МЕМЛЕКЕТТІҢ БИЛІК ЖҮЙЕСІ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

МЕМЛЕКЕТТІҢ БИЛІК ЖҮЙЕСІ

Мемлекеттік биліктің ұжымы және Қазақстан Республикасында оны
ұйымдастырудың қағидаттары.

Мемлекеттік билік-бұл мемлекеттік –құқықтық құралдар, әдістер мен
тәсілдер жүйесі. Осылардың көмегімен билік етуші субъектілердің ерік-жігері
іске асырылады немесе қоғам өмірінің экономикалық, әлеуметтік рухани
салаларын басқару жүзеге асырылады. Билік мемлекеттік буындар жүйесі арқылы
көрінеді.Олар орган.Мемлекет органы дегеніміз-белгіленген тәртіппен
құрылған азаматтар ұжымы, ол бірыңғай мемлекеттік аппараттың бөлігі болып
табылады.Оған мынадай белгілер тән: біріншіден, орган мемлекет орнатқан
тәртіпте құрылады; екіншіден, органға мемлекет өз міндеттері мен қызметін
жүзеге асыруы үші нөкілеттілік береді; бұл орайда ол жекелеген қызметтіде,
қызметтер жиынтығын да (мысалы,Парламент) орындауы мүмкін; үшішіден
,органға мемлекеттік билік берілген. Ол басқа мемлекеттік огандар,
лауазымды адамдар, азаматтар орындауға тиісті мідетті актілер шығара алады
және өздері шығарған актілердің орындалуын қамтамасыз етеді; төртігшіден,
мемлекет органдары үшін белгіленген ережелерге сәйкес әрекет етулері тиіс.
Мысалы, сот төрелігі органдары үшін азаматтық және қылмыстық істерді
қараудың белгілі бір тәртібі белгіленген.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдары мемлекеттік қызметтік
іске асыру нысаны бойынша - өкілді, атқарушы, сот, прокуратура, және өзге
де бақылаушы қадалаушы органдарға бөлінеді.Бұл органдар заң шығарушы,
атқарушы және сот билігіне бөлу қағидатына негізделген; дәрежесіне қарай-
орталық және жергілікті болып жіктеледі, өкілеттіліктің мерзімі бойынша
тұрақты (қызмет мерзімі шектелмей құрылады) және уақытша (қысқа мерзімді
мақсаттарға жету үшін құралады); құзіретін жүзеге асыру тәртібі бойынша-
алқалы (Парламент) басшылық; қызметіні құқылық нысаны бойынша-құқық
шығарушы , құқық қолданушы және құқық қорғаушы; құзіретінің смпатына қарай
-жалпы (Үкімет) және арнаулы (министрліктер) органдар болып бөлінеді.
Қазақстан Республикасында мемлекеттік органдарды құру және олардың қызмет
етуін айқындаушы негізгі қағидат биліеті бөлу теориясы болып табылады, ол
билікті органдар және лауазымды адамдар , әлекметтік топтар, мекемелер
немесе жекелеген адамдар тарапынан қиянат болмауы үшін амалдар жасайды. Бұл
орайда олардың әр қайсысы дербес әрі бірін-бірі тежеуші әрі тепе-теңдік
жүйесі бола отырып, өз қызметтерін органдардың айрықша жүйесі және
ерекшелікті нысандар арқылы жүзеге асады.
Тежемелік және тепе-теңдік жүйесі(аса маңызды қағидаттың бірі)-онда
әлдебір билікті, басқа органның әрекетін белгілі бір дәрәжеде шектеуге
мүмкіндік берілуі, мемлекеттің әлдебір тұтқасының билікті өз қолына
шоғырландыруын болдырмауы көзделген.Билікті бөлу қағидатыКонституциясының
Президент (ІІІбөлім), Парламент(IV), Үкімет (Vбөлім) , және соттар
(VІбөлім) мәртебелерін белгілейтін нормаларда іске асырылып нақтыланған.
Бұл қағидаттардың мазмұны олардың өзара іс-қиммыл жасау қағидаттарына
сәйкес жүзеге асырылуы білдіреді.

Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік билік органдарының жүйесі.

Жоғарыда айтылған өлшемдер негізінде мемлекеттк органдардың мынандай
төрт негізгі түрі ерекшеленеді: Қазақстан Республикасының Үкметі және
Қазақстан Республикасының соттарының жүйесі. Осы органдардың бәрі жинақтала
келе Қазақстан Республикасының мемлекеттік билік органдарының бірінғай
жүйесін құрайды.
Қазақстан Республикасының Президенті- мемлекет басшысы, мемлекеттің ішкі
және сыртқы саясатының негізгі бағыттарын айқындайды ел ішінде және
халықаралық қатынастада Қазақстанның атынан өкілдік ететін ең жоғарғы
лауазымды тұлға. Республиканың Призиденті-халық пен мемлекеттік билік
бірлігінің, Конституциясының мызғымастығының нышаны әрі кепілі. Президент
мемлекет биліктің барлық тармағының келісіп жұмыс істеуін және өкімет
органдарының халық алдындағы жауапкершілігін қамтамасыз етеді (40бап).
Қазақстан Республикасынан тысқары жерден туған, 40 жасқа толмаған
мемлекеттік тілді еркін меңгермеген, әрі Қазақстандағы кемінде 15 жыл үнемі
тұрмаған адам президент болып сайлана алмайтынын атап көрсетуі қажет. Бұл
лауазымды иеленуге қойылған өзге кедергілерге қатарынан екі реттен артық
мерзімге сайлана алмайтындығын жатады. Президенттің мемлекеттік тілді еркін
меңгеруі әрі Қазақстанда 15 жыл бойы тұруы және тұрмысынан сол елдің
азаматы болуы тиіс.
Президент өкілді органның депуттаты болып қоса сайлана алмайды, өзге де
ақы төленетін қызметтерді атқаруға және кәсіпкерлік қызметпен айналысуға
құқығы жоқ. Республика президенті өз өкілеттігін жүзеге асыру кезінде
саяси партияда қызметін тоқтата тұрады. Ол ешкім тиіспеу құқығына ие.
Қ.Р. Парламенті- Қ.Р. заң шығару қызметін жүзеге асыратын Республиканың
ең жоғарғы өкілді органы. Парламент тұрақты негізде жұмыс істейтін екі
Палатадан-Сенаттан және Мәжілістен тұрады.
Қазақстан Республикасы Парламентінің төменгі Палатасы – Мәжіліс жалпыға
бірдей, тең және төте сайлау құқығы негізінде жасырын дауыс беру арқылы
сайланады. Қазақстан Республикасы Парламентінің жоғарғы Палатасы - Сенат
жанама сайлау құқығы негізінде жасырын дауыс беру жолымен сайланады (51
бап)
Қазақстан Республикасының Үкімет-атқарушы биліктің маңызды тармағы болып
табылады, атқарушы органдардың жүйесін басқарады және олардың қызметіне
басшылық жасайды. Оны Қазақстан Республикасының Президенті құрады.
Сот билігі – сотта іс жүргізудің азматтық, қылмыстық және заңмен
белгіленген өзге де нысандары арқылы тек сот қана жүзеге асырады. Заңмен
құралған Республикасының Жоғарғы Соты және Республикасының жергілікті
соттары Республикасының Жоғарғы соттары болып табылады. Қандайда бір
атаумен арнаулы және төтенше соттар құруға жол бермейді (7бап).
Судьялар сот төрелігін іске асыру кезінде тәуелсіз және тек Конституция
мен Заңға ғана бағынады. Сот төрелігін іске асыру жөніндегі соттың
қызметіне қандай да болмасын араласуға жол берілмейді және ол заң бойынша
жауапкершілікке әкеп соғады. Нақты істер бойынша судьялар есеп бермейді.
Судьяның қызметі депутаттық мандатпен , оқытушылық , ғылыми немесе өзге
шығармашылық қызметтерді қоспағанда, өзге ақы төленетін жұмысты атқарумен,
кәсіпкерлікпен айналысумен , комерциялық ұйымның басшы органының немесе
байқаушы кеңесінің құрамына сыйыспайды.

Қазақстан Республикасының президенті

Мемлекеттік биліктің біріңғай жүйесінде Қ.Р. Президентінің орны айрықша.
Мемлекет басшысы ретінде нақ Президент билік тармағының әрқайсысының
қызметіне белсене араласады.
Президент деген ұғым канститутциялық құқықтың мағынада мемлекет басшысы
дегенді білдіреді. Бұл қызмет сол үшін әлемдік тәжірбиеде тағайындалады
(АҚШ, Франция)
Президент қызметі тұңғыш рет Қазақстанда 1990 жылғы 24-сәуірде Жоғары
кеңес қабылдаған Заңмен тағайындалды, онда алғашқы Президент Жоғарғы кеңес
6-жыл мерзімге сайланды деп белгіленді. Н.Ә Назарбаев тұңғыш рет Президент
болып сайланды. Кейін 1991 жылы 16 қазанда Президент сайлауы туралы
қабылданып, мұнда Президентті республика халқының жалпыға бірдей , тең және
төте сайлау құқығы негізінде жасырын дауыс беру арқылы 5-жыл мерзімге
сайлауы көзделді. Осы заңның негізінде Республика Президентінің сайлауы
өткізіліп, онда Назарбаев тағы да сайланды. 1998 жылы 10 желтоқсанда
Жоғарғы кеңес одан ант қабылдады және осы сәттен бастап ол қызметіне
кірісті деп есептеледі әрі сол күн оның Қазақстан Республикасының
Президенті қызметінде болу мерзімін есептеудің басы болып табылады.
Соңынан, 1998 жылы 7 қазанда Канститутцияға енгізілген өзгерістерге сәйкес
Президент мерзімі 7 жылға дейін ұзартылды.
Демек, Президент мемлекеттік билік шыңы. Қ.Р Президенттің биліктің 4-
тармағы ретінде қарауымыздың мәні мынада. Шын мәнінде Президент барлық
билік тармағынан оқшау тұр. Себебі конститутциялық тұжырымдарға сәйкес ол-
мемлекеттің басшысы, мемлекеттің ішкі және сыртқы саясатының негізгі
бағыттарын айқындайтын, ел ішінде және халық аралық қатынастарда
Қазақстанның атынан өкілдік ететін ең жоғарғы лауазымды тұлға. Атқарушы
билікті тікелей жүзеге асырмаса да ол еліміздің билік құрамындағы ең ірі
тұлға. Олай дейтініміз атқарушы биліктің жүзеге асырушы Үкімет өзінің
бүкіл қызметіне Республика қызметінің алдында жауапты және өз бастамасы
бойынша үкіметтің өкілеттігін тоқтату туралы шешім қабылдауға және оның
кез-келген мүшесін қызметтен босатуға хақылы. Сонымен бірге
Конститутцияның 1-бабының 3- тармағында сәйкес Республика Президенті
мемлекеттік биліктің барлық тармағының келісіп жұмыс істеуін және Өкімет
органдарының халық алдындағы жауапкершілігін қамтамасыз етеді. Сөйтіп ол
халық пен мемлекеттің билік бірлігінің, Конститутциясының мызғымасының
адам және азамат құқықтары мен бостандықтарының нышаны әрі кепілі (40-
баптың 2-тармағы). Бұл жорамалымыздың дұрыстығына Президенттің атқарушы
өкілеттігі айғақ.
Президентке Қ.Р. Конститутциясының 44-бабында көрсетілген міндеттерді
орындауы үшін қажетті кең өкілеттіктер берілген.
Президент атқарушы билік саласында:
Парламенттің келісімімін Республика Примьер-министірін қызметке
тағайындайды; оны қызметіне босатады; Примьер министірдің ұсынуымен
Республика Үкіметінің құрылымын белгілейді; оның мүшелерін қызметке
тағайындайды және қызметтен босатады; Республиканың Үкімет құрамына
кірмейтін орталық атқарушы органдар құрады, таратады, қайта құрады; Үкімет
мүшелерінің антын қабылдайды; Үкіметтің аса маңызды мәселелер бойынша
отырыстарында төрағалық етеді.;Үкіметке заң жобасын Парламент мәжілісіне
енгізуді тапсырады; Республика Үкіметінің және облыстағы, республикалық
маңызы бар қалалар мен астанасы өкіметтерінің актілерінің күшін жояды не
толық немесе ішінара тоқтата тұрады;Республика Примьер минмстірнің ұсынуы
мен Республиканың мемлекеттік бюджеті есебінен ұсталатын барлық органдардың
қызметкерлеріне арналған қаржыландыру мен еңбек ақы төлеудің біріңғай
жүйесін бекітеді; Республика Президенті өз бастамасы бойынша Үкіметтің
өкілеттігін тоқтатуға шешім қабылдауға және оның кез келген мүшесін
қызметтен босатуға қақылы. Примьер – министірді қызметінен босату бүкіл
Үкіметтің өкілеттігі тоқтатылғанын білдіреді. Сонымен қатар Президент
Үкіметінің орнынан түсуі туралы шешімді Үкіметтің өз мәлімдемесі бойынша
да, сондай-ақ Парламент үкіметке сенімсіздік білдірген жағдайда да
қабылдайды.
Қазақстан Республикасының Қарулы Күштер басқара отырып, Призидент Қарулы
Күштердің жоғарғы қолбасшыларын қызметке тағайындады және қызметін
тағайындады және қызметтен босатады; жоғары әскери атақтар мен өзге де
атақтарды береді; Республикаға қарсы агрессия жасаған не оның
қауыпсіздігіне сырттан тікелей қатер төнген ретте Республиканың бүкіл
аумағында немесе жекеленген жерлерінде әскери ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.