргізілген анализ программдық өнімнің келешекте өңделу стратегиясына
және оның таралу стратегиясына әсер етуі мүмкін.
Кіші офис үшін әзірленген бухгалтерлік жүйенің толық таладуын
жүргізейік
Артықшылықтары:
– программдық өнімнің орнату және қолдану қарапайымдылығы.
– мәліметтерді бірнеш жыл бойы сақтау мүмкіндігі.
– мәліметтерді өңдеудің өзіндік технологияларын қолдануы.
– программдық өнімнің жеңіл модернизациялануы.
– жұмыс сапалы болу үшін өзіндік мүдделілік.
Кемшіліктері:
– программдық өнімді іске асыру үшін тек бір қолданушының жұмысын
іске асырады.
Мүмкіндіктері:
– сервистерді кеңейту;
– программдық өнімді басқа платформаларға көшіру мүмкіндіктері;
– өнім жұмысының масштабын кеңейту мүмкіндіктері;
– клиент-сервер технологиясының базасы негізінде көп қолданушы
жүйені құру мүмкіндігі
Өнімге әсер ететін қауіп факторлері табылмаған
Программдық өнімнің SWOT-анализін жүргізу нәтижесінде күшті жақтары
жіне бірнеше мүмкіндіктер анықталды. Программдық өнімнің қауіп факторлары
табылған жоқ. Осылайша өнеркәсіптің стратегиясы дұрыс таңдалған және
түзетулер қажет емес.
Программдық қамсыздандыруды әзірлеуге және шығындарды есептеу үшін
шығындар калькуляциясы бойынша іске асырылады. Өнімді шығару үшін шығындар
сметасы келесі экономикалық элементер арқылы құрылады:
материалдық шығындар; еңбекке төлеу фонды; әлеуметтік мұқтаждықтарға
аударымдар; амортизациялық аударымдар; қосымша шығындар; материалдық
шығындар
Бұл бөлім шығындардың келесідей тізімінен тұрады:
тікелей материалды шығындар; жанармайға шығындар; энергияға кететін
шығындар; байланыс қызметтеріне төлемдер; басқа ұйымдардың қызметін
қолдануға кеткен төлемдер.
Кеңсе тауарларына және энергияға шығындар қосымша шығындарға
қосылған.
3 Жоба жағадйын таңдау
3.1 Кәсіпорынның түрлері
Көптеген кәсіпкерлік сектордың кәсіпорындары экономикалық талдау
мақсатында бір қатар белгілері бойынша топтарға жіктеледі. Ең көп тарағаны
меншік түріне байланысты, көлеміне, қызметтің сипатына, салалық бұйымына,
өндірістегі басым болған факторға, заңға сүйенген беделіне байланысты
топтасуы [11].
Меншік түріне байланысты кәсіпорындар келесі түрде топтасады:
• Меншікті кәсіпорындар, олар не толығымен дербес түрде өмір сүре алады,
тәуелсіз фирмалар, немесе бірлестіктер және олардың құраушы бөліктері
ретінде. Меншікті фирмаларға мемлекеттің капитал үлесі бар фирмалар да
жата алады;
• Мемлекеттік кәсіпорындар, олардың басқарылуы мен капиталы толығымен
мемлекеттің қармағында (таза мемлекеттік, соның ішінде муниципальді)
немесе капиталдың үлкен бөлігі мемлекетте болып, оның басқаруында
шешуші роль атқаратын болса;
Көлеміне байланысты кәсіпорындар, 1 – ші суретте көрсетілгендей,
қызметкерлер саны мен сату көлемі бойынша кіші, орташа және ірі болып
топтасады.
Сурет 3.1 Кәсіпорындардың көлеміне баланысты топтастырылуы
Санына байланысты кіші кәсіпорындар басым болады. Қазақстанда
олардың қатарына жұмысшылардың сандары келесі көрсеткіштерден аспайтындарын
жатқызады: саудада және тұрмыстық қызмет көрсетуде – 30 адам, көтерме
саудада – 50 адам, ғылыми – техникалық салада, ауыл шаруашылығында – 60
адам, құрылыста және кәсіпорында – 100 адам.
Қызметтің сипатына қарай (өндірістік және бейөндірістік)
кәсіпорындардың топтастырылуы салаға жатуына байланысты топтастырылуына
жақын және олар өнеркәсіптік, ауыл шаруашылықты, сауда, көліктік, банктік,
сақтандырғыш және т.б. болып бөлінеді..
Кәсіпорынның осыдан басқа жарғылық капиталының мөлшері бойынша
топтастырылуы бар (2 – ші сурет).
Сурет 3.2 Кәсіпорынның жарғылық капиталының мөлшері бойынша топтастырылуы
Осы топтастырылулар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес іске
асырылады [5]:
• Жауапкершілігі шектеулі серіктестік (ЖШС) болып, жарғылық капиталы
құрушы құжаттардың мөлшері бойынша үлеске бөлінген бір немесе бірнеше
адаммен құрылған шаруашылық қоғам танылады.
• Акционерлік қоғам (АҚ) болып жарғылық капиталы акцияның санына
байланысты бөлінген коммерциялық ұйым танылады. Ашық АҚ – ның
минималды жарғылық капиталы – 1000 еңбек ақының минималды молшері
(МРОТ), Жабық АҚ – ның – 100 МРОТ.
• Коммерциялық емес ұйым (КЕҰ) болып, өзінің қызметінде пайда табу
негізгі мақсаты болып табылмайтын және пайда бола қалған жағдайда
қатысушылар арасында бөлінбейтін ұйым танылады. КЕҰ – ның меншікті
жарғылық капиталы болмайды, бірақ өз меншігінде немесе басқаруда бір
қатар беделі болады.
3.2 Ұйымның бухгалтерлік есеп ерекшелігі
3.2.1 Бухгалтерлік есептің негізгі ұғымдары
Бухгалтерлік есепті жүргізген кезде келесі ұғымдармен операция
жасайды:
• ұйымның жетекшісі – ұйымның атқарушы органының жетекшісі немесе
ұйымның жұмыстарын жүргізуге жауапты адам;
• синтетикалық есеп – бухгалтерлік есептің синтетикалық шоттарында
жүргізілетін белгілі – бір экономикалық белгілері бойынша мүліктің
түріне байланысты, міндеттерге және шаруашылық операцияларға
байланысты бухгалтерлік есептің жалпы мәліметтерінің есебі;
• аналитикалық есеп - әр бір синтетикалық шоттың ішінде мүлік, міндеттер
және шаруашылық операциялар туралы бөлшекті ақпараттарды топтастыратын
жеке, материалдық және басқа аналитикалық шоттарда жүргізілетін есеп;
• бухгалтерлік есептің шоттар жоспары – бухгалтерлік есептің
синтетикалық шоттарының жүйеленген тізімі;
• бухгалтерлік есептілік – бухгалтерлік есептің мәліметтері негізінде
құрастырылатын ұйымның қаржылық және мүліктік жағдайы туралы және оның
шаруашылық қызметінің нәтижелері туралы мәліметтердің бірегей жүйесі;
Қазақстан Республикасының заңына [5] сәйкес ұйым мүліктік, міндеттер және
шаруашылық операциялардың бухгалтерлік есебін шоттардың жұмыс жобасына
қосылған бухгалтерлік есептің өзара байланысты шоттарында екі жазбалы
жолмен жүргізеді.
Аналитикалық есептің мәліметтері синтетикалық есептің шоттары бойынша
айналымдарға және қалдықтарға сәйкес болуы керек. Бухгалтерлік есеп келесі
негізгі мәселелерді шешеді:
• бухгалтерлік есепті қолданушыларға қажетті ұйымның қызметі және оның
мүліктік жағдайы туралы толық және нақты ақпаратты қалыптастыру;
• шаруашылық операцияларды ұйымдастыруды жүзеге асырар кезде және
мақсатқа сай материалдық, еңбек және қаржылық ресурстарды нақтыланған
нормалар, нормативтер мен жүйелерге сәйкес Қазақстан Республикасының
заңдарын сақтауды бақылау үшін бухгалтерлік есептілікті қолданушыларды
қажетті ақпаратпен қамтамасыз ету;
• ұйымның шаруашылық қызметінің кері нәтижелерін болдырмау және ішкі
шаруашылықты резервтерді шығару, олардың қаржылық тұрақтылығын
қамтамасыз ету;
3.2.2 Шоттар жоспары және проводкаларды құрастыру
Шаруашылық қызметтің мүлігінің, міндеттерінің және
факторларының бухгалтерлік есебі шоттардың жұмыс жобасына қосылған
бухгалтерлік есептің өзара байланысты шоттарында екі жазбалы жолмен
жүргізеді. Есеп пен есептіліктің және қазіргі кездегі талаптарға сай
бухгалтерлік есептерді жүргізуүшін қажетті, құрамында синтетикалық және
аналитикалық шоттары бар бухгалтерлік есеп шоттарының жұмысшы жобасы ҚР –
ның Қаржы министрлігімен бекітілген бухгалтерлік есептің шоттар Жоспар
негізінде ұйыммен бекітіледі. Кәсіпорынның қаржылық – шаруашылық қызметінің
бухгалтерлік есебінің шоттар жоспары – қолданылуы бойынша нұсқаулығы
қосылған субшоттар мен синтетикалық шоттардың жүйеленген тізімі [18].
Бухгалтерлік есептің шоттары шаруашылық операциялардың есептің
нысанасының қалпына әсерін қалай тигізетінін жүйелі көрінісін алу үшін
арналған. Шоттар Т – түріндегі кестені білдіреді, оның сол жағы дебет деп
аталады және Д әрпімен белгіленеді, ал оң жағы кредит және К әрпімен
белгіленеді. Шоттар мүліктің әрбір түрінің, капиталдың, қаржылық
міндеттердің қозғалысының есебін жүргізу үшін ашылады.
Шоттардың корреспонденциясы - шаруашылық операциялар кезіндегі шоттар
арасында туындайтын байланыс. Шоттар арасындағы байланысты жазбалы түрде
кескіндеу бухгалтерлік проводка деп аталады [18]. Проводканың схемалық түрі
3 – ші суретте көрсетілген.
Сурет 3.3 – Бухгалтерлік проводка: Д – дебет, К – кредит
3.2.3 Бухгалтерлік баланс
Бухгалтерлік баланс – бұл шаруашылық құралдар (актив) мен олардың
қайнарлары (пассив) туралы мәліметтер беретін белгілі - бір мерзімдегі
ұйымның ақшалай көрініс қалпы бойынша ұйымның қаржылық және мүліктік
жағдайын көрсететін көрсеткіштер жүйесі.
Бухгалтерлік есеп туралы заңмен және бухгалтерлік есепті жүргізу
бойынша ережелермен бухгалтерлік есепті және есептілікті жүргізудің жалпы
әдістемесі [6] бекітілді. Бірақ, көп жағдайда ұйымның қызметінің сипатына
байланысты өндірістік және бейөндірістік (бюджетті, коммерциялық емес)
ұйымдарда бухгалтерлік есепті жүргізудің айырмашылықтары бар.
Барлығынан бұрын, бұл қаржылық ұйымдардың ҚР – ның Қаржы
министрлігімен бекітілген шоттарының [7] негізгі жоспардан шегінуі.
Сонымен қатар, олардың шоттар жоспарында Негізгі өндіріс, Құраушылармен
есептесу, Жарғылық капитал және басқада шоттар жоқ. Шоттардың субшоттар
бойынша бөлінуі де бар.
Бюджетті ұйымнан басқасының барлығы құрылтайшылық құжаттарға сәйкес
жылдық бухгалтерлік есептілікті ұйымға қатысушыларға немесе мүлік иесіне,
сонымен қатар мемлекеттік статистиканың жергілікті органдарына тапсырады.
Мемлекеттік және муниципальды унитарды ұйымдар бухгалтерлік есептілікті
мемлекеттік мүлікті басқару міндеті жүктелген органдарға тапсыра алады.
Есептілікті тапсыру периодтылығына да көп көңіл бөлінеді, оның
ішінде: бюджетті ұйымдар жоғары органдарға белгіленген мерзімде айлық, үш
айда бір (кварталдық) және жылдық бухгалтерлік есептілікті тапсырады.
Қоғамдық ұйымдар (бірлестіктер) және олардың құрылымдық бөлімшелері
бухгалтерлік есептілікті жылдық есептің нәтижелері бойынша есептілікті
жылына бір рет қана, келесідей оңайлатылған түрде тапсырады:
• бухгалтерлік баланс;
• кіріс пен шығын туралы есеп;
• алынған құралдарды мақсатқа байланысты қолданылу есебі;
Осыған қоса барлық ұйымдар үшін есептілік жыл 1 – ші қаңтардан 31 – ші
желтоқсанға дейінгі уақыт болып табылады.
Есепке алынатын алғашқы құжаттардың да айырмашылықтары болады. Негізгі
реквизиттердің арасында:
• құжаттың атауы;
• құжатты құрастырған уақыт;
• құжатты құрастырған ұйымның атауы;
• шаруашылық операцияның мазмұны;
• шаруашылық операцияны өлшеудің натуралды және ақшалай көрінісі;
• шаруашылық операцияларды орындауға және оның дұрыс көркемделуіне
жауапты қызметшілердің аттары;
• көрсетілген адамдардың жеке қол таңбалары – бухгалтердің қол
таңбасының болмауы рұқсат етіледі (кіші коммерциялық ұйымдарда
бухгалтерлік есепті ұйымның басшысы жүргізуі рұқсат етілген);
Жоғарыда айтылғандардың барлығы схемалық түрде 5 – ші суретте
көрсетілген. Онда коммерциялық және бюджеттік ұйымдардың бухгалтерлік
есептерінің жалпы және әр түрлі аспектілері көрсетілген.
Сурет 3.4 Ұйымдардағы бухгалтерлік есептің топтастырылуы (қызметтің
сипатына байланысты)
3.3 Қазақстан нарығында бар болатын шешімдерге шолу
3.3.1 1С – 1С:8 Бухгалтерлік шешімі
1С фирмасының бірден – бір кең таралған шешімдерінің бірі
1С:8Бухгалтерлік болып табылады, ол коммерциялық қызметтің кез келген
түрін: көтерме және бөлшектік сауда, комиссиялық сауда, қызмет көрсету,
өндірісті орындайтын ұйымдардың міндетті түрдегі есептілікпен
(регламенттелген) қоса, бухгалтерлік және салықтық есептіліктерін
автоматтандыруға арналған.
Бухгалтерлік есептің әдістемесі шаруашылық операцияның әр бір
жазбасының бухгалтерлік есептің шоттары бойынша сияқты, аналитикалық
есептің қажетті кесімі бойынша бір уақытта тіркелуін қамтамасыз етеді.
Қолданушылар есепті саясатты қалыптандыру шегінде есептің әдістемесін
басқара алады, жаңа субшоттар аша алады және аналитикалық есептің кесімін
жасай алады [19].
Егер бухгалтерлік қызмет кәсіпорындағы есепке толық жауапты болса,
мысалы, алғашқы құжаттарды жазу және сатудың себін қосқанда, онда
1С:8Бухгалтерлік кәсіпорынның бухгалтерлік қызметінің алдында тұрған барлық
мәселелерідің шешімін қамтамасыз етеді. 1С:Бухгалтерлікпен
автоматтандырылған облыс келесі схемамен көрсетілген (6 – шы сурет):
Сурет 3.5 1С:Бухгалтерлікпен автоматтандырылған облыс
1С:8 Бухгалтерлікте Сауданы басқару және Персоналды басқару және
олардың еңбек ақысы деген қолданбалы шешімдермен бірлесіп қолданылу
мүмкіндігі жасалынған, сонымен қатар мүмкіндік 1С:Кәсіпорын 8.0
платформасында да жасалған.
Жүйеге кіру және оны іске қосу әрекеттері А қосымшасында, А.1 -
суретінде көрсетілген.
Есепте шаруашылық операцияларды көрсетудің негізгі әдісі бухгалтерлік
есептің алғашқы құжаттарына сәйкес келетін конфигурация құжаттарын енгізу
болып табылады. Одан басқа, жеке проводкаларды енгізу рұқсат етіледі.
Проводкаларды топтастырып енгізу үшін типтік операцияларды қолданылуға
болады – қолданушымен тез және оңай қалыпқа келтірілетін автоматтандырудың
қарапайым құралы.
Құжаттарды қолданылу кезінде бухгалтерлік проводкалар құралады,
оларды тек қана проводкаларға арнналған журналдан көруге болады. Әрбір
проводканың құрылуын журналдан білу өте оңай: проводка жазуының үстінен
тышқанмен екі рет басып, берілген проводканы құруға негіз болған құжаттың
немесе операцияның формасын ашуға болады. Ол А қосымшасында, А.2 –
суретінде көрсетілген.
Бухгалтер проводкалардың журналын қолданыла отырып және
операциялардың немесе құжаттардың формасын шақыру жолымен осы немес басқа
проводкаларды түзете отырып бухгалтерлік есептің берілгендерімен жұмыс
істей алады. Бірақ, жақсы жұмыс істеп тұрған кәсіпорында кез келген
есептілік периодының ұзақтығында проводкалардың үлкен саны тіркеледі,
бухгалтерлік мәліметтермен жұмыстың бұндай әдісі рентабельді болмай
шығады.
Тауарлық – материалды құндылықтардың есебі (ТМҚ) ережеге сай,
ақпараттың үлкен көлемде өңделуін талап етеді. Сондықтан, 1С:8Бухгалтерлік
конфигурациясы мәліметтерді алудың автоматты механизмінің және басқа
құжаттардың негізінде екінші бір құжатты енгізу мүмкіндігінің (А.3 –
сурет), басқа қабылдаулардың (А.4 және А.5 - суреттері) көмегімен
қолданушының жұмысын максималды түрде жеңілдетеді.
Тауарлардың, материалдардың және дайын өнімнің есебі қарастырылып
отырған конфигурацияда ПБУ 501 Материалды - өндірістік запастардың
есебіне және оны қолданылудың әдістемелік нұсқауларына сәйкес жасалған
[19].
Тауарлық – материалды құндылықтардың түсуінің, ауысуының және
шығуының шаруашылық құбылыстары ақпараттық базаға сәйкесінше құжаттардың
енгізілуі арқылы тіркеледі. Осы жағдайда бухгалтерлік проводкалар автоматы
түрде қалыптасады, проводкалардың реквизиттері құжаттағы ақпараттар
негізінде толтырылады (А.6 – сурет).
Тауарлардың және қызметтің түсуі құжатын енгізу арқылы ТМҚ түсуін
тіркеген кезде, түсіп жатқан ТМҚ номенклатурасы Тауарлар қосымшасындағы
құжаттың кестелік бөлігіне саналады. (А.7 – суреті). Сонымен қатар,
кестелік бөлікті толтыру процесінде, қолданушыға әрбір номенклатуралы
позиция үшін конфигурация автоматты түрде бухгалтерлік есептің шоттарын,
салық есебінің шоттарын және кейбір басқа мәліметтерді бере алады. Бұл
мәліметтер конфигурациямен проводкаларды автоматты түрде қалыптастыру үшін
қолданылады. (А.6 – суреттін қараңыз).
Проводка Тауарлар қосымшасының кестелік бөлігінің әрбір жазбасы
бойынша қалыптасады. Проводканың дебетінің субконты (аналитикалық есеп
объектісі) ретінде Номенклатура анықтамалығынан Тауарлар кестелік
бөлігінің бір атаулы бағанасының элементі көрсетіледі. Осылайша, ТМҚ
аналитикалық есебі Номенклатура анықтамалығының негізінде жүргізіледі.
Бұл анықтамалықта тауарлық – материалды құндылықтардың атаулары және
басқада реквизиттары сақталған.
ТМҚ есебінің бухгалтерлік шоттарын орын бойынша автоматты турде алу
кезінде конфигурация ақпараттық базада сақталатын арнайы тізімнен сәйкес
келетін жазуды таңдайды (А.8 – суреті). Есептің шотын көрсету үшін орын
бойынша проводкада конртагент болып басқада ұқсас сізімнен сәйкес келетін
жазу таңдалады (А.9 – суреті).
Орны бойынша принципін қолданылуға сәйкес ТМҚ есебі бойынша
кәсіпорынның бухгалтерлері мен жұмысшылары арасында жұмысты келесі түрде
бөлуге болады.Бухгалтерлер жалпы әдістемелік басқаруды жүргізеді, ТМҚ
қозғалыс есебінің құжаттарына бухгалтерлік шоттарды қою үшін қолданылатын
тізімдерді толтырады және бақылау жүргізеді. (Және де конфигурацияда алдын
– ала толтырылған тізімдер бар). Ал, ТМҚ қозғалысының тіркелуіне жауапты
жұмысшылар (материалды – техникалық қаруландыру бөлімшелерінің
қызметшілері, өндірістік бөлімшелер және т.б) құжаттарды енгізеді, оларды
ТМҚ атауларымен және басқада реквизиттармен толтырады, одан кейін
бухгалтерлік проводкалар ережеге сай автоматты түрде қалыптасады [20].
Бухгалтерлік есептердің шоттарында ТМҚ синтетикалық есептерінен
басқа, конфигурация олардың түрлері бойынша аналитикалық есепті жүргізуді
қамтамасыз етеді – номенклатура позициясы (яғни Номенклатура
анықтамалығының элементі) және сақталу орны бойынша (қоймалар). Бұл ТМҚ
қозғалысын және бар болуан көрсететін бухгалтерлік есепті қалыптастыруға
көмектеседі.
Контрагентпен келісім туралы мәліметтер және есеп – қисаптың шарттары
ақпараттық базаға енгізілуі тиіс. Және де бір контрагентпен әр түрлі
есептесу шарты бар бірнеше келісім жасалуы мүмкін (А.10 – суреті).
Ақпараттық базада есеп – қисап құжатын тіркеген кезде
бухгалтерлік проводкалар автоматты түрде қалыптасады. Осы кезде
аналитикалық есеп мақсатында контрагент проводкада дебет немесе кредиттің
субконты ретінде көрсетіледі. Проводканың екінші субконты ретінде –
келісім, ал үшіншісі ретінде – есеп – қисап құжаты көрсетіле алады.
Конфигурация аналитикалық есепті есеп – қисап құжаттары бойынша
қолданушыларға оның қатысы жоқ кезінде де жүргізе алады, яғни келісімнің
сипаттамасында келісім бойынша есеп – қисап бүтінге детальдана алады. Егер
келісім үшін есеп – қисаптың нұсқауы шартты бірліктермен таңдалса, онда
курстық айырмашылықтарды анықтау үшін нақты бір есеп – қисапты құжаттқа
тіркелу қажет, осы кезде есеп - қисапты құжат ақпараттық базадан автоматты
түрде ФИФО әдісі бойынша алынады [18].
Құжаттардың соммасы автоматты түрде қарыздарды өтеуге және аванстарға
бөлінеді, өйткені бұл соммалар бухгалтерлік есепте бөлек көрсетілуі керек.
Конфигурация бухгалтерлік есепте өндірістік процестердің толығымен
көрсетілуіне есептелген. Ақпараттық базада кәсіпорынның бөлімшелері мен
материалды – жауапты адамдар арысандағы материалдық құндылықтардың орын
ауыстырулары, дайын өнімді және жартылай фабрикаттарды дайындау, өндірістік
қызмет көрсетулер, қондырғылардың тозуы, өндіріске кеткен тура және жанама
шығындар тіркеледі. Бухгалтерлік есепте өндірістік процестердің көрсетілуі
үшін қолданушылар құжаттарды енгізуі керек және әрбір құжат бойынша
автоматты түрде проводкалар қалыптастырылуы керек. Проводкалардың
реквизиттары құжаттардың реквизиттарына тәуелді көрсетіледі.
Құжаттардың көмегімен автоматты түрде қалыптасқан
проводкаларды проводкаларға арналған журналдың фрагментін ашып қарауға
болады.
Өндірісте материалдардың берілуі Талаптар – қосымшалар құжаттарының
көмегімен дайындалуы мүмкін, ал жұмыс күнінің ұзақтығында шығарылған дайын
өнім Бір сменадағы өндіріс есебі құжатында тіркелуі мүмкін (А.11 –
суреті).
Шығарылған өнімнің нақты өзіндік құнын анықтау үшін айдың аяғында
аяқталмаған өндірістің инвентаризациясы жүргізіледі, оның нәтижесі
ақпараттық базаға құжатпен енгізіледі, құжаттың атауы да солай –
Аяқталмаған өндірістің инвентаризациясы (А.12 – суреті). Бұл құжаттың
проводкалары бухгалтерлік есеп бойынша инвентаризациялау мәліметтеріне
сәйкес және ай бойына дайын өнім өндірісіне автоматты түрде сызылған
сәйкесінше материалдар туралы мәліметтерді түзетіп, аяқталмаған өндірістің
қалдықтарын әкеледі.
Егер кәсіпорынның құрамына бірнеше өндірістік бөлімшелер кіретін
болса, онда Бір сменадағы өндіріс есебі және Аяқталмаған өндірістің
инвентаризациясы құжаттары әрбір өндірістік бөлімше үшін енгізіледі.
Негізгі құралдардың есебі бойынша операциялар – түсуі, есепке
қабылдануы, модернизациясы, берілуі, сызылуы – сәйкес құжаттармен
тіркеледі. Алдын – ала қарастырылғандай, негізгі құралдар кәсіпорында әр
түрлі әдіспен пайда болуы мүмкін: оны сатып алу және ары қарай
эксплуатацияға енгізу нәтижесінде, құрылыс нәтижесінде, монтаж нәтижесінде.
Негізгі құралдарды сатып алу және монтажбен байланысты қосымша шығындарды
тіркеу мүмкіндіктері жасалған.
Негізгі құралдарды есепке алу кезінде ақпараттық базаға бухгалтерлік
есеп үшін және ары қарай амортизацияны санау үшін қажетті мәліметтер
енгізіледі. Көп жағдайда бухгалтерлердің негізгі құралдардың есебін жүргізу
мәселесі осымен аяқталады. Негізгі құралдар туралы мәліметтерді қарау
арнайы экрандық формада жүргізіледі (А.13 – суреті).
Негізгі құралдарды тіркеу кезінде оның бухгалтерлік есеп шоты және
амортизация шоты, материалды жауапты адам (МЖА), амортизация әдісі және
негізгі құралды тиімді пайдалану мерзімі көрсетіледі. Амортизацяның күрделі
әдістері қолданыла алады, ай бойына есептелген амортизайия соммасын бірнеше
шот арасында немесе аналитикалық есептің объектілері арасында бөлуге
болады. Маусымына байланысты қолданылатын негізгі құралдар үшін
амортизацияны есептеу графигін көрсетуге болады.
Негізгі құралдардың түсуімен, шығарылуымен және
қалыпының өзгеруімен байланысты шаруашылық операциялар сәйкес құжаттармен
енгізіледі. Материалды емес актив ғылыми – зерттеу жұмыстарының (НИОКР)
соңғы нәтижесі ретінде тіркелуі мүмкін, осы кезде осы жұмысқа кеткен
шығындар объектінің бастапқы құнында ескерілуі мүмкін. Материалды емес
активті есепке алған кезде, ақпараттық базаға материалды емес активтердің
бухгалтерлік есеп шоттарында көрінуі үшін және ары қарай амортизацияны
есептеу үшін қажетті ақпараттар енгізіледі (А.14 – суреті).
Еңбек ақыны және онымен байланысты санауларды есептеу ақпараттық
базаға сәйкес құжаттарды енгізу жолымен еңбек ақыны есептеудің
автоматтандырылған механизмінің көмегімен орындалады.
Еңбек ақыны есептеу функционалы автономдылықтың мәнді дәрежесіне ие.
Бұл бухгалтерлік және басқа да есептерде ақпараттың детальдану дәрежесі
талап етілмеуімен байланысты. Сондықтан, конфигурацияның басқа жүйелеріне
қарағанда еңбек ақыны есептеу жүйелерінің құжаттары бухгалтерлік
проводкаларды қалыптастырмайды, және сәйкесінше бухгалтерлік есепте
көрінбейді. Бухгалтерлік есепте жұмысшылардың санаулары мен ұстап қалулары
туралы мәліметтердің көрінуі үшін Регламенттелген есепте еңбек ақының
көрінісі құжаты арналған (А.15 – суреті).
Ұйымның қызметкерлеріне еңбек ақыны төлеу және салықтар мен
жарналарды бюджеттың шотына санау ақшалы құралдарды басқару жүйесінің
ақшалы құжаттарымен тіркеледі. Бұл жүйенің құжаттары үшін проводкалардың
автоматты түрде қалыптастырылуы алдын – ала қарастырылған, бұл бухгалтерлік
есепте жұмысшылар мен бюджет алдындағы қарыздарының өтелгені туралы
көріністі қамтамасыз етеді. Және де бухгалтерлік есепте нақты жұмысшылармен
өзара есептесудің қалпының өзгерісінің дұрыс көрінісі үшін төлеу
құжаттарында Төленуге қатысты еңбек ақы жүйесінің құжаттарына сілтеме
жасалуы керек, өйткені осы құжатта жұмысшылардың саны және оларға тиесілі
еңбек ақы мөлшері көрсетіледі (А.16 – суреті).
Бір ақпараттық базада бірнеше ұймның қызметінің есебін жүргізу
мүмкіндігіне байланысты 1С:8Бухгалтерлік кішігірім ұйымдарда
қолданылатындай, сонымен қатар күрделі ұйымдасқан құрылымы бар холдингтарда
да қолданыста бола алады.
3.3.2 1С – 1С:8 ӨКБ шешімі
Өндірістік кәсіпорынды басқару (ӨКБ) қолданбалы шешімі
кәсіпорынның негізгі бизнес – процестерін есепке ала отырып, қаржылы –
шаруашылық қызметінің көрінісі үшін бір ақпараттық кеңістік құрады.
Сонымен қатар бұл шешім сақталатын мәліметтерге кірісті шектейді.
Қолданбалы шешім (Б.1 – суреті) топтастырылған есептерді шешуге
жауапты жеке жүйелерге бөлінеді: ақшалаай құралдарды басқару жүйесі,
бухгалтерлік есеп жүйесі және т.б. (Б.2 – суреті). Осындай бөлінудің
өзіндік шарттары болады, ол осы қолданбалы шешімді түсінуді оңайлатады.
Қолданушылардың ағымдағы жұмысында жүйелер арасындағы айырмашылық
байқалмайды.
Холдингтік құрылымды кәсіпорындарда жалпы ақпараттық база,
холдингке кіретін барлық ұйымдарды өзіне кірістіре алады. Бұл есепті
жүргізудің еңбек сыйымдылығын, ақпараттың жалпы массивтерін әр түрлі
ұйымдармен қайта қолданылу есебінен түсіреді. Сондықтан барлық ұймдарда
басқарушылық және регламенттелген (бухгалтерлік және салықтық) есеп
жүргізіледі, бірақ регламенттелген есептілік ұйымдар бойынша жеке жасалады
[13].
Шаруашылық операцияны орындау факті бір рет тіркеледі және
басқарушылық, регламенттелген есептерде көрінісін табады. Ақпаратты
қайталап енгізу қажеттілігі жоқ. Шаруашылық операцияны тіркеу құралы болып
құжат табылады, және де жұмысты тездету үшін орын бойынша мәліметтерді
қою механизмі қолданылады, жаңа құжаттар алдында енгізілген құжаттардың
негізінде енгізіледі.
Қолданбалы шешімде әр түрлі есептердің мәліметтерінің
қатынасының келесідей принциптері қабылданған:
• басқарушылық, бухгалтерлік және салықтық мәліметтердің тәуелсіздігі;
• басқарушылық, бухгалтерлік және салықтық мәліметтердің
салыстырмалылығы;
• басқарушылық, бухгалтерлік және салықтық мәліметтер бойынша
міндеттердің және активтердің соммалық және сандық бағалануларының
сәйкестігі;
Ұйымдар бойынша регламенттелген (бухгалтерлік және салықтық) есеп
ұлттық валютамен жүргізіледі, бірақ басқарушылық есеп үшін ол уақытта жалпы
кез келген валюта таңдалып алына алады. Әр түрлі ұйымда бір ақпараттық
базада салық салудың әр түрлі жүйесі қолданылады: бір ұйымда – салық
салудың жалпы жүйесі, басқасында – оңайлатылғаны, салықтық және
бухгалтерлік есептің әртүрлі саясаты да қолданыла алады. Одан басқа,
ұйымның қызметінің жеке түрлеріне салық салудың жүйесі уақытша табысқа
бірлік салық ретінде қолданыла алады.
Басқарушылық және регламенттелген есептерді қосымша қаржылық
есептіліктің халықаралық стандарты (ҚЕХС) бойынша жүргізуге болады. Еңбек
сыйымдылығын түсіру мақсатында ҚЕХС бойынша есеп оперативті емес болып,
басқа есептердің мәліметтерін тасымалдауды қолданылу арқылы жүргізіледі.
ӨКБ шешімін өңдеген кезде ұйымды басқарудың қазіргі халықаралық
әдістемелері ескерілді (MRP II, CRM, SCM, ERP, ERP II және т.б. [14]),
сонымен қатар 1С фирмасымен және іскерлік қоғамдастықпен жиналған
өндірістік кәсіпорындарды сәтті автоматтандыру тәжірибелері де ескерілді.
Конфигурацияны жобалау және өңдеу кезінде ИТРП (өндірісті басқару) және
1С – Рарус компанияларының мамандары болды (ҚЕХС бойынша есеп).
Шешудің жалпы концепциясы 5 – ші суреттегі схемамен түсіндіріледі:
Сурет 3.6 1С:8ӨКБ жалпы концепциясы
Жоспарлау және басқарушылық есеп кәсіпорынның ішінде өңделген
корпоративті ережелер бойынша құрылады және кәсіпорындағы бизнес –
процестерді басқару үшін қажетті мәліметтерді алу үшін қызмет етеді.
Басқарушылық есеп – бұл басқаруды ақпараттық тұрғыда қолдайтын жүйе. Оның
регламенттелген жүйеден ерекшелігі, басқарушылық есептің міліметтері іште
ғана қолданылуға арналған. Оның басты мақсаты – басшыға дұрыс шешімдер
қабылдау кезінде көмек көрсету, сондықтан басқарушылық есептің мақсаты үшін
құрастырылған есептер толық болуы керек. Басқарушылық есепті өңдеу кезінде
конфигурацияда қазақстандық ұйымдардың автоматтандыру тәжірибелері
қолданылды, сонымен қатар ұйымды басқарудың негізгі әлемдік стандарттары,
тенденциялары және әдістемелері ескерілді [21].
Регламенттелген есепті жүргізудің принциптері көп жағдайда ұлттық заң
шығару органдарымен [1.2.4 п.] анықталады. Бұндай есепті жүргізудің
ережелері, мәліметтер құрылымына деген талаптар, есептілікті құрастыру
ережелеріне деген талаптар, есептіліктің құрамы мен форматына деген
талаптар барлық кәсіпорындар үшін ортақ болып табылады. Жүргізу ережелері
кәсіпорынның есептік саясатымен сақталады (Б.3 – суреті). Регламенттелген
есеп кәсіпорынға кіретін ірбір ұйым үшін жеке жүргізіледі. Регламенттелген
есептің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz