САЯСАТ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚОҒАМДАҒЫ ОРНЫ

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

1. САЯСАТ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚОҒАМДАҒЫ ОРНЫ 2
1 Саясат құрылымы 2
2. Саясаттың адамның тіршілік әрекетінің негізгі сфераларында көрініс
табуы. 7
Пайдаланылған әдебиеттер 11

1. САЯСАТ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚОҒАМДАҒЫ ОРНЫ

1 Саясат құрылымы

Саясат ұғымы қоғамның қалыптасуымен, қызметімен, құрылысымен
байланыста өмір сүрудің айрықша аспектісін білдіреді. Адамдардың
ассоциативты негізде бірлесіп өмір сүрулері ғана қажетті мәнді кезең
ретінде саясатты тудырады. Ол адамдардың мүддесін түйістіретін және қоғам
тұтастығын сақтайтын қоғамдық өмірдің реттеуші функциясы. Саясаттың осы
функциясы оған жеткілікті түрде әмбебаптылық сипат береді, өйткені саясат
адамдардың тіршілік әрекетінің негізгі сфераларындағы қоғамның барлық
құрылымдық әрекеттерінің белсенділігін бақылауға және бағыт беруге
міндетті. Осы негізде саясат әлеуметтік мазмұны бойынша өте кең мағынаға
ие.
Қазіргі қоғамдық өмірде саясат термині төмендегідей түсінік береді:
Біріншіден, мемлекеттің қызметін, адамдардың үлкен ассоциативты
топтарының (әлеуметтік, этникалық, кәсіби, жыныстық, жас ерекшеліктік және
т.б) арасындағы қоғамдық қатынастарды реттеудегі мемлекеттік билік
органдарының қызметін көрсетеді, және осынау іс-әрекет топ мүдделерін
ескерумен, олардың ортақ позициясын жасақтау мен түйістірумен және оны
билік құралдарын пайдалану арқылы жүзеге асырумен байланысты.
Еуропалық қоғамдастықтың дамуы мен саяси ойларының отаны болған ежелгі
гректерде саясат мемлекет пен қоғам істерін басқаруды білдірді. Платонның
көзқарасы бойынша, бірігіп өмір сүру, адамдар арасындағы теңсіздік (байлық
пен кедейлік, әртүрлі дәреже мен кәсіптер), өзара әрекет алмасудың
қажеттілігі және осы орайда қандай да бір нормалардың сақталу қажеттілігі
мемлекет пен саясатты, мемлекет пен қоғам істерін басқаруға алып келеді.
Саяси ойлардың негізін салушылар Платон мен Аристотель пікірлерінде саясат
адамдарды басқару ретінде анықталынады. Осыған байланысты олардың
еңбектерінде мемлекеттік басқарудың формаларына талдау жасалынып, оның
түрлері бөліп көрсетіліп, оларға салыстырмалы талдау жүргізіліп,
ежелгігректік полистің (қала-мемлекеттер) саяси өмірінің және осы полистің
азаматтары - ерікті адамдардың мемлекеттік басқарудағы саяси іс-
әрекеттерінің барлық негізгі аспектілері қарастырылған.
Екіншіден: азаматтардың мемлекеттік биліктің қалыптасуы мен қызмет
атқаруының және мемлекеттік құрылыс пен қоғамды басқарудың формаларын
анықтауға, басқарудың тиімді әдістері мен амалдарын білуге, оның шешімдері
мен акцияларының заңдылығын мойындауға қатысуын көрсетеді. Сондықтан,
азаматтардың мемлекеттік биліктің қалыптасуы мен қызмет атқару процесінде
осы билікті өз мүдделерін жүзеге асыру мақсатында қолдануы саясаттың, саяси
іс-әрекеттің ядросы болып табылады. Демек, саясаттың ықпалды, белсенді
бастапқы элементі – саясатта тек өз мүддесін ғана емес, сонымен қатар
өзінің жасампаздық потенциалы мен еркін жүзеге асырушы субъекті. Саясатта
өз қажеттіліктері мен мүдделері бар нақты өмір сүріп отырған адамдар
өздерінің іс-әрекеттерін жүзеге асырады. Яғни, саясаттың белгілі бір
субъектілігін айтуға болады, өйткені ол адам әрекетінің нәтижесі. Саясаттың
күрделілігі мен қайшылығы - оның ашықтығы мен екіжүзділігі, моральдығы мен
биморальдығы, адамгершілігі мен қатыгездігі, күші, мақсаттылығы мен
әлсіздігі, шарасыздығы - осынау сипаттардың бәрі саясат субъектісі
ретіндегі адамға тән және барлық адамдар қоғамдастығының әлеуметтік-мәдени
даму деңгейін көрсетеді.
Үшіншіден, мемлекеттік шешімдер, мемлекеттік билік пен саяси
қатынастардың басқа да субъектілерінің акциялары, олардың қоғамдық өмірдің
әртүрлі аспектілеріне ықпалын талдау мен бағалау және оларға ықпал ету
мақсатында оларды тиісінше реттеуді көрсетеді. Мемлекеттік биліктің, саяси
партиялардың, қоғамдық ұйымдар мен қозғалыстардың қабылдаған барлық
құжаттары саяси мазмұнға ие болғандықтан, олар да саяси шынайылықтың,
саясаттың элементтері болып табылады.

Төртіншіден, басқару өнерін, керекті нәтижелерге қол жеткізуді, осы
іске қажетті ресурстарды (материалдық-заттай және рухани) жұмылдыра білу
қабілеті мен билік өкілеттіктерін қолдана білуді, оларды кеңейтуге қол
жеткізуді, билік өкілеттіктерін іске асыруда мейлінше тиімді күштер мен
әдістерді анықтауды, басқару мәдениетін көрсетеді. Саяси партиялар,
қоғамдық ұйымдар мен қозғалыстар тарапынан биліктің саясаты мен іс-
әрекетіне өзгерістер енгізу мақсатында оған қысым жасау өнерін, және
қажетті жағдайда билікті алмастыруды білдіреді.
Шынайы саяси тәжірибе айлакерлік, ептілік, өз мақсатын жасыра білу,
моральдық релятивизм, өз әрекетін қажетінше ақтай алу секілді белгілі бір
моральдық аспектілерді де қамтиды және түптеп келгенде осының бәрі саясатң
ұғымына енеді. Саясаттың бұл аспектілері адамдар санасында Саясат - лас
тірлікң деген формуладан көрініс табады.
Қорыта айтқанда, саясат адамдардың мінез құлқы мен әрекеттеріне ықпал
ететін және биліктің қалыптасуы мен қызмет ету мәселелеріне қатысты
әлеуметтік қатынастар, көзқарастар, принциптер, бағдарлар мен
коммуникациялар әлемі. Билік саясаттың негізі, өзегі және құралы. Саясат
биліктің арқасында ғана жүзеге асып, қоғам өміріндегі ұйымдастырушы және
бағыттаушы күшке айнала алады. Сонымен қатар саясат қоғамның саяси
сферасындағы саясат субъектілерінің іс- әрекетін де қамтиды.
Саясат субъектілері болып мыналар табылады:
1. Жеке адам, индивид. Саясат субъектісі ретінде көріну үшін индивид
әлеуметтік белсенділік пен бостандық сияқты тұлғалық қасиеттерге ие болуы
шарт және осы қасиеттер индивидке өз субъектілігін танытуға мүмкіндік
береді. Индивид әлеуметтік белсенділігінің арқасында өз мүдделерін
айқындап, оларды саяси сфераға бағыттайды, яғни саяси белсенді субъектіге
айналады, ал бостандығы оның әрекетіне дербестік береді.
2. Әлеуметтік топтар - адамдардың ассоциативті қоғамдастықтары, саяси
қатынастардың ең тиімді әрекет етуші субъектісі. Әлеуметтік топтар көлеміне
қарай (кіші, орташа, үлкен), ассоциациялардың тұрақтылығы мен ұзақтылығы,
топ элементтері арасындағы байланыстың қарқындылығы мен әлсіздігі, ұйымдық
құрылымы және т.б ерекшеліктері бойынша ажыратылады. Әлеуметтік топтарға
мыналарды жатқызуға болады: таптар; дәрежелік, жыныстық және жас
ерекшеліктік, этникалық, кәсіби және басқа топтар; мүдде бірлігіне
байланысты пайда болатын тұрақты және уақытша ассоциациялар. Бірақ
әлеуметтік топтар – біршама аморфты құрылым. Ұйым оның әрекетіне бірізділік
пен тиімділік береді және осының арқасында әлеуметтік топ саясаттың
субъектісіне айналады.
3. Мемлекеттік билік. Қоғам, мемлекет қалыптастырған басқару органы -
саясаттың ең әрекетшіл субъектісі. Мемлекеттік билік мемлекеттің ішкі және
сыртқы саясатын, әлеуметтік басымдылығын айқындап, ресурстарды бөліп,
әлеуметтік өмірдің негізгі аспектілерін бақылайды. Осы негізде ол
адамзаттың қоғамдық өмірінің нормаларын жасақтап, оны адамдар өміріне
ендіреді және оның орындалуын бақылай отырып осы істерге қажетті мәжбүр ету
функциясына иелік етеді. Өз мүдделерінің үстемдігін қамтамасыз ету үшін
саяси қатынастардың субъектілеріне мемлекеттік биліктің қалыптасуы мен
қызметіне ықпал тигізу өте маңызды. Саясат субъектілерінің мемлекеттік
билікке өз ықпалын тигізуге талаптануы - саясаттың мәнді аспектісі.
4. Саяси элита. Бұл қоғамның ең саяси белсенді бөлігі. Оған саясатқа
және саяси қызметке өздерін кәсіби түрде бағыштаған және осы іске өз күш-
жігері мен уақытының басым бөлігін жұмсайтын адамдар кіреді. Әлеуметтік
саяси элита біртекті емес, оған әртүрлі әлеуметтік топтардың әлеуметтік
белсенді өкілдері кіреді. Бұқарадан саяси элитаны өте жоғары әлеуметтік
және саяси белсенділігі, саяси іс-әрекетте пайдаланылатын форма, әдістер,
құралдардың барлық ресурстарын қолдану арқылы саяси мәдениетті мазмұнды
түрде игеруге талаптануы ерекшелеп тұрады. Мемлекеттік билік, оның саясаты,
оны іске асырудағы жетістіктер мен сәтсіздіктер қоғамдағы саяси элиталардың
күрес объектісі. Бұқарамен байланыс, оның саяси сезіміне көңіл бөлу,
әлеуметтік жүріс-тұрысқа әсер ету - міне бұның бәрі саяси элитаның билік
жолындағы күресінің құралдары болып табылады.
Саясат субъектісі ретінде мемлекет (сыртқы саясат шеңберінде, сондай-ақ
әлеуметтік өмірдің қандай да болмасын түбірлі бағдарламаларын шешуде және
іске асыруда); өздерінің жеке және аймақтық мүдделерін қорғайтын
мемлекеттің құрамдас бөліктері; мемлекеттік биліктің құрамы мен саясатын
өзгерту мақсатында оған ықпал ететін саяси партиялар және бірінші кезекке
қандай да болмасын өзекті, өмірлік маңызды мәселені қойып, билікке
бұқаралық қысым жасауды ұйымдастыратын қоғамдық-саяси қозғалыстар да
көрінеді. Сондықтан да саясат - көптүрлі субъектілер әлемі.
Саясаттың осындай ерекшеліктерін ескере отырып, М. Вебер былай деп
жазады: ...саясат ұғымы кең мағыналы және дербес басшылық әрекеттердің
барлық түрлерін қамтидың. Бұл фразадағы ...дербес басшылық әрекеттердің
барлық түрлерін қамтидың деген соңғы сөйлемге аса назар аударар болсақ, М.
Вебер бойынша саясаттың мәні дербес басшылық, дербес басқару дегенге саяды.
Осы дербестікң саясат субъектісіне тән ерекшелік, себебі субъект өз
саясатын өзі жасақтайды және оны жүзеге асыру мақсатында басшылық жасайды.
Саясаттың өзіне тән басты ерекшелігі - оның субъектілігі және оның
субъектіге тәуелділігі мен онымен анықталынуы. Субъектілік – саясаттың
шынайы факторы. Ол саяси процестер мен жағдайларға көпварианттылық,
субъективті өзіндік сипат береді, олардың субъектінің жасампаздық
әлеуетіне, оған тән ерік-жігерлік қасиетке, әлеуметтік белсенділігіне және
әлеуметтік жауапкершілік дәрежесіне тәуелділігін сипаттайды. Сондықтан,
субъектілік әлеуметтік оқиғалардың, әлеуметтік уақыттың тарихи аралығының,
жеке әрекеттердің, өмірлік мағынаға ие шешімдердің, олардың
қорытындыларын, нәтижелерін және т.б белгілеуде қолданылады.
Саясаттың маңызды екінші компоненті адамзаттың саяси тәжірибесі болып
табылады. Өркениеттің дамуымен саяси сахна едәуір кеңейіп, саяси
тенденциялар көпбейнелі болып, рөлдер - күрделене бастады. Осының
нәтижесінде адамзат аса мол саяси тәжірибе жинақтады. Осы тәжірибе өзінің
барлық құрылымдық элементтерімен бірге адамзаттың саяси мәдениетінде,
ұрпақтан-ұрпаққа мұраға беріліп отыратын, бір елден екінші елге таралатын
саяси институттарда, идеяларда, акцияларда, әрекеттерде жинақталып
қорытылған және көрініс тапқан. Саяси тәжірибенің кристаллизациялануы
саясаттың барлық негізгі компоненттерінің пайда болуына және дамуына алып
келді.
Біз жоғарыда саясаттың басты, әрекетшіл компоненті оны жасаушы
субъектінің мәнін қарастырдық. Дегенмен, субъект оған интериоризациялау
(лат. іnterіor – ішкі), яғни адамзаттың тарихи қалыптасқан саяси
тәжірибесі, оны игеру, оның элементтерін қазіргі ұрпақтардың, қазіргі
әлеуметтік топтардың саяси тәжірибелерінің мәселелеріне сәйкес
жаңашаландыру, тәжірибені олардың саяси іс-әрекетіне қажетті психикалық
қабылдау, саяси приоритет, дағды элементіне айналдыру негізінде ғана
айналады.
Саяси тәжірибені игеру мен пайдаланудың негізгі мәселесі - оның уақыт
пен кеңістіктегі субъектіден субъектіге берілуі. Саяси идеяларды,
теорияларды, көзқарастарды, принциптерді құратын, тәжірибені сөздер,
ұғымдар мен терминдер көмегімен адамзат санасына сіңіретін саяси ой саяси
тәжірибенің трансляциялық формасы. Саяси идеялар саяси ойдың орталық
элементтері болып табылады.
Саяси идея – шоғырланған (концентрацияланған) саяси ой. Ол, сонымен
қатар практикада базалық саяси элемент ретінде іске асуымен де мәнді. Идея
ұғымнан жоғары, өйткені идеяда ұғым нақтылықпен бірлікте көрініс табады ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.