Глобализацияның негізгі қасиеттері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

Кіріспе 3
Глобализацияның негізгі қасиеттері, оң және теріс әсерлері 4
Ұлттық қауіпсіздік немесе Қазақстанның мемлекеттік тұтастығы 6
Қауіпсiздік мәселесі: Қазақстан ұлттық қауіпсіздік факторлары. 8
Қорытынды 11
Қолданылған әдебиеттер тізімі 12

Кіріспе

Глобализация мәселесі күрделі де жан-жақты талдауды қажет ететін
құбылыс. Оның экономикалық, саяси, әлеуметтік, мәдени, рухани астарлары
бар. Қазіргі кезде глобализация үрдісіне деген көзқарас әртүрлі. Оны
біреулер қолдаса, екінші біреулер оған қарсы шығуда. Қалай болғанда да
әлемдік экономикадағы ғаламдық үрдіске жүктелген адамзат сенімі, бүгінде
толық ақталмауда. Ұлттық экономика мен әлемдік экономика арасындағы
қайшылықтардың күшейгені соншалықты олар, шешімі күрделі мәселелерді
дүниеге әкелуде. Бұл қайшылықтардың салқыны экономикада ғана емес, сонымен
қатар, қоғамның рухани саласында да байқалуда. Ұлттардың ғасырлар бойы
жинаған рухани құндылықтары әлемдік мәдени глобализация алдында өзінің бет-
бейнесінен айырылудың сәл алдында қалуда. Әлемдік ақпараттық құралдар мен
технологияның, қоғам өмірінде белсенді күшке айналуы ұлттық мемлекеттер
тарапынан қарсылықтарға кез болуда.
Глобализацияның елеулі қасиеттерінің бірі адамзат өмірінің барлық
салаларына әсер етуші ақпараттық революцияның орын алуы байқалады. Осылайша
глобализация ғылыми-теориялық пайымдауды қажет ететін кешенді процесс болып
табылады.
Әсіресе осы тұрғыдан глобализацияның ұлттық қауіпсіздікке әсері
жөнінде ой-пікір зерделеу Қазақстан тәрізді жас мемлекет үшін өте маңызды.
Глобализация процесінен бой тасалап қалу мүмкін емес кезеңде ұлттық
қауіпсіздікті қалай сақтап қала аламыз деген өте өзекті мәселе туындайтыны
анық. Ендеше осы мәселе төңірегінде ой өрбітуімізге тура келетіні айдан
анық. Глобализацияның оң тұстары да баршылық (байланыстардың өсе түсуі,
ақпараттар мен тауарлардың ағынының үдей түсуі, шетелдік инвестициялар
ағыны). Ал теріс әсерлеріне стандарттау үрдісінің кең етек алуы, ұлттық
және этникалық айырмашылықтардың біртіндеп азайя түсуі, ұлттық мемлекеттер
шекараларының мейлінше ашыла түсуі жатады. Мәселенің түп төркіні де осында.
Өйткені глобализацияның қарама-қайшылық табиғатын терең зерттей отырып оның
кері әсерлерін төмендете алып, ал оң салдарларының әсерін арттыра білу
ауадай қажет болуда.
Сонымен қатар глобализация кезеңінде ұлттық қауіпсіздік мәселесі жаңа
сатыға көтерілуде.
Глобализация тамырымен ғасырлардың немесе тарихтың тереңіне кетеді,
дегенмен глобализация басым жағдайда – жиырмасыншы ғасыр феномені. Қоғамдық
және әлеуметтік ғылым мамандары әлі де ұзақ уақыт бойына өткен жиырмасыншы
ғасыр туралы пікірталаста болады. Алайда оның басты қорытындыларының
кардиналды түрде қайта қарастырылуы екі талай: адам құқықтары басты маңызға
ие, демократия тиранияға қарағанда күштірек, нарық командалық экономикаға
қарағанда өзінің тиімділігін дәлелдеді. Батыс тарихи түрде жасаушысы және
белсенді үгіттеушісі болып табылатын осы құндылықтар мен нұсқамалар жүйесі,
қазіргі заман әлемінде мойындалып, кең қолдау тапты және бүгінгі таңда
глобализацияның идеялық фундаментін құрайды.

Глобализацияның негізгі қасиеттері, оң және теріс әсерлері

Глобализация деп Батыста көбінесе бір елдің екінші елге үстемдік етуге
бағытталған саясатын айтады. Мұндай идеологияға арқа сүйегендер қатарына
Шыңғысхан, Наполеон, Гитлер секілді саясаткерлерді жатқызамыз. Қазіргі
замандағы глобализация сайып келгенде вестернизацияға дөп келеді, яғни
батысшылдықты бойға сіңдіруге пара-пар десек шындықтан алшақ кетпейміз.
Көптеген бастытық емес елдер өз бақытсыздығының басты кесір тигізуші
ретінде глобализацияны айыптайды.
Глобализацияның негізгі мәселелерінің бірі мұндай ашық әлем кезеңіне
әртүрлі халықтар мен мемлекеттер өздерінің әрқилы дамымағандығымен келіп
отыр. Және осы айырмашылықтар ғаламдана түскен кезеңде мүлде өсе түспек.
Бай Солтүстік пен кедейліктен көз ашпаған Оңтүстік алшақтықтары ұлғайып
барады. Әлем бұрынғысынша империалистік державалар мен оларға тәуелді
елдерден тұратыны да көзге менмұндалап тұр. Глобализация ғасырында әлем
айырмашылықтары өсіп және өзара шиеленісе түсуде. Әлемдік экономикалық
жүйеге қатыса алмайтын елдер өзара дамудан айырылып, ішкі біртұтастығын
жоғалтып перифериялық елдер санатына кіреді.
Әлемнің мұндай образы глобализация процесіне ушыға түскен
проблемалардың салдарын итере салуға мәжбүрлеуде.
2001 жылдың 11 қыркүйегіндегі АҚШ-қа террористік шабуыл терроризм
туралы кәдімгі көзқарасты мүлде өзгертті. Осы жағдай ХХІ ғасырдың басында
нағыз бұқаралық сипат алып, осының нәтижесінде адамзат бірте–бірте локальді
терроризмге көндіге бастады. Тіпті Ирландиядағы, Испаниядағы, Израильдегі
және Палестинадағы ондаған жылдарға созылған терроризм осы елдер мен
аймақтардың локальді мәселелері ретінде қаралды. Қазіргі әлем үшін басты
факті болып, жоғарыда айтылған локальді жөргектен өсіп шыққан терроризмнің
халықаралық сипаты мойындалуы табылады. Басты қажеттілік осы феноменді тез
арада түсіну болса, негізгі проблема - күнделікті өмірден терроризмді
шеттету мүмкіндігі.
Глобализация Қазақстан Респуликасына біршама мүмкіндіктер беретіні де
белгілі. Мысалы, даму үшін экономикаға инвестициялар тартуға, өзіміздегі
көмірсутек шикізаттарын саудалау арқылы әлемдік экономикаға белгілі түрде
ықпал ете алуға, сыртқы саяси бағытта балансты қамтамасыз етуге,
қауіпсіздік саласында ынтымақтастықты нығайтуға, экономикамызды жаңа сатыға
көтеру барысында жаңа технологияларды белсенді түрде тартуға, өзімізден
жылдар бойы жинақталған күрделі әлеуметтік мәселелер түйінін шешуге әлемдік
қауымдастықтан көмек алуға және біздің ел азаматтары үшін қай елде тұруды
өзіміз шешуімізге, қандай БАҚ көріп оқуымыздың еркіндігіне осы глобализация
итермелейтінін айтқанымыз жөн.
Сонымен қатар дамып келе жатқан елдер қатарына кіретін біздің
Қазақстан үшін глобализацияның қойнауында қауіп-қатерлерді бар екендігі де
шындық.
Бірінші. Тар шикізаттық бағытта дамуымыз бірқатар шетел мемлекеттері
үшін өте пайдалы.
Екінші. Ұлттық мәдениеттің глобализация дәуірінде мәңгүрттене түсуі,
өйткені жеткілікті түрде қызмет атқара алмай шетке ысырылып шығарылуы.
Үшінші. Глобализацияда мемлекет ролі төмендеп, халықаралық
құрылымдардың ТҰК-дың маңызы арта түседі. Біздің тәуелсіздігіміз нығая
қойған жоқ, сондықтан мемлекеттілігімізге, яғни соның ішінде ұлттық
қауіпсізідігімізге нұқсан келтіндігі тағы бар.
Төртінші. Глобализация біздің елдің азаматтық потенциалының сапасына
да қауіп төндіреді.
Бесінші. ТҰК-мен бәсекелестікке ұлттық бизнесіміздің төтеп бере
алмауы мүмкін.
Алтыншы. Сыртқы күштердің ішкі саяси жағдайға әсерінің өсуі, тіпті
сыртқы күштердің үстемдік жүргізуі ұлғаяды.
Енді, міне төл байрағымызды желбіретіп, еңсемізді көтерген XXI-шы
ғасыр тұсында қазақ халқының алдына өте күрделі әлемдік тәртіп интеграция –
глобализация процессі шықты. Бұл процестің бір құйтырқылығы оны толығымен
қолдап еніп кетсең, ұлттық мүдде, салт-сана деген құндылықтар бірте–бірте
жойылып жоқ болып кетуі де ғажап емес. Ал, енді оны мойындамай өзің өз
алдыңа бағыт алып кетуіңе де болмайды. Өйткені, қазір бір мемлекет басқа
мемлекеттермен мейлі экономикалық жағынан болсын, мейлі ақпарат алмасу
саласында болсын қоян- қолтық араласып өмір сүруі қазіргі күннің басты
талабы әрі заңдылығы. Сонымен, тәуелсіз мемлекеттер арасындағы қарым-
қатынастар соның ішінде ақпарат алмасу байланыстар аталмыш үрдістің тез
жүзеге асуына үлес қосатын бірден-бір фактор деп айта аламыз. Себебі,
әлемнің түкпір–түкпірінде болып жатқан оқиғалар жер бетіндегі
мемлекеттердің барлығына дерлік әсерін тигізеді. Мәселен: сонау Африка
құрлығындағы Ирак пен АҚШ соғысы және Палестинадағы қақтығыстарға, тіпті
Мексика жерінде болып жатқан жағдайлар, бүкіл әлем жұртшылығының назарынан
тыс қалып отырған жоқ.
Глобализация процесіне қарсы бас көтеруші антиглобалистер пайда болды.
Бұл туралы біз қысқа жұмыста сөз етуді жөн көрмедік. Бірақ мұндай
құбылыстың белең алғандығын біздер күнделікті әлем жаңалықтарынан естіп-
біліп жүрміз, сондықтан атап өуді дұрыс деп таптық.
Сонымен глобализация барлық елдер мен халықтар үшін жалпы әрі қауіпті
процесс емес. Кейбір елдер глобализация процесіне қызығушылық таныта
қоймаса, онда оларға соншалықты әсер ете қоймасы да анық. Яғни,
глобализация процесіне табиғи түрде бейімделе алу немесе оны мейлінше
жақтырмау әлемнің көптеген елдері үшін өздерінің сыртқы және ішкі
саясаттарына тәуелді деп түйіндеуге болады.

Ұлттық қауіпсіздік немесе Қазақстанның мемлекеттік тұтастығы

"Қауіпсіздік" ұғымының шығу төркіні адам, қоғам өмірінде олармен бірге
жүретін қауіп- қатер. Бұл барлық адам мен барлық мақұлықтар тіршілігінің
мүмкін элементі, керек десеңіз оның дамуы – шарты. Жан бар жерде қауіп-
қатер де бар. Бірде- бір жан иесі қауіп- қатерсіз бола алмайды. Қауіп-
қатердің қайнар көздерінің бірі - бұл әлеуметтік әрекет және әлеуметтік
қайшылықтар.
Дегенмен бүл саладағы екінші қарсы ұғымды "қауіпсіздікті" тудырады.
Табиғат күштері, қоғамдық құбылыстар мен адам әрекеттері оны адам өмірінің
міндетті шарттарының біріне айналдырды. Адам тіршілігі басқа тіршілік
иелерімен салыстырғанда тым нәзік, қорғансыз. Сондықтан, оның басты шарты -
қауіпсіздігі, яғни оның тіршілік әрекетінің қалыпты, оның өзіне зиянсыз
біркелкі қолайлы жағдайда жүзеге асуы. "Қауіпсіздік", В. Дальдің түсіндірме
сөздігінде, бұл қауіп-қатердің болмауы, сақталуы, сенімділік. Адам
қауіпсіздігін қамтамасыз етуде табиғи, биологиялық, т.б факторлардың зор
маңызы бар екендігін айтпауға болмайды. Адамның қауіп-қатерден сақтануы -
объективтік қажеттілік. Бұл негізінен оның сыртқы және ішкі орта жағдайына
бейімделуі, оның әрекеттерінің нөтижесі. Ол оның биологиялық- әлеуметтік
тіршілік иесі - homo sapiens өкілі ретінде жан-жақты дамуына, оның
әлеуметтік-гуманитарлық тұрғыдан жетілуіне мүмкіндік тудырды. Осы ретте
қауіпсіздік үшін күрес амалдарды адамзаттың ғасырлар бойы жиып-терген,
ұрпақтан ұрпаққа беріліп жалғасып келе жатқан әлеуметтік-мәдени тәжірибесі.
Қауіпсіздік күрделі әлеуметтік-саяси нақтылық, оны қол жеткен
жайбарақаттыққа алданбай жетілдіре беру абзал. Өйткені жиырмасыншы ғасырдың
аяғы, жиырма бірінші ғасырдың басы адамзат үшін қауіп-қатердің айырықша
күшеюімен сипатталады. Қауіпсіздік тіршілік әрекеті мөселесінің кейінгі
кезде асқынып кеткенін Қазақстан Республикасының президенті Н. Назарбаев та
атап көрсетті[1]. Бұл қоғамдық өмірдің, қазіргі заманғы ғылыми-техникалық
және ақпараттық процестері дамуының күрделіленуі, ғаламдық жылылықтың
артуы, сан алуан табиғи және техногендік катаклизмдер, әр түрлі апаттар
т.б. байланысты өріс алуда.
Бүгінгі таңда адамзат үшін өте зардапты алуан түрлі қауіп-қатерлер
мысалдарымен кездесіп отырмыз. Әрине, қандай да болмасын адам, нақтылы ел,
қоғам мен мемлекет өзінің қалыпты, лайықты тіршілігін қамтамасыз етуге күш
салады, керек болса ол үшін күреседі де. Осы орайда қауіпсіздіктің аса
аумақты және кешенді деңгейі - ұлттық қауіпсіздік туралы айту қажет. Ұлттық
қауіпсіздік табиғат – адам - қоғам және бүкіл адамзат жүйелік байланысының
аса маңызды құраушы элементтерінің бірі. Бұл байланыс бүкіл адамзат үшін
нақтылы қоғам, елдер мен мемлекет үшін универсалды кешенді сипаттама.
Ұлттық қауіпсіздік кейде оны ұлт қауіпсіздігі деп атайды - бұл елдің
орнықты дамуын қамтамасыз ететін тіршілік әрекетінің әр түрлі салаларында
жеке тұлғаның, қоғамның және мемлекеттің өмірлік маңызды мүдделерінің және
сыртқы қауіптерден қорғалуы. Мысалы, "Ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету
Қазақстан Республикасының тәуелсіз егеменді мемлекет ретінде дамуының басты
шарты болып табылады. "Сондықтан, ұлттық қауіпсіздік ел дамуының
стратегиялық векторын сақтауға, халықты іштей ыдыратып, өзара теке-тірес
жолына түсірмей, оның тағдырының лайықты қызмет етуі тиіс. Бұл көп деңгейлі
құрылымдық қызметтік жүйе. Аталған мүдделер мен оларға ішкі және сыртқы
қауіптердің үздіксіз және өзара әрекеттесуі мен қарсы күресі қоғамдық
дамудын қозғаушы күші болып табылады. Заманымыздағы қауіп-қатерлер сипаты
ұжымдық жауаптылық пен ұжымдық қауіпсіздікке аса үлкен мән беріп отыр. Әлем
тарихында кауіпсіздік мәселесі алғаш рет 1914 ж. Наполеон Корсикадан қашып
шығып, қол жинап Парижге аттануына байланысты Вена конгресінде қойылған.
Бүгін қауіпсіздік мәселесі бүкіл әлем халықтарының назарында. Бұл мәселемен
Біріккен Ұлттар Ұйымы Құрамында Қауіпсіздік Кеңесі, сол сияқты Кауіпсіздік
пен Қарусыздандыруға байланысты Халықаралық ұйымдар айналысып, оның оң
шешімдерін табуға үлес қосуда. Қауіпсіздік үшін күрес бұл заманның
адамзаты, көптеген елдер мен мемлекеттер алдында тұрған аса маңызды
міндеттердің бірі[2].
Қазақстан тәуелсіздік алғаннан бері біздің бұқаралық ақпарат құралдары
еліміздің ұлттық мүддесін қауіп-қатерден сақтандыру және өмірдің барлық
салаларындағы игі істерге жаршылық істеп, еліміздің дамуындағы маңызды
мәселелер төңірегінде жұртшылықты белгілі мемлекет қайраткерлерін, мамандар
т.б зиялы қауым өкілдерін жұмылдыруға өз үлесін қосты. БАҚ-да сыртқы,
ақпараттық, қоғамдық, экономикалық, экологиялық т.б. қауіпсіздіктерге және
оларға қауіп төндіретін жағдайларға байланысты біраз материалдар жарық
көрді.
Глобализация жағдайында еліміздің экономикалық қауіпсіздігі, ел
экономикасының ресурстық-энергетикалық негізін сақтау мен нығайту және
бәсекеге қабілетті экономиканы жасау аталмыш газеттің назарында жүрген
мәселе.
Бұл ел басшысының қазіргі құбылмалы әлемде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.