Қазақстан Республикасының құқық қорғау органдары туралы жалпы түсініктеме

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

Қазақстан Республикасының құқық қорғау 2
органдары туралы жалпы түсініктеме 2
Құқық қорғау қызметінің принциптері 5
Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі 7
Пайдаланған әдебиеттер 9

Қазақстан Республикасының құқық қорғау органдары туралы жалпы түсініктеме

Қолданылып жүрген заңдарда "құқық қорғау органдары" деген ұғым жоқ.
Практикада қалыптасқан және нормативтік құжаттар мен нормативтік емес
сипаттағы әртүрлі құжаттарда қолданылатын бұл ұғым әдетте қылмыстарға және
өзге де құқық бұзушылықтарға қарсы күрес жүргізетін мемлекеттік органдар
үшін жалпылама болып табылады.
Құқық қорғау қызметін құқық қатынастары субъектілерінің санасы мен
мінез-құлқына заң жүзінде ықпал ету шараларының көмегімен құқықтық
нормаларды сақтау және дұрыс қолдану жағдайларын қамтамасыз ету жөнінде
заңға және белгіленген рәсімге сәйкес жүзеге асырылатын қоғамдық пайдалы
қызмет деп сипаттауға болады.
Құқық қорғау қызметіне тән белгілер:
құқық қорғау міндетінің болуы;
құқық қатынастарының субъектілеріне ықпал етудің арнаулы заңдық
шараларын қолдану;
заңмен қатаң түрде регламенттеу;
белгіленген рәсім іс жүргізу тәртібі болып табылады.
Белгілерін негізге ала отырып, құқық қорғау қызметің басқа қызмет
түрлерінен ажыратуға болады. Мысалы, республикалық "Барлау" қызметінің
негізгі міндеті еліміздің қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында сыртқы
барлауды ұйымдастыру мен жүргізу, сондықтан оның құқық қорғау қызметінің
бірқатар белгілері (заң негізінде қызметті қатаң регламенттеу, билік
сипатындағы өкілеттік беру) болғанымен де, ол құқық қорғау органы емес.
Құқық қорғау қызметінің мақсаты құқықпен міндетті қорғау олардың
қолданылу пәрменділігін қамтамасыз ету, нормаларды сақтау және олардың
сақталмағаны үшін жауапкершілік шараларын қолдану. Міндеттер айқындалған
соц, оның негізгі бағыттары (нысандары):
конституциялық бақылау;
сот төрелігі;
прокурорлық қадағалау;
әділет органдарының қызметі;
қылмыстық қудалау;
адвокатура органдарының қызметі болып бөлінеді.
Конституциялық бақылау елдің бүкіл аумағында Қазақстан Республикасы
Конституциясының барлық заңдардан, заңдарға тәуелді және өзге де
нормативтік құқықтық актілерден үстемдігін қамтамасыз ету болып табылады.
Оны Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі жүзеге асырады.
Сот төрелігі құқық қорғау қызметі жүйесіндегі іргелі негіз болып
табылады. Ол құқық туралы даулардың көпшілігін шешуді, көптеген заңдық
мәселелерді анықтауды қамтамасыз етеді, көбінесе заң жүзіндегі
жауапкершілік шараларын қолдауға байланысты мәселелерде соңғы саты болады.
Мысалы, алдын ала тергеу органдарының қылмыс жасаған адамды қылмыстық
жауапқа тартуы тек сот органдарында ғана қисынды аяқталады. Лауазымды
адамдар мен заңды тұлғалардың әрекеттеріне сотқа шағым беріліп, дау айтылуы
мүмкін.
Прокурорлық қадағалау да құқық қорғау қызметінің маңызды нысаны,
өйткені ол Республика аумағында заңдардың, Қазақстан Республикасы
Президенті жарлықтарының және өзге де нормативтік-құқықтық актілердің дәл
әрі бірыңғай қолданылуына, жедел іздестіру қызметінің, анықтау мен алдын
ала тергеудің, әкімшілік және атқарушы іс жүргізудің заңдылығына жоғары
дәрежеде қадағалауды жүзеге асыру болып табылады.
Әділет органдарының қызметін, сөз жоқ, құқық қорғау қызметіне жатқызу
керек, өйткені бұл органдар құқықтық нормалардың қалыпты жұмыс істеу
режимін сақтау жөніндегі міндетті жүзеге асырады. Қылмыстық істер жөніндегі
сот шешімдерін орындау мәсеселерін шеше отырып, сот төрелігі міндеттерін
іске асыруға тікелей жәрдемдеседі. Олардың жекелеген қызметтері,
бөлімшелері азаматтық құқықтар мен фактілерді куәландырумен (нотариаттың,
жылжымайтын мүлік агенттігінің, АХАЖ мекемелерінің азаматтық-құқықтық
мәмілелерді тіркеу, заң жөнінде ақылы қызмет көрсетуді жүзеге асыру құқыған
лицензиялау) айналысады.
Қылмыстық қудалау құқық бұзушылықтың әлеуметтік ең қауіпті түрлері
қылмыстарға қарсы күреске бағытталған. Ол қылмыстарды табу мен ашу, оларды
жасауға кінәлі адамдарды әшкерелеу және оларды қылмыстық жауапқа тарту
жөніндегі шараларды жүзеге асырудан көрінеді.
Адвокатураның қызметі көмек сұраған азаматтар мен ұйымдарды білікті
заң көмегін көрсету жолымен құқықтық қорғауды қамтамасыз етуге тиіс, ондай
көмек, мысалы, сотта азаматтық және өзге де істер бойынша олардың
мүдделерін білдіру, негізсіз қылмыстык қудалаудан қорғау және т.б, арқылы
көрінуі мүмкін.
Құқық қорғау қызметі белгілі бір дәрежеде барлық құқық қолдану
субъектілеріне тән, бірақ ол біреулер үшін негізгі, басқалар үшін екінші
дәрежелі қызмет болып табылады. Құқық пен қоғамдық қатынастардың
тұрақтылыгына мүдделі мемлекет құқық қорғау үстемдік ететін, кейде бірден-
бір міндеті болатын органдарды арнайы құрады. Мысалы, прокуратура заңдардың
дәл әрі бірыңғай қолданылуын жоғары дәрежеде қадағалауды, қылмыс жасаған
адамдарды қылмыстық қудалауды жүзеге асырады, сот органдарында мемлекеттің
мүделлерін білдіреді. Ал құқық қорғау шараларына қатысатын басқа органдар,
айталық, Парламент немесе Үкімет олар сияқты емес. Өйткені олардың негізгі
міндеттері тиісінше заңшығарушылық және атқарушылық болып табылады. Демек,
құқықтық нормалардың сақталу мен дұрыс қолданылу жағдайларын қамтамасыз ету
жөнінде арнаулы өкілеттіқ берілген, құқық қорғау міндеттері басым болатын
органдарды құқық қорғау органдары деп түсіну керек. Мәселен, Конституциялық
Кеңесті, сотты, прокуратураны, юстицияны, адвокатураны, қылмыстық қудалау
органдарын құқық қоргау органдары мен мекемелеріне жатқызуға болады.

Егер алғашқы бес мекеме дербес, тәуелсіз құрамалар болса, анықтауды
және жеделіздестіру қызметін жүзеге асыратын қызметтердің көпшілігі өз
кезегінде құқық қорғау шеңберіне сыймайтын едәуір кең көлемді өкілеттік
тобы бар басқа да мемлекеттік органдардың құрылымдық бөлімшелері болып
табылады.
Ұлттық қауіпсіздік және ішкі істер органдарын олардың құқық қорғау
шараларымен айналысатын бөлімшелерінің басқа құрамалар арасында едәуір көп
үлес салмағы бар деген пікірлер толығымен құқық қорғау органдарына
жатқызуға болады.
Жалпы алғанда, құқық қорғау органдары ауқымының, олардың құзыреті мен
міндеттерінің үнемі өзгеріп отыратынын атап өткен жөн. Уақыт пен тәжірибе
өз түзетулерін енгізіп отырады.

Құқық қорғау қызметінің принциптері

Құқық қорғау қызметінің айрықша ерекшеліктері бар. Ол конституциялық
принциптерге оның мәнін және мазмұнын айқындайтын, жалпы басшылық идеялары
мен ережелеріне сәйкес жүзеге асырылады,
Ең алдымен оларға мыналар жатады:
Қазақстан Республикасы Конституциясының 34-бабында баянды етілген
жалпы құқықтық заңдық принципі, оны барлық мемлекеттік және мемлекеттік
емес мекемелер мен ұйымдардың, лауазымды адамдардың, азаматтардың
Конституция мен заңдардың нұсқамаларын бұлжытпай сактауы деп түсіну керек.
Оның үстіне Констнтуцияның бүкіл Қазақстан аумағында жоғары заң күші бар
және ол тікелей қолданылады, Бұл заң немесе заңға тәуелді акт Конституцияға
сәйкес келмеген немесе оларда негізгі заңдағы нормалар болмаған жағдайда
Конституция тікелей қолданылатын акт ретінде қолданылуға тиіс деген сөз,
өйткені конституциялық нормалар заңдардан үстем болады.
2. Екінші бір негізгі принцип адамның және азаматтың құқықтары мен
бостандықтарыпың басымдығы. Қазақстан Республикасы Конституциясының 1-ші
бабында адамның ар-ожданы, қадір-қасиеті, құқықтары мен бостандықтары
қымбат қазына деп жарияланған. Мемлекеттік органдар мен лауазымды адаадар
адамға құрмет көрсетуге, оның құқықтары мен бостандықтарын қорғауға
міндетті. Адам мен азаматтың Конституциямен баянды етілген құқықтарына және
бостандықтарына нұқсан келтіретін заңдар мен өзге де нормативтік құқықтық
актілерді қолдануға ешкімнің де құқығы жоқ. Егер сот қолданылуға тиісті заң
немесе өзге де нормативтік-құқықтық акт адам мен азаматтың Конституциямен
баянды етілген құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтіреді деп білсе, ол
Істің жүргізілуін тоқтата тұруға және бұл актіні конституциялық емес деп
тану туралы ұсыныс жасап Конституциялық Кеңеске жүгінуге міндетті.
З.Азаматтар мен заңды тұлғалардың заң және сот алдындағы теңдігі
принципі (Қазақстан Республикасы Конституциясының 14-бабы). Шыққан тегі,
әлеуметтік, қызметтік және мүліктік жағдайы, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.