АҚШ – Қазақстан екіжақты қарым-қатынастары

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе 3
АҚШ – Қазақстан екіжақты қарым-қатынастары 4
Қорытынды 12
Пайдаланылған әдебиеттер: 13

Кіріспе

Бұл тақырып осы заманғы бүкіләлемдік саяси дамудың негізгі ағымдары
мен ерекшеліктері, халықаралық саясаттың мәні және мемлекеттердің сыртқы
саясатының түйіндері қандай деген мәселелерді қамтиды.

Саясат – бүкіләлемдік құбылыс. Ол дүние жүзіндегі барлық адамдардың,
ұлттар мен ұлыстардың, әлеуметтік топтардың, ұйымдар мен мемлекеттердіғ
өмір тіршілігінің ажырамас саласы, қоғамдық болмыстың айқындаушы
факторлардың бірі. Бұл заманда әлемдік саяси процестің ағымдарынан тысқары
оқшау қалып отырған ешқандай мемлекет те, халық жоқ. Әлемдік саяси процесс
дегеніміз – дүние жүзі қауымдастығының өміріне қатысты саяси шешімдерді
қабылдап, оларды іске асыру жолындағы мемлекеттік саяси институттардың,
қоғамық және саяси қозғалыстардың, халықаралық ұйымдврдың, жеке адамдардың
іс-әрекеті. Әлемдік саяси процестің нақты тарихи дәуірге байланысты өзіндік
мазмұны, ерекшеліктері мен заңдылықтары бар.

Осы тұрғыдан алғанда ең әуелі назар аударатын нәрсе – осы заманғы әлем
күрделі, сан алуандылыққа толы, сөйте тұра – біртұтас. Бүгінгі дүние
шынында да сан алуан. Әлемде 200-дей мемлекет, 2000-нан астам этникалық
топтар бар. Олардың әрқайсысының тарихта жүріп өткен өзіндік жолы,
қалыптасқан дәстүрі, тілі, діни нанымы, ұлттық сипаты бар.

Қазіргі әлемнің аса ірі державасы Америка Құрама Штаттарымен жан-жақты
қатынастарды дамыту сыртқы саясатта басым орын алады. Біздің мемлекетіміз
үшін Америкамен ынтымақтастық әлемдік қоғамдастықта халықаралық орынды
нығайту және ұлттық мүдделерді ілгерілетумен тікелей байланысты.
АҚШ-тың жалпы әлемдік процестерге ықпалы сөзсіз. Бұл орасан зор әскери-
саяси ресурстарға және экономикалық қуатқа иелік ететін көбінесе ғаламдық
процестердің дамуына шешуші ықпал ететін, әлемде стратегиялық тұрақтылықтың
жай-күйін көбінесе анықтап беретін мемлекет. АҚШ дербес күш ретінде, сондай-
ақ халықаралық ұйымдар туы астында әрекет ете отырып, іс жүзінде планетаның
көптеген аймақтарында жанжалдарды реттеуге белсене қатысады. Американың осы
заманғы әлемдік экономикаға ықпалы оның ұлтттық экономикасының мөлшері және
күш-қуатымен ғана емес, Халықаралық Валюта Қоры, Халықаралық қайта құру
және даму банкі сияқты халықаралық институттар, басқа да ұжымдық қаржы және
сауда-экономикалық ұйымдар американ қағидаттары мен құндылықтарына сәйкес
жұмыс істеуімен де айқындалады. Американың ішкі рыногы осы заманғы елдердің
көпшілігінің экспорты бағдарланған экономикалық дамуының маңызды шарты
болып табылады. Аса ірі трансұлттық корпорациялардың 40 пайызының АҚШ-та
штаб-пәтері бар.
Сондықтан, Қазақстанның АҚШ-пен өзара іс-қимылы тек екі жақты сипатпен
шектеле алмайды. Вашингтонмен тұрақты байланыс халықаралық қауіпсіздікті
қамтамасыз етуді (қарусыздану және қару таратпау), сыртқы экономикалық
қызметті және энергия көздерінің экспортын, сондай-ақ халықаралық ұйымдар
шеңберіндегі қызметті қоса алғанда, Қазақстан дипломатиясының барлық бағыты
бойынша қажетті элемент болып табылады.

АҚШ – Қазақстан екіжақты қарым-қатынастары

Қазақстан Американ қатынастарының басы 1991 жылғы 25 желтоқсанда
басталды. Нақ сол кезде АҚШ Қазақстан Республикасын егеменді мемлекет
ретінде ресми таныды. Келесі күні-ақ екі ел арасында елшілер деңгейінде
толық ауқымды дипломатиялық қатынастар орнатылды. Қазақстандағы алғашқы
шетелдік елшілік Американікі болды.
АҚШ-тың Қазақстанға көтеріңкі көңіл бөлуі оның аумағында ең осы
заманғы және тиімді жерге орнатылған СС-18 континентаралық баллистикалық
зымырандардың және оларда ядролық оқтұмсықтардың болуымен айқындалды.
Мұндай қатерлі әлеуеттің болуы өз қауіпсіздігіне қауіпті әлсіретуге және
жаңа ядролық мемлекеттің пайда болуына жол бермеуге деген Вашингтонның
ұмтылысын табиғи етті.
1991 жылы 16 желтоқсанда өз тәуелсіздігін жариялағаннан кейін көптеген
мемлекеттер жас мемлекетімізді танып, мойындай бастады. Осындай
мемлекеттердің алғашқыларының бірі АҚШ болды дипломатиялық қарым-
қатынастарының негізі 1991 жылы 25 желтоқсанда қаланды. Нақ осы кезде АҚШ
Қазақстан Республикасын егеменді мемлекет ретінде ресми түрде танығандығын
жариялады. Қазақстандағы бірінші шетелдік елшілік Америка Құрама
Штаттарыныкі болды.
Қазақстан–Американ ынтымақтастығының негізі Президент Н.Ә.Назарбаевтың
1992 жылғы мамырда АҚШ-қа бірінші ресми сапары барысында қаланды. Екі
мемлекеттің басшылары Құрама Штаттар мен Қазақстан арасында жаңа
қатынастардың орнатылатыны туралы мәлімдеді.
Қазақстан өзінің геосаяси орналасуына байланысты АҚШ сияқты ірі
державаның назарын өзіне аударуда. АҚШ пен Қазақстан арасында қарым-
қатынастар әр түрлі салаларда дамып келе жатыр. Атап айтатын болсақ, 1
арасында қарым-қатынастар әр түрлі салаларда дамып келе жатыр. Атап айтатын
болсақ, 1 арасында қарым-қатынастар әр түрлі салаларда дамып келе жатыр.
Атап айтатын болсақ, 1) қауіпсіздік және қарулануды бақылау,
2)экономикалың, саяси 3)экологиялық және медициналық салада 4)мәдени және
білім беру саласында қарым-қатынастар қарқынды түрде дамып келеді.
1993 жылы желтоқсанда мемлекеттік хатшы У.Кристофер мен Вице-президент
А. Гордың Алматыдағы келіссөздерінің қорытындысы бойынша АҚШ пен Қазақстан
континентаралық баллистикалық ракеталардың шахталық ұшыру қондырғыларын
жою, апаттың ахуал салдарларын болдырмау және ядролық қарудың таралуына жол
бермеу туралы бас келісімге қол қойылды. Қазақстанда ядролық қатер көзін
жою ісінде бірлескен қызметтің құқықтық негізіне айналған бұл құжатқа жеті
жыл мерзімге қол қойылды және 2000 жылы желтоқсанда тағыда жеті жылға
ұзартылды.
Екі жақты қатынастардың бастапқы кезеңінде Америка тарапынан әскери
стратегиялық қауіпсіздік басым түсіп жатты. Вашингтонның ұстанымы КСРО
тарағаннан кейін Қазақстан аумағында қалған ядролық қаруды таратудың
ықтимал қатерін оқшаулауға және толық жоюға ұмтылысынан туындады.
Демократияның және еркін кәсіпкерліктің дамуына ықпал ету, сондай-ақ
экономиканың өндіруші секторына инвестициялар салу өткен ғасырдың
тоқсаныншы жылдарының басында АҚШ-тың Орталық Азия аймағында Ресейдің
ықпалын кеміту жөніндегі күш-жігері арқылы қарастырылды.
Сол кезеңде Президент Дж.Буштың кеңесшісі болып жұмыс істеген белгілі
американдық саясаттанушы М.Олкотт былай деп атап көрсетті: "Құрама Штаттар
Орта Азиялық қоғамның білімді топтарымен бұл ортада Америкаға қарсы көңіл
күй пайда болуына жол бермеу үшін осы республикалардың жастарын, ғалымдары
мен мәдениет қайраткерлерін американ құндылықтары деп аталатындықтарға
жасалған жоспарға сәйкес тарту жөнінде көп жұмыс істеуі тиіс". Одан әрі
былай деп жазады: "АҚШ оларды тәуелсіз мемлекеттер болуға, ең алдымен
Ресейден тәуелсіз болуға үйретуі тиіс, тек сонда ғана Орталық Азия заң
жүзіндегі тәуелсіздіктен іс жүзіндегі тәуелсіздікке көшеді; аймақта
американ мүдделеріне жәрдемдесетін нәрсе осы болады"[1].
Экономикалық қатынастар саласында энергетика, көлік, құрылыс, кен
өндіру өнеркәсібі, телекомуникациялар саласында инвестициялық
ынтымақтастыққа басымдық берілді. 1993 жылы ақпанда өзара сауда қарым –
қатынастары туралы келісім күшіне енді. Н.Ә.Назарбаевтың 1997 жылы қарашада
АҚШ-қа сапары кезінде өткізілген келіссөздер нәтижелері бойынша 18 құжатқа
қол қойылды, олардың ішінен эканомикалық серіктестік туралы іс-қимыл
бағдарламасын атап өту қажет. Халықаралық қатынастар тәжірибесінде оның
теңдесі жоқ және бұл 1994 жылы қабылданған Демократиялық әріптестік турлы
хартияға толықтыру болды. Қазақстан Президентінің аса ірі әлемдік
компаниялар мен корпорациялар Шеврон, Мобил, АЕС басшылары мен
кездесуі болды. ХВК-ның билік етуші директоры М. Камдессюмен келіссөздер
жүргізілді. Дүниежүзілік банктың басқарушысы Дж. Вулфенсонмен кездесуде
тараптар қысқа мерзімді жобалардың орнына ұзақ мерзімді жобаларды іске
асыруға көшетіні туралы уағдаластыққа қол жеткізілді. Дүниежүзілік банк
басшылығы Қазақстанның ауыл шаруашылығында реформаларды, сондай-ақ
зейнетақы реформасын іске асыру барысын жеделдету идеясын қолдады. Біздің
елімізде заң шығару реформасын дамыту үшін несиелер бөлу туралы
уағдаластыққа қол жеткізілді. Құрушылары Шеврон, Мобил, АЕС және тағы
басқада американ компаниялары болып табылатын Американ-Қазақстан іскерлік
қауымдастығын таныстыру болды. Қауымдастық АҚШ пен Қазақстан арасындағы
эканомикалық қатынастарды дамытудың нақты мәселелерін шешуге, біздің
елімізде Американың қатысуын кеңейтуге көмек көрсетуге қызмет істейтін
болады.
АҚШ-тың Қазақстанмен қатынастарды дамытуға мүдделілігі Орталық Азияның
"көтеріңкі тәуекел аймағы" ретінде стратегиялық маңыздылығына және АҚШ-тың
үш тұрақты бәсекелесі Ресейдің, Қытайдың, Иранның ықпалы үшін мүдделері
тоғысқан жер болуымен де байланысты. Американың мүддесі энергетика
факторымен күшейтіліп отыр: Құрама Штаттарда Қазақстан әлемдік энергетика
рыногында елеулі рөл атқаратын келешегі зор әлемдік экспортер ретінде
қарастырылады. Геостратегиялық және энергетикалық факторлар Вашингтонның
сыртқы саясатының бағытында Қазақстанның маңызды орнын белгілеп берді және
АҚШ Президентінің ұлттық қауіпсіздік жөніндегі бұрынғы көмекшісі
З.Бжезинскийдің қуаттауынша "аймақтық қауіпсіздікті қамтамасыз етуде
салмақты рөл атқара алады"[2].
АҚШ – Қазақстан қатынастарындағы маңызды бағыт сауда-экономика
саласындағы ынтымақтастық болып табылады. Сауда-саттық ағындарының өзгерісі
былай көрінеді: 1993 жылы – 183,8 млн. доллар; 1994 жылы – 184,4 млн.
доллар; 1995 жылы 117,2 млн. доллар; 1996 жылы 125,7 млн.доллар; 1997 жылы
360,9 млн. доллар. 2000 жылы екі ел арасындағы сауда айналымы 487 млн.
доллар, оның ішінде экспорт 211 млн. доллар болды. АҚШ Қазақстан
эканомикасын тікелей инвестициялаудың жиынтық көлемі бойынша бірінші орын
алады, ол шамамен 4 млрд. доллар болды. Қазіргі кезде Қазақстанда 325
Қазақстан – АҚШ бірлескен кәсіпорны және түрлі компаниялардың жүзге жуық
өкілдігі тіркелген. Үкіметтік емес ұйымдар бойынша келісімге сәйкес біздің
елімізде 50-ден астам Американ үкіметтік емес ұйымы жұмыс істейді.
Қазақстан Республикасынының Үкіметі алдына қойған мақсаты Қазақстанның және
онда тұратын халықтардың әрі қарай дамуы үшін елдің экономикалық
потенциалын күшейту болып табылады. Сондықтан қалыптасу үстіндегі елдің
сыртқы саясатының стратегиясыелдің әлемдегі басқа да мемлекеттермен, соның
ішінде маңызды болып табылатын АҚШ-пен әрі қарайғы сауда – экономикалық
байланыстарын кеңейтуге арналған табиғи ресурстарды импорттауға көп көңіл
бөледі. Дамыған және ғылыми-техникалық прогреске жеткен дамушы елдердің
шикізат көзіне айналған Қазақстан қазіргі таңда өте әлсіз мемлекеттер
санатына жатады. Бірақ көптеген кадрларды даярлау жүйесін қалыптастыруды
қажет ететін сауатты халқы бар Қазақстан бұл проблеманы шешуге қабілетті.
Американ қарым-қатынастарының маңызды бағыттарының бірі – екі
мемлекеттің оқу-ағарту саласындағы саясаты. Оқу-ағарту және ғылыми зерттеу
саласында алмасулар екі мемлекеттер арасын жалғайтын көпірге айналуы
мүмкін. Бұл өте маңызды болып табылады, өйткені Қазақстан ғылымы жоғарғы
деңгейде дамыған мемлекет бола тұра, қазіргі таңда әсіресе бизнес,
менеджмент, экономика, әлеуметтік саясат салаларында және журналистика,
бұқаралық ақпарат құралдары сияқты әлеуметтік даму салаларындағы жаңа оқу
ағарту және оқу бағдарламаларын дайындауда қолдау мен көмекті қажет етеді.
Ғылым, білім және мәдениет саласында Қазақстан Республикасы мен АҚШ
арасында елісім жасау негізі 1994 жылы ақпанда Қазақстан Республикасының
президенті Н.Ә.Назарбаевтың АҚШ-қа ресми сапары барысында Демократиялық
әріптестік туралы Хартияға қол қоюмен қаланды. Екі ел арасында
түсінушілікті тереңдетуге және Демократиялық әріптестік туралы Хартияның
шарттарын орындау үшін Қазақстан Республикасы мен АҚШ арасында 1994 жылы 1
қарашада АҚШ-тың көмек көрсету бағдарламаларын жүзеге асырылатын үкіметтік
емес ұйымдар бойынша Келісімге қол қойылды. Бұл келісім АҚШ тарапынан
қаржыландыратын көмек бағдарламаларын жүзеге асыруға септігін тигізеді.
Солардың ішінде Білім дамыту Академиясы, американ дамыту колледждер
конорциумы, Орыс тілі мұғалімдерінің американдық кеңесі, халықаралық алмасу
және зерттеу Кеңесі, Американ – Қазақстан білім беру Орталығы және т.б.
бар. Демократиялық серіктестік туралы хартияға қол қою Қазақстан-Американ
қатынастарын дамыту үшін қағидатты мәнге ие болды. Қазақстан Америка Құрама
Штаттарымен қатынастарды серіктестік ретінде ресми белгілеген Орталық
Азиядағы бірден-бір ел. Хартияда Қазақстан Республикасы бұрынғы Кеңес
Одағының құқықтық мұрагер мемлекеті ретіндегі мәртебесіне байланысты КСРО
мен АҚШ арасындағы стратегиялық шабуыл қаруларын қысқарту және шектеу
туралы келісімді бекіткен, сондай-ақ ядролық қаруы жоқ мемлекет ретінде
ЯҚТШ-ға қосылған, халықаралық қауіпсіздік пен қарулануды бақылау процесіне
қомақты үлес қосқан бірінші мемлекет екендігі атап көрсетілді.
АҚШ пен Қазақстаннан Үкіметтері екі жоғары оқу орындары арасында ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.