Қазақстан Республикасында Үкiметтiк емес құқық қорғау ұйымдарының адам құқығын дамыту мен тиiмдiлiгiн ұлғайту

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

ғЫЛЫМ ЖӘНЕ ЖОғАРЫ БIЛIМ МИНИСТРЛIГI
ҚАЗАҚ МЕМЛЕКЕТТIК ЗАң АКАДЕМИЯСЫ

БАЯНДАМА

ТАҚЫРЫБЫ: Қазақстан Республикасында

үкiметтiк емес құқық қорғау ұйымдарының адам
құқығын дамыту мен тиiмдiлiгiн ұлғайту

Орындаған:

АЛМАТЫ, 2003.

1991 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан тәуелсiздiгiн алғалы берi,
Республикада демократиялы реформаның құрылуы, жүзеге асуы және дамуы
басталды. Мемлекетiмiздiң тәуелсiздiгiн нығайту жолында Қазақстан тұрақты
потенциалды халықаралық аренада шартты-құқықтық тәсiлмен көптеген
мемлекеттермен қарым-қатынастық негiздi орнатты. Халықаралық шартқа отыру
Қазақстанның дүние жүзiлiк қоғамға кiруiне, елдiң егемендiгiн,
қауiпсiздiгiн, территориялық тұтастығын және шекара мызғымастығында маңызды
роль ойнайды. Бұл елдiң iшiнде әлеуметтiк-экономикалық, саяси реформалардың
жақсы әрекет етуiне әсерiн тигiздi.
Егемендi мемлекет ретiнде Қазақстанның халықаралық аренаға шығуы,
әлемде өз орнын табуда тағы басқа жағдайларда қазақстандықтардың бүгiнгi
күнi мен болашағын құрайды. Осы негiзде Қазақстан 20-дан аса халықаралық
және ұлттық ұйымдардың мүшесi болды. Ондағы көздеген мақсат және алға
қойылған мiндетте адамдардың құқығын, бостандықтарын және заңды мүдделерiн
халықаралық Конвенцияларды қабылдау арқылы мемлекет тарабынан қорғау және
кепiлдiк беру болатын. Сондықтан да мұндай шарттардың орындалуына, оған
қосылуына бiздiң мемлекеттiң iшiндегi үкiметтiк емес, құқық қорғау
ұйымдардың құрылуы, қоғамда кең көлемде қызметiн жүзеге асыруы үлкен үлесiн
қосты деп айта аламыз.
Қазiргi күнi Қазақстан нарықтық экономика құру және демократиялы
құқықтық мемлекет құру жолында. Жаңа қоғамның қалыптасуы, экономика және
мемлекеттiң қайта құруымен байланысты әрине, Қазақстанның егемендiгiн
нығайту және мемлекеттiк механизмнiң жақсы жұмыс iстеуi әртүрлi үкiметтiк
емес ұйымдардың құрылуынсыз мүмкiн емес едi. Өйткенi олар қоғамдық
қатынастардың реттеушiсi ретiнде өздерiне көптеген функциялар ала отырып,
азаматтар мен мемлекеттiң арасын байланыстырады. Олар әлеуметтiк-құқықтық
жағынан өте маңызды жұмыс жасайды және өздерiне мемлекеттiң атынан қолдауды
қажет етедi. Қазақстан осы ұйымдардың өте пайдалы екетдiгiн. Қазақстан осы
ұйымдардың өте пайдалы екендiгiн, солар арқылы елдегi реформаны жүзеге
асыру тиiмдi болатындықын Венгрия және Польша сияқты мемлекеттiң
көрсеткiштерiнен тәжiрибе алуына болады.
Мұндай ұйымдардың көмегiн бiз сонымен қатар, олардың жұмыс орнын
құруынан, мемлекетке салық төлеу және шетелден инвестиция тарту сияқты
әрекетiнен де көремiз. Өкiнiшке орай, осындай құқық қорғау, үкiметтiк емес
ұйымдардың Қазақстанда құрылуы әлi де болса, қиын кезеңнен өтуде, оған
себеп:
1. Мемлекетiмiзде тұрақты экономиканың әлi күнге дейiн толық болмауы;
2. Осы ұйымдардың мемлекет атынан қолдау таппауы;
3. Елде осындай ұйымдардың әрекет етуiн реттейтiн заңдардың толық
қамтылмауы.
Үкiметтiк емес ұйымдардың алдында қойған мақсаттардың бiрi Қазақстанда
азаматтық қоғам құру болып табылады. Бұл бағытта бүгiнгi күнi
Интерлигал қорымен бiрге Фридрих Эберт қоры бiрлесе жұмыс жасауда.
Азаматтық қоғам – дегенде, бiз жалпы құқықтары тең және өзiн осы
Қазақстан Республикасының азаматы ретiнде сезiнетiн мәселелердi ашып
көрсетпекпiз. Бiр сөзбен айтқанда, азаматтық қоғамға өту бүгiнгi күнi
Шығыс Европа және бұрынғы Кеңес Одағында болған мемлекеттерге маңызды
проблеманың бiрi болып отыр. Өйткенi бұрынғы коммунисттiк билiк
орталығы – саяси бюро және секритариат О.К.-нiң орнына демократиялық
мекемелер, парламент, үкiмет, саяси партиялар пайда болды. Бiрақ
өкiнiшке орай, осы орындардың әкiмшiлiгi өзгерiссiз қалып отыр.
Сондықтан да ТМД елдерiнiң саяси жүйесi ауысқанымен азаматтық қоғам
толық құрылған жоқ. Сол себептi осы жаңа саяси жүйеге сай келетiн
азаматтық қоғам құруымыз тиiс. Оған жету процесi 2 үлкен, маңызды
этаптан тұрады: бiрiншiсi, мемлекеттiк экономиканы толық жекешелендiру
болса, екiншiсi, жергiлiктi өзiн-өзi басқаруда – аймақтық әкiмшiлiктi
құру болып табылады. Егер бiз осы екi мақсатқа жетсек, онда саяси және
қоғамдық аймақтардың халықпен тықыз байланыстылығына қол жеткiземiз.
Сол кезде ғана осы Азаматтық қоғамды құру жолында саяси еркiндiктi
және үкiметтiк емес ұйымдардың құрылу кеңiстiгiн толық көре аламыз.
Азаматтық қоғам әрбiр адамның санасына негiзделуi тиiс. өкiнiшке
орай, бұрынғы Кеңес Одағының құрамында болған мемлекеттердiң басты
проблемасы бұл коммунистiк режимге бағынуы жетпiс жылдан берi өзiнiң әлде
де болсын рухани iзiн қалдырды. Сол үшін осы бағытта көп жұмыс жасау керек.
Оны бiз мектепте және университетте бiлiм беру арқылы, демократиялы
мекемелердi және саяси мәдениеттi көтеру арқылы бастау қажетпiз. Жоғарыда
айтылғанға орай елдегi тұрғындарда әлi күнге дейiн Үкiметке деген
сенiмсiздiк, ашық ойын айту дефицитi кездеседi. Бұл әрине – тоталитарлық
режимнiң ұзақ жылдар орын алуының қорытындысы болып табылады. Сондықтан,
жаңа ұрпақты тәрбиелеу және оларға бiлiм беру арқылы құқығы қорғалған
азаматтардың қалыптасуына әсер ету, қоғам мен саясат оған төтеп беруi тиiс.
Бұрынғы жылдары осы елдерде, соның iшiнде Қазақстанда да мемлекеттiң
халыққа қорғаншы әке болып келуi, азаматтардың жоғарыдан өкiм алуға және
диктатураға бағынуға үйренгендiгiнiң қалыптасуына әкелдi. Дегенмен
азаматтық қоғамға жету жолы өте қиын жол, бiрақ бiз үшін оған жету алға
қойылған мiндет.
Омбудсмен институты 90 мемлекетте дүние жүзi бойынша қызмет етедi.
Омбудсмендер бұлар адамның құқығын қорғайтын адамдар. Олардың саны қазiр
күннен-күнге асуда. Сондықтан да олар өз қызметiн мемлекетте ғана емес,
көптеген аймақтарда жұмыс жасауда. Бұл ұлттық омбудсмендердiң негiзгi
көзделген мақсаттары мен алдына қойған мiндеттерi, ол адамның құқықын
қорғау және дамыту саласында жұмыс iстеу болып табылады. Олар ТМД елдерiнде
өз қызметiн атқарады соның iшiнде көршi мемлекет Ресей, Өзбекiстан ал, алыс
шетел Франция мемлекетiнде де бар. өкiнiшке орай Қазақстанда омбудсмен
институты жоқ.
Ресей Федерациясында Адам құқығы жөнiндегi өкiлеттi атпен осы
омбудсмен органы орын алса, Өзбекстанда Адам жөнiндегi өкiлеттi Олий
Мажилис атпен белгiлi.
Бұл үш мемлекетте құзыретiн жүзеге асыру, құрылуы әртүрлi болып
келедi. Ресей мен Францияда тәуелсiз орган болса, ал Өзбекiстанда лауазымды
тұлға болып табылады және олар Ресейде мемлекеттiк Думамен 5 жылға, ал
Францияда Министрлер кеңесiмен 6 жылға, ал Өзбекiстанда Олий Мажилиспен сол
өкiлеттiлiгiнiң мерзiмiне тағайындалды. Бұл өкiлдер үш мемлекеттеде
имунитетке ие, олар қылмыстық, әкiмшiлiк жауапкершiлiкке белгiлi келiсiм
бергенде ғана тартылады және мемлекеттiк бюджеттен қаржыландырады.
Өзбекстан республикасында өкiл Олий Мажилистiң депутаты, ол
заңшығарушылық бастамашылығына ие. Ал Ресей мен Францияда өкiлдер депутат
болмауы тиiс. Ресей Федерациясының өкiлiне арнайы талаптар қойылған (35
жастан, кiшi емес, Р.Ф.-ң азаматы, еңбек тәжiрибесi бар), ал Франция
өкiлiнiң өз құзыретiндегi мiндетiн атқаруға кедергi жасағанға нақты жаза
көрсетiлген (1 айдан –6 айға дейiн бас бостандығынан айыру немесе 2000-нан
10.000-ға дейiн айыппұл төлеу). Ресей және Өзбекстан мемлекетiнiң өкiлi
төленетiн коммерциялық қызметпен айналысуына және саяси партияға мүше
болуына шек қойылған, ал Франция мемлекетiнiң өкiлiне, шағым Парламент
депутаттары арқылы түседi. Барлық өкiлдер жеке және заңды мүдделерiн
қорғауда халықаралық шарттарға, Конституциямен заңдарды және жалпыға
белгiлi қағидаларға сүйенедi. Өзбекiстанда өкiл Олий Мажилистiң алдында
есеп берсе, Франция өкiлi өзiнiң қызметi жайлы жылдық докладын Президентке
және Парламентке ұсынады, ал Ресейде ол ешкiмге есеп бермейдi. Олар өз
есептерiн, докладтарын арнайы баспадан шығарады. Ресей мен Өзбекстанда өкiл
шағымды бiр мән-жайлар бойынша мерзiмi нақты көрсетiлген (1 жыл), ал
Францияда өкiлдiң (посредник қажет деп тапқан кезде белгiлi бiр iс бойынша
(жер) мемлекеттiк кеңестiң төрағасының орынбасары және бiрiншi мемлекеттiк
аудиторлық сот тергеу қозғайды. Ресейде азамат тек екi рет ғана өкiл бола
алады, Францияда оған өкiлеттiлiк екiншi рет қайта берiлмейдi Өзбекiстан
өкiлi соттың қарауына жататын iстердi қарамайды және бұл бойынша
мемлекеттiк баж төленбейдi. Ресей Федерациясының өкiлi Мәскеу қаласында
орналасуы тиiс, ол өз өкiлеттiлiгi шеңберiнде өкiм қабылдайды. Франция
делдалы өз еркiмен кетудi қоспағанда, тек өзiнiң мiндетiн орындай алмайтын
жағдайда ғана босатылса, Ресейде өкiл өзiне қойылған талаптарды бґзғанда,
соттың айыптау Үкімiнiң күшіне енуi бойынша босатылады. Өзөбекстанда өкiл
мерзiмнен бұрын: өзiнiң өтiнiшiмен; денсаулықы нашар болуына байланысты;
депутаттық өкiлеттiлiгi тоқтатылса және соттың айыптау Үкімi күшіне енгенде
босатылады.
Жоғарыдағыларды салыстыра отырып, көрiп отырғанымыздай Ресей
Федерациясында өкiлге кең көлемде құқық берiлсе, ал Франция мен Өзбекстанда
өз өкiлеттiгiн жүзеге асыруда құқықтардың шектеулерi бар. Бiрақ осындай
өкiлдi органның мемлекетте орын алуы, бiзге, демек Қазақстанға үлгi
боларлықтай.
Қазақстан Республикасында Адам құқықын қорғау және заңдылықты сақтау
жөнiндегi халықаралық бюроның алатын рөлi зор. Ол қоғамдық мекеме ретiнде
1995 жылы 8 ақпанда Әдiлет Министiрлiгiнде тiркелген. Ал өз жұмысын 1993
жылы тамыз айында құрылып, бастады. Қоғамдық мекеменiң негiзгi ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.