Тиімді саяси шешімдер қабылдау

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Саяси көшбасшылық

Қазақстанда, міне, осындай қат-қабат кереғар процестер жүріп жатыр. Алайда соңғы бағыттың болашағы үлкен, қарымы кең екені даусыз.

Кез келген елдің айбыны, мәртебесі, ұлттық рухының биіктігі, ішкі тұтастығы "ел бастаған - көсеміне, қол бастаған - батырға, сөз бастаған - шешеніне" байланысты екені - тарихта сан мәрте дәлелденген ақиқат. Ал көсемдікті де, шешендікті де, батырлықты да бір басына жинақтап бүкіл билік тұтқасын асқан шеберлікпен ұстаған асыл тұлғалар ел жүрегіне жол тауып, халықтың маңдайына біткен бағына айналған. Мәселен Абылай хан қазақ халқы үшін осындай дара туған көшбасы, елбасы, лидер болғаны белгілі.

Сондай-ақ кез келген әлеуметтік топтың, ұйымның және ұжымның өз көшбасысы, лидері болуы да заңды. Лидер - ағылшын сөзі, бізше аударғанда көшбасы, топ серкесі дегенді білдіреді. ЛИДЕР - ұйымның немесе шағын топтың беделді, қалғандарына сөзі өтетін, түрлі мәселелерді ұйымдастыруда, шешім қабылдауда, іске асыруда шешуші роль атқаратын мүшесі. Ал лидерлік деп дара кісінің немесе әлеуметтік топтың бір бөлігінің көшбасылық роль атқара отырып, бүкіл топтың іс-әрекетін бір арнаға салып, бағыттап отыруын айтады.

Саяси лидердің қазақша баламасы соңғы уақытта әртүрлі айтылып жүр: саяси партияның ұжымның қозғалыстың серкесі, көшбасы, саясаткер, қайраткер, елбасы деген ұғымдар бар. Біздіңше, осылардың ішінде көшбасы сөзі лидердің болмысына жақын келеді. Ал мемлекет басқарып отырған тұтас билік тұтқасына ие болып отырған көшбасшы - Елбасы деп атауға ылайық.

Саяси көшбасының негізгі атқаратын қызметі (функциялары) мыналар:

1) Қоғамның тұтастығын сақтау, топ немесе ұйым мүшелерін ортақ мақсаттар төңірегіне топтастыру,

2) Тиімді саяси шешімдер қабылдау.

3) Көпшілікті қабылдаған саяси шешімдерді іске асыруға жұмылдыру.

4) Бақылау, марапаттау және жазалау арқылы қоғамдық тәртіпті сақтап, көпшілікті заңсыздықтан қорғау.

5) Билік пен бұқараның арасындағы байланысты қамтамасыз ету.

Лауазымды қызмет иесі болу мен көшбасылық кбысші сәйкес келе бермейді. Әсіресе тоталитарлық гильдий жүйесі жағдайында көбінесе лауазым иесі шынайы көшбасы деңгейіне көтеріле алмайды. Мұнда лауазым иесі шағын селектораттың жоғарының ыңғайымен қызметке тағайындалып қойылатын болғандықтан, ол көп, ұйым мүддесін алып жүруші есебінде көрінбеуі мүмкін, Ал демократиялық қоғамда көшбасы топ ортасынан, жұрт арасынан табиғи жолмен суырылып шығып беделге ие болып, шиеленіскен талас, бәсеке үстінде элита құрамына кіретін болғандықтан, лауазым мен көшбасылық көп ретте қабысып біртұтастық танытады. Айта кететін тағы бір шындық - осы заманда лауазымға, бұқарлық ақпарат құралдарына сүйенбей, саяси көшбасы дәрежесіне көтерілу мүмкін емес. Қалай болғанда да әлеуметтік ортада, саяси қатынастар барысында қалыптасқан қолайлы жағдайлар саяси көшбасының даралануына өте қажет, бірақ жеткіліксіз шарт. Мұнда кісінің жеке басыаа тән ойынын сергектігі, білімдарлыгы, еркінің беріктігі, шешендігі, қайнаған қуаты, ұйымдастырушылық қабілеті, адамгершілігі, әр ортамен тіл табыса білуі, саяси көрегендігі сияқты қасиеттер өте үлкен роль атқарады.

Бұл ретте бүгінгі заманда өзінің саяси бет-әлпетінің айқындығымен дараланып, шынайы саяси көшбасы ессбінде танылған тұлғаларды ерекше атауға болар еді. Мәселен, Оңтүстік Африка республикасының қарадан шыққан тұңғыш президенті Мандела жиырма жыл бойы түрмеде отырды. Қамауда жатып-ақ расизмге қарсы күреске басшылық етті. Мандела бостандыққа шығысымен бірден президент тағына карай қадам басқанда, оның моральдық хақысын досы да, дұшпаны да тегіс мойындады. Немесе, ширек ғасыр бойы өз халқының басын құрау жолында арыстандай алысқан жанкешті қайраткер, Палестинаның тұңғыш президенті болып сайланған Ясир Арафатты бұл күнде кім білмейді? Ешкім де оны осы уақытқа дейін мемлекеті жоқ - көсем, әскері жоқ - қолбасы деп кемсіте алмады. aл ГФР-дің канцлері Гельмут Коль болса, Кеңестер одағының басынан бағы тая бастаған сәтті тамыршыдай тап басып, қан төгіссіз, қатты қимылсыз неміс халқының басын біріктіріп, екіге жарылған мемлекетті қайта қосып, іргесін бекітіп алды. Керісінше, кеше ғана "аттандап" саясатты ту ғып ұстап, халық наразылығын пайдаланып, сол толқынның күшімен мемлекет басына келген әзірбайжан Президенті Елшібей кездейсоқ адам екенін көрсетті, елге береке әкеле алмаған күйі басын арашалап өз жолымен кетті. Қысқасы, саяси көшбасы өз ойын жүзеге асыруға мүмкіндігі шектеулі болғанымен, мақсатына жету үшін бар білім: мен тәжірбиесін сарқа пайдаланатын тұлға болуы керек.

Ал Қазақстан Президенті Н. Э. Назарбаев болса, бүгінде үлкен саяси мектеп қалыптастырып отырған, сыртқы дүниеде де, өз отанымызда да ылайықты беделге ие болған саясаткер көшбасы. Ол алды-артын болжай білетін, саяси ұстамдылығы мол, caн ұлт өкілдерінің басын тоғыстырған мемлекетімізді шайқалтпай ұстап отырған, батыл шешімдерге сескенбей барып, сан-салалы реформалар жасауға білек сыбана кірісіп, елін бастаған, халқымыздың дамуына ой бостандығы, соз бостандығы ауадай қажет екенін терең сезінетін нағыз қайраткер екенін әбден танытты.

Саяси көшбасылар - сан алуан. Сондықтан оларды әртүрлі жіктерге бөліп, типологиясын жасауға болады. Ең әуелі, оларды басшы мен бағынущылар арасындағы қатынасқа орай авторитарлық және демократиялық саяси көшбасылар деп бөледі. Жалпы саяси лидерліктің жүйелі типологиясын жасаған М. Вебер болатын. Ол билік жүргізушілердің беделін негізге ала отырып мынадай типтерді жіктейді: 1) дәстүрлі көшбасылар (тайпа көсемі, монархтар) -олардың беделі қалыптасқан салт-дәстүрлерге сүйенеді; 2) рациональды - ашық, көшбасылар - демократиялық жолмен сайланғандар; 3) харизматикалық көшбасылар - бұқараның түсінігі бойынша ерекше дарын-қабілетке ие, тек басшы болу "маңдайына бұйырғандар". Харизма - жеке бас қабілетімен бірге, көшбасыны көсем ретінде қолпаштап, көтеру арқылы да жасалады. Харизматикалық лидер ретінде Ленинді, Сталинды, Ким Ир Сенді, Фидель Кастроны атауға болады. Харизманы орнықтыру барысында жеке басқа табыну - көсемнің тарихи ролін шектен тыс асыра бағалау - қалыптасуы мүмкін.

Америка саясатшысы Р. Тэкер билік жүргізу механизмін негізге ала отырып саяси көшбасыларының басқаша типологиясын жасайды: көшбасы-реформатор, көшбасы-консерватор және көшбасы-революционер.

Сондай-ақ осы күнгі саясаттануда саяси көшбасылардың төрт түрлі сипатын жинақтап көрсету көп тараған; ту ұстаушы -мызғылықты идеал, арман жетелеген, соған бұқараны еліктіріп жұмылдыра алатын көшбасы (Ленин, Хомейни) ; қызметші - халық атынан көпшілік мүддесін қорғауға ұмтылып, іс-әрекет жасайтын көшбасы; саудагер - идеялары мен жоспарларына азаматтарды қызықтыра отырып, өз жағына оларды тартып алу қабілеті бар көшбасы; өрт сендіруші - қоғамның ең көкейтесті мәселелерін алдыға тартып өз қызметіне негіз ететін көшбасы, оның іс-әрекеті нақты жағдайлардан туындап жатады. Әрине бұл төрт сипат өмірде таза күйінде кездесе бермейді.

Тақырып соңында бюрократияның мән-мағынасына, оның билік тұтқасына қатысына қысқаша тоқталайық. Бюрократия - француз тіліндегі жасыл стол, кеңселік билік деген сөзден шыққан. БЮРОКРАТИЯ - қоғамдағы әлеуметтік ұйымдардың ерекше түрі, тағайындалатын қызметкерлер тобы. Оның басты міндеті - билік тұтқасы қабылдаған саяси шешімдерді іске асыруды ұйымдастырып, реттеп-кадағалау. Бюрократия қоғам күрделіленуше, оның ұйымдасу дәрежесінін өсуіне байланысты пайда болады. Сондықтан да ол кез келген мемлекеттік биліктің, басқарудың атрибуты болып табылады. Оның негізгі белгілері мыналар: - 1) әкімшілік мекемелерінің іштей иерархиялық тәуелдікте болуы, жоғары буын төменгінің іс-әрекетін накты қабылдап отырады; 2) бюрократия құрамындағы әр мекеменің, ор шенеуніктің өзіие ғана жүктелген қызмет түрінің болуы, 3) қызметкер сайланбаңды, тағайындалады, соған орай енбекақы алады және тиісті жеңілдіктермен, артықшылықтармен пайдаланады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.