Адвокаттың азаматтық істерді жүргізудегі соттың 1- ші сатысына қатысуы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

М А З М Ұ Н Ы

Р Е Ф Е Р А Т 1
К І Р І С П Е 2
І – т а р а у. АДВОКАТУРАНЫҢ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА АТҚАРАТЫН ҚЫЗМЕТІ 4
1.1 Адвокатура, оның даму тарихы, қоғамдағы ролі және адвокатура
қызметінің құқықтық және ұйымдастырушылықық негізі, міндеттері 4
1.2 Адвокаттың мәртебесі, оның құқықтары мен міндеттері 11
1.3 Адвокаттың кеңес беру қызметі 13
ІІ – т а р а у. АДВОКАТТЫҢ АЗАМАТТЫҚ ІС ЖҮРГІЗУДЕГІ ҚАТЫСУЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ІС
ЖҮРГІЗУДЕ АЛАТЫН ОРНЫ 15
2.1 Азаматтық іс бойынша өкілділік және оның түрлері 16
2.2 Адвокаттың іс жүргізуде атқаратын қызметі және оның процессуалдық
жағдайы, құқықтары мен міндеттері 22
ІІІ – т а р а у. АДВОКАТТЫҚ СОТТЫҢ І-ШІ САТЫСЫНА ҚАТЫСУЫ 25
3.1 Адвокаттық істің құқықтық бағытын анықтап және азаматтық істі
сотта қарауға дайындалуы 25
3.2 Азаматтық істі негізінен қарағанда және дәлелдемелерді тексеруде
қатысуы 29
3.3 Адвокаттық іс барысындағы жарыссөзі 31
Қ О Р Ы Т Ы Н Д Ы 35
ҚОЛДАНЫЛҒАН НОРМАТИВТІК АКТІЛЕР 37

Р Е Ф Е Р А Т

Бітіру жұмысы “Адвокаттың азаматтық істерді жүргізудегі соттың 1-ші
сатысына қатысуы- деген тақырыпқа арналған және мынадай тақырыптар
төңірегінде қаралады.
1-тарау Адвокатураның Қазақстан Республикасында атқаратын қызметі,
даму тарихы, қоғамдағы рөлі, адвокатура қызметінің құқықтық және
ұйымдастырушылық негіздері, міндеттері, адвокаттардың мәртебесі,
адвокаттардың құқықтары мен міндеттері, адвокаттық заңи кеңес беру
жұмысы.
ІІ-тарау. Адвокаттың азаматтық іс жүргізуде қатысуы, соттағы
өкілдік және оның түрлері, адвокаттың іс жүргізуде атқаратын қызметі
және оның процессуалдық жағдайы. Азаматтық істер бойынша өкілдің құқықтары
мен міндеттері.
ІІІ-тарау. Адвокаттың соттың 1-ші сатысына қатысуы, адвокаттық істің
құқықтық бағытын анықтап және азаматтық істі сотта қарауға дайындауы,
азаматтық істі мәні бойынша қарағанда және дәлелдемелерді тексеруге
қатысуы, адвокаттың іс барысындағы жарыссөзі.
Бітіру жұмысты жазған кезде, қолданылған термин сөздері. Заң,
сотәділдігі, өкілдік, заи кеңес, соттағы жарыссөз және т.б.
Адвокатура дегеніміз- азаматтар мен ұйымдарға кәсіби тұрғыда заңи
көмек көрсетуді жүзеге асырудың негізгі бағытын анықтайтын қоғамдық
құқықтық институт болып табылады.
Жалпы айтқанда бітіру жұмысымың басты мақсаты адвокатураның басты
мәні мен міндеттерін ашу, құрылу тарихын зерттеу, адвокаттар алқасы және
оның органдарының құқықтық табиғатын зерттеу, оның басқа мемлекеттік
органдармен арақатынасын анықтау арқылы тақырыптың мазмұны мен маңызын
ашу болып табылады.

К І Р І С П Е

Еліміз өз тәуелсізідігіне ие болғаннан кейін дербес мемлекет пен
оның азаматтарының өміріне тірек болатын барлық құқық негіздері қайта
қаралып, жаңалап құру қажеттігі туды. Осы жолда қыруар жұмыстар жүзеге
асырылуда. Мемлекеттік бақсару, экономика, әлеуметтік-саяси өмір,
мәдениет, құқықтық тәртіпті сақтау, елді қорғау, сыртқы саясат салаларын
реттейтін көптеген заңдар мен жарлықтар қабылданып іске асырылуда.
Заңдарды тиянақты және қолайлы жасауға елімізді беделді заңгер-ғалымдар
заңгер мамандар елеулі қызмет атқарып ат салысуда.
Қазақстан Республикасының Конституциясының ІІ-бөлімі 12 бабына сәйкес
адам және азамат құқықтары мен бостандықтары мойындалады және кепілдік
беріледі деп айтылған.Сонымен қатар, азаматтардың құқықтары мен
бостандықтарына негізделген құқықтық мемлекетті азаматтардың құқықтық
санасын қалыптастырмай, олардың қоғам мен мемлекет алдындағы міндеттерін
түсіндірмей оларды заңмен реттемей демократиялық құқықтық мемлекет құру
мүмкін емес.
Бітіру жұмысымда адвокаттың азаматтық істер жүргізудегі соттың бірінші
сатысында алатын ролі, адвокатура қызметінің принциптерін,қызмет бағытын
қазіргі әрекет етіп тұрған заңдармен байланыстыра отырып айқындау.
Дамыған шет мемлекеттерде адвокат қызметі аса жоғары бағаланады.
Себебі, оған адам тағдырына араша түсу міндеті жүктелінетіні белгілі.
Адам баласына оның тағдырынан бағалы дүние сирек десек те жарасқандай.
Кеңес заманындағы социалистік жүйеде тоталаитарлық билік қоғамға өз әмірін
жүргізіп келді. Сондықтан да ол кезде адвокатура қызметі қоғамға қажетті
ұйым ретінде емес, жәй формальды құрылым ретінде қызмет еткені бәрімізге
мәлім.
Қазір заманның өзгеруіне байланысты Қазақстанда тәуелсіз
адвокатураның қажеттілігі айқын бола түсті. Расын айтсақ бұрындары
адвокат сотта, іс қарау барысында ешнәрсе шешпейтін. Өз көзқарастарын
білдіре алмайтын. Өз деңгейінде азаматтардың құқығын қорғауға дәрменсіз
еді. 5 желтоқсан 1997 жылы қабылданған Қазақстан Республикасының
“Адвокаттық қызмет туралың заңы адвокаттық қызметті толық деңгейде
жүргізуге жол беріп, тынысын ашты. Заңда адвокаттардың қызметі жан-
жақты қорғалады.
Адвокат тәуелсіз саналатындықтан, олардың қызметі кәсіпкерлікке
жатпайды. Мемлекеттік мекеме де болып табылмайды.
Адвокатура – азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауды заң
шеңберінде жүзеге асыра отырып, адвокаттық қызметті атқаратын
азаматтардың ерікті қоғамдық ұйымы.

І – т а р а у. АДВОКАТУРАНЫҢ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА АТҚАРАТЫН ҚЫЗМЕТІ

1.1 Адвокатура, оның даму тарихы, қоғамдағы ролі және адвокатура
қызметінің құқықтық және ұйымдастырушылықық негізі, міндеттері

Азаматтарды квалификациялық заңды көмекпен қамтамасыз ету – бұл
маңызды конституциялық ереже болып табылады1.
1995 жылдың 30-шы тамызында қабылданған Қазақстан Республикасының
Конституциясының 13-ші бабына сәйкес әрбір тұлға сот арқылы қорғалуына,
заңда көрсетілген әдістер негізінде өз құқықтары мен бостандықтарын
қорғауға, білікті заң көмегін алуға құқылы.
Ата заңымыздың осы бабын негізге ала отырып, азаматтардың құқықтары
тек мемлекеттік органдармен ғана емес, сонымен қатар қоғамдық ұйымдармен
де қорғалынады. Заңды әдіс ретінде азаматтардың құқықтары мен
бостандықтарын қорғайтын арнайы адвокаттар алқасы болып табылады.
Белгілі бір тұлғаның мүддесін әділдікке сай қорғау адвокаттық
қызметтің бағытының саяси мәні болып саналады.
Адвокатура - адвокаттық қызмет атқаратын азаматтардың құрылағн
ерікті қоғамдық ұйым. Адвокатураның шынайы құралы – “демократияң
Қазақстан Республикасының адвокатурасы - өзін-өзі басқаратын, шаруашылық
есептегі қоғамдық ұйым.
Қоғамдық ұйымдардың беделі көтерілген сайын, азаматтардың құқықтары
мен бостандықтары кеңейтілген сайын адвокаттардың ролі күннен-күнге
дейін өсуде.
1997 жылдың 5-ші желтоқсанында қабылданған Қазақстан Республикасының
“Адвокаттық қызмет туралың заңы адвокатураның қазіргі кездегі жұмысын,
қызметінің бағытын, мақсатын анықтайды. Осы қабылданған заң арқылы
адвокатураның беделі өседі деген ойдамын1.
Аталып кеткен Қазақстан Республикасының “Адвокаттық қызмет туралың
заңның 1-ші бабында адвокаттық қызметтің, яғни адвокатураның мақсаты
белгіленген Қазақстан Республикасындағы адвокатура – адамның өз
құқықтарын, бостандықтарын сотта қорғауға және білікті заң көмегін алуға
мемлекет кепілдік берген және Қазақстан Республикасының Конституциясымен
баянды етілген құқығын жүзеге асыруға жәрдем беру мақсаты болып
табылады.
“Адвокатураң ұғымына бірнеше анықтама бар, көбіне:
адвокатура – адвокаттық кәсіп, яғни сотта адамның мүддесін қорғаудан
тұратын қызметтің белгілі бір түрі.
Адвокатура – адвокаттардың сословиясы, яғни өздерінің кәсібін
өздеріне арнаған тұлғалар тобы.
Адвокатура – сот өкілдігінің қарама-қайшылықтарына құқық қорғаушылық.
Арсеньтев В.О. адвокатураның ең толық ұғымын былай деп айтқан.
Адвокатура – бұл заң негізінде жергілікті халыққа және заңды
тұлғаларға заң көмегін көрсететін кәсіби ұйым1.
Адвокатураның даму тарихын қарастыратын болсақ, соттар сияқты
адвокатураны ежелгі институт деп айтсақ ол біздің қателескеніміз.
Классикалық дәуірдің грек және рим тарихында ерікті азамат, сот
алдында өзі жауап беруге міндетті болатын. Сондықтан Ежелгі Грецияда
негізгі заңдарды білу халықтың білімін көтеру үшін зерделеп оқытуға әкелді.
“Отбасы өкілдігің – бұрын пайда болған өкілдіктің бір түрі. Отбасы
өкілдігі адвокатураның туындауына ең басты маңызды себептер болып
келген. Осы өкілдіктің барысында отбасы ағасы өзінің отбасы мүшелерінің
әрқайсысының мүдделерін сот алдында қорғаған және де бұған қоса ол тек
өзінің қандас туысқандарының мүдделерін ғана емес, сонымен қатар, қорғау
қажеттігін талап еткен басқа да отбасы мүшелерінің мүддесін қорғайтын.
Осыдан басшылар мен қорғалынушылар деген ұғым тараған. Біріншісі –
адвокаттардың қатарына жатса, екіншісі - қорғалатын істерін адвокатқа
тапсырушылар қатарына жатты. Сол кездер аралығында заңды тұлғалардың
өкілдігі туындаған болатын. Мысалы: ақ сүйек заңдарымен танысып, дәріс
алған монахтар, сотта монастырь мүддесін қорғаған.
Орта ғасырда сотта өз өкілді пайдалану тек патша тұқымының
айырықша құқығы болып есептелінген. Сонымен қатар ерекше қызметке ие
болғандар бұл құқықты қолдана алатын. Кәсіпкерлік пен сауданың өсіп
дамуына орай кәсіпкерлердің сот алдында өз мүдделерін қорғау туралы
кеңес беру қажеттілігін пайда бола бастағандықтан жоқтан барды
қарастырушылар мамандығы пайда болған. Осыдан соң бұл мамандар
ортағасырдың цехтық ұйым болып бірігіп заңгерлерді дайындап шығаратын
болған.
Жоғарыда айтылғандарды негізге ала отырып XІV-XV - ғасырларда
Англияда Шиндерге біріктірілген берристтер - заңгерлерінің ассоциациясы
пайда болды. Бұл корпрациялар әлі күнге дейін жұмыс жасауда. Лондонда
қазіргі кезде төрт институт бар. Әрқайсысы өзінің құқық мектебіне
сүйенеді, келуші клиенттерді қабылдайтын бөлмелерімен өздерінің
кітапханалары бар және өздерінің символикалық белгілері бар. “Барристтерң
– деген сөз ағылшын тілінен “вачң - қабырға, қорған деген сөзден шыққан1.
Сол кезде осы сөз арқылы магистрлер мен оқушыларды ажыратқан болатын
және сол кезде Англияда солистер институты дамыған. Яғни, егер барристер
сол алдында сөйлесе, онда солистер оған қажетті құжаттар жинаумен
айналысқан, біріктіре отырып іздеуші ретінде салық салуға, сақтандыруға
байланысты берілген тапсырмаларды, нотариустың қызметін қосып жұмыс
жасайтын. Қазіргі уақытта солисттер кіші магистрлік соттарға
біріктірілген, кейбіреулері – тәж соттарына енгізілген.
XVІІ-XІІІ – ғасырда Европада мемлекеттік Үкіметтік адвокатура
институты дамыған. Оның бастаушысы болып Пруссия патшасы Ұлы Фридрих –
ІІ-ші болған. 1780 жылы ол Пруссияда адвокатураны жойып оның орнына
белгілі бір еңбекақы алып тұратын сот ассистент-чиновниктерімен ауыстырды.
Бұл чиновниктер туралыбұлар жалдамалы немесе қарапайым іс басқарушулар
емес, соттың көмекшілері яғни, істі қарауда соттың ақиқатқа жетуіне
көмектесетін тұлғалар болып саналды. Бірақ сол дәуірдегі адвокаттар өз
қызметін тек қана қай соттың құрамында болса, сол сотта сөйлеу құқығын
пайдалана алған. Мемлекеттік адвокатура өзінің даму жолын ала
алмағандығы осыдан келіп шыққан. Бұған И.Фойницкий былай деген:
“Адвокаттар лауазымды тұлғаға айнала бастаса, сотта өзіне сеніп берген
міндеттемелерді қорғауға беретін бостандықты, дербестік және
тәуелсіздікті жоғалтадың1.
Цехтік және мемлекеттік ұйымды қорғаумен өкілдіктің орнына
адвокатура өзіндік басқарылатын еркін мамандық иелерінің ұйымы келген.
Ең бірінші рет бұл түрде Францияда пайда болған. Бірақ Франциядағы
1789 жылғы төңкерістен кейін ерекше орын алатын адвокаттар қауымы
таратылған. Бұған себепкер төнкерістен кейін 1790 жылы 2-ші қыркүйекте
қабылданған Декрет болып келді. Осы Декрет бойынша әрбір адамзат сотта
сөйлей алатын және оған рұқсат берілген 1803 жылы адвокатура Наполеон-
1 мен жартылай орнына келтірілген болатын. Қандай да бір диктатор
болмасын, әрқайсысы адвокаттарға сыншыл, білікшілер қатарына жатқызып,
жаңа көзқараспен қарайтын. Наполеон –1–ші олардың қатарында болатын,
бірақ бәрібір де адвокатураны қанша сынап, жойғысы келсе де, оны жоя
алмады. Адвокатура өзінің даму жолын Францияда жалғастырды.
Ресей адвокатурасы 1864 жылғы сот ережелеріне сәйкес дамыған және
бұдан бастап ресей адвокатурасы ерекше ашылу жолына түскен болатын.
Адвокат ортадағы басты кейіпкер болып табылды. Сот мәжілісінде
адвокаттың сөйлеу дәрежесі сотқа қатысушыларға ғажайып әсерлер
қалдырған. Қоғамға әйгілі ресей адвокаттары да пайда болған. Олар:
Плевако, Спасович, Кони, Карабчевский, Андриевский және тағы басқалары2.
1917 жылы қазан төңкерісінен кейін орнаған құқықтық диктатура ресей
адьюкатурасын жойып жіберуге әкеп соқтырды.
1922 жылы 22 мамыр айында ВЦИК-тің адвокатура туралы Ережесінде
қылмыстық және азаматтық істер бойынша қорғаушылар алқасын тудыру
ескертілді. Бәрібірде 1930-1940 жылдар мен 1950 жылдар арасында мемлекетке
төнген жазалау шараларының арқасында адвокатура тереңдетілген ауыр
зардапқа ие болды. Адамдарды шексіз нысанда адвокаттардың қорғауынсыз,
сотта қарастырылмай-ақ ату жазасына берген болатын, қазіргі кезде
әділетсіз жазаланып кеткен азаматтар ақталынған1. )Кеңес адвокатурасының
Қазақстанда орын алуы көптеген қиындықтарға соқтырды, ол қиындықтар
объективті және субъективті сипаттарға ие болды. Ең бірінші ол кәсіби
дайындығы бар кадрлардың болмауы. Екіншіден Халық комиссариаты
басқарушылары адвокатураға немқұрайды қарады олардың ойынша кеңес соты
өздерінің пролетарлық мәнімен қателеспейді және әр түрлі азаматтық және
қылмыстық істерді өздері шешуге қабілеті бар деп айтты. Үшішіден,
адвокатура хан заманының қалдығы, біздің қоғамымызға сай емес деп түсінді.
Жоғарыда аталынып кеткен тарихи оқиғаларға қарамастан адвокатура
қазіргі кезде қарқынды түрде өз қызметін атқаруда. Адвокатураның қазіргі
кездегі ролі саналы түрде сапалы жағынан үлкейген.
Әрбір құқықтық мемлекет тұлғаның бостандығын және құқығын қорғауды
бірінші орынға қояды. Сондықтан да ол күшті тәуелсіз соттық қорғалудың
дамуында және сақтап қалуында өзінің көзқарастарының бар екедігін
анықтайды.
Адвокаттық қызметтің дамып жетілуіне ең басты себепкер болған
демократия, заңдылық, адам құқығын сақтау, өзіндік бостандық, ар-
ождандық және қадір қасиет деп ойлаймын.
Соңғы жылдары адвокатураның беделі ерекше өсті. Ол мемлекеттік,
саяси басқарудан, оның ішінде қызметтеріне қол сұғушылықтан босатылған,
адвокаттардың даусы сотта еркін ашық естілуде.
Қазіргі қабылданып жатқан заңдар, жұмыс жасап жатқан заңдар тұлғаны
қорғау үшін қажетті жағдайлар жасаған. Адвокатураның қоғамдағы рөлі
Қазақстан жерінде кең ауқымды көлемде артуда. Себебі қандай да бір
қылмыстық, азаматтық немесе әкімшілік істерді жүргізу барысында
азаматтардың мүдделерін адвокат қорғаушы ретінде, өкіл,заңды өкіл ретінде
заңды өкілдік жасайды. Осы қызметтерді жүзеге асыруда Қазақстан
Республикасында көптеген жұмыс атқарылуда.
Соның бірі болып жоғарыда айтылып кеткен адвокатураның қызметін
реттейтін заң, заңды орындауда әрбір адам өзінің тарапынан іс-әрекет
жасауы қажет. Егер де заңдар орындалмаса, онда өзіміз бір қалыпты жұмыс
жасай алмайтындығымыз әшкереленеді.
Адвокатура – сотқа өз тарапынан кәсіби көмек көрсету үшін құрылған
мекеме. Сотта іс жүзінде адвокат әділдікті орнатуға көмек береді.
Адвокатура тұрғындарға заңды көмек беретін қоғамдық ұйым. Әрбір адвокат
көмек сұрап келген тұлғаның құқықтары мен мүдделерін қорғау үшін
шақырылған тұлға болып есептеледі.
Адвокаттың қызметінің құқықтық негізі “Адвокаттық қызмет туралың
заңның 2 бабында адвокаттық қызметтің реттелуі тәртібі осы Заңмен және
басқа да адвокаттық қызметті реттейтін заңдармен бекітіледі деп айтылған1.
Қазақстанда адвокатура қызметінің ұйымдастырушылық- құқықтық нысаны
ретінде адвокаттар алқасы болып табылады. Бұлар он құрылтайшының
басымдылығы бойынша аумақтық белгілер бойынша құрылады. Адвокаттар
алқасын құруға мемлекеттік органдардың арнайы рұқсаты талап етілмейді1.
Адвокат алқаларының қызметін белгілейтін негізгі құжат адвокат
алқаларының жалпы жиналысында қабылданған оның жарғысы болып табылады.
Адвокаттық қызметінің ұйымдастырушылық формасы:
- заң консультациясы;
- адвокаттық кеңселер;
- заңды тұлға ретінде тіркелмей жеке-дара адвокаттық қызмет атқару.
Өз міндеттерін орындау барысында адвокат сотта азаматтардың,
ұйымдардың құқықтары мен міндеттерін қорғау үшін қызмет жасайды. Адвокат –
заңдылықтың нығайтылуына жәрдем беретін, сонымен қатар жоғарыда айтылып
кеткен қызметті жүзеге асыратын қоғамдық қызметкер.
Адвокаттық қызметті бір мезгілде мамандандырылған және қоғамдық
қызмет болуның қажеті жоқ. Адвокаттың бүкіл қызметі – оның қоғамдық
қызметі. Адвокат әр уақытта заңның түсінігін әділ және барлық талаптарға
сай түсіндіру керек.
Адвокаттың мақсаты азаматтарға заңды көмек көрсетуден тұрады.
Шарттың жасалуы мен бұзылуын, сотта өкіл болу мен алын-ала тергеуден
өтетін айыпкерді сотта қорғауды, мекемелерге зады сауал беретін құқықтық
кеңестен туындайтын көмектен құрылады.
Жалпы сауал бойынша адвокаттың міндеттері Қазақстан Республикасының
“Адвокаттық қызмет туралың заңның 15-ші бабында көрсетілген 6-шы
тармақтың жалпы сипаттамасы1.
Ең басты міндеті: біріншіден, адвокат заң талаптарын орындауға,
адвокатураны ұйымдастыру мен оның қызметінің қағидаларын басшылыққа
алуға, кәсіптік мінез-құлық нормаларының талаптары мен адвокаттық құпияны
сақтауға және заң көмегін көрсетуге байланысты өзіне мәлім болған
мәліметтерді құпия сақтауға міндетті.
Екіншіден, іс бойынша көмек сұрап өтініш сұраған тұлғаның жағдайын
нашарлататын құқықтық позиция ұстауына тыйым салынады, адвокаттың
қылмыстық немесе азаматтық істер бойынша қабылданған тапсырмадан бас
тартуға құқығы жоқ және ол қорғауындағы тұлғаның немесе адвокат өзінің
бастамасы бойынша әділетсіз үкім, шешім, ұйғарым, қаулы шығарылған
жағдайда оған белгіленген тәртіппен шағым жасауға міндетті.
Үшіншіден, адвокат оқытушылық, ғылыми немесе шығармашылық қызметпен
айналысудан басқа, мемлекеттік қызметте болуға және кәсіпкерлік қызметтен
айналысуға және өзге де ақы төленетін қызметпен айналысуға тыйым
салынады.

1.2 Адвокаттың мәртебесі, оның құқықтары мен міндеттері

ҚР Адвокаттық қызмет туралы заңына сәйкес адвокат - міндетті түрде
адвокат алқасының мүшесі болып табылатын және адвокаттық қызмет шеңберінде
кәсіптік негізде заң көмегін көрсететін Қазақстан Республикасының
азаматы1.
Қазіргі заманғы сөздіктерде “адвокатң термині латын сөзінен
аударғандаadvocatus, advoco сөзінен приглашаю, призываю --1) заңгер,
яғни кеңес беру, қорғау арқылы сотта кәсіби құқықтық көмек көрсету; 2)
біреуді қорғау үшін қатысу деген ұғымдарды білдіреді.
Адвокат алқасының мүшесі болу үшін жоғары заң білімі бар, заңгер
мамандығы бойыннша жұмыс стажы екі жылдан кем емес және адвокаттық
қызметті жүзеге асыру құқығына лицензия алған адам бола алады.
Адвокаттық қызметті жүзеге асыру құқығына лицензияны әділет
біліктілік алқасының ұсынысы негізінде Қазақстан Республикасының Әділет
министрлігі береді. Берілген лицензия негізі тұрақты болып ттабылады және
оның күші Қазақстан Республикасының барлық аумағында қолданылады.
Адвокаттың көмекшілері мен тағлымдамадан өтушілер, болуы мүмкін.
Адвокаттың көмекшілері еңбек шартының негізінде заң
консультациясында, адвокат кеңесінде немесе адвокаттық қызметпен жеке-дара
айналысатын адвокаттың жанында жұмыс істейді. Көмекшілері адвокаттың
барлық тапсырмалары мен бұйрықтарын орындауға құқылы болып табылады.
Жоғары заң білімі бар азаматтар адвокаттық тағлымдамадан өтушілер
деп атайды. Бұлар тағлымдама туралы шарттардың негізінде адвокатта
тағлымдамадан өтеді.
Адвокаттың құқықтары.
Адвокаттар алқаларының мүшелері белгілі бір құқықтар мен міндеттерге
ие болады. Адвокаттар алқасы мүшелерінің құқықтары екі топқа бөлінеді.
Бірінші топқа, адвокатты алқаның мүшесі екендігін белсенді көрсететін
құқықтар. Екінші топқа - қылмыстық іс бойынша қорғаушы және азаматтық іс
бойынша өкіл ретінде атқаратын адвокаттың кәсіби құқықтары жатады1.
Адвокат алқа мүшесі ретінде:
- адвокаттар алқасының органдарына сайлануға және сайлауға;
- адвокаттар алқасы органдары алдына алқа қызметіне қатысты
мәселелер қоюға, алқа мен оның органдарының жұмысын жақсарту жөнінде
ұсыныстар енгізуге;
- алқа органдары оның қызметін немесе мінез-құлқын тексерген және
талқылаған барлық жағдайларда өзі қатысуға;
- өз бастамасымен алқа құрамынан шығуға құқығы бар.
Адвокат, қорғаушы немесе өкіл ретінде мынадай әрекеттер жасауға
құқылы:
- заң көмегін көрсету үшін қажет нақты мәліметтерді дербес жинауға
және дәлелдемелер табыс етуге;
- көмек сұрап келген тұлғаға қатысты материалдармен танысуға және
оларды заң актілерінде тыйым салынбаған кез келген әдістермен белгілеп
алуға;
- заңдарға қайшы келмейтін өзге де әрекеттерді жасауға құқылы.
Адвокаттың міндеттері:
Адвокат заң талаптарын сақтауға, адвокатураны ұйымдастыру мен оның
қызметінің принциптерін басшылыққа алуға, адвокаттық құпияны сақтауға
міндетті.
Адвокат заң көмегін көрсетуге байланысты өзіне мәлім болған
мәліметтерді құпия сақтауға міндетті және көмек сұрап өтініш жасаған
тұлғаның келісімінсіз оларды жария етуге құқығы жоқ және т.б.

1.3 Адвокаттың кеңес беру қызметі

Қылмыстық және азаматтық істер бойынша сотқа қатысудан басқа,
адвокат азаматтарға құқықтық көмек көрсетеді, ұйымдарға, мекемелерге,
кәсіпорындарға заңды негізге ала отырып заңи кеңес береді. Осы заңи кеңес
қызметін бастамас бұрын әкімшілік, еңбек қатынастарынан туындаған дауларды
әлеуметтік саяси тұрғыдан тексеріп, талап арызды қалай жазу керек екендігін
тексеріп өз қызметін бастап жүргізеді.
Заңи кеңес беру қызметі адвокаттардың қызметтерінің бір түрін
көрсетеді, яғни заң көмегімен қамтамасыз етеді. Мысалы: белгілі бір
тұлғаны заңсыз жұмыстан шығару туралы азаматтық іс бойынша, адвокат ең
алдымен заңды бұзу әрекеті неде, оған қандай себептер бар, жұмыстан
босатуға қандай негіздерді жұмыс беруші басшылыққа алып отыр, Еңбек туралы
заңдарға сәйкес жұмысшыға алдын-ала ол туралы ескертті ме, ол туралы бұйрық
қашан шығарылды, онымен жұмысшы таныстырылған ба, бұл бұйрық көшірмесін
жұмысшының қолына берген бе, берсе қай уақытта деген сұрақтарды алдын-ала
тексереді және “Адвокаттық қызмет туралың заң негізінде ешқандай
мемлекеттік орган, заңды тұлғалар, лауазымды тұлғалар адвокаттың осындай
әрекеттеріне кедергі келтіре алмайды.
Заңи кеңес беру қызметін адвокаттар заң консультацияларында
жүргізеді. Қазақстан Республикасының “Адвокаттық қызмет туралы ң Заңында,
Адвокаттар алқасы жарғысында және алқаның жалпы жиналысында қабылданған
заң консультациялары туралы Ереже негізінде әрекет ететін және алқа
президиумы қаулысымен құрылған заң консультацияларының құрылу тәртібі
қарастырылады
Заң көмегін көрсету жөнінде жұмысты ұйымдастыру үшін адвокаттар
алқасының төралқасы заң консультацияларын құрады.
Заң консультациясы адвокаттар алқаларының құрылымдық бөлімшесі
болып табылады. Оның өз атауы мен тиесілі адвокаттар алқасына тиесілігі
белгіленген мөрі мен мөртаңбасы, заң көмегін ұйымдастыру үшін қажетті
өзге де атрибуттары болады. Заң консультациясы адвокаттар алқасының
жалпы жиналысы бекіткен Ереже негізінде іс-әрекет жасайды1.
Құқықтық квалификациясын көтеру мақсатында адвокаттарға арналған
арнайы хабар-анықтама, нормативтік және методологиялық әдебиеттер
шығарылған материалдар бар қиын сауалдар туындаған жағдайда тәжірибелі,
жоғарғы сауатты адвокаттар қатарымен методологиялық кеңес мәжілісінде
қаралады. Консультациялық жұмыстың қортындысын жүйелік түрде талдап
қортындылайды. Заңдық кеңестің дұрыс берілуін бақылайды және сапасын
бағалауға мүмкіншілік береді. Тәжірибе бойынша консультациялық жұмыс
көбінесе азаматтық, отбасылық, еңбек және әкімшілік қатынастардан
туындайтын даулар бойынша жүргізіледі.
Құқықтық қатынастарды реттеу үшін адвокат нақты мамандандырылған
кеңес беру керек. Кеңес беру арқылы туып тұрған дауды болдырмауға,
құқықты қалпына келтіруге немесе бұзушылықты әшкерелеуге жәрдем
береді. Ең маңыздысы азаматтарға көмек беретін заңды кеңестер мағыналы
болуы керек. Соттағы іс бойынша бір жақты болуды, талап арызды беруді,
жеткілікті негіздерге байланысты қарсы талапты беруді қажет ететін
әрекеттерден құралу керек.
Егер адвокат өзіне келіп түскен сауалды жан-жақты зерттеп дұрыс
шешсе, онда туындап тұрған даудың нәтижесі әділетті түрде шешіледі.
Әрине, сотта даудың бағытын білу болжамды түрде болып келеді.
Соттағы істерге байланысты берілетін заңды кеңестер, бұл адвокаттың
консультациялық жұмысының бір түрі. Ең көп жақтысы бұл – тараптардың
құқықтары мен міндеттерін білу барысында дауды бейбіт жолмен шешу.
Адвокат азаматтарды қабылдаған кезде заңды нормаларды ерікті сақтауға
бағыт береді. Жақсы ұйымдастырылған және орындалып жатқан заңи кеңес
беру қызметі адвокаттың алдындағы заңды мүдделердің дұрыс қамтылуына
берілетін жәрдем1.
Заңи кеңес берудегі маңызды мән- жәйлардың бірі болып адвокаттың заңды
дұрыс қолданудағы және талқылауындағы құқықтық сана, яғни адвокат
құқықтық ойдың байлығын, заңның насихатталуын талап ететін әділеттілікті
аңсайтын тұлға болуы керек.
Адвокат алқасының негізгі звеносы заңи кеңес беру мен жеке адвокат
кеңселері болып табылады2.
Заңи консультация мен жеке адвокаттық кеңсе – адвокаттар алқасы
мүшелерінің жұмыс орны болып табылады.
Заңи консультация – заң көмегін көрсету жөніндегі жұмысты
ұйымдастыру үшін адвокаттар алқасының төралқасы құрады. Қазіргі кезде
Қазақстанда 300 аса қалалық және аудандық заң консультациясы және
филиалдары әрекет етеді.
Заң консультациясы орналасқан жерді адвокаттар алқасының төрағасы
белгілейді.
Заң консультация барлық адвокаттар алқасы сияқты территориялық
принцип бойынша құрылады.
Заң консультациясының жұмысын адвокаттар алқасы президиумының
қаулысымен тағайындалған алқа мүшелерінің бірі басқарады.
Заң консультациясының меңгерушісі адвокаттық қызметпен айналысуға
құқығы бар.
Адвокат алқасының мүшесі – заңды тұлғаның құқықтарын пайдаланатын
жеке адвокаттық кеңселер құруға құқылы.
Адвокат кеңсесі мекеме нысанындағы коммерциялық емес ұйым болып
табылады2.
Жеке адвокаттар өз қызметін жарғы негізінде немесе құрылтай шарт
негізінде жүзеге асырылады. Жеке адвокаттық кеңсе әділет органдарында
мемлекеттік тіркелуге жатады.

ІІ – т а р а у. АДВОКАТТЫҢ АЗАМАТТЫҚ ІС ЖҮРГІЗУДЕГІ ҚАТЫСУЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ІС
ЖҮРГІЗУДЕ АЛАТЫН ОРНЫ

2.1 Азаматтық іс бойынша өкілділік және оның түрлері

АІЖК-нің 58-бабына сәйкес, азаматтар өз істерін сотта өздері немесе
өкілдері арқылы жүргізуге құқылы. Азаматтың іске өзінің қатысуы оның бұл
іс бойынша өкілі болуы құқығынан айырмайды.
Ұйымдардың ісін сотта оларға заңмен, өзге де нормативтік құқықтық
актілермен немесе құрылтай құжаттарымен берілген өкілеттіліктердің шегінде
іс-әрекет жасайтын олардың органдары және тиісті өкілеттіліктер берілген
олардың өкілдері жүргізеді. Заңды тұлғалардың басшылары сотқа олардың
қызметтік жағдайын немесе өкілеттіктерін куәландыратын құжаттар береді.
Заңды тұлғаның органы тиісті өкілетік берілген басқа өкілдермен бірге
қатыса алады.
Істі өкілдері арқылы жүргізу кем дегенде үш себеп негізінде жүзеге
асырылады:
1. мүдделі тұлға өзі тікелей іс жүргізуге жағдайының болмауы;
1. мүдделі тұлғаға кәсіби заң көмегі керек болған кезде;
2. белгілі бір себептерге байланысты мүдделі тұлғаның өзі істі жүргізе
алмауы;(әрекетке қабілетсіздік, кәрілік, кәмелеттік жасқа толмау)

Соттағы өкілділік – азаматтық іс жүргізу құқығының жеке өз алдына
институты болып табылады, бұл жердегі қатынастар екі жақты болып келеді,
яғни сот пен өкілдің арасындағы қатынас және өкіл мен өкілдік берушінің
арасындағы қатынас. Өкіл мен өкілдік берушінің арасындағы іс жүргізу
қатынасы ғылыми әдебиеттерде жеткілікті негіз тапты.(А.Ф.Козлов) Бұл
қатынастар азаматтық іс жүргізу кодексінің 58, 62,63 және басқа да
баптарынан орын тапқан.
Соттағы өкілділік институтыазаматтық іс бойынша іске қатысушы
тұлғалардың құқықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау кезінде
кәсіби заңи көмек көрсетуден тұрады. Бұл институттың мәні бұл, кейбір
жағдайларда өкілдің қатысуынсыз азаматтық істерді қарап шешу мүмкін емес
болып табылады. Мысалы: іс жүргізу құқық және әрекет қабілеттілікке ие
болмау негізінде тұлғалардың өз құқықтары мен мүдделерін қорғай алмауы.
Соттағы өкілділіктің мақсаты:
- өкілдік беруші тұлғаның сотта мүддесін қорғау;
- өкілдік беруші тұлғаның оның іс жүргізушілік құқықтарын және іс
жүргізушілік міндеттерін жүзеге асыруға көмек көрсету;
- сотта істің дұрыс шешілуіне ықпал ету;
Азаматтық процестегі өкілділік азаматтық құқықтағы өкілділіктен:
- өкіл мен өкілдік беруші тұлғалардың ара қатынастарының сипаты және
мақсатына байланысты;
- азаматтық процесте өкіл бола алатын тұлғалардың шеңберінің шегімен;
- өкілдердің құқықтарының сипаты және көлемі бойынша;
- өкілдің функцияларымен (А.А. Мельников)
Азаматтық процесте өкілмен қатар өкілдік беруші тұлға өзі қатыса алады
немесе қатыспауына да болады. Өкіл әр түрлі азаматтық істер бойынша,
барлық сот сатыларында қатыса алалды.
Бірақ кейбір жағдайларда тараптар мен үшінші тұлғалардың даудың мәні
бойынша тікелей өздері қатысулары қажет болуы мүмкін, сондықтан да
даулы материалдық құқық қатынас субъектісінің өзінің азаматтық
процеске қатысуы қажет (іс бойынша тараптар). АІЖК-нің 187 бабының 5
бөліміне сәйкес, егер бұл істің мән-жайларцы бойынша қажет болса, сот
тараптардың сот отырысына қатысуын міндетті деп тани алады, сот бұл
туралы тиісті ұйғарым шығарады.
Соттағы өкілдің қызметі оның өкілдік берушінің атынан және оның
мүддесінде процессуалдық әрекеттерді жасау. Бұл әрекеттер нәтижесінде
іс жүргізу құқықтары мен міндеттері өкіл үшін емес өкілдік берушіге
туындайды.
Соттағы өкілдік азаматтық іс жүргізуде барлық азаматтық істер
бойынша соттың бірінші сатысында іс қарағанда, сонымен қатар жоғарғы
апелляциялық, қадағалау сатыларында сот актілерінің заңдылығын және
негізділігін тексеру кезінде де жүзеге асырылады. Сот тәжірибесінде
соттағы өкілділік институты азаматтық істерді жүргізуде кең қолданылады
және оның қолданылуы көбінесе адвокаттар арқылы жүзеге асырылады. Себебі
соттағы өкілділік азаматтардың, ұйымдардың, кәсіпорындардың, мекемелердің
құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауда маңызы зор, заң шығарушылар
адвокат қызметінің шеңберін тек өкілдікпен ғана шектемейді
Соттағы өкілділіктің пайда болу негіздерін азаматтық процессуалдық
құқыққатынас түрлеріне байланысты ажырата аламыз. Сот пен өкілдік берушінің
аасындағы қатынас өкілдік беруші мен өкілдің арасындағы қатынасқа қарағанда
заңи фактілердің басқа тобына негізделеді.
Сот пен өкілдік берушінің арасындағы қатынас өкіл мен өкілдік берушіні
арасындағы қатынастарды туғызатын қатынастардан туындайды. Бірақ бұл
жеткілікті емес. Ол үшін міндетті түрде төмендегідей заңи фактілердің болуы
қажет:
-азаматтық істі жүргізуге өкілеттілік беретін құжат және жеке басын
анықтайтын құжатты сотқа тапсыруға міндетті;
- соттың өкілді істі қарауға жіберуі ол туралы сот ұйғаымы болуы
керек;
Өкілдік беруші мен өкілдің арасындағы қатынас тапсырма шартының
негізінде, сонымен қатар еңбек шартының, әкімшілік актінің, сот актісінің,
туысқандық факті,қоғамдық ұйымдардың мүшелік фактісі негізінде пайда
болады.
Азаматтық іс жүргізу құқығында сот өкілділігінің екі түрі беріледі:
- тапсырма бойынша өкілділік ету;
- заңды өкілділік;
Тапсырма бойынша өкілділік етудің өзі бінеше түрге бөлінеді:
- шарттық өкілділік—тапсырма шарты бойынша н,емесе еңбек шарты
бойынша өкілділікті айтамыз;
- қоғамдық өкілділік—азаматтың белгілі бір қоғамдық ұйымдардың
мүшелілігі негізінде пайда болатын өкілділік;
- жарғылық өкілділік—заңды тұлғалардың қызметкерлері осы заңды
тұлғаладың істері бойынша;
Заңды өкілділік АІЖК-нің 63 бабымен және 304 бабымен реттелетін
өкілділік, яғни әрекетке қабілетсіз азаматтардың, әрекет қабілеттілігіне
толық ие емес немесе әрекетке қабілеті шектеулі деп танылған тұлғалардың
құқықтарын, бостандықтарын және замен қорғалатын мүдделерін сотта өздерінің
өкілеттіктерін куәландыратын құжаттарды сотқа көрсететін ата-аналары,
асырап алушылары, қамқоршы және қорғаншылары қорғайды.
Сонымен қорыта келе соттағы өкілділік олардың пайда болу негіздеріне
байланысты пайда болады.
Азаматтық процесте өкіл ретінде адвокаттың құзыреті сенімхатта
ескеріледі және олардың құқықтық позициясы сенім берушіге қарама-қайшы
болмау керек.
Соттағы өкілдік азаматтық іс жүргізу заңдарының нормаларында оның
регламентациясының негізінде іс жүргізушілік сипатта болады. Процессуалдық
өкілдік өкілдің сенім білдірушініңің атынан және оның мүддесінде
процессуалдық әрекеттерді орындау негізінде анықталады. Процессуалдық
құқықтың пайда болуы, заңды өкілді қоспағанда азаматтық-құқықтық өкілдік
шарты негізінен туындайды1.
Адвокат мынадай шекте әрекет етеді:
- заңды өкіл ретінде (ата-ана асырап алушы, қорғаншы және қамқоршы);
- қоғамдық өкіл ретінде;
- шарттық өкілдік ретінде (өзінің тікелей кәсіби міндеттерін
атқару арқылы).
Азаматтық- процессуалдық өкілдіктің ерекшелігі:
1. Өкіл шартта алдын-ала белгіленген сенім берушінің атынан түсуі.
3. Өкіл өкілдік беушінің мүддесіне әрекет етеді.
Өкілдің дау кезінде материалдық-құқықтық ынталылығы жоқ.
3. Өкіл іс жүргізуде сенім берушінің құқықтары мен мүдделерін
жүзеге асырады.
4. Өкіл заң және сенімхат негізінде берілген құзыреттер шегінде
әрекет ете алады.
5. Өкіл процессуалдық әрекеттерді жасағанда сенімберушіге құқықтар
мен міндеттер туғызады.
6. Өкілдіктің пайда болу негізі әрқашанда сенім білдірушінің еркін
білдіру болып табылады.
Процессуалдық өкілдік 3 түрлі құқыққатынастын қалыптасады1.
1) өкіл және сенімберуші,
2) өкіл және сот,
3) сенімберуші және сот.
Құқыққатынстың бірінші түрі азаматтық құқықтық шартқа негізделген,
өйткені материалдық құқықтық сипатта болады. 2-ші және 3-ші түрлері
азаматтық процессуалдық құқыққатынастар болып табылады және сотта іс
жүргізуде олардың құқықтары мен міндеттерімен сипатталады.
Құқықтық институт ретінде процессуалдық өкілдікті ашқанда өкіл
ретінде және сенім беруші ретінде де оның субъективтік шегіне тоқталып
кетуіміз қажет.
Өкілдік шарт бойынша өкіл ең алдымен адвокат болып табылады.
Ерікті өкілдікті азаматтық іс жүргізгенде негізінен адвокатура
жүзеге асырады. Соттағы өкілдікті жүзеге асыратын адвокат тұлғаның заңды
мүддесін ғана қорғамайды сонымен қатар әділдіктің орнауына көмек
беретін, сотқа жан-жақты көмек ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.